 | Tổng quan: | 3601251 |
Tròn 1 năm sau Đại hội XIII của Đảng, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai" về việc ‘tiêu cực chính trị’.
Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã xác định nhiệm vụ trọng tâm đầu tiên trong nhiệm kỳ là : "Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.
Xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, "lợi ích nhóm", những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ".
Với lập luận mang tính nghị quyết ở trên, cho thấy chuyện nhận diện các biểu hiện cụ thể của "tiêu cực" là không đơn giản, nhưng có thể khái quát lại, biểu hiện rõ nét nhất của "tiêu cực" là sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", tức đó là ‘tiêu cực chính trị’.
Theo lý luận của người đứng đầu Đảng, thì suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trước hết thuộc phạm trù ý thức, nhưng có cơ sở kinh tế – xã hội cho sự tồn tại của nó.
Vì vậy, để khắc phục sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cần một hệ thống các giải pháp mang tính toàn diện, coi trọng cả lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, cả lĩnh vực kinh tế – xã hội và pháp luật, khắc phục những hạn chế, yếu kém trong xây dựng Đảng và trong các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Vẫn theo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thì ‘toa thuốc’ ở đây gồm các ‘thang thuốc’ như sau : tiếp tục nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về nội dung, giá trị và ý nghĩa to lớn của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh – nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng.
‘Thang thuốc’ ở trên được diễn giải gồm các ‘vị’ : đó là đối với mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, người lao động, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cần phải gắn với chức trách, nhiệm vụ, vị trí việc làm cụ thể, không chung chung.
Nội dung học tập có thể chung, giống nhau, nhưng liên hệ và việc làm cần phải cụ thể, gắn với nhiệm vụ của từng người. Cấp ủy, tổ chức đảng phải hướng dẫn và tổ chức đăng ký làm theo Hồ Chí Minh của mỗi cán bộ, đảng viên, phù hợp với công việc của họ, có kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết, thi đua, khen thưởng kịp thời…
Cùng với tăng cường giáo dục nhận thức về những giá trị đạo đức, văn hóa cho cán bộ, đảng viên, công chức, cần nâng cao tính cảnh tỉnh, răn đe đối với những tư tưởng, biểu hiện tiêu cực, đồng thời khuyến khích, cổ vũ cán bộ, đảng viên suy nghĩ, hành động vì lợi ích chung, vì hạnh phúc của nhân dân, làm cho Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh.
‘Thang’ thứ hai uống cùng ‘thang’ trên, là "đổi mới, tăng cường công tác quản lý phát triển đảng viên, bảo đảm chất lượng đảng viên theo yêu cầu của Điều lệ Đảng".
Trong vị trí nhạc trưởng của Đảng, ở ‘thang’ thứ hai này, theo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, đó là cần xây dựng các tiêu chí, yêu cầu cụ thể về tư tưởng chính trị, trình độ năng lực, phẩm chất đạo đức, lối sống của đảng viên đáp ứng yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới để quản lý và giáo dục cán bộ, đảng viên.
Phát huy tính tiền phong gương mẫu, chủ động sáng tạo của đội ngũ đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ được giao. Kiên quyết đưa ra khỏi Đảng những người không đủ tư cách.
‘Thang’ thứ ba được Tổng bí thư ‘bốc’ có các ‘vị’ mang dáng dấp của Bắc Hàn : "hạn chế tối đa những tác động bên ngoài đến tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống trong cán bộ, đảng viên".
…Có lẽ với những ‘thang’ thuốc được Tổng bí thư kê toa ở trên, cho thấy vẫn là chuyện ‘chạy đuổi theo con vi-rút cúm Tàu’, thay vì hãy tập trung vào xây dựng hẳn một luật về đảng chính trị – bởi đó mới là những liều vắc-xin hữu hiệu cho ngừa ‘tiêu cực chính trị ’ ở thế chế đơn nguyên như Việt Nam.
Sao tham nhũng vẫn cứ trơ trơ !
Trần Văn Chánh, Viet-studies, 24/01/2022
Hôm 20/1/1922 tại phiên họp thứ 21 của Ban chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng tiêu cực, người chủ trì phiên họp đặt câu hỏi : "Vì sao chống tham nhũng mạnh mẽ như thế, xử lý nghiêm nhiều hành vi vi phạm như thế, nhưng tham nhũng tiêu cực vẫn cứ trơ. Sai phạm xảy ra ngay trong quá trình kiểm tra. Liệu có ai là chỗ dựa, có ai chống lưng cho hành vi tham nhũng tiêu cực hay không" ?
Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại phiên họp thứ 21 của Ban chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng tiêu cực ngày 20/1/1922
Thừa nhận thất bại mà từ lâu ai cũng trông thấy rõ, chỉ có một mình ông có vẻ chưa rõ, lời phát biểu chân thành nêu trên vừa như tỏ vẻ kinh ngạc vừa như có khẩu khí trách oán thở than, nghe sao mà đứt ruột não lòng ! Cho thấy người thốt ra có thể rất tận tâm thiện chí với việc "đốt lò" mà ông đã dành rất nhiều thời gian và nỗ lực chỉ đạo liên tục trong nhiều năm, từ lúc còn khỏe cho đến lúc tuổi già sức yếu, như thể muốn hạ nhiều quyết tâm thêm nữa để đạt được mục tiêu cao cả diệt trừ quốc nạn.
Không ít dân chúng bên ngoài mong ông già càng thêm mạnh (lão đương ích tráng) để chăm lo việc nước tới hơi thở cuối cùng.
Ông cũng nói : "Luật [phòng chống tham nhũng tiêu cực] không có chúng ta làm luật, luật là do chúng ta làm chứ " !.
Rồi yêu cầu cần phải có quyết tâm cao hơn, quyết liệt hơn, bài bản hơn, hiệu quả hơn, năm mới phải quyết tâm mới, khí thế mới trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực…
Tuy nhiên, những câu phát biểu rất đáng được cảm thông chia sẻ như trên càng cho thấy người phát biểu tuy có thể có nhiệt tâm nhưng lại hiểu biết rất yếu kém về chính trị và bất cận nhân tình về về mặt thực tế đời sống. Chính trị nói ở đây hiểu theo nghĩa một hệ thống tư duy-kiến thức dùng điều khiển quốc gia chứ không phải những thủ thuật/ biện pháp cụ thể chỉ nhằm giải quyết cho những vụ việc cụ thể từng ngày liên tục phát sinh. Nói cách khác, người đứng đầu đất nước ngoài cái tâm còn phải có tầm nhìn sâu rộng, quán xuyến trong mọi vấn đề trị nước, làm cho lòng người tất cả đều quy hướng về mình.
Bất cận nhân tình vì không đi sát với dân, mỗi năm ông chỉ xuất hiện một hai lần trong vài giờ gọi là tiếp xúc cử tri để chủ yếu nghe những lời ca tụng. Lại càng không hiểu tâm lý, âm mưu quỷ kế của các thuộc hạ cận thần đã trở thành lũ âm binh bất trị mà người ta thường mô tả là "đông như một bầy sâu".
Cũng cho thấy nhân vật quan trọng này có lẽ không hề trang bị cho mình điều kiện đầy đủ để trở thành lãnh tụ chính trị, như đọc thật nhiều sách để am hiểu các vấn đề chính trị-kinh tế-văn hóa-xã hội, vì bận suốt ngày này qua ngày khác chỉ lo hội họp, báo cáo và nghe báo cáo, sửa đổi câu chữ nghị quyết, đưa ra những văn bản quyết định mới, xử lý những vụ việc rắc rối trong tranh chấp nội bộ này khác... Vì thế lời phát biểu hay bài viết đăng báo chỉ đạo của ông thường rất công thức, giáo điều nghe đến buồn cười mà tội nghiệp, quanh đi quẩn lại chỉ vài câu truyện Kiều, lời dạy Hồ Chủ tịch, và nhất là chủ nghĩa Mác-Lênin đã bị giáo điều hóa theo hướng nặng về đấu tranh giai cấp qua các bậc tiền bối ngoại lai như Stalin, Mao Trạch Đông được Viện Triết học Việt Nam và một số tạp chí của Ban Tuyên giáo Trung ương hoặc của Hội đồng Lý luận Trung ương diễn giải.
Muốn chống tham nhũng, ngoài đức khiêm khiết ra, cần phải đọc nhiều, học nhiều, cả đông tây kim cổ, tham khảo cách làm của nhiều nước khác trên thế giới, chứ không thể chỉ bắt chước kiểu "đả hổ diệt ruồi", hoặc chăm bẵm vào chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, vốn phần nhiều đã lạc hậu lắm rồi.
Tôi có dịp đọc qua một luận văn của sinh viên cao học thời trước năm 1975 về đề tài tham nhũng, thấy trích dẫn thư tịch thế giới rất phong phú, nhiều kinh nghiệm và vấn nạn được nêu ra để làm sáng tỏ, nhưng theo chỗ tôi được biết, các nhà chính trị cộng sản của Việt Nam chúng ta ít ai chịu nghiên cứu sâu vấn đề tham nhũng, mà họ chỉ biết sơ sơ năm điều ba chuyện không vượt ra ngoài việc triển khai học tập các bản nghị quyết được xây dựng bởi những kẻ giáo điều thành tật.
Đây là tình trạng yếu kém chung của hầu hết nếu không muốn nói tất cả của các nhà lãnh đạo cao cấp nhất nước. Tuy họ cũng có lập ra những phòng ban chuyên tập hợp sách báo của muôn phương về dịch ra tiếng Việt để nghiên cứu nhưng nghiên cứu không phải để học hỏi cầu tiến bộ mà chỉ để đối phó với những thứ họ cho là luận điệu xuyên tạc của các thế lực tư sản thù địch !
