 | Tổng quan: | 3249187 |
Tòa Tối cao Mỹ bác bỏ chính sách tuyển sinh có yếu tố chủng tộc
Trần Văn Đông, VNTB, 01/07/2023
Tòa án Tối cao Mỹ bác bỏ chính sách tuyển sinh cân nhắc yếu tố chủng tộc. Quyết định này được đa số thẩm phán của tòa ủng hộ. Tòa cho biết việc cân nhắc yếu tố chủng tộc trong việc tuyển sinh đại học là vi hiến (1).
Yếu tố chủng tộc trong chính sách tuyển sinh bị Toà Tối Mỹ cao phán là vi hiến, nhưng môi trường cạnh tranh công bằng về học thuật, giáo dục có lẽ còn lâu lắm mới xuất hiện tại Việt Nam.
Tòa ra phán quyết trong các vụ kiện của tổ chức Students for Fair Admission chống lại Đại học Harvard và Đại học North Carolina.
Tổ chức này cho rằng các trường trên đã nhận học sinh người Mỹ gốc Phi và gốc Tây Ban Nha không đủ tiêu chuẩn, cũng như phân biệt đối xử với các ứng viên người Mỹ da trắng và người Mỹ gốc Á.
Các thẩm phán quyết định rằng các chính sách tuyển sinh này không phù hợp thể theo Điều khoản Bảo vệ Bình đẳng của Hiến pháp, trong đó bảo vệ chống lại phân biệt đối xử.
Đa số thẩm phán nhất trí rằng các chính sách tuyển sinh thiếu "các chỉ tiêu có thể đo lường được" trong việc cân nhắc yếu tố chủng tộc.
Trong thư ngỏ, giới chức Harvard cho biết sẽ tuân thủ quyết định này.
Tuy nhiên, theo họ thì giáo dục phụ thuộc vào một cộng đồng "gồm những cá nhân từ nhiều gốc gác và quan điểm khác nhau".
Tổng thống Joe Biden chỉ trích phán quyết này và cho rằng Tòa Tối cao đã đi ngược lại các án lệ đã có hàng thập niên.
Ông nói : "Chúng ta cần giữ cánh cửa cơ hội rộng mở. Chúng ta cần nhớ rằng sự đa dạng là sức mạnh của chúng ta. Chúng ta phải tìm ra một con đường tiến về phía trước".
Giới chức các bộ tư pháp và giáo dục có kế hoạch sẽ hướng dẫn thêm cho giới quản lý các trường đại học trong những tuần tới và sẽ tư vấn xem những chính sách cùng hành động nào là hợp pháp.
Ưu tiên khi thi đại học ở Việt Nam
Điểm ưu tiên khi xét điểm thi đại học từng là cơn ác mộng của người miền Nam sau 1975.
Tố Hữu ngày 17/6/1975 đã ký "Chỉ thị về công tác giáo dục ở miền Nam sau ngày hoàn toàn giải phóng". Trong đó, nhà thơ nêu rõ quyết tâm xoá sạch "nền giáo dục lạc hậu và phản động của thực dân mới, của Mỹ – nguỵ ở vùng mới giải phóng, tích cực góp phần xây dựng con người mới và cuộc sống mới, đáp ứng yêu cầu cấp bách và lâu dài của cách mạng trên các mặt kinh tế, văn hoá và quốc phòng" (2).
Với Nội dung giáo dục phổ thông là toàn diện, bao gồm giáo dục chính trị và đạo đức cách mạng, giáo dục văn hóa khoa học, giáo dục kỹ thuật, giáo dục lao động và giáo dục thể chất, thầy trò phải vừa tham gia lao động sản xuất và hoạt động xã hội.
Đối với học sinh dưới đại học, con em liệt sĩ, con em các gia đình có công với cách mạng được giúp đỡ đặt biệt đi học đến nơi đến chốn bằng nhiều biện pháp tích cực (mở trường nội trú, cấp học bổng, phụ đạo, v.v.). Ưu tiên tương tự về chủng tộc trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam dành cho các đối tượng là người dân tộc thiểu số ở miền núi khó khăn, biên giới, hay hải đảo.
