 | Tổng quan: | 3638830 |
Giang Nguyễn, RFA, 21/08/2020
Ông Nguyễn Đức Quang, Cục trưởng Cục Ứng phó Phòng Chống Thiên Tai Việt Nam vào ngày 21 tháng 8 đánh giá rằng tác động xả lũ của Nhà máy thủy điện Mã Đổ Sơn đối với hạ nguồn tại Việt Nam không nhiều. Thủy điện Mã Đổ Sơn cách biên giới Việt Nam khoảng 95km.
Trận lũ bất thường trên sông Hồng đoạn chảy qua Thành phố Lào Cai gây ngập lụt nhiều diện tích rau màu của người dân là do xả lũ phía thượng nguồn - Courtesy nld.com
Ông Quang phát biểu với báo chí trong nước rằng người dân thấy việc xả lũ là vấn đề gây tác động rất lớn và lo ngại đó là chính đáng. Ông nói tiếp, việc xả lũ có thể còn tiếp diễn và yêu cầu các địa phương phải chủ động các biện pháp ứng phó.
Trước đó vào sáng ngày 20/8/2020, Sở Ngoại vụ tỉnh Lào Cai mới nhận được thư liên hệ của Ban Ngoại vụ huyện Hà Khẩu, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, thông báo về việc phía Trung Quốc chuẩn bị xả lũ trên sông Hồng cùng ngày.
"Người ta nói là thất bại trong chuẩn bị…", nhà báo Đỗ Cào Cường nói.
Đối với ông Cường hệ quả của thiên tai do xả lũ hay mưa lớn là hoàn toàn nằm trong trách nhiệm của chính quyền Việt Nam, và không thể viện lý do khách quan như thời tiết hoặc chính sách của Trung Quốc.
"Nói chung thì lũ ở Việt Nam mình từ trước đến nay có chuẩn bị gì đâu. Ngay như lũ ở Việt Nam mình còn không đối phó được. Mấy cánh rừng ở trong nước để cho kiểm lâm, lâm tặc phá rừng. Rừng ở Tây Nguyên đến Tây Bắc, tất cả rừng sản xuất, rừng nguyên sinh, bây giờ cũng bị tàn phá hết. Ngay việc kiểm soát lũ ở trong nước mình không kiểm soát được thì nói gì dòng chảy từ Trung Quốc và thủy điện, nó ảnh hưởng đến đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng sông Hồng".
Theo ông, nạn lũ lụt thường xuyên xảy ra, nguyên nhân là do phá rừng. Ông nói khi thực hiện phóng sự về môi trường, ông đã chứng kiến viên chức chính phủ, kiểm lâm và lâm tặc đều là một. Phá rừng để làm giàu cho mình, mặc kệ hệ quả lâu dài cho đất nước.
"Cũng vì cơ chế quản lý thôi. Quản lý theo kiểu độc tài như vậy thì ảnh hưởng đến dân sinh, môi trường, là điều bình thường... Trước mình tới Đắk Lắk, một số tỉnh ở Lâm Đồng, Đà Lạt, để làm phim về lâm tặc phá rừng. Những người trồng hoa ở Đà Lạt, họ bị lâm tặc cấu kết với mafia trong chính quyền tàn phá rừng, chiếm rừng, bán".
Tổng Cục Phòng chống Thiên tai trích dẫn ông Nguyễn Đức Quang, rằng từ trước đến nay không có qủy định Trung Quốc chia sẻ thông tin xả lũ, tủy nhiên nếu việc xả lũ được chia sẻ sớm, đầy đủ thông tin thì công tác dự báo, ứng phó sẽ tốt hơn.
Đối với ông Nguyễn Đình Hà, cư dân Hà Nội thì người dân không nên mong chờ Trung Quốc có hành vi gì giúp dân Việt Nam :
"Phải tự mình đưa ra giải pháp. Nếu chúng ta không đưa ra được thì nhờ các chuyên gia quốc tế đưa ra giải pháp. Còn nếu mà chờ Trung Quốc, thì cũng khó nói, họ thường xuyên chà đạp lợi ích các quốc gia khác, không coi lợi ích các quốc gia khác ra gì, đặc biệt là những nước như Việt Nam".
