Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Không rõ có bao nhiêu người từng biết, tại sao ông Vũ Khoan "trượt" ghế Thủ tướng năm 2006 ? Mãi về sau này, cựu TT Phan Văn Khải mới giải thích, do tương quan lực lượng hồi bấy giờ không cho phép. Trên thực tế, quyền lực, với trường hợp của Vũ Khoan, là chấp nhận mọi thách thức…

vukhoang1

Ông Vũ Khoan (Hình : Screenshot từ tuoitre.vn)

Một lần, ông Vũ Khoan từng tự "tổng xỉ vả" bản thân : Có những chuyện thấy sai trái rõ mười mươi mà mình không làm gì được để đẩy lùi nó. Rồi ông cho rằng, như vậy là mình thiếu dũng khí, thậm chí còn hèn . Giờ đây, chắc nhiều người muốn khích lệ ông Vũ Khoan rằng, ông không hề hèn : Vì về cuối đời, giống như con chim "Thorn Bird" trong bụi mận gai (Tiểu thuyết của McCullough), ông đã vượt lên được nỗi đau khôn tả để cất lên "tiếng hót" về thế sự. Cho dù cái thế sự ấy thật đắng lòng… Là một "kiến trúc sư", là người chủ động đóng góp trong bứt phá để kết nối Việt Nam với Mỹ và phương Tây, ông Khoan đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong quá trình hội nhập của đất nước. Đám tang của ông hoành tráng nhưng cũng khá kềnh càng trên mức bình thường là cả một sự chủ ý từ Chính quyền . Đảng/Nhà nước này muốn những người có tri thức toàn diện, tầm nhìn xa, cũng như sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa chính trị để nắm bắt xu thế thời đại – cỡ như Vũ Khoan – phải biết "ém mình xuống", phải biết "kìm giây cương lại" trên mọi cung đường, đừng "cầm đèn chạy trước ô tô" mà gây khó cho Đảng. Tấm gương của những Trần Độ, Trần Xuân Bách còn sờ sờ ra đấy :

Đại sứ Trung Quốc đã không có mặt tại lễ tang là thông điệp rõ ràng nhất về sư vô nghĩa của slogan "bốn tốt" và "mười sáu chữ vàng" trong quan hệ Trung – Việt. Chịu trách nhiệm về một số cuộc đàm phán với Trung Quốc, Vũ Khoan hiểu được những ý đồ thâm thúy của Bắc Kinh đối với Việt Nam, nhưng công khai ông ít khi bày tỏ thái độ hay tuyên bố gì cụ thể cả. Tuy nhiên, những lần ông chỉ đạo các cuộc đàm phán, không phải bên Bắc Kinh không biết. Người của họ có mặt khắp mọi nơi.

Không tính hai "cái mũ" lớn nhất của ông là Bí thư Trung ương Đảng và Phó Thủ tướng Chính phủ, với cương vị là Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về Hợp tác Kinh tế quốc tế và Trưởng Ban Chỉ đạo Nhà nước về Biển Đông và hải đảo, Trung Quốc biết quá rõ quan điểm của Vũ Khoan đối với các cuộc đàm phán dai dai dẳng về biên giới trên đất liền cũng như phân chia Vịnh Bắc Bộ. Giá như đất nước có thêm vài ba lãnh đạo như ông Vũ Khoan, thì tương quan "cân bằng động" Trung – Việt – Mỹ có thể đã tích cực hơn.

