 | Tổng quan: | 3070873 |
Một tháng trước, những người biểu tình đã tụ tập bên ngoài Tòa đại sứ Hoa Kỳ ở Yangon để phản đối cuộc đảo chính quân sự ở Myanmar. Họ kêu gọi Tổng thống Joe Biden can thiệp để các tướng lãnh rút về doanh trại và bà Aung San Suu Kyi được trả tự do. Đảng của bà, Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ, đã giành chiến thắng vang dội trong cuộc tổng tuyển cử năm 2020. Đó là lý do tại sao các tướng lãnh, những người sợ mất đặc quyền, đã lên nắm quyền.
Những người biểu tình đã tụ tập bên ngoài Tòa đại sứ Hoa Kỳ ở Yangon để phản đối cuộc đảo chính quân sự ở Myanmar.
Nhưng Tòa đại sứ Hoa Kỳ có phải là nơi tốt nhất để tập trung phản đối ? Tổng thống Mỹ có thể thực sự làm được gì - ngoài việc lên án cuộc đảo chính bằng lời nói ? Hy vọng vào sự can thiệp của Mỹ của những người biểu tình cho thấy hình ảnh nước Mỹ như nhà vô địch của tự do toàn cầu vẫn chưa chết, ngay cả sau 4 năm theo chủ nghĩa biệt lập "Nước Mỹ trên hết" của Donald Trump.
Năm ngoái, những người biểu tình ở Hồng Kông thậm chí còn coi Trump như một đồng minh khi họ phản đối việc Trung Quốc đàn áp tàn bạo quyền tự trị lãnh thổ. Những người biểu tình đã vẫy lá cờ Mỹ với hy vọng Hoa Kỳ sẽ giúp họ thoát khỏi chủ nghĩa cộng sản độc tài Trung Quốc vì ông ta có lúc chỉ trích Trung Quốc.
Những người biểu tình ở Hồng Kông thậm chí còn coi Trump như một đồng minh khi họ phản đối việc Trung Quốc đàn áp tàn bạo quyền tự trị lãnh thổ.
Sứ mệnh tự phong của Mỹ nhằm truyền bá tự do trên khắp thế giới đã có một lịch sử lâu đời. Hệ quả là nhiều cuộc chiến tranh không cần thiết đã xảy ra. Nhưng chủ nghĩa lý tưởng dân chủ của Mỹ cũng là nguồn cảm hứng cho nhiều người. Theo lời của John F. Kennedy, nước Mỹ từ lâu đã coi mình là quốc gia "tham gia vào một cuộc đấu tranh trên toàn thế giới, trong đó chúng tôi nhận trọng trách bảo tồn và phát huy những lý tưởng mà chúng tôi chia sẻ với phần còn lại của nhân loại".
Khi vùng lên chống lại Liên Xô vào năm 1956, người Hungary đã nhận ra rằng, từ ngữ thường trở thành sáo rỗng. Cách mạng Hungary đã bị dập tắt sau 17 ngày. Hoa Kỳ đã không làm gì để giúp cuộc nổi dậy mà chính mình đã khuyến khích.
Nhưng, đôi khi, tự do có thể có được với sự giúp đỡ của Mỹ - chứ không chỉ chống lại chế độ chuyên chế của Hitler ở Tây Âu. Trong những năm 1980, người dân Philippines và Hàn Quốc đã nổi dậy chống lại chế độ độc tài với các cuộc biểu tình rầm rộ, không khác gì các cuộc biểu tình ở Hồng Kông, Thái Lan và Myanmar trong hai năm qua. Nhiều người ở Cộng hòa nhân dân Trung Hoa cũng đã làm như vậy. Một "nữ thần dân chủ" cao 10 mét, lấy cảm hứng từ tượng Nữ thần Tự do của Mỹ, đã được dựng lên tại Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989.
Các cuộc biểu tình ở Trung Quốc đã kết thúc một cách thảm khốc. Nhưng các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ đã lật đổ được chế độ độc tài Ferdinand Marcos ở Philippines và chế độ quân phiệt ở Hàn Quốc. Sự hỗ trợ của Mỹ đóng một vai trò quan trọng. Ở Đài Loan, một chính phủ độc tài đã được thay thế bằng nền dân chủ - một lần nữa với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ.
