Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Những cái chết đến từ thôi thúc ‘thoát nghèo’

Đinh Yên Thảo, VOA, 01/11/2019

Trong những ngày qua, câu chuyn thương tâm v 39 người mt mng trên chuyến xe ti đnh mnh ti Anh vn đang làm gii truyn thông và thế gii nói chung và cng đồng người Vit nói riêng xao đng. Trong khi đa s t ra ngm ngùi, đng cm vi nhng người xu s và c ngay nhng người bn x còn bàng hoàng đt hoa, làm l tưởng nim, li chính không ít người Vit đ li cho nn nhân và gia đình ca h.

chet1

Một người cha đưa hình con trai, hy vng con vẫn còn sng sau v 39 người chết ti Anh. (AP Photo/Hau Dinh)

Đúng hay sai, trách nhiệm thuc v ai thì dù nhìn mt nào, câu chuyn v nhng "người rơm" - nhng phn người b xem như rơm như rác tìm đường vào Anh cn là câu chuyn đáng suy nghĩ cp đ quc gia cùng nhng truy vn v các chính sách kinh tế, chính tr và xã hội nào đã dẫn đến h ly này. Khác hơn nhng góc nhìn cá nhân rt gii hn và tùy thuc vào v trí xã hi, nhn thc cùng tâm thc ca nhng bình phm nhiu cm tính. Hoc cũng có th là đang thc hin mt nhim v nào đó đ hướng công lun quy trách nhim về cho nn nhân. Vn đ là nguyên do gì đã dn đến s vic này ?

Trong cuốn sách Poor Economics tng được dch sang tiếng Vit là Hiu Nghèo Thoát Nghèo ca hai kinh tế gia Abhijit Banerjee và Esther Duflo va được gii thưởng Nobel Kinh Tế năm nay, chương cuối cùng ca cun sách, các tác gi đưa ra kết lun qua nhng phát hin chính yếu v người nghèo, nhn mnh s tác đng t h thng kinh tế chính tr cùng các chính sách quc gia đã nh hưởng đến người nghèo ra sao.

Các tác giả nhn xét rng, mt đnh chế kinh tế chính tr đúng đn và hiu qu thì s to ra nhng chính sách hay cùng s thnh vượng chung cho xã hi. Bng ngược li, nó khó lòng kiến to hay thc thi nhng chính sách phù hp trên mi quy mô. Mt khác, khi gii cm quyn - nhng người đnh hướng và điu hành th chế kinh tế, chính tr và xã hi không đt ưu tiên hàng đu trong vic to điu kin cho người dân phát trin và giàu có hơn mà ch lo tham nhũng và trc li cá nhân, nói khác đi là lm quyn - thì s dn đến s yếu kém cho quc gia và có thể đy người dân đến nhng quyết đnh và hành đng sai lm.

Năm điều chính yếu mà các tác gi ca Poor Economics đưa ra v người nghèo và s nghèo theo sau : Th nht là người nghèo thường thiếu thông tin cp thiết và d tin vào nhng điu không tht. Niềm tin không đúng s dn đến nhng la chn sai lm vi nhng h ly bt lường. Th nhì là người nghèo phi gánh trên vai quá nhiu trách nhim, đi sng và công vic bp bênh và phi t lo toan mi chuyn so vi người giàu có. Th ba thì người nghèo chu s bt bình đng v th trường, giá c, dch v vì nhiu lý do khác nhau. Th tư là các quc gia nghèo không tt yếu phi c tht bi vì vn dĩ đã nghèo hay vì vn xui lch s mà vì chính ph yếu kém và chính sách thiếu hiu qu. Và cui cùng là s kỳ vng v kh năng hay thiếu kh năng ca người khác rt cuc s có xu hướng biến điu đó tr thành s tht.

Dựa theo nhng điu này đ xét riêng qua câu chuyn thi cuc thì nhng người ri b quê hương, dù dng làm nhân công hp pháp qua m t "hp tác lao động" hay con đường vượt biên bt hp pháp và đy nguy him như nhng "người rơm" đu tin rng mình có th thay đi đi sng được khá hơn, ít nht xét v mt kinh tế.