Bi kịch của dân tộc Việt Nam là đang được dẫn dắt bởi một đám mù tịt những kiến thức căn bản về triết học, văn hóa, lịch sử, tâm lý xã hội…, hoặc cũng là những kiến thức cần thiết loại này nhưng đã bị các trường, viện viết ra cho học trong suốt thời kỳ dài tăm tối của chủ nghĩa giáo điều kiểu Mao Chủ tịch.
Điều quan trọng hơn nữa là không ai dám tự do suy nghĩ phát biểu chính kiến trung thực, vì sợ bị đồng chí mình rình rập bắt bẻ về quan điểm lập trường tư tưởng, kể cả đối với những cán bộ lãnh đạo cấp rất cao. Đây là một đại bi kịch của mọi thể chế chính trị cộng sản.
Trong một bài viết hồi hai năm trước, tôi có kể câu chuyện thật về một ông nguyên là Thường trực Ban Bí thư trung ương. Đại khái ông này không hề đọc theo dõi thông tin trên các trang mạng xã hội, mà hằng ngày chỉ đọc báo Nhân Dân và xem chương trình VTV trên tivi thôi. Nghe nói ông cũng có đọc một hai cuốn sách do "bọn tư sản" viết dự báo về tương lai không mấy sáng sủa của thế giới cộng sản, chủ yếu để tìm cách ngăn ngừa không để cho chế độ bị sụp đổ như ở Liên Xô, Đông Âu. Thật là quá kém cỏi, trong thời đại bùng nổ thông tin mà ông kém năng động như vậy thì làm sao đủ kiến thức để điều khiển các cấp dưới và quản lý điều hành xã hội (vốn từng bước thay đổi, diễn biến rất nhanh). Ông là đại thần trong triều, mà quan trí của ông tệ hại như vậy, thử hỏi những kẻ cấp dưới làm việc xung quanh ông lúc ông còn đang cầm quyền thì thế nào ? (1).
Thật là rầu ! Ông lãnh đạo cấp cao này không có tinh thần học hỏi cầu tiến, chỉ ham thích chức quyền một cách thiếu chính danh, thua rất xa các vua quan thời phong kiến ! Chỉ thông cảm tí xíu được với ông ở chỗ ông cũng như các vị đồng liêu khác, trong hệ thống chính trị độc tài toàn trị hiện hữu, tối ngày bắt buộc phải lo hội họp, đọc, viết, nghe báo cáo, xử lý thường vụ… đến tối mắt tối mũi, không còn biết trên trời dưới đất còn có ai, có học thuyết mới nào xuất hiện trên trái đất hay không, dân tình hiện đang sống ra sao, bọn quan tham cấp dưới quậy đến cỡ nào… Có nghĩa chắc cú trăm phần trăm các ông không thể có khả năng đưa ra quyết sách điều hành xã hội hữu hiệu và chống được quốc nạn tham nhũng.
Các ông cứ khoe thành tích : Trong năm 2021, đã khởi tố, điều tra 3.725 vụ/7.066 bị can (tăng 1.186 vụ/2.652 bị can so với năm 2020) về tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế ; trong đó, án tham nhũng, chức vụ đã khởi tố là 390 vụ/1.011 bị can. Riêng các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, từ sau Phiên họp thứ 19 đến nay đã kết thúc điều tra, truy tố, đưa ra xét xử sơ thẩm 21 vụ án/179 bị cáo, xét xử phúc thẩm 13 vụ án/74 bị cáo ; khởi tố mới 10 vụ án/ 40 bị can, khởi tố thêm 103 bị can trong 20 vụ án. Điểm nổi bật là, đã khởi tố mới nhiều vụ án lớn, mở rộng điều tra, khởi tố thêm nhiều bị can là cán bộ cấp cao, cả đương chức và nghỉ hưu, sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang (2).
Nhưng còn rất nhiều vụ khác chưa bị lộ thì sao ? Hơn thế nữa, lộ hay không lộ trong lúc này cũng còn tùy thuộc phần lớn vào tình trạng đấu đá tranh giành chức quyền vạch mặt nhau giữa các phe nhóm chính trị hay nhóm lợi ích đã chia quyền tham nhũng, bởi nếu không có sự tranh chấp này thì người dân bên ngoài khó biết được những vụ tham nhũng lớn, trong khi hệ thống báo chí công khai thì gặp phải rất nhiều sự cấm đoán từ cơ quan điều khiển chung là Ban Tuyên giáo Trung ương, ai mở miệng "nói bậy" rất dễ bị rút phép thông công, thậm chí ngồi tù vì cho là bị "các thế lực thù địch" chủ mưu xúi giục. Còn dạng tham nhũng cò con phổ biến dưới dạng lót tay, phong bì, bồi dưỡng, quà cáp đã trở thành một dạng văn hóa mới của người Việt, làm cho dân khí hèn đi, thì phải đợi thông qua một công cuộc cải tạo văn hóa giáo dục lâu dài trên cái nền dân chủ hóa toàn diện đời sống xã hội mới hi vọng khắc phục được dần dần.
Vì thế chống tham nhũng là rất khó và rất dễ bị lạm dụng để biến thành những cuộc thanh trừng phe phái mạnh được yếu thua gây mất đoàn kết làm cho bộ máy cầm quyền càng trở nên suy yếu đi đến bất lực.
Những điều nói trên cho thấy, như trong thực tế chứng tỏ, nạn tham nhũng càng chống càng tăng về quy mô, tính chất, và biểu hiện dưới những hình thái ngày càng hung hãn, kịch liệt, tinh vi làm cho mọi người chưng hửng nhiều hơn, như chính ông trùm đảng mới đây đã thừa nhận và thở than. Những thứ các ông gọi "nghị quyết đại hội" chẳng qua chỉ là mớ giấy lộn được sửa đi sửa lại chứa đầy những luận điệu cũ rích vô bổ, mà như bậc thầy cộng sản Lênin của các ông đã nói rồi, từ một thế kỷ trước, rằng nếu người ta còn có thể hối lộ được thì người ta cũng không có cái điều kiện tối thiểu để làm chính trị, vì khi đó mọi biện pháp, pháp lệnh, nghị quyết đều sẽ trở thành những tấm giấy lộn và chỉ lơ lửng trên không trung mà thôi (3).
Dùng một bộ máy mục nát thối ruỗng đến cùng cực để xử lý tình trạng mục nát tức quốc nạn tham nhũng thì về mặt logic là điều không thể, giống như người ta không thể tự nắm tóc để nhấc mình lên khỏi mặt đất, hay như một con bệnh yếu nhớt sắp chết không thể tự mình đứng dậy được, mà phải cần đến một ngoại lực : ngoại lực ở đây là phương hướng chữa trị mới, với liều thuốc mới đủ mạnh để vực dậy con bệnh trong cơn hấp hối.
Điều này cũng có nghĩa, tất cả những giải pháp nửa vời có tính vá víu do nhà cầm quyền đưa ra gần đây, như đã thấy, và như mới bổ sung tại phiên họp thứ 21 nói trên của Ban chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng tiêu cực, dù có xuất phát từ thiện chí, nhưng bản chất không có gì mới mẻ, và đều chắc chắn không thể đạt được hiệu quả tích cực hay mang lại một niềm hi vọng nào cả vì cơ bản vẫn chưa thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn.
Bản thân hệ thống đã thối nát đến cùng cực thì tự nó không thể cải thiện được, chống tham nhũng vì vậy thực chất đã bị lạm dụng và chỉ thành công trong việc thanh trừng phe phái, cho dù người "đốt lò" có thật sự có ý xấu này hay không. Bởi dưới trướng ông còn có cả một lũ gian thần hủ nát câu kết liên thông với nhau mà vụ đại án đại ác Việt Á xảy ra trong những ngày gần đây gây bức xúc dư luận toàn quốc là thêm một thí dụ vô cùng sinh động cụ thể khiến ông phải bùi ngùi xót xa thốt ra câu : sao chống mạnh thế mà chúng vẫn cứ trơ ra không biết hổ thẹn là gì !
Ở một mặt khác cũng cần xét : chống tham nhũng mà vẫn không thu hồi được tài sản tham nhũng, tiền bạc bí mật chẳng biết lọt vào tay ai. Khi được hỏi ý kiến, có đến ¾ đại biểu Quốc hội không đồng ý với phương án thu hồi tài sản tham nhũng, điều này dễ hiểu, vì Quốc hội với chính quyền tham nhũng là cũng một nguồn gốc và bản chất hủ nát như nhau…
Một số công dân tích cực có hiểu biết dám mạnh dạn phê phán chế độ để chống tham nhũng thì rất dễ bị xử "bỏ túi" vào tù, như nhà báo Phạm Đoan Trang, gia đình bà Cấn Thị Thêu...
Suốt năm bàn chuyện chống tham nhũng, chống hoài chống mãi, không có hồi kết, như một bộ phim truyện dài nhiều tập mà người làm phim không cho khán giả biết trước có hết thảy bao nhiêu tập, biến kế hoạch quốc gia tốt đẹp chống tham nhũng to lớn thành một trò hề chính trị với diễn viên là những cán bộ chức quyền trong khi thường dân chỉ được đứng ngoài xem với những cái lắc đầu vô vọng, chán nản !