Sông Hồng bị ảnh hưởng trong một lần Trung Quốc xả lũ hồ thủy điện. AFP photo
Theo nhà báo Cường những ai không bị ảnh hưởng bởi lũ lụt thiên tai thì ít khi lên tiếng, còn những người thường phải chịu đựng hệ lủy thì thường là những người thấp cổ bé miệng.
"Khi dân trí thấp, nước đến chân mới nhảy thôi. Khi dân mà bị thiệt thòi, bị va chạm, bị lũ cuốn trôi thì mới có tinh thần phản kháng. Đến đâu thì phản kháng đến đó. Bây giờ người dân mà bị ảnh hưởng ít thì coi đấy là bình thường. Những vùng chịu trực tiếp từ công trình thủy điện mà có sự cấu kết giữa phe nhóm, thì họ cũng không có cơ hội lên tiếng".
Ông Hà nói có thể việc xả lũ từ phía Trung Quốc lần này chưa gây nhiều tổn thất, nhưng ông lo ngại rủi ro lớn hơn có thể xảy ra, nếu quan hệ Việt Nam và Trung Quốc không cải thiện.
"Câu chuyện này dẫn đến câu chuyện phải chuẩn bị cho tương lai, bởi vì hệ thống sông Hồng là câu chuyện của 2 quốc gia. Nếu như 2 quốc gia thực sự biết điều, hòa thuận với nhau, đúng như tinh thần gọi là ‘2 quốc gia cộng sản, quốc tế vô sản đoàn kết lại’ thì việc xả lũ, đê điều sẽ dễ nói chuyện. Nhưng mà Trung Quốc và Việt Nam lại là quan hệ đặc biệt. Nó không phải là tốt đẹp cho lắm. Nên rất khó nói trong việc hợp tác giữa hai bên về các đê điều.
Và nếu mà nặng nhất thì có thể dẫn đến thảm họa quốc, gia mà chưa biết tương lai như thế nào vì không ai có thể nói chuyện đùa với nước và lửa".
Dân gian Việt Nam có câu ‘Nước đến chân mới nhảy’ và thực tế Việt Nam lâu nay cho thấy thực trạng đó. Dẫu thiên tai là hiện tượng tự nhiên ; nếu Nhà nước có chuẩn bị kỹ lưỡng với những cơ sở hạ tầng cần thiết, luôn trong tư thế sẵn sàng thì tác hại của thiên tai sẽ được giảm thiểu.
Thống kê của cơ quan chức năng cho thấy thiên tai tại Việt Nam từ đầu năm đến nay đã khiến hơn 50 người mất mạng và thiệt hại vật chất lên đến 3 ngàn tỷ đồng.
Giang Nguyễn
Nguồn : RFA, 21/08/2020
**********************
VOA, 21/08/2020
Với việc Trung Quốc thông báo xả lũ xuống sông Hồng nhưng không cho biết chính xác lưu lượng, giới hữu trách Việt Nam phải bố trí lực lượng trực xuyên đêm và đưa ra các phương án ứng phó trong tình huống mực nước dâng cao đến mức báo động.
Đập Tam Hiệp, một trong nhiều đập thủy điện của Trung Quốc phải xả lũ trong thời gian gần đây.
Hôm 20/8, Sở Ngoại vụ tỉnh Lào Cai gửi ra công văn cho biết Nhà máy thủy điện Mã Đồ Sơn của Trung Quốc sẽ xả lũ từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều cùng ngày nhưng không cho biết lưu lượng là bao nhiêu, và cũng không cung cấp thông tin xả lũ trên các lưu vực sông khác trong những ngày tới.
Tình trạng này khiến UBND tỉnh Yên Bái phải ra công điện hoả tốc để yêu cầu các lực lượng địa phương chuẩn bị cho tình huống bị lũ quét, sạt lở đất trong địa bàn, đồng thời kêu gọi người dân dự trữ lương thực, thuốc men, nhu yếu phẩm, dừng các hoạt động đánh bắt và lưu thông trên sông.
Báo Dân Việt cho hay lực lượng công an tỉnh Yên Bái và thành phố Yên Bái đã phải trực chiến 100% quân số cùng với trang thiết bị, kỹ thuật để sẵn sàng ứng cứu khi dự báo nước sông Thao (sông Hồng) dâng cao gây ngập úng trở lại.