Những "người rơm" và gia đình h tin rng, khi vay mượn đến đôi ba chc ngàn đô la cho một cuc đi đi, h s có kh năng sm tr được món n đó và ri thay đi đi sng mình cùng gia đình được tt đp hơn. H chng lường hết nhng nguy him trong hành trình xuyên quc gia, vượt qua vài ngàn cây s đ bước vào khoang xe đnh mnh, giao phó sinh mệnh mình vào tay người khác vi nhng dn d rng, h có th thc hin chuyến vượt biên gii an toàn ln th nhì, th X, Z, Y nào đó cho đến khi thành công như bao người khác.

Thứ nhì là vi đi sng bp bênh, công vic không đ sng ti quê nhà, li phải chng kiến khong cách giàu nghèo quá cách bit mà không ít k giàu có chưa hn do tài sc hay s cn cù, trong khi h li không có được cơ hi như vy. S qun trí và thôi thúc thoát nghèo d đưa người nghèo chn mt con đường thoát nghèo nào đó, đây là con đường sang Anh bt hp pháp như nhng "người rơm".

Thứ ba là, cũng vy, vi người nghèo thì có nhng th trường, hàng hóa, dch v không dành cho h bi đơn gin là h không kham ni, không vói ti. H tr thành nhng công dân hng hai, hng ba ngay trên quê hương mình nên quyết đnh ri b nơi mình không được đi x công bng hay được có cơ hi đ hưởng nhng điu đó, không là điu khó lý gii.

Thứ tư là người nghèo thường mang mc cm nghèo do vn kiếp nghèo, do thua kém kh năng hơn là quy v trách nhim cho mt chính ph, mt th chế hay các chính sách kinh tế tht bi đã đưa h vào ch nghèo, không to cho h cơ hi đ thoát nghèo. Chính vì vy, h buc phi t quyết đnh cho cuc đi mình, cách này hay cách khác.

Và cuối cùng, khi người nghèo b đt vào đnh kiến rng h nghèo vì thiếu kh năng, vì lười biếng, vì vô s điu mà chính h là người phi chu trách nhim thì h xem qu tht là vy và s không t mình ngóc đu ni nếu không đánh liu làm điu phi pháp hay đánh cược s phn bng mt chuyến đi ri ro như "người rơm". Khao khát thoát khi s nghèo đói là hiển nhiên và chính đáng, dăm người đi trước thành công hay phát đt đã thôi thúc nhng người còn li xem s ra đi là cu cánh.

Nỗ lc và phương cách thoát nghèo ca mi người khác nhau, tùy theo ý chí, phm hnh và kh năng cùng các mc tiêu mà họ đt ra. Theo chiu hướng tích cc hay tiêu cc. Bên cnh mt s ít người nghèo nào đó s thành công là mt s đông không có cơ hi hay chn la nào khác ngoài vic chp nhn nhng ri ro.

Không phải người nghèo nào ri cũng s đi theo con đường tr thành một "người rơm", như nhng người dân quê nghèo kh khác đã chn con đường "vượt biên ni đa" khi đ v th thành đ mưu sinh vt v, dù không nguy him nhưng cũng lm ni nhc nhn và là mt quyết đnh chng d dàng khi ri chn chôn nhau. Và không phi ai lên thị thành cũng đ gia nhp băng đng hay bán mình, nên võ đoán v quyết đnh và mc đích cui cùng ca nhng "người rơm" là s nhn tâm.

Bởi xét cho cùng, nhng nn nhân xu s này ch là h ly ca mt cơ chế xã hi khác, nơi h đành phi ri b đ đi tìm mt cuc đi tt đp hơn. Nếu nhng người đang điu hành quc gia không thng thn nhìn nhn nguyên do và t vn v trách nhim ca mình thì nhng chuyến xe đnh mnh, dng này hay cách khác li vn còn xy ra. bt c nơi đâu.

Đinh Yên Thảo

Nguồn : VOA, 01/11/2019

***************

Chặng thầm lặng cuối cùng của 39 người xấu số

Nguyễn Hùng, VOA, 31/10/2019

Mấy ngày qua tôi đã vài ln đi li chng đường thm lng cui cùng ca 39 con người xu s trước khi c thế gii bàng hoàng vi tin h đã chết trong thùng đông lnh. Đó là quãng đường chưa ti hai cây s từ cng Purfleet bên sông Thames ti khu công nghip Waterglade vùng Grays. Nói theo kiu Vit Nam, Grays là qun thuc huyn Thurrock, tnh Essex min nam. Nước Anh gi Essex là county, vẫn được dch là ‘ht’. Cng Purfleet nm trong qun cùng tên giáp ranh vi Grays, vn là qun ln nht ti Thurrock.

