 | Tổng quan: | 3596223 |
Mấy hôm nay đi đâu cũng nghe về coronaVirus (nCoV). Ở nhà. Ở trường học con cái. Ở công sở. Ở chỗ gặp gỡ bạn bè. Ở các bữa ăn với gia đình. Trên truyền hình. Trên mạng xã hội v.v. Có lẽ không nơi nào tránh khỏi thông tin và bình luận về nCoV này trong những ngày qua.
Phóng ảnh vi khuẩn Virus Corona. Ảnh minh họa
Theo viện nghiên cứu tại Đại học John Hopkins vào hôm nay 9 tháng 2, thì nạn dịch nCoV hiện có 34.549 người trên thế giới bị mắc bệnh, ít nhất 813 người đã bị chết, trong đó chỉ có 2 người ở ngoài Trung Quốc, một tại Phi và một tại Hồng Kông. 2.707 trường hợp được chữa trị. Người dân thuộc 28 quốc gia trên thế giới đã được phát hiện là bị nhiễm nCoV, mà phần lớn là những người đã đến Trung Hoa đại lục.
Trong 28 quốc gia nêu trên thì Singapore chiếm 40 trường hợp, kế đến là Thái Lan 32, Hồng Kông 26, Nam Hàn 25, Nhật 25, Úc 15,… và Việt Nam 13. Tại Nhật, có 64 trường hợp được phát hiện trên du thuyền Diamond Princess, và tất cả các trường hợp này đang được chính phủ Nhật cách ly hoàn toàn tại Yokohama.
Mỗi ngày số người bị phát hiện nhiễm bệnh ngày càng gia tăng. Số người bị phát hiện nhiễm, hay chết, hôm qua thì hôm nay đã khác, đã gia tăng đáng kể. Bây giờ các chuyên gia y tế hàng đầu đang cần cả số liệu lẫn thời gian để xác định tỷ lệ tử vong. Hiện nay thì tỷ lệ tử vong khoảng 2 phần trăm (so với SARS năm 2002-2003 là 10 phần trăm). Yếu tố quan trọng khác trong khủng hoảng này là tỷ lệ vi trùng lan truyền. nCoV có phát triển nhanh chóng và lan ttuyền rộng rãi như SARS không thì hiện nay khoa học vẫn chưa đánh gía chính xác.
Một số biện pháp phòng ngừa, và cách ly, đang áp dụng hiện nay là cần thiết để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh dịch này. Chẳng hạn, các chuyến bay đến và đi từ Wuhan cũng như từ Trung Hoa đại lục, những người mới đến phi trường/cảng có triệu chứng của nCoV, và tại Trung Quốc, cách ly những bệng nhân với các nhân viên y tế, v.v… là cần thiết.
Chẳng hạn, đối với Úc, Cơ quan Chính yếu Bảo vệ Y tế của Úc Châu (Australian Health Protection Principal Committee/AHPPC) đã họp hành hàng ngày để đưa ra các lời đề nghị đối phó với nạn dịch này. Trong đó đề nghị mọi công dân Úc không đến Trung Quốc nữa. Thủ tướng Úc áp dụng biện pháp giới hạn di chuyển đối với những ai đến Úc từ Trung Hoa đại lục sau ngày 1 tháng Hai vừa qua. Những ai không phải là công dân Úc đến từ Trung Hoa đại lục thì sẽ không được vào Úc 14 ngày sau khi họ đã rời hay chuyển tiếp tại Trung Quốc đại lục. Những ai có sự tiếp xúc gần với những người đã nhiễm bệnh thì phải tự cách ly chính mình trong suốt 14 ngày sau khi gặp người nhiễm bệnh đó. Còn các công dân Úc được rước ra khỏi Vũ Hán thì hiện đang được tạm cư tại Christmas Island, và sau 14 ngày chuẩn bệnh và nếu không có triệu chứng, thì có thể được cho về nhà.
Nhưng cũng chưa đủ.