Khó quá, nhiều người liền nghĩ đến chuyện phải kiểm kê tài sản cán bộ, nhưng việc này cũng lại không khả thi trong hiện thực Việt Nam. Nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải từng phát biểu trước diễn đàn Quốc hội hồi tháng 12/2004 : "Khi đề bạt cán bộ thì bắt khai tài sản, nhưng họ rất khôn khi để cho con đứng tên, vợ đứng tên... Thành ra đặt vấn đề thu hồi tài sản bất chính là rất khó". Phó thanh tra Chính phủ Vũ Phạm Quyết Thắng chắc cũng có kinh nghiệm nhiều về việc này nên mới nói : "Nếu bây giờ kê khai, nhiều công chức đang có sẽ hóa ra không có tài sản, vì họ đã ‘gửi’ cho cháu chắt hết rồi" (4).
Thực tế cho thấy cách kê khai tài sản qua nhiều chỉ thị, nghị định đã ban hành không phải là biện pháp cơ bản khả thi trong điều kiện nạn tham nhũng đặc biệt ở Việt Nam như hiện nay, mà sự vô hiệu trên thực tế của Nghị định 130/2020/NĐ-CP kiểm soát tài sản thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn, đọc nghe rất mê làm ai cũng tin thật, là một thí dụ rất hùng hồn sinh động.
Với những tình trạng được miêu tả như trên, phải thẳng thắn nhận định rằng, nếu vẫn cứ tiếp tục bằng những biện pháp cũ thông thường như học tập nghị quyết, học tập lời dạy của lãnh tụ, phê bình kiểm điểm, thanh tra kiểm tra, cảnh cáo kỷ luật, đình chỉ công tác, thậm chí bắt bớ bỏ tù..., nạn tham nhũng vẫn khó bị đẩy lùi, nếu như cái điều căn bản là toàn bộ hệ thống chính trị-kinh tế do đặc điểm và những khuyết tật bên trong của nó mà tệ nạn tham nhũng phát sinh, không được điều chỉnh một cách đúng mức cần thiết.
Chống tham nhũng cũng khó khăn như chống lại bệnh nghèo khó, nó luôn vướng phải cái vòng luẩn quẩn : muốn làm được việc gì cũng cần phải có một chính phủ lành mạnh, trong khi chính phủ đó đang bị nghiền nát do chính bệnh tham nhũng, và trong số cán bộ lãnh đạo cấp cao ngoài người tốt còn rất ít vẫn có một thành phần khá đông thật ra chẳng muốn cho tình trạng hỗn loạn về các phương diện luật pháp, hành chính sớm được chấm dứt trong chừng mực cho phép là hệ thống chính trị lạc hậu của họ vẫn chưa bị sụp đổ trước khi họ còn có thể lợi dụng kiếm chác được. Một thí dụ cho thấy rất rõ điều này là tình trạng tham nhũng liên quan đất đai xảy ra nặng nhất tại nước ta nhưng luật đất đai sửa đổi lại cứ lần lữa mãi không chịu cho thông qua. Một thí dụ khác nữa đó là luật biểu tình. Số còn lại thì như một bà luật sư nổi tiếng nọ đã từng nói : Ở Việt Nam ta đã có cả một rừng luật nhưng khi xét xử thì dùng toàn luật rừng !
Muốn chống tham nhũng vì thế phải quyết tâm xoay theo một chiều khác hẳn bằng con đường cải cách hệ thống chính trị theo hướng dân chủ hóa toàn diện đời sống xã hội. Còn cải cách cụ thể như thế nào thì đã có hàng trăm hàng ngàn bậc thức giả trong ngoài nước góp ý rất hay rất đúng rất nhiệt tình rồi, ở đây không cần lặp lại, nhưng đại khái cũng không ra ngoài một số điều cốt lõi như thực hiện quyền ứng cử bầu cử thật sự tự do dân chủ, thể hiện một cách thực chất các quyền về tự do ngôn luận, tự do báo chí, lập hội, biểu tình… như Hiến pháp 2013 đã thừa nhận ; sửa đổi một vài điều khoản quan trọng trong hiến pháp liên quan nền tảng tư tưởng chính trị (không coi chủ nghĩa Mác-Lênin là nền tảng nữa), về quyền sở hữu đất đai, về kinh tế quốc doanh. Đặc biệt cải cách tư pháp, tôn trọng tính độc lập của tòa án, nâng cao vai trò của luật sư…, để không còn những vụ án xét xử thiếu công bằng, những vụ án oan sai, án "bỏ túi" ; tuyệt đối cấm tra tấn, ép cung, mớm cung, như luật pháp đã quy định…
Trước mắt, như tôi đã nhiều lần đề nghị trong một số bài viết gần đây, nên tái thẩm để phóng thích hầu hết các nhà bất đồng chính kiến, vì tiếng nói phê phán của họ nếu gạn đục khơi trong đều thẳng thắn khách quan, có tác dụng đóng góp, đáng được tham khảo trong quá trình thực hiện cải cách chính trị, trên tinh thần coi "kẻ chê ta mà chê đúng là thầy ta ; kẻ nịnh ta là thù địch ta" ; ở đây kẻ thù địch nội bộ thật sự chính là đám quan tham lại nhũng hủ nát đông như bầy sâu, bọn họ chỉ khéo biết chiều lòng cấp trên và không bao giờ dám nói lên sự thật.
Trước đây có một số ông lớn coi vậy mà thành thật hơn. Như cố Tổng bí thư Đỗ Mười từng nói : "Như hiện nay, xin đi học, hay vào bệnh viện đều phải có... tí phong bì". Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt nói về hiện tượng thoái hóa của cán bộ nhà nước : "Nếu có phát hiện thì... hi sinh đời bố, củng cố đời con " ! (5).
Nhưng có lẽ chính cố Thủ tướng Phan Văn Khải mới nói trúng vào trung tâm của vấn đề đang xét : "Rất nhiều lần tôi nói cả hệ thống chính trị chứ không chỉ hệ thống hành chính của chúng ta có vấn đề, cần phải cải cách, chấn chỉnh, nâng cao năng lực, hiệu quả, hiệu lực, chống cho được tham nhũng, tiêu cực, nhũng nhiễu..". (6).
Ông Đào Đình Bình trước khi rút lui khỏi chức vụ bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải cũng đã thành thật nói lớn lên chân lý này ở trước mặt mọi người tại kỳ họp Quốc hội ngày 15/6/2006 : "Cơ chế hiện nay phải thay đổi. Nếu không thay đổi thì bộ trưởng nào ngồi vào đây cũng sẽ mắc khuyết điểm. Tôi từ chức rồi, nhưng các đồng chí sau tôi chắc chắn cũng khó vượt qua" (7).
Ông Tiến sĩ Lê Đăng Doanh thì lại có lối nói thực tế và bình dân dễ hiểu hơn : "Chỉ trừng phạt thôi thì người này đổ, người khác sẽ lên. Cơ chế nếu không thay đổi thì người mới lên sẽ... tệ không kém, thậm chí còn ‘cáo’ hơn anh trước" (8).
Một số nhà lãnh đạo tiền bối không lâu trước đây đều đã nhận ra vấn đề. Các giới hữu trách từ bấy đến nay cũng đã bàn nát nước mà lối ra dường như vẫn còn thấp thoáng nằm xa xăm mờ mịt ở tận đâu đâu. Ngặt nỗi, dường như chỉ có nhà lãnh đạo cao nhất nước hiện nay là chưa có tầm nhận thức ngang bằng với cố Thủ tướng Phan Văn Khải gần 20 năm trước về nhu cầu cải cách chính trị, nên ông cứ cố bám lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm ngọn đuốc soi đường cho mọi hành động chính trị, nhưng rất tiếc, cả Mác cả Lênin lẫn cụ Hồ trong bối cảnh lịch sử đương thời cũng chưa có kinh nghiệm gì cụ thể để truyền dạy cho ông bài học, đơn giản chỉ vì thời các cụ đó còn sống và hoạt động chưa có một tình trạng tham nhũng tiêu cực nào quá quắt giống như đất nước Việt Nam của chúng ta hiện nay.
Thiết tưởng, sắp tới đây các tổ chức trong hệ thống chính trị hiện hữu (như Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, hội nghề nghiệp…) nên định ra một vài kỳ họp bất thường nào đó để thảo luận chuyên về con đường cải cách chính trị, cho phép mọi người được hoàn toàn tự do phát biểu ý kiến, lấy khẩu hiệu "Sống và hành động theo hiến pháp và pháp luật" làm chủ đề cho những cuộc hội thảo như vậy, nhằm tìm hướng ra thích hợp và thúc đẩy cải cách, thực hiện cuộc cách mạng lần thứ hai trong hòa bình và ổn định.
Ở đoạn đầu bài tôi có chê ông lãnh đạo cao nhất nước hiện nay là chẳng có thì giờ đọc sách nên cũng chẳng có kiến thức gì sâu rộng để điều hành đất nước và chống tham nhũng hiệu quả. Khi thẳng thắn đưa ra nhận xét như vậy, trong thâm tâm tôi chẳng có ý gì chê bai theo kiểu "nói xấu lãnh đạo" để hạ uy tín cá nhân, trái lại tôi còn rất thông cảm và coi ông là trường hợp bi kịch chung của tất cả những cán bộ làm việc trong chế độ cộng sản độc tài toàn trị. Giả định được ở vào địa vị lãnh đạo của ông, nhiều khả năng tôi sẽ còn tệ hơn ông rất nhiều.
Tôi chỉ muốn chứng minh và thưa rằng đường lối chống tham nhũng như ông đang làm chắc chắn sẽ không bao giờ đạt hiệu quả như lòng ông mong muốn, và càng chống ông sẽ càng cảm thấy ê chề đau khổ, như ông đã than trong cuộc họp ngày 20/1 vừa qua, "chống mạnh mẽ như thế, nhưng sao tham nhũng tiêu cực vẫn cứ trơ", là điều rất cần tránh, đặc biệt trong lúc tuổi già, để còn được hưởng chút an nhàn trước khi từ giã cái cõi đất Việt rất đáng mến yêu nhưng cũng đầy chuyện phức tạp lộn xộn này.