chet2

Tác giả ghi li chia bun trong s hi đng đa phương vùng Thurrock thuc hạt Essex. (Hình : Nguyn Hùng cung cp)

Tôi bắt đchặng đường trong video quay bng camera hành trình này từ nơi bn có th nhìn thy sông Thames và cng sông Purfleet nm cách đó vài trăm mét. Chng đường đưa bn đi ngang qua ga tàu Purfleet, mt trường ph thông, vài tr s các công ty g hay xăng du trước khi đi ngang qua cng vào cng Purfleet đ t đó đi lại chng cui ti khu công nghip Waterglade nơi người ta phát hin ra xác ca 39 người mà ti nay nhiu gia đình Vit Nam s rng con em h nm trong s đó.

chet3

Hoa do người đa phương đ li phía đường đi din ch chiếc xe đ sau khi phát hin 39 người chết. (Hình : Nguyn Hùng)

i h được phát hin ra ch bao gm các khu công nghip, khu mua sm, các siêu th rt ln và bi vy đêm tới trên đường gn như không có bóng người. Đó có l là lý do nơi đây được chn đ th người ra t các công-ten-nơ. Tôi tin rng nhiu người đã đi thoát theo ng này cho ti khi tai nn xy ra vi 39 người đêm 22 sang ngày 23/10. Người dân đa phương từng nói họ được người ta n đin thoi vào tay đ nói chuyn vi người đu giây kia và được nh đưa người ti đa đim c th vi giá nht đnh. Khu vc này cũng ch cách đường vành đai cao tc bao quanh London, được gi là M25, có vài phút. M25 cũng ni với các đường cao tc khác đi khp nước Anh. Có th nói đó là nơi h cánh lý tưởng cho nhng người vào Anh bt hp pháp.

Tại nơi người ta phát hin ra thi th nn nhân, nhiu người dân đã mang hoa và thip ti đ chia bun vi nn nhân và gia đình h. Hi đồng đa phương vùng Thurrock cũng m s chia bun đ nhng ai mun chia s vi các nn nhân và gia đình có th ti ghi đôi li. Hi đng cũng khuyến cáo người dân mang hoa ti khu vườn gn trung tâm đ tưởng nh nhng người đã mt vì như vy trang trng hơn đ ti khu công nghip Waterglade.

Trang web của hi đng đa phương Thurrock ghi lại li chia bun của mt s nhân vt quan trng trong đó có th tướng, b trưởng ni v và cnh sát trưởng vùng Essex. Th tướng Boris Johnson ghi trong s hôm 28/10 rng c nước Anh và c thế gii "b sc trước thm kch và s tàn ác ca s phn xy đến vi nhng người vô tội đang hy vng có cuc sng tt đp hơn" Anh. Cnh sát trưởng BJ Harrington nói ông "thc s đau bun trước mt mát ca các gia đình và người thương ca h". Ông cam kết "s làm tt c nhng gì có th đ đưa nhng k chu trách nhim ra trước pháp luật".

Khi tôi tới ghi s tưởng nim chiu 28/10, người ta đã ct bút tích ca th tướng và nhng nhân vt qua trng khác đi. Th trn Grays sinh hot như thường ngày nhưng có l nhiu người dân đa phương vn gi trong đu câu hi nhng người xu s là ai và vì sao họ sn sàng chui vào công-ten-nơ không đu kéo vượt bin ti cng sông quê h.

Ông thủ tướng đã phn nào tr li câu hi đó khi ghi rng h "hy vng có cuc sng tt đp hơn". H cho rng lao đng ti Anh s giúp h kiếm được nhiu tin hơn và nhanh hơn so vi li Vit Nam. Gia đình h mong con cái sang Anh đ gi tin v ph giúp gia đình. H không có quan h đ có th đi nh chuyên cơ hay đi bng h chiếu công v ri trn li nên tìm con đường vt v và chông gai hơn. Nhưng chc chn h không hề nghĩ rng h có th phi b mng trên con đường mưu sinh.

Tôi cũng nghe người trong cng đng Vit Nam ti Anh nói rng có người Vit Nam thc s tin rng con em mình đã chết trong chiếc công-ten-nơ và gi sang cho h hàng Anh đ ra nhn xác. Nhưng người h hàng giy t chưa có nên cũng chưa dám xut hin dù cnh sát Anh đã khng đnh h s không truy xét bt c ai giúp h xác đnh danh tính ca nhng người đã mt.