Thủy điện Mã Đồ Sơn nằm trên dòng chính của sông Hồng, thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Thủy điện có công suất 300 MW và cách biên giới Việt Nam khoảng 350 km.
Việc xả lũ của Trung Quốc diễn ra vào thời điểm khu vực sông Thao vừa trải qua đợt lũ với mức đỉnh lũ lên 82,58m, vượt mức báo động 2 là 0,58m và vừa giảm xuống dưới mức báo động 1 vào trưa 20/8.
Sau khi Trung Quốc xả lũ, mực nước sông tăng lên trở lại, đạt mức 80,43m vào 7 giờ sáng 21/8, vượt mức báo động 1 là 0,43m, sau đó xuống mức 79,69m vào 1giờ chiều 21z8, dưới báo động 1 là 0,31m.
Dự báo mực nước sông Thao ở Lào Cai sẽ tiếp tục xuống nhanh, trong khi tại Yên Bái mực nước sẽ lên đến mức báo động 2 khi khu vực Việt Bắc, Tây Bắc xuất hiện mưa to và dông kể từ chiều 21/8 sang ngày 22/8. Nhiều khả năng sẽ xuất hiện đợt lũ mới trong khu vực, với biên độ lũ từ 1,0-3,0m. Ngủy cơ cao xảy ra lũ quét và sạt lở đất ở nhiều tỉnh miền núi khu vực Bắc Bộ như Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang. Ngủy cơ ngập úng cục bộ tại các vùng trũng, thấp ven sông, các khu đô thị, các tỉnh và thành phố như Lào Cai, Yên Bái.
Lũ lụt và lở đất do mưa lớn ở miền bắc Việt Nam đã khiến 7 người thiệt mạng và 4 người khác bị thương kể từ ngày 17/8. Hàng ngàn ngôi nhà của người dân bị hư hại, nhiều hộ gia đình phải sơ tán để bảo đảm an toàn.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, thiên tai tại Việt Nam, trong đó có hạn hán, lũ lụt và sạt lở đất, đã giết chết 133 người vào năm ngoái và gây thiệt hại khoảng 7 nghìn tỷ đồng (302,6 triệu USD).
Số liệu chính thức cho biết trong nửa đầu năm nay, thiên tai đã làm thiệt mạng 47 người và gây thiệt hại 3,3 nghìn tỷ đồng.
Trong một diễn tiến liên quan, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc sắp tham dự trực tuyến Hội nghị Cấp cao Hợp tác Mekong-Lan Thương lần 3 vào ngày 24/8 và có bài "phát biểu quan trọng" tại hội nghị này, theo thông báo của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng.
Hội nghị với 6 nước thành viên gồm Việt Nam, Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Trung Quốc dự kiến sẽ bàn về nhiều chủ đề, trong đó có nội dung liên quan đến đại dịch Covid-19 và vấn đề "quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước sông Mekong".
***********************
7 người chết và 4 người bị thương do thiên tai ở 9 tỉnh miền Bắc
RFA, 20/08/2020
Tính đến 21 giờ ngày 19/8, đã có 7 người chết, 4 người bị thương và tổng thiệt hại tài sản, vật chất ước tính ban đầu hơn 45 tỷ đồng do mưa lũ, sạt lở đất gây ra tại 9 tỉnh ở miền Bắc, Việt Nam.
Hình ảnh mưa lũ tàn phá tại một làng ở tỉnh Yên Bái hôm 21/7/2018. AFP
Truyền thông Nhà nước Việt Nam, vào ngày 20/5 dẫn số liệu ghi nhận của Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống Thiên tai và Tìm kiếm Cứu nạn cho thấy tình trạng mưa lũ, lũ quét và sạt lở đất tại khu vực miền núi phía Bắc, đến tối hôm 19/8 đã làm hư hỏng hơn 1.000 căn nhà hoặc di dời khẩn cấp, gần 2.100 héc-ta lúa và hoa màu bị hư hại, gần 970 con gia súc và gia cầm bị cuốn trôi và một số tuyến đường liên tỉnh, liên xã bị sạt lở, trong đó hai tỉnh lộ 158 và 156B thuộc địa phận tỉnh Lào Cai và đoạn đường huyện xã Nậm Khao-xã Tà Tổng, thuộc tỉnh Lai Châu bị ách tắc và đi lại rất khó khăn.