Tuyển sinh đại học vào các trường sư phạm các cấp thì ưu tiên cho những người có phẩm chất đạo đức tốt, và dĩ nhiên không thể thiếu những chiến sĩ, cán bộ cách mạng trẻ tuổi, các đoàn viên thanh niên tốt, họ sẽ được tích cực bồi dưỡng văn hoá cho đủ điều kiện vào học.
Đội ngũ giáo chức của Mỹ, nguỵ đã đăng ký và xin làm việc với chính quyền cách mạng, nói chung đều được thu nhận, giáo dục và sử dụng. Nhưng trước khi sử dụng, cần phải cho họ học tập về chính trị và chuyên môn để họ hiểu được những vấn đề cơ bản về tình hình và nhiệm vụ cách mạng hiện nay, về đường lối giáo dục cách mạng, về nội dung và phương pháp giáo dục trong chương trình và sách giáo khoa mới. Có chuyện cười ra nước mắt là tiến sỹ ngôn ngữ Anh Mỹ tốt nghiệp ở Mỹ phải đi học lại ngôn ngữ Anh Anh do một người mới qua đại học giảng dạy.
14 loại lý lich được phân ra từ thành phần có công với cách mạng giảm dần cho đến gia đình của những người được cho là có tội với nhân dân khi đứng trong hàng ngũ của bên thua cuộc để áp dụng vào tuyển sinh đại học từ sau 1975 cho đến tận cuối những năm 80. Việc sàng lọc này đã khiến cho một lớp người ưu tú của miền Nam phải mai một, phải ra đi hoặc phải cam chịu đầy uất ức.
Học sinh ưu tú của miền Nam những năm cuối 70-đầu 80 chỉ có thể vào Nông – Lâm nếu may mắn có lý lịch xếp hạng 8-10, chớ đừng mơ Y – Dược – Bách Khoa. Nếu không có Nguyễn Mạnh Huy, 4 lần thi đậu đại học với điểm số cao nhưng không được học vì có cha là lính Việt Nam Cộng Hoà đã chết trận năm 1965 tức 10 năm trước "giải phóng", thì sẽ vẫn còn rất nhiều Nguyễn Mạnh Huy khác phải hứng chịu sự trả thù của bên thắng cuộc.
14 loại lý lịch sau đó đã được loại bỏ, nhưng những ưu tiên dành cho con em dân tộc thiểu số, gia đình liệt sĩ, gia đình có công với cách mạng, hay quân nhân vẫn được giữ nguyên (3). Chiến tranh đã đi qua gần 50 năm, chiến tranh biên giới Việt Trung hay biên giới Tây Nam cũng đã khép lại gần 40 năm, nhưng ưu đãi cho diện chính sách vẫn được kéo dài dài.
Anh hùng lao động thời kỳ kháng chiến được phong tặng gần nhất là Mẹ Suốt (phong tặng năm 1967), con của bà nếu còn chắc cũng đã ngoài 70. Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cũng tương tự như thế. Người được phong tặng có khi đã được 100 tuổi nếu còn sống. Anh hùng lực lượng vũ trang trẻ nhất là ông Nguyễn Xước Hiện cũng đã có cháu nội. Ai giờ ở độ tuổi U90, U80 vẫn có em hay con bắt đầu đi học đại học ở tuổi 18-20 ?
Tương tự như với con của người hoạt động kháng chiến bị dị dạng, dị tật do hậu quả của chất độc hóa học đang hưởng trợ cấp hàng tháng giờ cũng đã 80-90 tuổi. Con họ nếu còn sống cũng đã hết tuổi học đại học đã lâu lắm rồi. Thế nhưng những tiêu chuẩn xét tuyển vẫn không thay đổi.