Trong một bài viết gần đây tôi có nói, "Nếu ông vẫn chưa chịu rút lui thì nên tìm cách ở lại chức vụ để chuyển hướng chính trị bằng cách thực thi rộng rãi nền dân chủ trong nước, thả hết những người có chính kiến khác đang bị cầm tù, mở ra một bầu không khí tươi mới tích cực, đẩy lùi đám nịnh thần thối nát đang bu xung quanh, hầu có thể gây lại mối đoàn kết nhất trí cao để vừa xây dựng đất nước, vừa đủ sức đối phó với một thế lực thù địch rất nguy hiểm đã và đang lăm le gây hại cho đất nước chúng ta. Nếu làm được như vậy, nhân dân Việt Nam sẽ muôn đời nhớ ơn ông, coi ông là một vị thánh sống cứu tinh cho toàn thể dân tộc đang lao đao lận đận vì đám đông quan lại gian tà" (9).
Đang có lời đồn đại rằng ông sắp phải rời khỏi chính trường, như vậy rất tốt cho tuổi già và sức khỏe của ông, vợ con và các cháu ông sẽ rất vui mừng. Nếu tin đồn này không xác thực thì cũng không sao, trong trường hợp sự ở lại chức vụ thêm một thời gian ngắn nào đó của ông là nhằm để góp phần cải cách căn bản thể chế chính trị chứ không phải chỉ để "đốt lò" hoặc thanh trừng phe phái vì những lý do vị kỷ.
Trần Văn Chánh
Nguồn : Viet-studies, 24/01/2022
Chú thích :
(1) "Hiện trạng dân trí, quan trí và dân khí của người Việt ", Viet-studies, 27/12/2020
(2) có 10 cán bộ diện Trung ương quản lý - Trong nhiệm kỳ XII, có 19 cán bộ diện Trung ương quản lý bị xử lý hình sự
(3) Về chủ nghĩa quan liêu, Nhà xuất bản Sự Thật, Hà Nội
(4) Tạp chí Phát Triển Kinh Tế, số 191, tháng 9/2006
(5) Tạp chí Phát Triển Kinh Tế, op.cit.
(6) ibid.
(7) ibid.
(8) ibid.
(9) "Tản mạn chuyện đông tây kim cổ : do một người hay do cả hệ thống chính trị ", Viet-studies, 28/12/2021
************************
Cửu Long, VNTB, 24/01/2022
Trong phát biểu kết luận phiên họp Ban Chỉ đạo trung ương phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Ban Chỉ đạo) hôm 20/1/2022, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng ban Chỉ đạo, nhìn nhận mặc dù hành vi tham nhũng, tiêu cực vừa qua đã bị xử lý nghiêm, nhưng vẫn xuất hiện nhiều vụ tham nhũng, tiêu cực rất lớn, tinh vi hơn, vi phạm pháp luật, nghiêm trọng hơn.
Người đứng đầu Đảng cũng thừa nhận vỏ quýt dày có móng tay nhọn nên các hành vi tham nhũng hiện nay ngày càng tinh vi hơn, không chỉ ở trong một số người, trong một bộ phận nhỏ mà đã xuất hiện sự liên kết, liên thông ở nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều địa phương.
Khá bất ngờ là ông Nguyễn Phú Trọng chia sẻ cảm giác của lực bất tòng tâm khi cho rằng, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng việc ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng trong các cơ quan phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vẫn là vấn đề nhức nhối, gây dư luận xấu khi mà vẫn có một số cán bộ, chiến sĩ công an, quân đội, ngành tư pháp… kể cả cán bộ cấp cao bị xử lý.
"Vì sao chống mạnh như thế mà tham nhũng không giảm, vẫn trơ ra như vậy ? Có những vụ sai phạm diễn ra ngay trong quá trình kiểm tra. Trong lúc củi lửa phừng phừng như thế mà vẫn có những vụ án tham nhũng ngang nhiên trắng trợn. Liệu có ai chống lưng ?" – đây là vấn đề đau đầu mà khi kết thúc phiên họp, ông Nguyễn Phú Trọng vẫn loay hoay những định hướng xử trí không khác mấy so thời gian qua.
Theo đó, Tổng bí thư cho biết, trong năm 2022, Ban Chỉ đạo sẽ đẩy mạnh công tác kiểm tra việc thực hiện phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại các ngành, các địa phương và một số chuyên đề về tiếp nhận, xử lý tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố các vụ việc tham nhũng, tiêu cực ; công tác giám định, định giá tài sản ; và một số cuộc kiểm tra khác về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Tổng bí thư bày tỏ kỳ vọng giải pháp tập trung tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc ; xử lý nghiêm các sai phạm, sẽ đưa đến khả năng tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, đột phá hơn nữa trong công tác giám định, định giá và thu hồi tài sản tham nhũng thời gian qua dường như vẫn là bất lực.
Và tương tự như các lần diễn thuyết trước đây, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tin rằng ở đây là câu chuyện của ‘dòi trong xương dòi ra’ nên ông yêu cầu nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục liêm chính, không tiêu cực, không tham nhũng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, trước hết là thực hiện trách nhiệm nêu gương của các ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành trung ương Đảng, thành viên Ban Chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và người đứng đầu các cấp.
Bên cạnh đó để xem xét, xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu các cấp, các cơ quan, đơn vị để xảy ra nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng – Tổng bí thư cho rằng cần đến vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên, báo chí và nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Cửu Long
Nguồn : VNTB, 24/01/2022
***
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực kết luận phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo. Ảnh : TTXVN
Lược ghi kết luận của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại phiên họp ngày 20/01/2022
Thưa các đồng chí,
Sau một buổi làm việc tích cực, khẩn trương, Ban Chỉ đạo đã hoàn thành các nội dung Phiên họp theo chương trình đề ra. Chúng ta đã nghe đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Phó Trưởng Ban thường trực Ban Chỉ đạo trình bày Tờ trình tóm tắt nội dung các tài liệu Phiên họp ; đã có 13 đồng chí phát biểu ý kiến và hầu hết các ý kiến đều đánh giá cao công tác chuẩn bị và cơ bản đều nhất trí, thống nhất với các nội dung tài liệu ; đồng thời có bổ sung, tham gia thêm nhiều ý kiến rất thẳng thắn, trách nhiệm.
Sau đây, tôi xin nhấn mạnh, làm rõ thêm một số vấn đề để kết thúc buổi làm việc hôm nay.
1. Nhìn lại hoạt động của Ban Chỉ đạo năm 2021
Như chúng ta đều đã biết, năm 2021 là năm diễn ra nhiều sự kiện trọng đại của đất nước. Trong bối cảnh tình hình dịch bệnh Covid-19 có nhiều diễn biến phức tạp, nhưng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân đã nỗ lực phấn đấu, từng bước vượt qua khó khăn, duy trì, phục hồi và phát triển sản xuất kinh doanh, làm tốt công tác hỗ trợ, chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ và đời sống nhân dân, bảo đảm an ninh, trật tự và an toàn xã hội, hoàn thành nhiều nhiệm vụ quan trọng, nhất là đã tổ chức rất thành công Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 – 2026, kiện toàn nhân sự cấp cao của Đảng, Nhà nước ; tổ chức thành công nhiều hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và nhiều sự kiện quan trọng khác ;…
Trong bối cảnh đó, Ban Chỉ đạo tiếp tục đổi mới, duy trì nền nếp, chỉ đạo sâu sát, toàn diện các mặt công tác và với tinh thần không ngừng, không nghỉ, không vì chống dịch mà chùng xuống, không xử lý, mà ngược lại làm ngày càng quyết liệt, bài bản, ngày càng có hiệu quả hơn, được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, tin tưởng, ủng hộ, đánh giá cao.
Kết quả đó đã được thể hiện rõ, đầy đủ trong Báo cáo và Tờ trình phiên họp, có thể khái quát lại thành mấy điểm nổi bật sau :
Một là , đã triển khai thực hiện có hiệu quả nhiều chủ trương, giải pháp đột phá, mạnh mẽ về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh ; tập trung hoàn thiện pháp luật, tạo khí thế mới về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngay trong năm đầu thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
Chúng ta đã xây dựng, ban hành được nhiều văn bản rất quan trọng của Đảng, Nhà nước về xây dựng Đảng, quản lý kinh tế – xã hội và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, trong đó đã kịp thời cụ thể hoá, thể chế hoá các chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
Ban Chỉ đạo đã chuẩn bị và báo cáo Bộ Chính trị, Trung ương về việc sửa đổi, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, quy chế làm việc của Ban Chỉ đạo để chỉ đạo cả phòng, chống tham nhũng và tiêu cực ; gắn công tác phòng, chống tham nhũng với phòng, chống tiêu cực mà trọng tâm là phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống để đi sâu trị cả gốc lẫn ngọn tham nhũng với tinh thần không chỉ ngăn chặn, đẩy lùi mà còn phải chủ động tấn công, xử lý nghiêm tham nhũng, tiêu cực, tạo bước chuyển mới cho công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thời gian tới.
Bộ Chính trị đã ban hành Kế hoạch số 01 về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05 về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Cùng với đó tại Hội nghị Trung ương 4 khoá XIII cũng đã ban hành Kết luận số 21 về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII ; với tinh thần thực hiện đồng bộ nhiệm vụ xây dựng Đảng cùng với xây dựng hệ thống chính trị thực sự trong sạch, vững mạnh, trong đó có nhiều nhiệm vụ và giải pháp quyết liệt hơn.