Tổng thiệt hại được ước tính hơn 45 tỷ đồng tại 9 tỉnh bao gồm Lào Cai, Thái Nguyên, Yên Bái, Hòa Bình, Phú Thọ, Hà Giang, Sơn La, Cao Bằng và Điện Biên. Hiện các địa phương này vẫn đang tiếp tục thống kê số liệu thiệt hại.
Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia dự báo sẽ tiếp tục có mưa, từ mức độ vừa cho đến rất to, và có dông ở các khu vực Đông Bắc, Việt Bắc và Tây Bắc. Song song đó có khả năng xảy ra lốc, sét và gió giật mạnh, cảnh báo nguy cơ cao về lũ quét và sạt lở đất ở nhiều tỉnh miền núi khu vực Bắc Bộ và ngập úng cục bộ tại các vùng trũng, thấp ven sông, các khu đô thị, các tỉnh và thành phố.
Ban Chỉ đạo trung ương về Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, tại phiên họp vào sáng ngày 20/8 đề nghị chính quyền các tỉnh miền núi phía Bắc và Bắc Tây Nguyên có các phương án đảm bảo an toàn đê điều, các hồ chứa và hạ du, đặc biệt là các hồ chứa thủy điện và sẵn sàng xử lý các tình huống có thể xảy ra. Đồng thời, phải có thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn cho người dân đề phòng lũ quét, sạt lở đất, khu vực dân cư có nguy cơ mất an toàn.
Tổng cục Phòng chống thiên tai và Viện Vật lý địa cầu, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, hồi trung tuần tháng 7 dự báo mưa bão ở khu vực miền núi phía Bắc của Việt Nam có khả năng gia tăng hơn kể từ tháng 9 ; đồng thời có nguy cơ rất lớn xuất hiện mưa, lũ lớn ở khu vực này tương tự như xảy ra tại Trung Quốc trong cùng thời điểm tháng 7/2020.
Trước đó vào đầu tháng 5, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc đưa ra gia dự báo mùa mưa bão năm 2020 đến muộn và có khoảng từ 11 đến 13 cơn bão cùng với áp thấp nhiệt đới hoạt động ở Biển Đông. Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng tương đương những năm trước.
Nhiều người Việt Nam lo Trung Quốc 'thôn tính' đất ven biển (BBC, 16/05/2020)
Bộ Quốc phòng Việt Nam nói các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố sẽ rà soát đánh giá tổng thể các dự án đầu tư của nước ngoài, nhất là dự án liên quan đến người Trung Quốc tại khu vực biên giới, biển, đảo có vị trí chiến lược về quốc phòng, an ninh.
Một khu vực gần sân bay Nước Mặn của Đà Nẵng
Đây là tiết lộ trong trả lời của Bộ Quốc phòng với cử tri Hải Phòng, liên quan lo ngại người Trung Quốc mua đất ở Đà Nẵng và một số nơi khác.
Phản hồi lại quan ngại của cử tri Hải Phòng về tình trạng thu mua đất đai gần các khu vực trọng yếu về quốc phòng, an ninh, Bộ Quốc phòng Việt Nam cho biết hầu hết các lô đất do các cá nhân, doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu ở Đà Nẵng đều ở vị trí các đường lớn, ven biển, đắc địa cho hoạt động kinh doanh và có ý nghĩa quan trọng trong khu vực phòng thủ.
Du khách Trung Quốc ở Nha Trang, 2017
Báo Thanh Niên mô tả đây là "lần đầu tiên" Bộ Quốc phòng trả lời cử tri với các thông tin rất cụ thể.
Thống kê khá chi tiết nói về những vụ việc theo đó người Trung Quốc đầu tư cho người Việt "núp bóng" mua đất theo lô và việc doanh nghiệp người Trung Quốc đang sở hữu, "núp bóng" sở hữu và thuê của UBND Thành phố Đà Nẵng.