Hồi bấy giờ, trong nội bộ, nhất là ở Ngoại giao, dư luận ủng hộ ông Vũ Khoan lên Thủ tướng. Trong các nhiệm kỳ của Chính phủ, không nhiều vị cùng "ngồi" một lúc hai ghế "oách" và cận kề cái ghế của "người đứng đầu chính phủ" như ông Khoan. Tuy nhiên, những "fan" ở Ngoại giao không biết rằng "bộ máy ở trên" vận hành theo một quy luật không giống ai. Ngoại ngữ giỏi, kiến thức rộng, kinh nghiệm quốc tế phong phú chưa là cái gì, nếu không có mánh lới và "giá đỡ". Lê Khả Phiêu, Phan Văn Khải, Nguyễn Văn An đều ủng hộ Vũ Khoan. Nhưng còn những thế lực mạnh hơn, không những chống lưng cho Tấn Dũng, mà còn phản đối việc đưa Vũ Khoan lên. Ông Khải đành "quy hàng" mà ký tờ trình ra Quốc hội để đưa Tấn Dũng lên. Nếu ngồi vào ghế Thủ tướng, Vũ Khoan có chiều theo mọi "y lệnh" của các "Thái thượng hoàng" ? Với căn tính thẳng như ruột ngựa, e rằng Vũ Khoan không "chịu nổi" sức ép của Đỗ Mười và Lê Đức Anh. Về sau, ông Khải có giải thích : Quá trình thăm dò nhân sự cho Đại hộI X, các ban ngành đánh giá Vũ Khoan cao hơn Tấn Dũng. Một số ban, ngành ủng hộ Vũ Khoan lên Thủ tướng. Nhưng "tương quan lực lượng không cho phép". Đấy là điều đáng tiếc, nếu đứng đầu chính phủ hồi ấy là một nhà kỹ trị như Vũ Khoan thì vị thế Việt Nam sẽ khác .

Nhưng ông Vũ Khoan không phải là người không dám nói ngược lại ý muốn của lãnh đạo cấp trên. Chính Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch đã "chấm" ông Khoan khi ông Thạch nảy ra ý tưởng Ngoại giao làm kinh tế. Ông Vũ Khoan có ý từ chối, nại lý do qua các kỳ sát hạch tại chức, điểm kinh tế của ông chỉ đạt trung bình. Ông Thạch chớp lấy lý do ấy : "Những người khác được 9, 10 điểm môn kinh tế là vì họ nói theo sách, không có phản biện. Còn cậu chỉ được 6 điểm là vì cậu không nói theo sách, mà cậu dám nói ngược với họ. Kinh tế của chúng ta hiện nay như thế nào thì cậu biết rồi đấy, rất cần những người nói ngược như cậu, tôi không cần nghe người nói xuôi đâu". Giá như lãnh đạo Đảng/Nhà nước bây giờ biết lắng nghe những người nói ngược thì hay biết bao nhiêu : Giá như lãnh đạo Đảng/Nhà nước hiện nay có cơ chế phản biện để chắt lọc các ý kiến liên quan đến mớ bùng nhùng Việt – Trung – Nga thời hậu Ukraine, khi đã cam kết nâng cấp các mối bang giao với Mỹ và phương Tây thì Việt Nam mới xứng mặt anh hào :

Từng là lãnh đạo tại Ngoại giao, ông Vũ Khoan hiểu sâu sắc bài học của lần lỡ nhịp bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ những năm 1977 – 1978, đặc biệt là cái giá phải trả cho lần lỡ nhịp ấy là hai cuộc chiến tranh không đáng có và một nền kinh tế tiêu điều. Vì vậy, ông Vũ Khoan rất cương quyết gạt ý tưởng "đầy lập trường cách mạng" của một vài ban ngành khác, kiến nghị Thủ tướng Phan Văn Khải phải đòi Nhật Bản bồi thường cho Việt Nam, vì đã gây ra nạn đói 1945. Đấy là cả một câu chuyện tranh luận gay gắt trong nội bộ, nâng lên đặt xuống bao lần qua các phiên họp liên ngành, nhưng cuối cùng chính ông Khoan đã ghi điểm. Vì khi ông Khải sang Nhật không nhắc gì đến chuyện nạn đói 1945 thì chính phía Nhật lại chủ động đề cập đến vấn đề tế nhị ấy trong quan hệ song phương và cùng bàn nhau cách hóa giải. Không biết những năm gần đây, ông Khoan đã đóng góp thêm được những gì cho lãnh đạo Đảng/Nhà nước ? Vì những người gần gũi ông cho biết, ông vẫn gõ bàn phím suốt ngày đêm. Một người thân quen hỏi : "Thế hàng ngày, anh nghỉ ngơi khi nào ?". Trả lời : "Tớ nghỉ ngơi khi ngồi viết…".