Nhưng những gì có hiệu quả ở Philippines, Hàn Quốc và Đài Loan không chắc sẽ có hiệu quả ở Thái Lan, Hồng Kông và Myanmar. Sự khác biệt chính là 3 quốc gia đầu tiên nêu trên là cái cánh tả gọi là "các quốc gia chư hầu" trong Chiến tranh Lạnh. Các nhà độc tài của họ là "những nhà độc tài của chúng tôi", được Hoa Kỳ bảo vệ như đồng minh trong cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cộng sản.
Các chế độ này được duy trì nhờ sự hỗ trợ kinh tế và quân sự của Hoa Kỳ. Do đó, họ có thể tiếp tục đàn áp người dân, miễn là người Mỹ vẫn coi chủ nghĩa cộng sản là một mối đe dọa toàn cầu. Nhưng khi Trung Quốc mở cửa kinh tế và Liên Xô ngày càng suy yếu, các chế độ này nhanh chóng dễ bị tổn thương. Trên truyền hình Mỹ, Marcos buộc phải hứa tổ chức một cuộc bầu cử tự do và công bằng. Khi cố gắng đánh cắp kết quả cuộc bầu cử, ông đã bị một thượng nghị sĩ Hoa Kỳ yêu cầu từ chức mà không hề phản kháng (" cut and cut cleanly "). Marcos lên trực thăng và cuối cùng phải sống lưu vong ở Hawaii.
Tương tự như vậy : Khi sinh viên Hàn Quốc, được phần lớn tầng lớp trung lưu ủng hộ, đổ ra đường để phản đối, Hoa Kỳ cuối cùng đã ủng hộ nền dân chủ. Các sinh viên không chỉ tức giận chế độ quân sự của nước họ, mà còn với cả Hoa Kỳ. Phụ thuộc vào sự bảo vệ của quân đội Mỹ, các tướng lãnh phải nghe theo khi Hoa Kỳ bảo họ rút quân.
Các tướng lãnh của Thái Lan và Myanmar không có lý do gì để làm điều tương tự. Biden có thể đe dọa họ bằng các biện pháp trừng phạt và chỉ trích họ bằng những lời lẽ gay gắt. Nhưng, với việc Trung Quốc sẵn sàng tham gia với tư cách là người bảo trợ cho Myanmar, chính quyền quân sự không phải lo lắng nhiều (mặc dù, cho đến nay, họ vẫn e dè phản ứng của Trung Quốc).
Giới lãnh đạo chính trị ở Thái Lan cũng có thể dựa vào Trung Quốc. Từ lâu, Thái Lan đã có truyền thống lợi dụng một cường quốc này chống lại một cường quốc khác. Và, bởi vì Hồng Kông chính thức là một phần của Trung Quốc, nên rất ít quyền lực bên ngoài có thể làm để bảo vệ quyền của người dân - bất kể có bao nhiêu lá cờ Mỹ tung bay trên đường phố.
Trong Chiến tranh Lạnh, các chế độ ở Châu Âu và Châu Á có thể dựa vào Hoa Kỳ, và Hoa Kỳ do đó có ảnh hưởng lớn đến các nước này. Giờ đây, một cuộc chiến tranh lạnh mới đang diễn ra - lần này là với Trung Quốc. Nhưng vị thế cường quốc của Hoa Kỳ đã suy giảm rất nhiều kể từ khi đạt đến đỉnh đlểm vào thế kỷ 20. Và niềm tin vào nền dân chủ Mỹ đã bị xói mòn do cuộc bầu cử của một kẻ ái kỷ ngu xuẩn đã quấy phá các đồng minh truyền thống. Trung Quốc cũng là một siêu cường đáng gờm hơn so với Liên Xô trước đây. Trung Quốc cũng thịnh vượng hơn nhiều.
Các quốc gia ở Đông và Đông Nam Á vẫn cần sự hỗ trợ về an ninh từ Hoa Kỳ. Chừng nào Nhật Bản không thể đóng vai trò quân sự hàng đầu, do cái quá khứ xấu xa và hiến pháp theo chủ nghĩa hòa bình, Hoa Kỳ vẫn sẽ là đối trọng chính đối với một Trung Quốc ngày càng thống trị. Nhưng, cũng như Thái Lan trong trò chơi quyền lực khôn khéo, các đồng minh của Hoa Kỳ có lẽ sẽ không trở thành "chư hầu" như trước đây. Ngay cả người Hàn Quốc cũng cẩn thận để không làm xáo trộn mối quan hệ với Trung Quốc. Hoa Kỳ ở xa; Trung Quốc ở cận kề.