Du khách Trung Quốc ở Nha Trang
Thống kê của Bộ Quốc phòng Việt Nam nói trong giai đoạn 2011-2015 ít nhất 8 người Việt (6 là người Việt gốc Hoa) đứng tên mua 84 lô đất với diện tích khoảng 20.000 m2, giá trị giao dịch khoảng trên 100 tỉ đồng và có 7 doanh nghiệp có yếu tố Trung Quốc sở hữu một số lô đất ven biển và thuê đất 50 năm.
'Thôn tính'
Để sở hữu các lô đất, người Trung Quốc được cho là đã nghiên cứu, lợi dụng kẽ hở của Luật Đầu tư năm 2014 việc góp vốn bằng đất để liên doanh thành lập doanh nghiệp và công tác quản lý nhà nước ở các lĩnh vực đầu tư, đất đai.
Vị trí khu vực đất được những 'người nước ngoài giấu mặt' mua nằm gần đường Võ Nguyên Giáp và sân bay Nước Mặn
Bộ Quốc phòng mô tả chiêu thức thâu tóm đất được thực hiện theo hai hình thức, qua doanh nghiệp và cá nhân.
Thứ nhất, người Trung Quốc thành lập doanh nghiệp liên doanh với Việt Nam (bên góp vốn chủ yếu bằng đất) và dần dần nắm đất thông qua việc tăng vốn sở hữu khi giành quyền điều hành doanh nghiệp.
Thứ hai, người Trung Quốc đầu tư tiền cho cá nhân người Việt Nam (đa phần là người Việt gốc Hoa) để mua đất.
Phần trả lời cử tri trên trang Quốc hội cũng dẫn chiếu điều mà Bộ Quốc phòng nói là có cơ sở về những quan ngại mà "cử tri và dư luận xã hội" nêu về việc chính quyền Thành phố Đà Nẵng từng cấp chứng nhận quyền sử dụng "21 lô đất ven biển đứng tên người Trung Quốc".
Chưa rõ vì sao sau 6 tháng mới nêu lại vụ việc mà Thủ tướng Phúc hồi tháng 10 năm 2019 từng yêu cầu UBND thành phố Đà Nẵng xử lý.
Theo Bộ Quốc phòng Việt Nam, 83% doanh nghiệp "có yếu tố" Trung Quốc đang hoạt động tại khu vực biên giới biển (5.393,7 ha), và 17% còn lại tại khu vực biên giới đất liền 943,7 ha, tổng cộng hơn 6.300 ha đất biên giới.
Đáng chú ý tổng số vốn đầu tư cho khu vực biên giới biển là 29,235 tỉ USD so với 1,637 tỉ USD tại khu vực biên giới đất liền với địa bàn tập trung nhiều doanh nghiệp Trung Quốc nhất là Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Bình Định, Bình Thuận ...
Quảng Ninh ngày 16/5 : Người dân Việt Nam đi lại bình thường
Phần trả lời câu hỏi cử tri nói Bộ Quốc phòng Việt Nam đề xuất "điều chỉnh những bất cập của luật Đầu tư, luật Đất đai và cơ chế quản lý, cấp phép các hoạt động đầu tư nhằm hạn chế sơ hở không để cá nhân, doanh nghiệp Trung Quốc lợi dụng hoạt động và chú ý các hoạt động lợi dụng vỏ bọc đầu tư, liên kết, núp bóng để hoạt động chống phá".
Trả lời chất vấn của một đại biểu quốc hội hồi tháng 6/2019 về thực trạng người Việt đứng tên mua đất đai cho người Trung Quốc, những vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia và liệu Bộ Công an có thể giải quyết dứt điểm chuyện này không, Bộ trưởng Tô Lâm khi đó nói Bộ này coi đó là một mặt phát triển quan hệ, tạo điều kiện thuận lợi cho người nước ngoài, cho nhà đầu tư trong môi trường kinh doanh tốt.
"Chúng tôi không coi đơn thuần chỉ là những vấn đề về quan hệ thương mại, ở mức độ thế nào, tập trung thế nào hoặc đối với những dự án nào, khu dân cư nào, theo phát triển, theo mật độ người nước ngoài ở mức độ như thế nào để bảo đảm được vấn đề an ninh quốc gia chúng tôi sẽ có tính toán, đề xuất, biện pháp để báo cáo với cơ quan chức năng phối hợp với các ngành, kể cả thương mại và xây dựng để quản lý những vấn đề này", Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm trả lời hôm 4/6/2019 tại Quốc hội.