Đọc cái "tuýt" của Vũ Kim Hạnh mới thấy ông Bí thư trung ương này khá "nặng lòng" với cánh dân sự. Nặng lòng vì hai lẽ. Hơn bất cứ một vị lãnh đạo Đảng/Nhà nước nào, kể cả nhừng người từng giữ cương vị cao nhất, ông Vũ Khoan không nhìn "xã hội dân sự" như kẻ thù và ông thừa nhận, muốn chống được tham nhũng hiệu quả, muốn có phát triển bền vững thì không thể thiếu "không gian dân sự"... Nhưng ông cũng từng nhắn nhủ với chúng tôi rằng, hãy kiên nhẫn và phải biết chờ đợi. "Dậy non như Cao Biền" là dục tốc bất đạt đấy : Những lần gặp ông gần đây, ông Vũ Khoan cũng tỏ ra hối tiếc một số cơ hội và một số quyết sách sai mà ông tự nhận thấy bản thân có phần liên đới trách nhiệm. Những mất mát ấy, suy cho cùng, không chỉ là sự tiếc nuối của cá nhân ông, mà còn cản trở quá trình phát triển của đất nước. Nếu vì lợi ích của quốc gia chứ không phải vì tương quan giữa các phe phái, thì Thủ tướng của năm 2006 phải là một người như Vũ Khoan chứ không phải là Nguyễn Tấn Dũng . Ông Vũ Khoan từng mong muốn truyền một số phán đoán về tương lai của mình cho thế hệ trẻ. Từng có mặt trong hầu hết các giao thiệp giữa Việt Nam với thế giới, từ Trung Quốc, Liên Xô đến Mỹ và châu Âu, mà biết kiềm chế bản thân như ông là hiếm thấy. Ông luôn nhắc tới hai bài học : Một là phải biết lợi ích kinh tế của mình và của đối tác. Hai là phải biết thời thế để đừng bao giờ lỡ thời cơ .

Đinh Hoàng Thắng

Nguồn : VOA, 10/07/2023

Additional Info

  • Author Đinh Hoàng Thắng
Published in Diễn đàn
dimanche, 25 juin 2023 22:13

Ông Vũ Khoan qua đời…

Nhìn li ‘quy hoch nhân s và bi kch t băng nhóm’

Ông Vũ Khoan, cu Bí thư Ban chp hành trung ương Đng cng sn Vit Nam khóa 9, cu Đi biu quc hi các khóa 10 và 11, cu Phó Th tướng (2002 2006) va qua đi hôm 21/6/2023, hưởng th 86 tui(1). Trước na, ông Khoan tng là viên chc hot đng trong lĩnh vc ngoi giao (gia thp niên 1960 đến cui thp niên 1990). Sau khi thôi đm nhim vai trò Th trưởng Ngoi giao, ông Khoan được b nhim làm B trưởng Thương mi (2000 2002).

vukhoan1

Ông Vũ Khoan (Ảnh minh họa)

Bi ông Vũ Khoan qua đi gia lúc h thng chính tr, h thng công quyn đang rơi vào tình trng khng hong v nhân s : Thiếu người hu dng và tha rt nhiu cá nhân có đ loi chc v nhưng không biết làm gì, không mun làm gì và ch tìm đ cách đ kiếm chác t hot đng công v ri "h cánh an toàn" nên mt s người am tường v chính trường mi nhân đó bàn v chuyn la chn, s dng nhân s ca Đng cng sn Vit Nam.

***

Theo Victoire Vincent thì ông Khoan là mt "người cng sn đàng hoàng". Facebooker này k li câu chuyn chính ph cng sn Vit Nam gt các doanh nghip Đài Loan đu tư vào khu đô th Phú M Hưng Thành ph H Chí Minh : Ha hn đ th đ người ta b tin đu tư vào đi l Nam Bình Chánh Bc Nhà Bè (nay là đi l Nguyn Văn Linh, đu tư vào Nhà máy đin Hip Phước), nhưng khi các công trình hoàn tt thì lp trm thu phí hai đu đi l kèm quy đnh phi dùng tin thu phí vào vic bo dưỡng con đường, nếu thu không đ thì phi xut tin ra bù vào còn dư thì phi np hết cho chính quyn. Còn đi vi Nhà máy đin Hip Phước thì không nhng không cho min thuế như đã ha mà còn t chi mua đin đ gây sc ép, buc phi biết điu. Do ch đu tư liên tc khiếu ni, chính ph không th né tránh mãi nên ông Khoan được c làm "Lê Lai".