*Tại Hội nghị này, Trung ương cũng đã ban hành Quy định số 37-QĐ/TW, ngày 25/10/2021 quy định về những điều đảng viên không được làm. Đây chính là những căn cứ quan trọng để chúng ta làm tốt hơn nữa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng ; chủ động ngăn ngừa các sai phạm, tiêu cực của cán bộ, đảng viên.
Chính phủ cũng đã tích cực chuẩn bị, trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Nhà ở, Luật Đấu thầu, Luật Điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự… ; Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 144 nghị định, 40 quyết định ; các bộ, ngành ban hành hơn 700 thông tư nhằm cụ thể hoá, hướng dẫn thực hiện các quy định của pháp luật trên các lĩnh vực, góp phần phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng.
Để triển khai đồng bộ các nhiệm vụ nêu trên, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã tổ chức nhiều Hội nghị trực tuyến để triển khai toàn diện các chủ trương, Nghị quyết của Đại hội, của Trung ương với cách làm mới sáng tạo, hiệu quả, như :
– Ngày 12/6/2021, Bộ Chính trị đã tổ chức Hội nghị toàn quốc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 05 và triển khai thực hiện Kế hoạch số 01 của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
– Ngày 15/9/2021, Bộ Chính trị đã tổ chức Hội nghị toàn quốc các cơ quan nội chính triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng (đây là lần đầu tiên chúng ta tổ chức Hội nghị toàn quốc của tất cả các cơ quan nội chính với quy mô và phạm vi lớn chưa từng có).
- Ngày 09/12/2021, Bộ Chính trị đã tổ chức Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khoá XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, v.v…
Hai là , Ban Chỉ đạo đã chỉ đạo thực hiện có hiệu quả, toàn diện và đồng bộ hơn, tạo được đột phá mới trong công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực, xử lý nghiêm minh, kịp thời nhiều vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực lớn, nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm.
– Ban Chỉ đạo đánh giá cao vai trò và các hoạt động của Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã rất quyết liệt kiểm tra dấu hiệu vi phạm của tổ chức đảng, đảng viên liên quan đến các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo ;
Qua kiểm tra đã xử lý, kiến nghị xử lý kỷ luật nhiều cán bộ cấp cao, cả đương chức và đã nghỉ hưu, sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang, cán bộ quản lý, lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước (trong năm, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật 32 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó 26 cán bộ diện Trung ương quản lý liên quan đến các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, gồm : 4 Ủy viên, nguyên Ủy viên Trung ương ; 2 nguyên Bộ trưởng, 1 bí thư tỉnh ủy, 5 thứ trưởng, nguyên thứ trưởng ; 2 nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố ; 3 nguyên phó bí thư tỉnh ủy, thành ủy ; 13 sĩ quan đương chức cấp tướng trong lực lượng vũ trang).
– Đồng thời, Ban Chỉ đạo cũng ghi nhận và đánh giá cao các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử đã phối hợp chặt chẽ và vào cuộc kịp thời, xử lý đồng bộ các vụ việc, vụ án ; đã tạo được sự thống nhất cao trong việc xử lý, không để tồn đọng, kéo dài (như các vụ án xảy ra tại Bình Dương, Thành phố Hồ Chí Minh, Cục Quản lý Dược – Bộ Y tế ; Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam ; Bộ đội Biên phòng…).
Các cơ quan kiểm tra, thanh tra, kiểm toán đã chuyển hơn 330 vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra để xem xét, xử lý theo quy định (tăng hơn 3 lần so với các năm trước đó : Năm 2018 chuyển 101 vụ, năm 2019 chuyển 98 vụ, năm 2020 chuyển 102 vụ) ; trong đó nhiều vụ việc chuyển cơ quan điều tra trước khi kết thúc quá trình thanh tra.
– Trong năm, các cơ quan tố tụng cả nước đã khởi tố, điều tra 3.725 vụ/7.066 bị can (tăng 1.186 vụ/2.652 bị can so với năm 2020) về tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế ; trong đó, án tham nhũng, chức vụ đã khởi tố là 390 vụ/1.011 bị can.
Riêng các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, từ sau Phiên họp thứ 19 đến nay đã kết thúc điều tra, truy tố, đưa ra xét xử sơ thẩm 21 vụ án/179 bị cáo, xét xử phúc thẩm 13 vụ án/74 bị cáo ; khởi tố mới 10 vụ án/40 bị can, khởi tố thêm 103 bị can trong 20 vụ án.
Điểm nổi bật là, đã khởi tố mới nhiều vụ án lớn, mở rộng điều tra, khởi tố thêm nhiều bị can là cán bộ cấp cao, cả đương chức và nghỉ hưu, sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang (Có 10 cán bộ diện Trung ương quản lý – Trong nhiệm kỳ XII, có 19 cán bộ diện Trung ương quản lý bị xử lý hình sự).
Trong đó, tập trung điều tra, xử lý nghiêm nhiều vụ án, vụ việc tiêu cực xẩy ra trong lĩnh vực giáo dục, y tế, và mới đây nhất là Vụ án vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng ; đưa hối lộ, nhận hối lộ ; lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại Công ty Việt Á, CDC Hải Dương, các đơn vị, địa phương liên quan.
Đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, địa phương, dư luận đặc biệt quan tâm, và yêu cầu khẩn trương điều tra làm rõ để xử lý nghiêm.
Thường trực Ban Chỉ đạo đã có văn bản chỉ đạo cụ thể về vấn đề này. Tôi đề nghị các cơ quan chức năng cần khẩn trương điều tra, xử lý nghiêm vi phạm) ; các vụ án buôn lậu, đánh bạc, tham nhũng xảy ra tại Đồng Nai, An Giang, Cảnh sát biển, Bộ đội Biên phòng một số tỉnh ; các vụ án vi phạm quy định quản lý đất đai, quản lý, sử dụng tài sản nhà nước xảy ra tại Bình Dương, Khánh Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh…
Bên cạnh đó, đã hoàn thành xét xử nhiều vụ án trọng điểm theo kế hoạch của Ban Chỉ đạo : Vụ án Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh xẩy ra tại Dự án Ethanol Phú Thọ ; vụ án xảy ra tại Gang thép Thái Nguyên ; vụ án Vũ Huy Hoàng, Nguyễn Hữu Tín xảy ra tại Tổng Công ty Sabeco ; vụ án Nguyễn Đức Chung và đồng phạm ; 2 vụ án xảy ra tại dự án cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi ; vụ án Tất Thành Cang và đồng phạm ; vụ án xảy ra tại Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn (SAGRI)…
Ba là , công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tiếp tục có chuyển biến tích cực :
Đã thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, phong toả tài khoản, ngăn chặn giao dịch tài sản trên 15.000 tỉ đồng và nhiều tài sản có giá trị lớn. Riêng các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo từ năm 2013 đến nay, đã thu hồi được hơn 31 nghìn tỉ đồng (đạt 33,33%) ; trong đó, năm 2021 thu được trên 9.000 tỉ đồng. Nhất là, đã thu hồi được được số tiền 2,652 triệu USD và 126,749 đô la Singapore của Phan Sào Nam ở nước ngoài (vượt xa số tiền thu được trong năm 2020 là gần 1.900 tỉ đồng trong giai đoạn thi hành án).
Bốn là , công tác phòng ngừa, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nội chính được đẩy mạnh.
Các cơ quan chức năng trong Công an, Quân đội đã chủ động phát hiện sai phạm, xử lý kỷ luật 98 cán bộ, chiến sĩ do tham nhũng, tiêu cực hoặc liên quan đến tham nhũng, tiêu cực.
Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân tối cao khởi tố, điều tra 26 vụ án/32 bị can về tội tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp. Ngành Thanh tra, Kiểm toán cũng có nhiều cán bộ, đảng viên bị xử lý kỷ luật, xử lý hình sự do tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về đạo đức, lối sống (2 Chánh thanh tra cấp tỉnh bị kỷ luật (Hà Nội, Lào Cai) ; 1 cán bộ Thanh tra Chính phủ bị xử lý hình sự ; 4 bị cáo nguyên cán bộ thanh tra Bộ Xây dựng bị Toà án tuyên phạt tù ; Kiểm toán nhà nước xử lý kỷ luật 8 đảng viên…).
Đặc biệt là, từ chỉ đạo của Thường trực Ban Chỉ đạo, các cơ quan chức năng đã kiểm tra, xem xét lại việc giảm thời hạn chấp hành án phạt tù cho Phan Sào Nam, đến nay đã xử lý trách nhiệm đối với 10 tổ chức đảng, 24 cá nhân ; đã điều tra, xử lý nghiêm hành vi "chạy án" của một số cán bộ trong lực lượng chống tham nhũng (khởi tố 2 cán bộ C03 Bộ Công an) ; đã chỉ đạo kiên quyết, điều tra, xử lý nghiêm việc để Phan Văn Anh Vũ bỏ trốn ra nước ngoài (Nguyễn Duy Linh bị tuyên 14 năm tù về tội nhận hối lộ).
Đây là kết quả rất quan trọng, thể hiện rõ quan điểm của chúng ta, xử lý nghiêm tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan chức năng chống tham nhũng, tiêu cực, các cơ quan bảo vệ pháp luật như tôi đã nhiều lần nói "phải chống tham nhũng ngay trong chính các lực lượng chống tham nhũng".
Năm là , công tác phát hiện, xử lý tham nhũng ở các địa phương có nhiều chuyển biến tích cực, từng bước khắc phục tình trạng "trên nóng, dưới lạnh".