Trong khi một s cư dân mng có nhng li l khó nghe vi nhng người bc mnh, tôi ch có nim thương cm vi các đng hương không may gp nn. Theo nguyên tc suy đoán vô ti, điu duy nht h làm sai cho ti nay là toan di cư trái phép vào Anh. Mà biên gii cũng là điu có th bàn cãi. My chc nước châu Âu trong khi Schengen đã b hoàn toàn biên giới gia các nước trong khi nhưng Anh không tham gia khi này. Nếu h tham gia, s người vào Anh có l s nhiu hơn gp nhiu ln nhưng nhng thm cnh như va qua đã không xy ra. Thế gii vn hot đng theo nguyên tc nhà giàu, nước giàu kín cổng cao tường và cách ly h khi phn còn li ca thế gii. Đây không phi là điu đáng hoan nghênh nhưng cho ti khi thế gii có cùng h giá tr và trình đ phát trin, người ta khó có th làm gì khác.

Tôi cũng nghĩ rằng các nước giàu nên có cái nhìn bao dung hơn vi nhng người chy trn khi các nơi có xung đt, chiến tranh hay các x s còn tình trng đc tài toàn tr. Nhiu nước đc tài toàn tr nghèo không phi vì người dân giáo điu, lười biếng và không có hoài bão mà vì đây là các thuc tính ca giới chính tr gia điu hành đt nước và cai qun người dân. Xin thành tht chia bun vi gia đình các nn nhân và nhng người đang là nn nhân ca các chế đ đc tài toàn trị.

Nguyễn Hùng

Nguồn : VOA, 31/10/2019

*******************

'Chuông nguyện hồn anh đấy'

Nguyễn Anh Tuấn, RFA, 31/10/2019

Theo dõi vụ 39 người chết trong thùng xe đông lạnh khi trên đường đến Anh khiến tôi băn khoăn không dứt về số phận những người đồng trang lứa sớm mang phận lưu vong. 

chet4

Đi đường rừng từ Cam vào Thái, khi đến nơi tập kết thì cứ 10 người ép vào một xe 4 chỗ mà chạy tốc độ cao về Bangkok - Ảnh minh họa

Tôi đã từng nhảy thùng xe tải cùng hàng chục người, Cambodia có, Việt có, đi đường rừng từ Cam vào Thái. Đoàn chúng tôi không ai biết ai đã lội bộ hàng giờ đồng hồ xuyên những cánh đồng mía bạt ngàn vùng biên, để rồi khi đến nơi tập kết thì cứ 10 người ép vào một xe 4 chỗ mà chạy tốc độ cao về Bangkok. 

Tôi cũng đã nhiều lần ngồi với các bạn lao động Việt Nam bỏ trốn ở Đài Loan, khắp nơi trên quốc đảo này, bên chai bia, nghe các bạn kể chuyện phải làm những công việc khó nhọc, bẩn thỉu và nguy hiểm (3D jobs - dirty, dangerous, difficult) ra sao trong đời chui nhủi này. Câu chuyện thường ngắt quãng bởi cuộc gọi từ quê nhà, khi thì từ bố mẹ, lúc thì từ người yêu - những cuộc gọi vừa là cách giết thời gian vừa là niềm an ủi của họ.

Tôi cũng từng bắt gặp sau giờ lễ Chúa Nhật ở một nhà thờ trung tâm Brussels, thủ đô của Châu Âu, lại giòn tan tiếng nói cười Nghệ Tĩnh của những nhóm bạn trẻ đầy sức sống. Bầu không khí mà nếu không có cảnh quan Âu châu xung quanh thì không khác mấy một nhà thờ miền Trung. 

Tôi không thấy gì khác từ họ ngoài một khát khao muốn có một cuộc sống tốt đẹp hơn, được đi đây đi đó vừa mở mang tầm mắt vừa giúp đỡ gia đình. Cũng như tôi, cũng như bao người khác.

Có khác chăng là số phận đặt để mỗi người may rủi khác nhau. Những người may mắn hơn không nên và không bao giờ nên cay nghiệt với những người còn lại. 

Bởi đâu ai biết phận mình rồi sẽ rủi may thế nào.  