Mô hình này đúng như mong đợi. Sự thống trị của Mỹ không thể kéo dài mãi mãi. Các quốc gia Châu Á cũng như Châu Âu nên tránh phụ thuộc hoàn toàn vào một cường quốc không phải lúc nào cũng có thể bảo vệ họ. Trở thành "trạng thái chư hầu" có thể là một điều nhục nhã. Tuy nhiên, có thể sẽ đến một ngày, một số người, ở đâu đó, sẽ nhớ đến Pax Americana, khi Hoa Kỳ đủ mạnh để loại bỏ những thành phần không mong muốn.
Ian Buruma
Nguyên tác : Asian Demonstrators and the American Dream, Project Syndicate, 04/03/2021
Hoàng Thủy Ngữ chuyển ngữ
(10/03/2021)
Tin lời phỉnh dụ của kẻ lừa đảo, nhiều người dân nghèo ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đã vay mượn, cầm cố nhà cửa, ruộng vườn lấy tiền qua Mỹ lao động mong đổi đời. Tuy nhiên, "giấc mơ Mỹ" thì mịt mù còn họ phải đối mặt nợ nần chồng chất
Chiều tối, bà Sơn Xà Pha vẫn nán ngồi bán rau cải ở góc chợ Hòa Bình, thị trấn Hòa Bình (huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu). "Hôm nay trời mưa bán ế ẩm, cơm còn không có ăn nhưng vẫn phải lo trả lãi mỗi tháng gần chục triệu đồng"- bà Pha nói. Người đàn bà khắc khổ rơm rớm nước mắt khi kể về chồng : "Cũng vì ước mơ sang Mỹ mà chồng phải bỏ xứ đi Tây Ninh làm thuê gửi tiền về trả nợ, chứ ở nhà chủ nợ đòi chịu không nổi".
Bà Sơn Xà Pha đang bán rau cải ở chợ Hòa Bình (Hòa Bình, Bạc Liêu). Ảnh : Hòa Hội.
Khốn đốn với "giấc mơ Mỹ"
Gia đình bà Pha không ruộng đất, hằng ngày chồng đi làm thuê, còn bà buôn bán rau ở chợ. Bà cho biết, buôn bán ế ẩm nên cuộc sống rất chật vật. Năm trước, ông Lâm Lên, một người quen, quê ở xã Đại Ân 2 (huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng) đến nhà chơi, giới thiệu sang Mỹ lao động, lương cao. Nghe thấy ham, vợ chồng bàn bạc rồi quyết định vay gần 180 triệu đồng, đổi ra 7.200 USD để nộp cho ông Lên. Bà Pha kể : "Ông Lên nói, sang Mỹ tôi nấu cơm, chăm sóc việc nhà, còn chồng thì đi theo người ta làm, tháng mỗi người được 1.000 USD. Cứ nghĩ rằng vợ chồng đi làm vài năm về có dư chút đỉnh, nào ngờ…".
Xã Đại Ân 2 (huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng) có không ít người đang khốn đốn với "giấc mơ Mỹ". Ông Lâm Phết, ở ấp Tú Điềm 2 (xã Đại Ân 2) kể, tháng 8-2016, được ông Lâm Lên, người cùng ấp giới thiệu có nguồn đi lao động nước ngoài rồi hứa sẽ giúp làm thủ tục, hồ sơ với số tiền 3.000 USD. Ông chạy vạy kiếm đủ tiền đưa cho Lâm Lên nhưng đến nay không nghe nói năng gì, trong khi Lâm Lên thì trốn biệt.
Bà Sơn Thị Na Ry, người cùng ấp, cho biết, trong một lần lên xã làm giấy khai sinh cho cháu ngoại, thấy nhiều người trong xóm đi làm hồ sơ sang Mỹ làm việc với số tiền lương được nói là mỗi tháng vài chục triệu đồng. Bà liền đến nhà ông Lâm Lên đề cập nguyện vọng. Ông Lâm Lên gọi điện thoại cho một "người quen bên Mỹ" rồi cho bà nói chuyện với người này, được hứa sẽ cho làm việc với mức lương từ 20 – 30 triệu đồng/tháng.