Đến nay, 100% các địa phương đã có khởi tố, xử lý các vụ án tham nhũng ; nhiều địa phương đã chủ động phát hiện và kiên quyết xử lý nghiêm nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế rất nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm như : Đồng Nai, An Giang, Khánh Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh, Phú Yên, Hà Nội, Sơn La,…
Trong năm 2021, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp tập trung kiểm tra, xử lý nghiêm các tổ chức đảng, đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm ; đã thi hành kỷ luật đối với 223 tổ chức đảng và 20.257 đảng viên (tăng 36 tổ chức đảng, 2.188 đảng viên so với năm 2020), trong đó có 618 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng, cố ý làm trái (tăng 132 đảng viên so với năm 2020).
Ngành Thanh tra, Kiểm toán tăng cường thanh tra, kiểm toán các lĩnh vực có nhiều dư luận tiêu cực, tham nhũng ; qua thanh tra, kiểm toán đã kiến nghị thu hồi, xử lý tài chính 81.290 tỉ đồng và 811 ha đất ; kiến nghị xử lý hành chính 2.286 tập thể và 6.132 cá nhân (tăng 175 tập thể so với năm 2020).
Bên cạnh những kết quả nổi bật nêu trên, nghiêm túc kiểm điểm và nhìn nhận công tác đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của chúng ta vẫn còn nhiều tồn tại, khó khăn, thách thức rất lớn, đó là :
(1) Mặc dù các hành vi tham nhũng, tiêu cực vừa qua đã bị xử lý nghiêm, nhưng vẫn xuất hiện nhiều vụ tham nhũng, tiêu cực rất lớn, tinh vi hơn, vi phạm pháp luật, nghiêm trọng hơn (như báo cáo các đồng chí đã nêu rất đầy đủ). Điều đó cho thấy, công tác quản lý, giáo dục cán bộ, đảng viên của chúng ta vẫn chưa tốt ; cơ chế, chính sách của chúng ta còn lỏng lẻo, tạo môi trường cho tham nhũng, tiêu cực…
(2) Các hành vi tham nhũng hiện nay ngày càng tinh vi hơn, không chỉ ở trong một số người, trong một bộ phận nhỏ mà đã xuất hiện sự liên kết, liên thông ở nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều địa phương. Chỉ cần một vụ tham nhũng đã có thể làm tha hoá cả một hệ thống với số lượng lớn cán bộ, thậm chí có thể làm cho các ngành, các địa phương bị ảnh hưởng trầm trọng.
(3) Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng việc ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng trong các cơ quan phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vẫn là vấn đề nhức nhối, gây dư luận xấu khi mà vẫn có một số cán bộ, chiến sĩ công an, quân đội, ngành tư pháp… (kể cả cán bộ cấp cao) bị xử lý. Chính vì vậy mà Bộ Chính trị đã giao cho Ban Nội chính Trung ương chủ trì xây dựng chuyên đề "Quy định về giám sát quyền lực trong các cơ quan nội chính".
(4) Về tiến độ, chất lượng xử lý một số vụ án, vụ việc, việc giám định, định giá tài sản, thu hồi tài sản tham nhũng, tiêu cực theo ý kiến chỉ đạo của Ban Chỉ đạo vẫn còn chậm tiến độ ; hiệu quả chưa cao…
Những tồn tại, thách thức trên đây cần được Ban Chỉ đạo xem xét một cách thấu đáo, để từ đó có trách nhiệm đóng góp đề xuất các giải pháp hiệu quả vào việc đấu tranh xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, tiêu cực ; củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước.
2. Về nhiệm vụ trọng tâm công tác năm 2022
Năm 2022 có ý nghĩa rất quan trọng, là năm bản lề thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng ; đất nước ta tiếp tục đứng trước những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức mới đan xen ; dịch bệnh Covid-19 còn diễn biến phức tạp và có thể còn kéo dài ; tình hình tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn nghiêm trọng, có mặt còn phức tạp, tinh vi hơn.
Do đó, đòi hỏi chúng ta không được chủ quan, thoả mãn, bằng lòng với những kết quả đạt được, mà phải tiếp tục kiên quyết, kiên trì đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, trọng tâm là phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống liên quan đến tham nhũng, tiêu cực ; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm những cán bộ, đảng viên tham nhũng, tiêu cực, suy thoái.
Qua thảo luận, các đồng chí đều cơ bản nhất trí với các nhiệm vụ trọng tâm và các nội dung công việc cụ thể trong dự thảo Chương trình công tác năm 2022 của Ban Chỉ đạo ; tôi xin lưu ý, nhấn mạnh thêm một số nhiệm vụ sau :
(1) Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện thể chế để "không thể tham nhũng" ; cụ thể hóa, thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, giải pháp về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, trọng tâm là hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực ; cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập, bảo đảm thực chất, hiệu quả.
(2) Tiếp tục chỉ đạo tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng ; thực hiện nghiêm cơ chế phối hợp trong việc phát hiện, xử lý sai phạm trong quá trình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Kiểm tra, xử lý nghiêm các tổ chức đảng, đảng viên có sai phạm liên quan các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo.
Năm 2022, Ban Chỉ đạo sẽ đẩy mạnh công tác kiểm tra việc thực hiện phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại các ngành, các địa phương và một số chuyên đề : (i) Về tiếp nhận, xử lý tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố các vụ việc tham nhũng, tiêu cực. (ii) Công tác giám định, định giá tài sản. (iii) Một số cuộc kiểm tra khác về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
(3) Tập trung chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ, xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, nhất là vụ án xảy ra tại Công ty Việt Á và các vụ, việc liên quan đến lĩnh vực y tế đã được đưa vào diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo ; các vụ án, vụ việc tại Khánh Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, An Giang, Cảnh sát Biển, Bộ đội biên phòng… Khẩn trương đưa ra xét xử sơ thẩm 10 vụ án trọng điểm (mà báo cáo đã nêu).
(4) Tập trung tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc ; xử lý nghiêm các sai phạm, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, đột phá hơn nữa trong công tác giám định, định giá và thu hồi tài sản tham nhũng.
(5) Chỉ đạo nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục liêm chính, không tiêu cực, không tham nhũng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, trước hết là thực hiện trách nhiệm nêu gương của các đồng chí trong Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và người đứng đầu các cấp.
Xem xét, xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu các cấp, các cơ quan, đơn vị để xảy ra nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng. Phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên, báo chí và nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
(6) Chỉ đạo khẩn trương hoàn thành việc tổng kết Chiến lược quốc gia về phòng, chống tham nhũng đến năm 2020 và Kế hoạch thực hiện Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC) ; đề án thành lập Ban Chỉ đạo Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cấp tỉnh và các đề án, chuyên đề khác theo kế hoạch của Ban Chỉ đạo.
3. Về Kế hoạch triển khai thực hiện công tác phòng, chống tiêu cực theo Quy định số 32-QĐ/TW của Bộ Chính trị.
Qua thảo luận, các đồng chí cơ bản đồng tình, nhất trí cao với các nhiệm vụ, công việc cụ thể trong Kế hoạch cũng như tiến độ và phân công thực hiện ; đồng thời góp ý một số nội dung cụ thể.
Giao cho Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Kế hoạch, trình ký ban hành để kịp triển khai ngay từ đầu năm nay.
4. Về những kiến nghị, đề xuất của Thường trực Ban Chỉ đạo :
Chúng ta thống nhất với các kiến nghị, đề xuất được nêu trong Tờ trình và Báo cáo về tiến độ, kết quả xử lý các vụ việc, vụ án trình Ban Chỉ đạo tại Phiên họp này. Cụ thể là :
4.1. Thống nhất kế hoạch để kết thúc việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án ; kết thúc việc xác minh, giải quyết các vụ việc năm 2022 như Tờ trình và các kiến nghị, đề xuất trong Báo cáo về kết quả chỉ đạo, xử lý các vụ án, vụ việc trình Ban Chỉ đạo tại Phiên họp này.
4.2. Ban Chỉ đạo kết thúc chỉ đạo xử lý đối với 9 vụ án, 4 vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo do đã kết thúc việc giải quyết theo quy định của pháp luật.
4.3. Đồng ý giao cho Ban Nội chính Trung ương, Cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương xây dựng Đề án, Tờ trình báo cáo Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng cho phép thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thuộc các tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc Trung ương.
4.4. Thống nhất ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện công tác phòng, chống tiêu cực theo Quy định số 32-QĐ/TW, ngày 16/9/2021 của Bộ Chính trị.
Giao cho Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo tiếp thu, hoàn thiện, ban hành các văn bản chính thức để triển khai thực hiện. Đồng thời chỉ đạo, đôn đốc các cơ quan chức năng thực hiện từng nội dung công việc cụ thể.
Nhân dịp năm mới 2022 và chuẩn bị đón Xuân Nhâm Dần sắp đến, tôi chúc các đồng chí và gia đình một năm mới dồi dào sức khoẻ, hạnh phúc, an khang và thắng lợi!
Phiên họp của chúng ta hôm nay kết thúc tại đây. Cảm ơn các đồng chín !
Nguyễn Phú Trọng
(20/01/2022)
RFA, 21/01/2022
Tại phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hôm 20/1, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lại chỉ đạo, cần tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế để ‘không thể tham nhũng’.
Phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hôm 20/1/2022. Courtesy chinhphu.vn
Ông Trọng cho rằng phải hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng ; cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập ; khắc phục những sơ hở, bất cập trong cơ chế liên quan đấu thầu, đấu giá, quản lý đất đai, tài sản công... sửa đổi, bổ sung Luật Thanh tra, Luật Đất đai...