Theo Tom Inglesby, Giám đốc Trung tâm An ninh Y tế của John Hopkins, thì các việc kế tiếp cần làm là : một, sự phản ứng mạnh mẽ và kiên trì từ các chính quyền và cộng đồng quốc tế ; hai, phát triển vắc-xin là cấp thiết nhất hiện nay để làm giảm khả năng lan rộng và những tác hại của nó một cách đáng kể. Nhưng làm ra được vắc-xin thường mất nhiều thời gian, nhiều khi mất cả năm. Như thế thì việc ngăn ngừa sẽ trở nên vất vả và khó khăn từ đây đến đó. Nhưng nếu được sự yểm trợ và khuyến khích tối đa từ chính phủ, cộng đồng quốc tế, các nhà từ thiện v.v. để có sự phối hợp giữa các ứng viên vắc-xin muốn nghiêm chỉnh đạt được kết quả thì rất có thể có được kết quả nhanh hơn.
Khi đã có được vắc-xin thì vấn đề làm sao sản xuất nó hàng loạt, để nó được đến mấy chục ngàn người đang bị nhiễm, cũng như những ai muốn chích ngừa, trên toàn cầu. Đó là một tiến trình dài và rắc rối. Vấn đề sản xuất, phân phối hàng loạt tại nhiều nơi trên thế giới là hơi bất thường vì phần lớn làm tại một chỗ. Có thể vì nhu cầu cấp bách hiện nay mà WHO cần điều hợp khéo léo để việc này xảy ra một cách tốt đẹp hiệu quả nhất.
Sẽ mất nhiều thời gian để đối phó và ngăn chặn hoàn toàn nCoV này và nạn dịch lan tràn của nó. Nếu chính quyền Vũ Hán nói riêng, và Trung Quốc nói chung, coi trọng các tiếng nói chuyên môn độc lập nhưng không chính thống, như trường hợp bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang), người công khai lên tiếng báo động về sự lây lan của dịch bệnh corona, thì hệ quả đâu đến nỗi như bây giờ. Người dân Hồng Kông và nhiều nơi khác hoảng hốt cao độ, không chỉ vì sợ, mà chính vì không tin tưởng, không còn niềm tin vào cách quản lý thông tin và đưa thông tin trung thực của Bắc Kinh đến người dân. Người dân không còn tin tưởng khả năng của chính quyền có thể bảo vệ mạng sống của họ và ngăn chặn con virus này. Sự sợ hãi của họ là chính đáng, vì đây không phải là lần đầu.
Theo thống kê năm 2006 thì 53 phần trăm người dân khắp nơi còn tin tưởng rằng Trung Quốc hành xử phần nào đó trách nhiệm, nhưng đến năm 2019 thì tỷ lệ này tụt xuống chỉ còn 28 phần trăm. Ngoài ra, theo bản khảo sát mới nhất của Lowy Poll thì 45 phần trăm người được khảo sát cho biết họ không thật sự tín nhiệm Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ làm điều đúng đắng đối với các vấn đề quốc tế, trong khi đó 23 phần trăm cho biết hoàn toàn không tín nhiệm ông Tập.
Nạn dịch nCoV ở tầm quốc tế hiện nay cần niềm tin vào nơi xuất phát con dịch, tức Vũ Hán nói riêng và Bắc Kinh nói chung, có khả năng ngăn ngừa kiểm soát và dập tắt nCoV càng sớm càng tốt. Nhưng với cái đà ngày càng gia tăng nCoV hiện nay và cung cách kiểm soát bưng bít của chế độ cộng sản, thật là khó để lạc quan tin rằng an toàn và mạng sống của người dân Trung Quốc nói riêng và thế giới nói chung là ưu tiên của Bắc Kinh. Vì thế cho nên mọi quốc gia phải tìm mọi cách đối phó tốt nhất trong khả năng mình lúc này cho đến khi vắc-xin được ra đời và có thể dùng cho mọi người.
Phạm Phú Khải
Nguồn : VOA, 11/02/2020
nCoV-2019 có thể lây nhanh hơn SARS
Nguyễn Trang Nhung, RFA, 27/01/2020
Một nghiên cứu, được công bố vào ngày 26/1 trên website biorxiv.com, của một nhóm nhà khoa học tại Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Bệnh (GDCDC) tại thành phố Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc về tính lây truyền của nCoV đã đưa ra nhận định rằng nCoV có thể lây nhanh hơn SARS [1].