Con thương binh liệt sĩ trong thời bình có lẽ sẽ là những đối tượng con của 3 công an "hi sinh" ở Đồng Tâm ; Thượng uý công an Phan Tấn Tài hi sinh vì "bị ép xe" năm 2022 ở Thành phố Hồ Chí Minh ; liệt sĩ Cảnh sát giao thông, Thiếu tá Nguyễn Xuân Hào, bị xe tông tử vong ở Long An năm 2023 ; 4 liệt sĩ công an thiệt mạng ở DakLak ngày 11/6/2023…
Chế độ lý lịch vẫn còn được áp dụng cho nhưng ngành nghề đặc biệt khi tuyển sinh ví dụ như Công an. Không chỉ bản thân họ lý lịch 3 đời trong sáng, không dính dáng tới mỹ ngụy hay công giáo, mà cả với người phối ngẫu cũng phải vậy.
Việc bù đắp cho những người "có công với cách mạnh, mất mát trong chiến tranh" đã kéo dài gần nửa thế kỷ vì thế đã tới lúc phải khép lại. Nhà báo Nguyễn Công Thắng năm 2005 đã viết : "Sự phân biệt đối xử trong chế độ tuyển sinh có lý lẽ sâu xa là nhằm bù đắp những thiệt thòi của con em diện chính sách, do phải gánh chịu nhiều đau thương, mất mát trong hai cuộc chiến tranh. Thế nhưng nếu áp dụng trong lĩnh vực tuyển sinh sẽ gây ra hậu quả là bóp nghẹt nhân tài đất nước, gây ra bất công xã hội và làm rạn nứt trong lòng dân tộc. Chúng ta có thể ưu đãi thật nhiều cho diện chính sách trong suốt quá trình học tập, nhưng đến lúc đi thi thì phải đối xử công bằng với tất cả mọi đối tượng, đặc biệt trong các kỳ thi quốc gia".
Gần 20 năm trôi qua kể từ bài báo này được đăng trên báo Thanh Niên, diện chính sách vẫn được bảo vệ vững chắc trong giáo dục Việt Nam. Yếu tố chủng tộc bị Tòa Tối cao phán là vi hiến ở Mỹ, nhưng môi trường cạnh tranh công bằng về học thuật, giáo dục có lẽ còn lâu lắm mới xuất hiện tại Việt Nam.
Trần Văn Đông
Nguồn : VNTB, 01/07/2023
Ghi chú :
(1) Inquirer – US Supreme Court rejects affirmative action in university admissions
(2) Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam - Chỉ thị về công tác giáo dục ở miền Nam sau ngày hoàn toàn giải phóng
(3) Thư Viện Pháp Luật – Chính sách cộng điểm ưu tiên tuyển sinh đại học năm 2023
****************************
Reuters, VOA, 30/06/2023
Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ngày 29/6 bác bỏ các chương trình tuyển sinh có cân nhắc yếu tố sắc tộc tại Đại học Harvard và Đại học North Carolina, cấm dùng chính sách hỗ trợ người thiểu số trong tuyển sinh vốn lâu nay được vận dụng để tăng số lượng sinh viên da đen, gốc Tây Ban Nha, gốc Mỹ Latin và các nhóm thiểu số khác trong các trường đại học Mỹ.
Chín Thẩm phán Tòa án Tối cao Hoa Kỳ.
Quyết định cột mốc này sẽ buộc nhiều trường cao đẳng và đại học Mỹ phải sửa lại chính sách tuyển sinh. Tòa phán quyết rằng các chương trình tuyển sinh theo chính sách hỗ trợ người thiểu số vốn cân nhắc tới sắc tộc của ứng viên như cách mà Đại học Harvard và Đại học North Carolina đã làm là vi phạm cam kết về sự bảo vệ bình đẳng chiếu theo Hiến pháp Hoa Kỳ.
Tòa đã ra phán quyết có lợi cho bên nguyên đơn là nhóm Sinh viên Tuyển sinh Công bằng, được thành lập bởi nhà hoạt động Edward Blum. Nguyên đơn đã gõ cửa Tòa Tối cao để kháng cáo các phán quyết của tòa án cấp dưới vốn ủng hộ các chương trình tuyển sinh có cân nhắc yếu tố sắc tộc tại hai trường đại học danh tiếng vừa kể nhằm phát triển tập thể sinh viên đa dạng. Tỷ lệ biểu quyết tại Tòa là 6-3 chống lại Đại học North Carolina và 6-2 chống lại Đại học Harvard.