Luật sư Trần Quốc Thuận, nguyên Chánh văn phòng Quốc hội Việt Nam khi trả lời RFA cho rằng để ngăn chặn nạn tham nhũng, Đảng và Chính phủ Hà Nội đưa ra rất nhiều biện pháp, nhưng ở Việt Nam biện pháp và pháp luật vẫn chưa được thực thi triệt để :
"So với Bộ Luật Hình sự của nhiều nước trên thế giới thì Bộ Luật Hình sự Việt Nam có mức phạt cao hơn nhiều, nhất là nhóm tội tham nhũng thì phạt rất nặng. Nhưng vấn đề là có chứng minh được tham nhũng không, thường tội gây thất thoát tài sản người ta nói do thiếu trách nhiệm, do cơ chế, thể chế, có chiếm đoạt hay không chiếm đoạt. Có chiếm đoạt thì mới dẫn đến những tội đưa hối lộ, nhận hối lộ, môi giới hối lộ thì lúc đó hình phạt mới nặng, có thể lên đến mức tử hình".
Theo Luật sư Trần Quốc Thuận, việc phá được một vụ án tham nhũng không phải là chuyện đơn giản. Những vụ tham nhũng lớn dây chuyền, ‘dây mơ rễ má’ ăn chia với nhau nên việc bóc gỡ để xử lý phải có nhiều thời gian, công phu. Vì vậy ông Thuận cho rằng cần phải có cơ chế, thể chế thích hợp để người dân tham gia thì may ra mới làm tốt được.
Vấn đề này được lãnh đạo Việt Nam ‘nhắc đi, nhắc lại’ nhưng vì sao nạn tham nhũng không những không bị triệt mà vẫn tiếp diễn ?
Từ Hà Nội hôm 21/1, nhà báo độc lập Nguyễn Vũ Bình, từng công tác tại Tạp chí Cộng sản lại cho rằng :
"Về thể chế chống tham nhũng thì qua kinh nghiệm lịch sử của tất cả các nước thì nó là hệ thống dân chủ. Tức là báo chí tự do, đa nguyên đa đảng, tam quyền phân lập... Như vậy mới chống được tham nhũng tận gốc, các ổng cũng biết là như vậy, nhưng cứ nói là thay đổi thể chế theo ý của các ổng là cộng sản, mà vẫn chống được tham nhũng. Thành ra các ổng chỉ nói vậy để bào chữa cho việc chống tham nhũng thiếu hiệu quả, hoặc không triệt để xóa bỏ tham nhũng".
Theo nhà báo Nguyễn Vũ Bình, vấn đề tham nhũng ở Việt Nam là do cơ chế toàn trị cộng sản, tức độc tài đảng trị. Chính cơ chế đó sinh ra tham nhũng và mức độ tham nhũng ghê gớm như vậy.
Vậy với yêu cầu cần hoàn thiện thể chế để ‘không thể tham nhũng’ của ông Nguyễn Phú Trọng, liệu có khả thi khi với Việt Nam hiện nay ?
Giáo sư Nguyễn Đình Cống, nguyên Chủ nhiệm Khoa, trường Đại học Xây dựng Hà Nội, một đảng viên đã từ bỏ Đảng, khi trả lời RFA cho rằng :
"Thể chế VN hiện nay tốt đến đâu ? Đảng cộng sản đứng trên thì họ vẫn tự hào thể chế của họ rất tốt, rất vững. Nhưng những nhà phản biện vẫn nghĩ thể chế ấy là không tốt. Nó độc đảng, độc đoán toàn trị theo con đường vô sản chuyên chính. Thể chế ấy dựa vào liên minh công nông và trí thức, nhưng liên quan tới người tài thì một là nó tìm cách loại bỏ tin hoa của dân tộc. Vì những người giỏi thường tìm cách trung thực, nên người ta không tán thành chủ nghĩa Mác Lenin. Mà không trung thành chủ nghĩa Mác Lenin thì Đảng cộng sản sẽ tìm cách loại bỏ".
Theo Giáo sư Nguyễn Đình Cống, Nhà nước Việt Nam, nếu không thay đổi đường lối cán bộ, không cải cách thể chế bằng việc bỏ hình thức độc quyền đảng trị thì không thể nào tìm được người tài giỏi thật sự để làm lãnh đạo và quản trị đất nước, không thể bảo đảm chỗ đứng bền vững cho người tài.
Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp phân tích với RFA về những bất cập của thể chế hiện nay :
"Cái nền quản trị Nhà nước này nó không minh định rõ cái gì ra cái gì. Nó không nói rõ làm thế nào thì tốt hay không tốt ; làm thế nào thì hợp pháp hay phạm pháp… Người ta không có nền tảng pháp lý cụ thể để người ta yên tâm nên tốt nhất là người ta sẽ không làm. Đấy là do thể chế, do hệ thống. Do đó phải làm lại hệ thống và thể chế".
Nhiều chuyên gia cho rằng, hiện cả ba nhánh quyền lực tại Việt Nam đều chịu sự lãnh đạo của một đảng, nên không phân định được rõ trách nhiệm giữa lập pháp, hành pháp, tư pháp. Nếu cả ba nhánh quyền lực mà không hoạt động độc lập hơn và có kiểm soát lẫn nhau, giám sát lẫn nhau thì sẽ có rất nhiều trở ngại trong việc chống tham nhũng.
Nguồn : RFA, 21/01/2022
BBC, 21/01/2022
Một quan chức cao cấp của Đảng cộng sản Việt Nam vừa chia sẻ với báo chí về những "tâm tư" của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trong công cuộc chống tham nhũng.
"Vì sao chúng ta chống tham nhũng mạnh mẽ, quyết liệt như thế nhưng những người thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực không thấy xấu hổ mà vẫn trơ ra đó ?" - Ảnh minh họa
Chiều 20/1, Ban Nội chính Trung ương tổ chức cuộc họp thông tin về kết quả phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực.
Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thái Học nói rằng mặc dù có nhiều kết quả tích cực, nhưng Ban Chỉ đạo cũng nhìn nhận công tác đấu tranh, phòng chống tham nhũng, tiêu cực còn tồn tại, hạn chế, khó khăn, thách thức rất lớn.
"Vì sao chúng ta chống tham nhũng mạnh mẽ, quyết liệt như thế nhưng những người thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực không thấy xấu hổ mà vẫn trơ ra đó ?", ông Học cho biết đây là ý kiến của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo, theo tường thuật của tờ Thanh Tra.
Còn trang VietnamNet tường thuật lời ông Học như sau : "Tổng bí thư đặt câu hỏi, vì sao chống tham nhũng mạnh mẽ như thế, xử lý nghiêm nhiều hành vi vi phạm như thế, nhưng tham nhũng tiêu cực vẫn cứ trơ. Sai phạm xảy ra ngay trong quá trình kiểm tra. Liệu có ai là chỗ dựa, có ai chống lưng cho hành vi tham nhũng tiêu cực hay không ?"
Ông Học cho hay, Tổng bí thư thường đặt vấn đề "ai đã bao che, tiếp tay cho những người vi phạm pháp luật trốn ra nước ngoài".
"Tổng bí thư yêu cầu cần phải có quyết tâm cao hơn, quyết liệt hơn, bài bản hơn, hiệu quả hơn, năm mới phải quyết tâm mới, khí thế mới trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực", ông Học thông tin.
"Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần yêu cầu các cơ quan phòng chống tham nhũng, tiêu cực phải điều tra, xử lý nghiêm, không chịu sức ép của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào".
Tại buổi gặp báo chí, ông Học còn nói : "Nhiều thành viên trong Ban chỉ đạo khẳng định, công tác phòng chống tham nhũng tiêu cực đạt được nhiều kết quả quan trọng là nhờ vai trò chỉ đạo của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Tổng bí thư là linh hồn, là chỗ dựa vững chắc cho công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ gặp nhiều áp lực, khó khăn, mọi người nhìn vào Tổng bí thư để quyết tâm thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ".
'Đột phá mới'
Hôm 20/1 tại Hà Nội, khi kết luận cuộc họp của Ban Chỉ đạo, ông Nguyễn Phú Trọng nói :
"Ban Chỉ đạo đã chỉ đạo thực hiện có hiệu quả, toàn diện và đồng bộ hơn, tạo được đột phá mới trong công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực, xử lý nghiêm minh, kịp thời nhiều vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực lớn, nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm".
Theo công bố của Đảng cộng sản, trong năm 2021, Đảng đã thi hành kỷ luật 32 cán bộ diện Trung ương quản lý.
Trong đó có 26 cán bộ diện Trung ương quản lý liên quan đến các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, gồm : 4 Ủy viên, nguyên Ủy viên Trung ương ; 2 nguyên Bộ trưởng, 1 bí thư tỉnh uỷ, 5 thứ trưởng, nguyên thứ trưởng ; 2 nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố ; 3 nguyên phó bí thư tỉnh uỷ, thành uỷ ; 13 sĩ quan đương chức cấp tướng trong lực lượng vũ trang.
Trong năm 2021, các cơ quan tố tụng cả nước đã khởi tố, điều tra 3.725 vụ/7.066 bị can (tăng 1.186 vụ/2.652 bị can so với năm 2020) về tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế ; trong đó, án tham nhũng, chức vụ đã khởi tố là 390 vụ/1.011 bị can.
Ông Nguyễn Phú Trọng nói : "Điểm nổi bật là, đã khởi tố mới nhiều vụ án lớn, mở rộng điều tra, khởi tố thêm nhiều bị can là cán bộ cấp cao, cả đương chức và nghỉ hưu, sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang".
Trong phát biểu, ông Trọng nói : "Riêng các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo từ năm 2013 đến nay, đã thu hồi được hơn 31 nghìn tỉ đồng (đạt 33,33%) ; trong đó, năm 2021 thu được trên 9.000 tỉ đồng. Nhất là, đã thu hồi được được số tiền 2,652 triệu USD và 126.749 đô la Singapore của Phan Sào Nam ở nước ngoài (vượt xa số tiền thu được trong năm 2020 là gần 1.900 tỉ đồng trong giai đoạn thi hành án)".