Hình : nCoV-2019 (Nguồn : nbc11news.com)
Nghiên cứu xem xét dữ liệu từ những ca nhiễm nCoV trước 23/1 được thu thập từ các hồ sơ y tế, điều tra dịch tễ và các website chính thức khác. Trong khi đó, dữ liệu về các ca nhiễm hội chứng hô hấp cấp nghiêm trọng (SARS) tại tỉnh Quảng Đông trong các năm 2002-2003 được lấy từ GDCDC.
Các phương pháp ước tính tăng trưởng hàm mũ (exponential growth, EG) và khả năng tối đa (maximum likelihood, ML) được áp dụng để ước tính hệ số lây truyền hiệu dụng R (effective reproductive number) (sau đây gọi ngắn gọn hơn là hệ số lây truyền) của nCoV và SARS.
Theo tính toán, các hệ số lây truyền của nCoV là 2,9 theo phương pháp EG và 2,92 theo phương pháp ML. Trong khi đó, các hệ số lây truyền tương ứng của SARS là 1,77 và 1,85. Nhóm nghiên cứu đã quan sát xu hướng theo thời gian từ khi triệu chứng phát tác ở bệnh nhân đến khi bệnh nhân được cách ly trong 2 trường hợp của 2 loại virus.
Hệ số lây truyền của nCoV thấp hơn của SARS có nghĩa là nCoV có nguy cơ lây truyền cao hơn so với SARS. Cứ mỗi ca nhiễm nCoV trung bình sẽ lây cho 2,9 hoặc 2,92 ca khác, trong khi cứ mỗi ca nhiễm SARS trung bình sẽ lây cho 1,77 hoặc 1,85 ca khác.
Nhóm nghiên cứu nhận định rằng mặc dù các nỗ lực y tế công cộng đã làm giảm đáng kể nguy cơ lây truyền của nCoV, song điều trên ngụ y rằng cần thiết phải có các biện pháp kiểm soát và ngăn ngừa nghiêm ngặt hơn để phát hiện, chuẩn đoán và điều trị sớm để kiềm chế sự lan rộng của virus.
Cho đến thời điểm nghiên cứu, nhiều trường hợp lây nhiễm ngoài Trung Quốc từ các nhân viên y tế cho thấy nCoV lây nhiễm nhanh giữa người với người. Trong nghiên cứu, do hạn chế về thông tin, nhóm nghiên cứu đã dùng thời gian phát tác triệu chứng từ ca sơ phát đến ca thứ phát (generation time, GT) của SARS để áp dụng cho nCoV là 8,4 ngày.
Sẽ cần thêm thời gian cho các nhà khoa học tìm hiểu về nCoV. Và từ giờ đến khi nCoV được kiểm soát và ngăn ngừa hiệu quả, điều nên làm cho tất cả mọi người là tuân theo các quy tắc vệ sinh (đặc biệt là cho đường hô hấp) như hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới,[2] và cùng với đó là hạn chế tiếp xúc đông người, thể hiện thái độ thận trọng tối đa trong việc phòng tránh lây nhiễm.
Nguyễn Trang Nhung
Nguồn : RFA, 27/01/2020
Chú thích :
[1] Transmission dynamics of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)
[2] Hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới về vệ sinh nhằm phòng tránh nCoV
**********************
nCoV-2019 : Vì sao WHO chưa tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc tế về sức khỏe cộng đồng ?
Nguyễn Trang Nhung, RFA, 26/01/2020
Trong hai ngày 22, 23/1, Ủy ban Khẩn cấp (EC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nhóm họp để thảo luận xem liệu có tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc tế về sức khỏe cộng đồng (PHEIC) trước dịch bệnh virus corona mới (viết tắt là nCoV-2019 hay nCoV) theo Bộ Quy định về Y tế Quốc tế (IHR) 2005 hay không.
Nhân viên y tế đưa bệnh nhân đến bệnh viện Jinyintan, nơi điều trị nCov-2019 (Nguồn : AFP)
Vào thời điểm EC nhóm họp, có hơn 600 trường hợp nhiễm nCoV, trong đó hầu hết là tại Trung Quốc, còn lại là tại ít nhất 6 quốc gia khác.