Phát biểu tại Tòa Bạch Ốc, Tổng thống Đảng Dân chủ Joe Biden nói ông hoàn toàn không đồng ý với phán quyết ngày 29/6 do Chánh án John Roberts viết, và kêu gọi các trường đại học không từ bỏ cam kết tuyển sinh đa dạng.
Chánh án Roberts đã viết rằng một sinh viên "phải được đối xử dựa trên kinh nghiệm của họ với tư cách là một cá nhân chứ không phải dựa trên chủng tộc. Nhiều trường đại học đã làm điều ngược lại trong một thời gian dài".
Theo Harvard, khoảng 40% các trường cao đẳng và đại học ở Hoa Kỳ cân nhắc yếu tố sắc tộc theo một cách nào đó. Nhóm của ông Blum trong các vụ kiện được đệ trình vào năm 2014 đã cáo buộc Đại học North Carolina phân biệt đối xử với các ứng viên người Mỹ gốc Á và người da trắng và cáo buộc Đại học Harvard thiên vị chống lại các ứng viên người Mỹ gốc Á.
Đại học Harvard và Đại học North Carolina cho biết họ chỉ sử dụng sắc tộc như một yếu tố trong một loạt các yếu tố đánh giá cá nhân để tuyển sinh mà không có hạn ngạch - được phép theo các tiền lệ của Tòa án Tối cao trước đây - và việc hạn chế cân nhắc yếu tố sắc tộc sẽ gây ra sự sụt giảm đáng kể số lượng sinh viên ghi danh từ các nhóm thiểu số.
Trong nhiều chục năm, chính sách hỗ trợ người thiểu số trong tuyển sinh đại học đã bị thưa kiện tới Tòa án Tối cao nhiều lần. Gần đây nhất là phán quyết của Tòa vào năm 2016 liên quan đến một sinh viên da trắng, được hậu thuẫn bởi ông Blum, người đã kiện Đại học Texas sau khi bị từ chối nhập học.
Tòa án Tối cao đã nghiêng sang cánh hữu kể từ năm 2016. Cựu Tổng thống Donald Trump ngày 29/6 ca ngợi phán quyết của Tòa là "một ngày tuyệt vời cho nước Mỹ".
Nhiều tổ chức giáo dục đại học, tập đoàn và các nhà lãnh đạo quân sự từ lâu đã ủng hộ chính sách hỗ trợ người thiểu số trong các trường đại học không chỉ đơn giản là khắc phục sự bất bình đẳng sắc tộc mà còn để đảm bảo nguồn nhân tài có thể mang lại nhiều khía cạnh đa dạng cho nơi làm việc và lực lượng vũ trang Hoa Kỳ.
Ông Biden, đang tìm cách tái đắc cử vào năm 2024, khuyến nghị rằng các trường đại học nên cân nhắc nhiều yếu tố khi nhận sinh viên bao gồm hoàn cảnh kinh tế hoặc những khó khăn mà họ phải đối mặt, bao gồm cả sự phân biệt chủng tộc.
"Tôi tin rằng các trường đại học của chúng ta sẽ mạnh hơn khi chúng đa dạng về chủng tộc. Quốc gia của chúng ta mạnh hơn...bởi vì chúng ta đang khai thác hết các tài năng ở quốc gia này", ông Biden nói thêm.
Lịch sử nước Mỹ
Hoa Kỳ là một quốc gia từ lâu đã đấu tranh với các vấn đề về chủng tộc, bắt nguồn từ lịch sử chế độ nô lệ của người da đen chỉ kết thúc sau một cuộc nội chiến, phong trào dân quyền những năm 1950 và 1960, và trong những năm gần đây là các cuộc biểu tình đòi công lý chủng tộc theo sau các vụ cảnh sát làm thiệt mạng người da đen.