Nguồn : BBC tiếng Việt, 16/05/2020
*********************
Biển Đông : Tàu khảo sát Trung Quốc rời khỏi vùng biển Malaysia (RFI, 16/05/2020)
Sau một tháng đối đầu với một tàu khoan dầu của Malaysia trên Biển Đông, tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 của Trung Quốc đã rời khỏi vùng biển Malaysia, theo các dữ liệu được công bố hôm qua.
Tàu cận chiến duyên hải USS Gabrielle Giffords (LCS 10) hoạt động gần tầu khoan dò dầu khí West Capella, treo cờ Panama, tại Biển Đông, ngày 12/05/2020. © U.S. Navy photo by Mass Communication Specialist 2nd Class Brenton Poyser
Theo hãng tin Reuters, các dữ liệu từ trang mạng Marine Traffic cho thấy là hôm qua, tàu Hải Dương Địa Chất 8 đã rời khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia, đi theo hướng bắc về phía Trung Quốc, với sự hộ tống của ít nhất hai tàu khác của Trung Quốc.
Kể từ giữa tháng 4 tàu Hải Dương Địa Chất 8 đã đến khảo sát trong vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia, gần khu vực mà một tàu khoan thăm dò dầu của tập đoàn dầu khí quốc gia Malaysia Petronas đang hoạt động. Cuộc đối đầu giữa hai bên đã diễn ra suốt một tháng tại vùng biển đang đang tranh chấp. Chiếc tàu khoan dầu mang tên West Capella đã rời khỏi khu vực này từ thứ Ba vừa qua.
Bắc Kinh đã bác bỏ thông tin cho rằng đã có đối đầu giữa tàu khảo sát Trung Quốc với tàu khoan dầu của Malaysia, khẳng định là Hải Dương Địa Chất 8 chỉ tiến hành các hoạt động "bình thường". Nhưng vụ này đã khiến Hoa Kỳ đã lên tiếng yêu cầu Bắc Kinh ngưng ngay "những hành vi dọa nạt" ở Biển Đông. Một thời gian ngắn sau khi tàu Hải Dương Địa Chất 8 đến gần khu vực tàu khoan dầu của Malaysia đang hoạt động, các chiến hạm của hải quân Mỹ và Úc đã tập trận ngay gần khu vực đó.
Vào năm ngoái, tàu Hải Dương Địa Chất 8 cũng đã có hành động tương tự đối với Việt Nam, tức là cũng vào tiến hành khảo sát trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, gây nên căng thẳng cao độ giữa hai nước.
Thanh Phương
*******************
Trung Quốc lạm dụng tư thế ở thượng nguồn các con sông Châu Á (RFI, 16/05/2020)
Tuần báo Anh The Economist ngày 16/05/2020 đã có bài viết phê phán việc Trung Quốc lạm dụng tư thế quốc gia nằm ở thượng nguồn hai con sông lớn tại Châu Á để bắt chẹt các láng giềng.
Một cánh đồng khô cằn vì hạn hán tại tỉnh Sóc Trăng, vùng Đồng bằng sông Cửu Long (Việt Nam). Ảnh tư liệu chụp ngày 30/03/2016. Reuters
Trong bài bình luận "Nếu không bớt xây đập trên thượng nguồn, thì ít ra Trung Quốc nên chia sẻ thông tin", The Economist đã nêu lên trường hợp sông Brahmaputra chảy qua Ấn Độ, và sông Mêkông chảy xuống 5 nước Đông Nam Á (Miến Điện, Lào, Thái Lan, Cam Bốt và Việt Nam) để chỉ trích việc Bắc Kinh cố tình giữ kín các thông tin về hoạt động của các con đập giữ nước mà họ xây trên thượng nguồn, khiến cho nông dân và ngư dân ở các nước hạ nguồn không thể có được kế hoạch tốt để canh tác hay đánh bắt.
Ghi nhận trước tiên của The Economist là các dòng sông xuất phát từ cao nguyên Tây Tạng là nguồn lý tưởng cho biết bao kế hoạch thủy điện. Do việc Tây Tạng trở nên một vùng lãnh thổ của Trung Quốc, các kỹ sư nước này đã khai thác triệt để nguồn này, không chỉ xây dựng những con đập khổng lồ trên các sông Hoàng Hà, Dương Tử, chảy qua Trung Quốc, mà trên cả các con sông lớn khác như sông Brahmaputra và Mêkông đi qua nhiều nước khác trên đường ra biển.