Nguyễn Anh Tuấn

Nguồn : RFA, 31/10/2019 (nguyenanhtuan's blog)

********************

Vụ 39 người chết : Cảm xúc và lý tính

Nguyễn Trang Nhung, RFA, 31/10/2019

Một tuần qua, báo chí trong nước và mạng xã hội sôi sục với các tin tức về vụ 39 người bỏ mạng trong container nhập cảng vào Anh.

Nhiều người trong số này được cho là người Việt Nam khi câu chuyện về Trà My rộ lên và theo sau đó là nhiều thanh niên miền Trung được gia đình báo mất tích tại Anh vào cùng thời điểm.

chet0

Thủ tướng Anh Boris Johnson và Cảnh sát trưởng Hạt Essex ngày 28/10/2019 đặt hoa tưởng niệm 39 nạn nhân chết trong xe tải

Sự việc đã trở thành chủ đề cho nhiều cuộc tranh luận trên Facebook xoay quanh tình cảm, thái độ và quan điểm của người Việt về cái chết của những người xấu số.

Phần đông dư luận thể hiện sự đau xót và thương cảm dành cho họ, trong khi một số thể hiện cái nhìn ít cảm xúc hơn, thậm chí là hoàn toàn lý tính.

Đâu đó, người ta có thể thấy cảm xúc chiếm ưu thế, và thấp thoáng là những ta thán về tình người, tình đồng bào trong một xã hội mà hai thứ này đều thiếu vắng là Việt Nam. 

Nơi khác, người ta có thể thấy lý tính chiếm ưu thế, và cùng với đó là những phân tích về nguyên nhân của sự việc, bao gồm cả nguyên nhân từ chính các nạn nhân. 

Ở chiều này, tôi thấy một số ý kiến cho rằng những người đau xót và thương cảm cho các nạn nhân là "thương vay khóc mướn".

Ở chiều kia, tôi thấy một số ý kiến cho rằng những người nhìn nhận vấn đề chủ yếu bằng lý tính là "vô cảm, máu lạnh".

Cả hai luồng ý kiến này, theo tôi, đều cực đoan. Cả hai đều thiếu sự tôn trọng, hay chí ít là sự chấp nhận, đối với người có suy nghĩ và biểu hiện trái ngược.

Đó là chưa kể các ý kiến vô văn hóa mà luồng nào cũng có.

Nếu bỏ qua các ý kiến cực đoan và vô văn hóa, cả hai chiều dư luận, một bên thiên về cảm xúc và một bên thiên về lý tính, đều cần thiết.

Khi cảm xúc đang ngự trị trong phần đông (ít nhất như tôi thấy), thì thiểu số còn lại, với cái nhìn lý tính, có thể giúp dư luận nhìn nhận sự việc một cách cân bằng hơn.

Trước một sự việc bi thương, cảm xúc đúng đắn làm tốt việc của nó là an ủi, vỗ về, và xoa dịu, trong khi lý tính đúng đắn cũng sẽ làm tốt việc của nó là nhìn nhận vấn đề như nó là, và giúp tìm ra nguyên nhân cũng như cách khắc phục.

Điều người Việt thiếu trong nhiều vấn đề nói chung và trong sự việc này nói riêng không phải là cảm xúc hay lý tính, mà chỉ là cảm xúc đúng đắn và lý tính đúng đắn mà thôi.

Cảm xúc đúng đắn và lý tính đúng đắn bổ khuyết cho nhau, hay chí ít là không loại trừ nhau và nhất là không gây hấn với nhau bằng ngôn luận như cách mà người Việt Nam đang làm. 

Ai thiên về cảm xúc, cứ thể hiện cảm xúc, miễn là ôn hòa và có văn hóa, bao gồm không chửi rủa người thiên về lý tính là vô cảm, máu lạnh. 

Ai thiên về lý tính, cứ thể hiện lý tính, miễn là ôn hòa và có văn hóa, bao gồm không chửi rủa người thiên về cảm xúc là thương vay khóc mướn.

Bằng cách đó, ít nhất mỗi bên không làm cho bên còn lại giận dữ hay tổn thương, và từ đó cả hai có thời gian để làm tốt các việc mà cảm xúc đúng đắn hay lý tính đúng đắn cần làm.

Nguyễn Trang Nhung

Nguồn : RFA, 31/10/2019 (NguyenTrangNhung's blog)

Published in Diễn đàn