Trong một cuộc thăm dò hồi tháng 5 của Reuters/Ipsos, 49% số người được hỏi đồng ý rằng "do sự phân biệt chủng tộc, các chương trình hỗ trợ người thiểu số là cần thiết để giúp tạo ra sự bình đẳng", trong khi 32% không đồng ý và 19% không chắc chắn.
Phán quyết của Tòa không nói rõ là Tòa bác bỏ tiền lệ mang tính bước ngoặt trong việc duy trì chính sách cân nhắc yếu tố sắc tộc khi tuyển sinh.
Ông Blum ăn mừng phán quyết mà ông đã tìm kiếm từ lâu, nói rằng nó "đánh dấu sự khởi đầu của việc khôi phục giao ước pháp lý không phân biệt màu sắc vốn gắn kết đất nước đa chủng tộc, đa sắc tộc của chúng ta".
"Án lệ phân cực, kỳ thị và không công bằng cho phép các trường cao đẳng và đại học sử dụng chủng tộc và sắc tộc của sinh viên như một yếu tố để nhận hay không nhận họ nay đã bị bác bỏ. Những tập tục tuyển sinh phân biệt đối xử này đã làm suy yếu tính toàn vẹn của luật dân quyền của đất nước chúng ta", ông Blum nói.
Nhà hoạt động và luật sư Edward Blum (trái), lãnh đạo tổ chức Sinh viên Tuyển sinh Công bằng, cùng với nguyên đơn Abigail Fisher (giữa) bên ngoài Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ở Washington, D.C., ngày 9/12/2015.
Những điều cần biết
Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ngày 29/6 đã bãi bỏ các chính sách cân nhắc tới yếu tố sắc tộc màu da trong tuyển sinh đại học, chấm dứt hàng thập niên tiền lệ cho phép các trường học trên toàn quốc sử dụng các chính sách này để tăng sự đa dạng của sinh viên.
Chính sách hỗ trợ người thiểu số, chống phân biệt đối xử
Trong môi trường giáo dục đại học, chính sách hỗ trợ người thiểu số, chống phân biệt đối xử (gọi tắt là chính sách AA) liên quan tới việc tuyển sinh nhằm tăng số lượng sinh viên da đen, sinh viên gốc Tây Ban Nha, Mỹ Latin, và các nhóm thiểu số khác.
Các trường cao đẳng và đại học có cân nhắc yếu tố sắc tộc trong việc tuyển sinh cho biết họ làm như vậy như một phần của phương pháp tiếp cận toàn diện khi xem xét mọi khía cạnh của đơn xin nhập học, bao gồm điểm xếp hạng, điểm kiểm tra, và các hoạt động ngoại khóa.
Mục tiêu của các chính sách tuyển sinh này là tăng cường sự đa dạng của sinh viên nhằm nâng cao trải nghiệm giáo dục cho tất cả sinh viên. Các trường cũng sử dụng các chương trình tuyển dụng và cơ hội học bổng nhằm tăng cường sự đa dạng, nhưng vụ kiện tại Tòa án Tối cao tập trung vào việc tuyển sinh.
Những trường nào cân nhắc yếu tố chủng tộc ?
Mặc dù nhiều trường không tiết lộ chi tiết về quy trình tuyển sinh của họ, nhưng việc tính đến yếu tố chủng tộc phổ biến hơn ở các trường khó, tức những trường mà tỷ lệ sinh viên được nhận vào ít hơn tỷ lệ sinh viên bị từ chối.
Trong một cuộc khảo sát năm 2019 của Hiệp hội Tư vấn Tuyển sinh Đại học Quốc gia, khoảng 1/4 số trường cho biết chủng tộc có ảnh hưởng "đáng kể" hoặc "vừa phải" đối với việc tuyển sinh, trong khi hơn một nửa nói rằng chủng tộc không đóng vai trò gì.
Chín tiểu bang đã cấm xét tới yếu tố sắc tộc trong chính sách tuyển sinh tại các trường cao đẳng và đại học công lập bao gồm : Arizona, California, Florida, Idaho, Michigan, Nebraska, New Hampshire, Oklahoma và Washington.