Ông Khoan đã đ ngh báo gii không ghi âm, không ghi hình đ ti cuc gp các đi din ca ch đu tư ông có th trc tiếp nói vi h bng tiếng Hoa, đi ý :Chính ph chúng tôi đã tht ha vi quý v ! Tôi xin li v điu này ! Tôi xin lng nghe quý vị… C năm sau, khi mâu thun gia ch đu tư vi chính quyn cng sn Vit Nam đã được gii quyết, cho thu, cho min thuế nhưng không được chuyn li nhun ra khi Vit Nam, ông Khoan không ngn ngi nhn xét :Điu đó ging như ta tháo còng tay nhưng ct chân h li (2) !

Ging như Victoire Vincent (cho rng ông Khoan là mt "người cng sn đàng hoàng" vì can đm nhn li), Hoàng Hi Vân k mt k nim nh vi ông Khoan - khi tr li phng vn vi tư cách B trưởng Thương mi, ông Khoan nhn đnh :Kinh tế th trường đnh hướng xã hi ch nghĩa là chưa có tin l, cho nên phi dò đá qua sông, không tránh khi nhng vp váp. Bi nghĩ rng nhn xét này có th gây khó khăn cho ông Khoan, Hoàng Hi Vân đã t ý lược b nhn đnh này nhưng lúc xem li bài trước khi đăng, ông Khoan t tay viết vào bài phng vn nhn đnh y ca ông. Hoàng Hi Vân k thêm rng khi nghe ông Phan Văn Khi t nhim, ông Võ Văn Kit bo rng :Ông Khoan là người tt nht đê đm nhim vai trò Th tướng thay ông Khi nhưng tiếc rng ông đã "hết tui" đ có th li Ban chp hành trung ương đng(3).

***

Ngoài vic gii thiu "t s" ca ông Vũ Khoan v vic dùng người -Th nht, phi tr li được câu hi : Ta có tht lòng cn h không và cn nhng loi nhân tài nào ? Có người nói, khi đã cu hin tc là tha nhn mình dt, vy điu trước hết là phi chp nhn người ta gii hơn mình cái đã.Th hai, đã cu hin thì phi to môi trường, điu kin cho người ta cng hiến bng cách giao cho h nhng công vic có giá tr đích thc, đòi hi gay gt và đánh giá đúng công vic h làm vì người tài thích được đòi hi, thm chí đòi hi kht khe.Th ba, cn có s đãi ng tha đáng. Người tài thường không đòi hi vt cht nhiu đâu mà điu quan trng hơn vi h là s tôn trng, công bng.Th tư, phi rng lượng vì người tài hay có tt. Nếu vì tt nh mà rũ b thì tht hoài phí - nhng tt không nh hưởng ti công vic, không trái vi nhân cách làm người, chng hn tt hay cãi. Các cuc hp mà không có người cãi thì chán lm, đã dám dùng người tài thì phi chu nghe h. Đng thi nhn mnh "hãy hc làm người t tế" vì "không làm người lương thin thì khoan nói đến chuyn lý tưởng, hoài bão" và hi tiếc nht là "có nhng chuyn sai trái rõ mười mươi mà mình không làm gì được đ đy lùi nó, như vy là mình thiếu dũng khí, thm chí còn hèn" – Nguyn Tn Th k thêm chuyn phu nhân ca ông Khoan nhn xét khi ông Khoan được b nhim làm B trưởng Thương mi :Ông đi ch cho gia đình còn ch biết mà gi li đi ch cho c nước thì chết à ? Nguyn Tn Th cho biết, vic tr thành B trưởng Thương mi khiến ông Khoan ht hng vì :Mình đang làm ngoi giao nay li sang làm thương mi, nào có biết mua bán gì đâu (4).