Nghe xong, bà Ry không chỉ chấp nhận đóng 2.000 USD cho mình mà còn xin cho chồng cùng đi. "Nhà không tiền, tôi chạy đi vay gần 20 triệu đồng và bán thêm miếng đất cạnh nhà được 15 triệu đồng nữa. Ngoài ra xin thêm tiền của con đang làm thuê ở TPHồ Chí Minh mới đủ, rồi đổi ra đô la mang đến nộp cho Lâm Lên" - bà Na Ry kể.
Ôm nợ
Trong căn nhà cũ kỹ, chị Dương Thị Ngọc Điệp (ấp Tú Điềm) đứng ngồi không yên vì món nợ hàng chục triệu đồng đã vay mượn đưa cho Lâm Lên để sang Mỹ. "Tôi bị bệnh không làm ra tiền, trong khi nhà không ruộng vườn nên không biết lấy đâu trả nợ mấy chục triệu đồng"-chị Điệp ngậm ngùi.
Chị Điệp cho biết, vợ chồng làm công nhân ở Bình Dương được 7 năm, thu nhập chỉ đủ đắp đổi qua ngày. Mấy tháng nay bệnh tim tái phát, vợ chồng chị phải xin nghỉ trở về quê. Trong lúc nhà không có gạo ăn, lại phải nuôi 2 đứa con ăn học nhưng khi nghe hàng xóm rộn rã làm hồ sơ đi Mỹ, chị cũng chạy vay được 3.000 USD để đóng cho ông Lâm Lên. "Gần tới ngày đi mới phát hiện mình bị lừa"- chị Điệp kể.
Ông Sơn Phal ngồi chờ người thân. Ảnh: Hòa Hội.
Gặp ông Sơn Phal, 37 tuổi, ở ấp Vĩnh Mới, xã Vĩnh Thịnh (Hòa Bình, Bạc Liêu) đang chăm sóc mẹ ở Bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Bình. Ông Phal với vẻ mặt khổ sở, nói : "Mẹ bệnh "lên máu", tôi vội chở ra bệnh viện nằm nhưng trong túi chỉ có 300.000 đồng. Giờ đang đợi chị em trong nhà đem tiền ra phụ lo viện phí".
Ông Phal cũng là nạn nhân bị lừa sang Mỹ với số tiền 2.200 USD. Ông thuộc diện hộ nghèo, không ruộng đất, được nhà nước cất cho căn nhà cấp bốn từ gần chục năm trước. Vợ chồng có 6 mặt con, đứa lớn nhất 17 tuổi, đứa bé nhất 21 tháng tuổi và hiện có 2 đứa con đang học cấp 1. Để có tiền đóng đi Mỹ lao động, vợ chồng ông phải đi vay 50 triệu đồng, mỗi tháng đóng lãi gần 2 triệu đồng. Ban ngày vợ chồng ông cùng con trai lớn đi ra biển bắt nghêu, còn ban đêm lặn lội kéo tôm thuê, soi ba khía.
"Phải đi làm suốt cả ngày đêm kiếm tiền lo cho con và đóng lãi cho người ta. Nhiều đêm vợ chồng khóc thầm, lo không biết lấy tiền đâu trả nợ"-ông Phal tâm sự. Ông Thạch Thọ, ở ấp Thạnh An, xã Long Điền (Đông Hải, Bạc Liêu) bị lừa 5.000 USD. Gia đình ông Thọ không ruộng đất, nghe nói bên đó có việc làm, lương cao nên vay nợ mấy chục triệu. Để có tiền đóng lãi, mấy tháng nay ông phải bỏ nhà cửa dạt xuống tận U Minh (Cà Mau) làm thuê. "Làm tháng nào đóng tháng nấy, có những lúc con bệnh tốn kém nhiều không đủ đóng lãi phải đến nhà năn nỉ chủ nợ cho khất sang tháng sau"- ông Thọ nói.