Vụ kiện
Tòa án Tối cao đã phán quyết cho hai vụ kiện do nhóm Sinh viên Tuyển sinh Công bằng mà ông Edward Blum đứng đầu. Ông là một chiến lược gia pháp lý bảo thủ, người đã dành nhiều năm đấu tranh chống lại chính sách AA trong giáo dục đại học.
Một vụ cho rằng chính sách tuyển sinh của Harvard phân biệt đối xử bất hợp pháp đối với các ứng viên người Mỹ gốc Á. Vụ kia khẳng định rằng Đại học North Carolina phân biệt đối xử bất hợp pháp đối với các ứng viên người Mỹ gốc Á và các ứng viên da trắng.
Hai trường này đã bác bỏ những tố cáo đó, nói rằng sắc tộc chỉ là yếu tố quyết định trong một số ít trường hợp và việc cấm thực hành chính sách AA sẽ làm giảm đáng kể số lượng học sinh thiểu số trong trường.
Tòa án Tối cao phán quyết như thế nào trong quá khứ ?
Trước ngày 29/6, Tòa Tối cao trong nhiều thập niên phần lớn đã ủng hộ việc tuyển sinh có cân nhắc yếu tố sắc tộc, dù là có giới hạn.
Tòa án Tối cao bị chia rẽ năm 1978 đã giải quyết vấn đề này trong vụ kiện mang tính bước ngoặt : một bên là sinh viên Bakke, một bên là Hội đồng Quản trị Đại học California ; sau khi các trường học bắt đầu sử dụng chính sách AA đáp ứng với kỷ nguyên Dân Quyền nhằm khắc phục hậu quả của phân biệt chủng tộc.
Lá phiếu của Thẩm phán Lewis Powell đã quyết định rằng các trường học không thể sử dụng chính sách AA để sửa chữa sự phân biệt chủng tộc trong quá khứ và bác bỏ thông lệ của trường này trong việc dành một số chỗ nhất định cho người thiểu số.
Tuy nhiên, Thẩm phán Powell nhận thấy rằng việc tăng cường sự đa dạng trong trường học là một "mối quan tâm hấp dẫn" bởi vì sinh viên thuộc mọi chủng tộc - không chỉ dân tộc thiểu số - sẽ nhận được một nền giáo dục tốt hơn nếu tiếp xúc với các quan điểm khác nhau. Ông Powell phán rằng các trường có thể cân nhắc yếu tố chủng tộc trong tuyển sinh miễn là nó chỉ là một yếu tố trong số nhiều yếu tố.
Năm 2003, Tòa bác bỏ việc Đại học Michigan sử dụng hệ thống thưởng "điểm" cho các ứng viên thiểu số, nói rằng việc này là quá đà, nhưng khẳng định quan điểm rằng các trường có thể sử dụng chủng tộc như một trong một số các yếu tố tuyển sinh.
Vào năm 2016, Tòa một lần nữa ủng hộ việc tuyển sinh có cân nhắc về yếu tố sắc tộc trong vụ kiện của ông Blum đối với các chính sách của Đại học Texas. Nhưng Tòa nghiêng mạnh sang cánh hữu kể từ đó, với sáu thẩm phán bảo thủ và chỉ có ba thẩm phán cấp tiến.
Các trường đại học sẽ làm gì ?
Quyết định của Tòa vào ngày 29/6 năm nay sẽ buộc các trường cao đẳng và đại học ưu tú phải sửa đổi chính sách của họ và tìm kiếm những phương cách mới để đảm bảo sự đa dạng trong quần thể sinh viên của họ. Nhiều trường cho rằng các biện pháp khác sẽ không hiệu quả như vậy, dẫn đến số lượng học sinh thiểu số trong trường ít hơn.
Trong các lập luận đệ trình lên Tòa án Tối cao, Đại học California và Đại học Michigan - những hệ thống đại học công lập hàng đầu từ các tiểu bang cấm tuyển sinh cân nhắc yếu tố sắc tộc - cho biết họ đã chi hàng trăm triệu đô la cho các chương trình thay thế nhằm cải thiện sự đa dạng, nhưng những nỗ lực đó đã không đạt được mục tiêu.