Bắc Kinh có quyền, nhưng không nên lạm dụng
Theo The Economist, đúng là Trung Quốc có quyền làm như thế. Các quốc gia có được quyền kiểm soát các thượng nguồn các con sông lớn thường sử dụng nguồn nước này cho thủy điện hay thủy lợi. Những nước láng giềng ở hạ nguồn phải chịu thiệt.
Tuy nhiên, nếu quốc gia thượng nguồn khai thác quá mức hay ngăn chặn dòng nước, các vùng bên dưới phải chịu nạn mùa màng khô cằn, ngư nghiệp phá sản, đất trồng trọt nhiễm mặn. Trong những trường hợp tốt nhất, thì các quốc gia liên can có thể tìm cách ký thỏa thuận về việc sử dụng dòng sông, trường hợp tệ nhất là các bên tranh chấp với nhau, gây nên căng thẳng. Đó là tình hình hiện nay giữa Trung Quốc và các nước láng giềng, như trong trường hợp sông Mêkông.
Trung Quốc đã xây 11 con đập trên dòng chính và đang dự kiến xây thêm 8 đập khác, còn các nước ở hạ nguồn đã xây hai đập và đang muốn xây thêm 7 đập khác.
Năm ngoái vào lúc hạn hán, sông Mêkông chảy chậm đến nỗi Cam Bốt phải cho một trung tâm thủy điện lớn ngưng hoạt động. Ngay cả khi mưa bình thường, dòng chảy con sông yếu đi đến mức nước mặn tràn vào vùng Châu thổ sông Mêkông, tác hại đến cả Việt Nam lẫn Cam Bốt, phá hoại nguồn cá nuôi sống hàng triệu dân nghèo xứ Chùa Tháp.
Trung Quốc luôn phản đối mọi thỏa thuận, cam kết chính thức về việc giảm xây đập hay bảo đảm cho các láng giềng một lượng nước tối thiểu. Trung Quốc cũng không gia nhập Ủy Hội Sông Mê Kông, một cơ cấu giúp các nước giải quyết tranh chấp.
Vấn đề không chỉ là Trung Quốc cảm thấy khó chịu trước những gì được xem là can thiêp của bên ngoài vào "công việc nội bộ", mà còn là việc lãnh đạo Trung Quốc bị những đề án kỹ thuật lớn mê hoặc, không quan tâm đến tình cảnh của người dân bị di dời hoặc bị thiệt hại, kể cả khi đó là công dân của họ.
Xây đập ngăn nước, nhưng thiếu chia sẻ thông tin cho láng giềng
Trung Quốc rất thích và giỏi về xây các con đập lớn, họ đã giúp Pakistan xây đập trên sông Indus, đang cố cổ vũ Miến Điện xây một đập lớn trên sông Irrawaddy mà phụ lưu chỉ chảy qua Trung Quốc trên vài cây số.
Thế nhưng cho dù Trung Quốc không thể tự kềm chế trong việc xây đập, thì ít ra họ cũng nên cố gắng thêm để trấn an các láng giềng, chia sẻ thông tin thường xuyên về lưu lượng sẽ là một khởi đầu tốt.
Năm 2017, trong lúc tranh chấp với Ấn Độ, Trung Quốc đã không cung cấp thông tin về lưu lượng sông Brahmaputra, được sử dụng để cảnh báo cho nông dân ở hạ nguồn về lũ lụt. Và hai bên đã phải tổ chức một cuộc gặp thượng đỉnh, để có lại những thông tin.
Đối với The Economist, viêc chia sẻ thông tin sẽ được các quốc gia hạ nguồn tán thưởng vì biết được lúc nào thì các đập thủy điện Trung Quốc muốn giữ hay xả nước để nông dân và ngư dân của họ có thời gian chuẩn bị. Trung Quốc cũng không bị thiệt gì, nếu giúp giảm nhẹ hạn hán khi có thể. Và như thế họ sẽ được biết bao lời biết ơn.
Trọng Nghĩa