Dường như đó cũng là lý do Trương Huy San xem trường hp ông Vũ Khoan "như mt đin hình v công tác cán b". Trương Huy San cho biết, khi thăm dò ý kiến chuẩn bị nhân sự cho Đại ĥi 10, các ban ngành đánh giá ông Vũ Khoan cao hơn Nguyn Tn Dũng nhưng ngoài yếu t quá tui, ông Khoan không th tr thành Th tướng vì điu mà ông Phan Văn Khải tiết l vi Trương Huy San "tương quan lực lượng không cho phép". Trương Huy San cho rng, "đó là mt điu đáng tiếc vì 2006 là thi đim Vit Nam hi nhp gn như hoàn toàn. Nếu đng đu chính ph là mt nhà k tr, am hiu quc tế thì v thế Vit Nam s khác".

C như Trương Huy San k thì Vũ Khoan không phi là trường hp cá bit.Tháng 2/2000, B̂ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển bị "luân chuyển" về làm bí thư Ngĥ An. Trong tîc tiễn do Văn phòng Chính phủ tổ chức, ông Tuyển đọc thơ nói rằng, vîc ra đi của ông đơn giản vì (Tổng bí thư) cần "chỗ trống". Chỗ trống để đưa Thứ trưởng kỳ cựu Vũ Khoan rời B̂ Ngoại giao, tạo "chỗ trống" cho ông Nguyễn Dy Niên lên b̂ trưởng.B Ngoi giao bt đu có vn đ t đây và "công tác cán b" bt đu có "màu sc th trường" khi Phó Th tướng Phm Gia Khiêm đưa Nguyn Thanh Sơn lên làm tr lý b trưởng, kiêm v trưởng T chc cán b.

Bên cnh yếu t "tương quan lc lượngdn đến chuyn "thay vì đưa mt nhà k tr đng đu chính ph trong thi k hi nhpthì đt vào v trí y mt con người ít hc và nhiu th đonnhư ông Nguyn Tn Dũng",Trương Huy San lưu ý mt yếu t khác na. Đó là nhng "nguyên tc". Nhng "nguyên tc" này cn đường ông Vũ Khoan tr thành Th tướng. Ví d ông Khoan "Ch mi là Bí thư Trung ương Đng, trong khi, ng c viên cho "t tr" thường phi tri qua ít nht mt nhim k y viên B chính tr.Nhng"nguyên tckiu đó "gn như được áp dng cho ‘b tam các cp" và cũng vì vy mà ông Dũng được chn làm Bí thư Kiên Giang, Th trưởng Công an, Thng đc Ngân hàng ri lên cao hơn na bng các th đon trit h nhng đi th ngáng đường ca mình.

Trương Huy San kết lun :Chế đ đã chính tr hóa tt c các mt trong đi sng xã hi ca đt nước. H thng đã chính tr hóa mi chc danh. Đành rng, "chính tr ch có mc đích" nhưng làm sao đ có mt nn chính tr mà mun đt được mc đích không th làm nhng vic phi đo đc. Đành rng, "chính tr là th đon", nhưng làm sao đ có mt nn chính tr mà trong khi các nhà chính tr sát pht nhau, các nhà k tr như Vũ Khoan, Lê Đc Thúy vn có không gian cng hiến(5).

Trân Văn

Nguồn : VOA, 25/06/2023

Chú thích

(1) https://nld.com.vn/thoi-su/nguyen-pho-thu-tuong-chinh-phu-vu-khoan-qua-doi-20230621100301334.htm

(2) https://www.facebook.com/victoire.vincent.3/posts/pfbid09axCj3jq4k4d4uYSzkuiN8UWntsZ5uLpHnDfrjKFn5yA5mdJSvtkasxBw1Q9tcLql

(3) https://www.facebook.com/hksanh/posts/pfbid02G21kMNetnPJr6c43MXGLhBxsoHQ9HUHQvt6YC1qMSaEcn3hX46LTsxgQWWWcJsNLl

(4) https://www.facebook.com/tho.nguyentan.9210/posts/pfbid02K5Ex9CSmhy7mAyaTmz9vZwZc7o2Anuoyqtt4dn35nfTphquPtKYkpCCk9RhMtepl

(5) https://www.facebook.com/Osinhuyduc/posts/pfbid0UrcGM9hMzkm1KKE96sAAFpwtRzvccF7AwnhsNFvP9XzUQuWR48KBXDageEuoymbnl

Additional Info

  • Author Trân Văn
Published in Diễn đàn