Các thành viên trong EC đã đưa ra các quan điểm khác nhau, và mặc dù khuyến nghị trong ngày đầu (22/1) là dịch bệnh chưa cấu thành PHEIC, nhưng họ đã đồng ý về tính cấp bách của tình huống [1].
Khi tái lập vào ngày sau (23/1), EC đã xem xét thông tin cụ thể về tình hình tại Trung Quốc cùng thông tin về tình hình tại các quốc gia khác, và một số thành viên cho rằng vẫn còn quá sớm để tuyên bố PHEIC [2].
Cuối cùng, WHO đã quyết định vào ngày 23/1 không tuyên bố PHEIC, vì mặc dù nCoV lan truyền nhanh chóng tại Trung Quốc song quốc gia này đang nỗ lực kiểm soát, và vì số trường hợp nhiễm tại các quốc gia khác còn hạn chế [3].
Theo Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc của WHO, đây là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe tại Trung Quốc nhưng chưa trở thành tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu [4].
Tedros cho biết thêm là vào thời điểm này, không có bằng chứng về sự lây lan từ người sang người ngoài Trung Quốc, nhưng không có nghĩa là điều này sẽ không xảy ra [5]. (Lây lan từ người sang người có nghĩa là nhanh hơn và đáng lo ngại hơn).
PHEIC, được định nghĩa trong IHR là "một sự kiện bất thường được xác định là gây ra rủi ro cho sức khỏe cộng đồng cho các quốc gia khác thông qua sự lây lan tế của bệnh tật và có khả năng phải có phản ứng quốc tế phối hợp" [6].
Đây là công cụ chính trị mà WHO có thể sử dụng để thu hút sự chú ý đến một căn bệnh nghiêm trọng gây nguy hiểm cho sức khỏe mà thế giới mất cảnh giác, nhằm thúc đẩy phản ứng quốc tế trước căn bệnh để ngăn chặn sự lây lan qua biên giới [7].
Một cân nhắc quan trọng trong việc tuyên bố PHEIC là liệu mối đe dọa của căn bệnh có đủ nghiêm trọng để các quốc gia có thể ban hành các hạn chế về du lịch và thương mại hay không, vì tuyên bố có thể khiến các nền kinh tế địa phương thiệt hại [8]. Theo Reuter, thiệt hại kinh tế toàn cầu do dịch SARS năm 2003 lên tới 40 tỷ USD [9]. (Khi dịch SARS xảy ra, IHR chưa ra đời, và do đó khái niệm PHEIC chưa tồn tại).
Cho đến nay, WHO chỉ tuyên bố PHEIC 5 lần, vào các năm 2009 (1 lần – dịch cúm), 2014 (2 lần – dịch bại liệt và dịch Ebola), 2016 (1 lần – dịch Zika), và 2019 (1 lần – dịch Ebola khác). Đối với sự bùng phát nhẹ, WHO không đưa ra cảnh báo [10].
Một số chuyên gia hay tổ chức chuyên môn không đồng ý với quyết định của WHO. Tom Inglesby, giám đốc Trung tâm An ninh Y tế tại Trường Y tế Công cộng John Hopkins Bloomberg cho biết đây là "sự bùng phát rất nghiêm trọng với khả năng lan rộng tiềm tàng", và tuyên bố PHEIC sẽ là "một phương tiện để có sự hợp tác quốc tế sâu sắc hơn". Jac Phelan, thành viên của Trung tâm Khoa học và An ninh Y tế Toàn cầu tại Đại học Georgetown thì cho rằng sự bùng phát của nCoV thỏa mãn các tiêu chí của PHEIC [11].
Tuy WHO không tuyên bố PHEIC vừa qua, song Tedros có thể sẽ triệu tập một cuộc họp khác trong vòng khoảng 10 ngày hoặc sớm hơn nếu thấy cần thiết để đánh giá lại tình hình và cân nhắc có tuyên bố PHEIC hay không [12].
Nguyễn Trang Nhung
Nguồn : RFA, 27/01/2020
Chú thích :
[3][4][5] The coronavirus outbreak is not yet a global health emergency, WHO says
[6] What are the International Health Regulations and Emergency Committees ?
[7][8] như [3]
[9] Factbox : How a virus impacts the economy and markets
[10][11] như [3]
[12] như [1]