Địa phương nơi biết, nơi không
Ông Thái Văn Bằng-Trưởng công an xã Đại Ân 2 cho biết, trên địa bàn xã có 15 gia đình bị lừa tiền liên quan đến vụ làm hồ sơ sang Mỹ lao động. Những người bị lừa phần lớn là người Khmer. Lâm Lên trực tiếp nhận tiền, hiện đã bỏ trốn khỏi địa phương. Tuy nhiên, ông Tô Châu Hùng Luân-Phó chủ tịch UBND thị trấn Hòa Bình cho biết, địa phương chưa nắm được thông tin người dân trên địa bàn bị lừa xuất khẩu lao động sang Mỹ. Theo ông Luân, không có người dân nào trên địa bàn đến UBND thị trấn làm giấy đi Mỹ.
Bà Sơn Xà Pha kể : "Ông Lâm Lên dặn tôi "Công an gọi điện hỏi thì chị nói không quen biết Lâm Lên nào hết. Ông ta còn yêu cầu phô tô giấy khai sinh, hộ khẩu và 4 tấm ảnh 4x6 đưa cho ông. Các giấy tờ này không cần phải ra ấp, xã xác nhận gì cả, ở đây em lo hết"- bà Pha nói.
Vào đầu năm 2017, tại khu vực các xã Gia Tân 1, 2 và 3, huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai cũng rộ lên cơn sốt người nghèo được hỗ trợ đi xuất khẩu lao động Mỹ. Hàng chục gia đình đã và đang cho con em làm thủ tục chờ đợi với hy vọng sẽ đổi đời khi đặt chân lên đất Mỹ. Tiếp sức cho giấc mơ này là một người đàn bà sống tại huyện Thống Nhất. Người này đã rủ rê lôi kéo hơn 50 gia đình trong khu vực trên góp tiền đóng cho một Việt kiều xưng là doanh nhân tại Mỹ. Bình quân mỗi người đăng ký phải chi hơn 3-5 triệu đồng và phải khám sức khỏe, làm hộ chiếu...
Tuy nhiên, sau khi nộp hồ sơ và được hẹn chờ, "doanh nhân" kia đã biến mất. Người đàn bà lôi kéo cũng đã bỏ đi khỏi địa phương để lại cho những người đã nộp tiền sự chờ đợi vô vọng.
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch xã Gia Tân 2, huyện Thống Nhất cho biết cán bộ địa phương hoàn toàn không biết về chuyện dân được đi xuất khẩu lao động Mỹ. "Không thể có chuyện xuất khẩu lao động với quy mô lớn như thế tại địa phương mà không thông qua chúng tôi. Chắc chắn có vấn đề lừa gạt gì đây. Chúng tôi sẽ cho điều tra".
Không dễ đưa lao động vào Mỹ
Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Sóc Trăng cho biết, từ tháng 10/2016 đến 3/2017, các đối tượng đã hướng dẫn làm hồ sơ cho 106 trường hợp là nông dân ở vùng sâu trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng và Bạc Liêu sang Mỹ. Trong đó, có 30 trường hợp nộp cho Lâm Lên với số tiền 57.000 USD. Tuy nhiên, đến nay chưa có trường hợp nào xuất cảnh mà Lâm Lên thì bỏ trốn. Sở Lao động, thương binh và xã hội Sóc Trăng cho biết, từ đầu năm 2016 đến nay gần 600 lao động của tỉnh đi lao động tại Nhật Bản, Malaysia, Hàn Quốc, còn Mỹ thì chưa có chương trình.
Trước thông tin đưa lao động đi Mỹ, Tổng lãnh sự quán Mỹ tại Thành phố Hồ Chí Minh đã ra thông báo khẳng định : Phía Mỹ không hề làm việc với bất cứ tổ chức môi giới hay xuất khẩu lao động nào tại Việt Nam đồng thời yêu cầu những ai có nhu cầu vào Mỹ làm việc trực tiếp với Lãnh sự quán để được giải quyết hồ sơ. Ngoài lệ phí làm visa, Lãnh sự quán Mỹ sẽ không thu bất cứ thứ khoản tiền nào khác. Tổng Lãnh sự quán Mỹ cũng cho rằng không có chuyện việc người đi lao động trở thành thường trú nhân, được cấp "thẻ xanh" vì việc đi lao động với quy chế thường trú nhân không có quan hệ gì với nhau.
Trọng Thịnh