Ông Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh : "Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện thể chế để 'không thể tham nhũng'".
Một nghiên cứu, Phong vũ biểu Tham nhũng Việt Nam 2019, dựa trên phương pháp nghiên cứu của Phong vũ biểu Tham nhũng Toàn cầu của Minh bạch Quốc tế, nói người dân Việt Nam ngày càng quan ngại về tham nhũng.
71% những người được hỏi trong khảo sát 2019 cho rằng họ có vai trò trong đấu tranh chống tham nhũng.
Tỷ lệ này tăng lên so với năm 2016 (55%) và năm 2013 (60%) và là tỷ lệ cao nhất ghi nhận được cho đến nay về số lượng người có quan điểm.
Tuy nhiên, gần một nửa cho biết họ không tố cáo tham nhũng do sợ phải gánh chịu hậu quả.
Thêm một nghiên cứu gần đây, Báo cáo Chỉ số PAPI 2020 (ra năm 2021), nói : Quảng Ninh, Đồng Tháp, Bến Tre, Quảng Trị và Quảng Nam là 5 tỉnh dẫn đầu trong ở chỉ tiêu đo lường mức độ hiệu quả kiểm soát một số hành vi tham nhũng của cán bộ, công chức.
So với kết quả năm 2016, kết quả 2020 cho thấy mối quan hệ thân quen trong tuyển dụng nhân lực vào khu vực nhà nước có xu hướng giảm trên phạm vi toàn quốc. Rất có thể các cấp chính quyền chú trọng hơn tới công bằng trong tuyển dụng công chức, viên chức, khảo sát này nói.
Lê Hồng Hiệp, Nghiên cứu quốc tế, 19/01/2022
Kể từ năm 2016, Đảng cộng sản Việt Nam (Đảng cộng sản Việt Nam) đã tiến hành một chiến dịch chống tham nhũng mạnh mẽ do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng dẫn dắt. Chiến dịch này đã dẫn đến việc truy tố và bỏ tù hàng trăm quan chức cấp cao, tướng lĩnh quân đội và công an, cũng như nhiều giám đốc điều hành cấp cao tại các doanh nghiệp nhà nước. Chiến dịch được ghi nhận là đã góp phần làm giảm mức độ tham nhũng được cảm nhận trong khu vực công. Tuy nhiên, một vụ bê bối tham nhũng gần đây liên quan đến Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á cho thấy, bất chấp tất cả những thành tựu đạt được, chiến dịch đã thất bại trong sứ mệnh răn đe tham nhũng.
Vụ bê bối tham nhũng gần đây liên quan đến Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á cho thấy, bất chấp tất cả những thành tựu đạt được, chiến dịch đã thất bại trong sứ mệnh răn đe tham nhũng.
Việt Á không được nhiều người biết đến trên thị trường cho đến tháng 4 năm 2020, khi Việt Á công bố trước sự ngạc nhiên của nhiều người là đã sản xuất thành công một bộ kit xét nghiệm Covid-19 thông qua hợp tác với Học viện Quân y. Kết quả kinh doanh của Việt Á nhanh chóng tăng mạnh. Đến cuối năm 2021, doanh thu lũy kế của công ty đến từ việc bán các bộ kit xét nghiệm Covid-19 cho các bệnh viện và Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) địa phương đã đạt 4.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, vào tháng 12 năm 2021, các cơ quan chức năng đã quyết định khởi tố Việt Á vì thổi giá bộ kit xét nghiệm 45% và chi trả tổng cộng 800 tỷ đồng tiền hối lộ để giành được các hợp đồng cung cấp bộ kit xét nghiệm cho các bệnh viện và CDC trong nước. Cùng với giám đốc và nhân viên chủ chốt của Việt Á, một số quan chức nhà nước cũng bị khởi tố, trong đó có người đứng đầu CDC Hải Dương, người đã nhận lại quả 27 tỷ đồng để phê duyệt việc mua số bộ kit xét nghiệm trị giá 151 tỷ đồng từ Việt Á. Cuộc điều tra hiện vẫn đang tiếp tục, và thêm nhiều quan chức có thể sẽ bị bắt và truy tố trong thời gian tới.
Vụ bê bối đã gây phẫn nộ cho công luận, khi người dân lên án Việt Á và các quan chức liên quan đã tham lam trục lợi từ đại dịch, bòn rút trên những khó khăn, mất mát của cả nước. Trước mức độ nghiêm trọng của vụ án và phản ứng mạnh mẽ của dư luận, các cơ quan chức năng trung ương đã quyết định đưa vụ án vào diện chịu sự giám sát trực tiếp của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, nhằm đảm bảo điều tra vụ án một cách toàn diện và đầy đủ, không để lọt người lọt tội.
Đối với nhiều người, đặc biệt là những người trong ngành y tế, vụ bê bối của Việt Á không có gì đáng ngạc nhiên vì tham nhũng được biết là đã phổ biến và ăn sâu vào lĩnh vực này từ lâu. Trả tiền lại quả cho các giám đốc bệnh viện để giành hợp đồng là một thực tế phổ biến trên thị trường. Đối với một số đơn hàng đặc biệt, như những thiết bị mà bệnh viện có thể không cần gấp nhưng vẫn mua để sử dụng hết ngân sách được phân bổ hàng năm, khoản lại quả có thể lên đến 30% tổng giá trị hợp đồng hoặc hơn. Do tình trạng tham nhũng này, các nhà cung cấp thường phải thổi giá sản phẩm của họ lên đáng kể. Việc Việt Á thổi giá bộ kit xét nghiệm của mình thêm 45%, tuy thô thiển và không thể chấp nhận được, nhưng không phải là chưa từng có tiền lệ.
Điều gây sốc hơn đối với công chúng là vụ bê bối xảy ra ngay trong đại dịch và ở quy mô lớn, bất chấp chiến dịch chống tham nhũng đang diễn ra cũng như việc tăng cường truy quét tham nhũng trong lĩnh vực y tế kể từ năm 2020. Việc tăng cường xử lý tham nhũng trong lĩnh vực y tế thời gian qua đã dẫn đến việc bắt giữ và truy tố hàng chục quan chức nhà nước, các quản lý bệnh viện và nhân viên tại các công ty cung cấp trên khắp Việt Nam, bao gồm cả một vụ án liên quan đến việc thổi giá máy PCR để xét nghiệm Covid-19 tại CDC Hà Nội hồi cuối năm 2020. Cùng với các vụ án tham nhũng lớn khác gần đây, chẳng hạn như các vụ án liên quan đến cựu Chủ tịch Hà Nội Nguyễn Đức Chung và cựu Phó Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Tất Thành Cang, vụ bê bối Việt Á cho thấy rằng chiến dịch chống tham nhũng của Việt Nam phần lớn đã không răn đe được tham nhũng.
Thất bại này hầu như không gây ngạc nhiên cho các nhà quan sát Việt Nam. Gần một thập niên trước, ngay trước khi Việt Nam thông qua luật sửa đổi Luật phòng, chống tham nhũng năm 2012, tôi đã lập luận rằng nỗ lực chống tham nhũng của Việt Nam sẽ không thành công nếu Việt Nam không thực hiện các cải cách nhằm tăng cường tính độc lập của các cơ quan tư pháp và thực thi pháp luật, đồng thời thúc đẩy vai trò của truyền thông và xã hội dân sự trong việc vạch trần tham nhũng. Do Đảng không sẵn sàng áp dụng các biện pháp như vậy vì sợ rằng chúng sẽ làm xói mòn sự cầm quyền của Đảng, tình trạng tham nhũng tràn lan sẽ vẫn tồn tại bất chấp những nỗ lực chống tham nhũng mới của đảng.
Mười năm trôi qua, trong khi Đảng đã nỗ lực thể hiện quyết tâm chống tham nhũng của mình (thể hiện qua việc hàng trăm quan chức cấp cao đã bị bỏ tù từ năm 2016), thì đồng thời Đảng cũng tiếp tục né tránh các cải cách thể chế thực chất để làm cho các nỗ lực chống tham nhũng của mình hiệu quả và bền vững hơn.
Điều khó hiểu là Đảng thậm chí còn nới lỏng các quy định pháp luật về phòng chống tham nhũng. Một ví dụ điển hình là việc bổ sung một khoản mới trong Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015, quy định rằng án tử hình sẽ được thay thế bằng án tù chung thân nếu một người "bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ". Quy định này là nhằm tạo điều kiện cho việc thu hồi tài sản tham nhũng, nhưng vô hình trung lại tạo động lực cho các quan chức thực hiện các hành vi tham nhũng lớn, vì biết rằng nếu họ thực hiện được trót lọt thì gia đình họ sẽ giàu có suốt nhiều đời, còn nếu bị bắt, họ có thể dễ dàng thoát án tử hình bằng cách trả lại một phần những gì họ đã đánh cắp.
Chắc hẳn các ông chủ của Việt Á và các quan chức tham nhũng trong vụ án sẽ sớm bị đưa ra xét xử và chịu án tù dài hạn. Nhưng không sớm thì muộn, những trường hợp khác tương tự như Việt Á cũng sẽ xuất hiện. Khi không có các cải cách thể chế thực chất, việc thắt chặt các quy định pháp luật và áp dụng các hình phạt nghiêm khắc hơn để răn đe các quan chức, khiến họ không dám tham ô và nhận hối lộ, có lẽ là cách đơn giản nhất để Đảng có thể giảm tham nhũng một cách có ý nghĩa và bền vững.
Lê Hồng Hiệp
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 19/01/2022
Bài viết được đăng lần đầu bằng tiếng Anh trên Fulcrum.sg.
