Thông Luận

Lãnh đạo hàng đầu quốc gia đầu tiên hết phải có tinh thần cống hiến và phục vụ. Có lẽ đây là một trong lý do chính mà qua bao nhiêu biến đổi thời cuộc, đa số người Anh, theo thống kê mới nhất là 62%, vẫn tiếp tục ủng hộ vai trò của hoàng gia Anh trong tương lai.

Quan tài nữ hoàng Elizabeth được đưa từ lâu đài Balmoral đến cung điện Holyroodhouse, chuẩn bị cho tang lễ.

Khi nghe tin nữ hoàng Anh Elizabeth II từ trần vào ngày 9 tháng 9, dù không ngạc nhiên vì tuổi thọ của bà, nhiều người Anh lẫn khắp nơi trên thế giới cũng không tránh sự bàng hoàng và xúc động.

Trong lịch sử Anh và thế giới, Nữ hoàng Elizabeth II là người trị vì lâu dài nhất nước Anh, và chỉ sau vua Louis thứ 14 của Pháp. Hiếm có người nào có sự ảnh hưởng sâu đậm, và để lại ấn tượng sâu sắc, không chỉ lên người dân Anh hay khắp nơi, mà còn lãnh đạo chính trị quốc gia tại Anh lẫn khắp thế giới.

Ngay cả cựu Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull, người theo xu hướng Cộng hòa, cũng dànhnhững lời lẽ tốt đẹp nhất cho Nữ hoàng. Turnbull nói rằng Nữ hoàng Elizabeth II là "một tấm gương lâu dài cho các nhà lãnh đạo trên toàn thế giới". Turnbull chia sẻ rằng Nữ hoàng nắm vững các vấn đề thời sự không kém bất kỳ Bộ trưởng Anh nào mà ông đã gặp trong chuyến thăm London… Bà là tất cả những gì chúng tôi thấy : rất quyến rũ, lưu tâm, hào phóng và hoàn toàn tận tâm với công việc, với tinh thần phục vụ. Bà đã cống hiến cả cuộc đời mình cho quốc gia, Vương quốc Anh, Khối thịnh vượng chung và các quốc gia khác như Úc v.v…

Cần phải nhắc lại rằng Turnbull là người lãnh đạo chính trong phong trào Cộng hoà tại Úc, từ năm 1993 đến 2000, từ đó đã dẫn đến cuộc Trưng cầu Dân ý năm 1999 để chọn nên tiếp tục nền Quân chủ Lập hiến, hay chuyển sang nền Cộng hoà. Cuộc trưng cầu dân ý năm 1999 không thành công vì nhiều nguyên do. Dù sao nền tảng dân chủ của Úc hoàn toàn không bị lung lay. Thật ra nó đã đứng vững trong khi bao quốc gia khác đã bị thử thách trong thời gian qua, kể cả Mỹ, vì ảnh hưởng của truyền thông xã hội, với nạn tin giả và thuyết âm mưu tràn ngập, lẫn xu hướng cường quyền đã nổi lên khắp nơi.

Trong bảy thập niên trị vì, Nữ hoàng Elizabeth II được xem là biểu tượng của sự ổn định qua nhiều thời đại thay đổi lớn lao, chứng kiến một đế quốc Anh hùng mạnh vào bật nhất thế giới lúc còn trẻ, để đến lúc bà qua đời, vai trò và tầm vóc của nước Anh đã thu nhỏ lại đáng kể. Tuy thế trước khi qua đời, bà vẫn là quốc trưởng của 14 quốc gia, chưa kể nước Anh, và lãnh đạo của 54 nước thành viên của Khối Thịnh vượng (Commonwealth) với dân số lên đến hơn 2 tỷ người. Bà đã chứng kiến và làm việc với 15 Thủ tướng Anh, 14 Tổng thống Mỹ, bắt đầu từ thời của Winston Churchill và Harry Truman năm 1952 cho đến Nữ Thủ tướng Anh Liz Truss, chỉ lên nhậm chức hai ngày trước khi Nữ hoàng qua đời, và Tổng thống Mỹ Joseph Biden.

Nhiều người, trong đó có một số bạn Việt của tôi, thắc mắc vì sao người Úc vẫn còn thờ phụng hoàng gia Anh ? Họ cho rằng vai trò của hoàng gia ngày càng thu hẹp, không mang ý nghĩa đáng kể nào. Đi xa hơn, họ quan niệm rằng nó là một cản trở lớn để nước Úc, và một số quốc gia khác còn lại, chuyển đổi hẳn sang Cộng hòa, thay vì vẫn mang nhãn hiệu quân chủ lập hiến như bấy lâu nay ?

Phần lớn những người đầu tiên đi thám hiểm và đến rồi định cư lập nghiệp tại Mỹ, Úc, Tân Tây Lan, và Canada trong vòng bốn thế kỷ qua đều có nguồn gốc từ Anh quốc. Tất cả, hẳn nhiên, đều tự hào về nguồn gốc của mình. Người Mỹ gốc Anh đi xa hơn, không muốn theo chế độ quân chủ vì quyền lực hoàng gia Anh lúc đó đã lấn át quá mạnh lên giới quyền lực chính trị tại Mỹ. Do đó giới ưu tú quyền lực Mỹ đã làm một cuộc cách mạng để tuyên ngôn độc lập năm 1776, rồi xây dựng hiến pháp và pháp luật kể từ năm 1789 với một quốc trưởng gọi là Tổng thống. Còn bốn quốc gia kia vẫn tiếp tục trung thành với mẫu quốc, vẫn duy trì phần lớn cấu trúc chính trị lưỡng viện tại quốc hội, nhưng quốc trưởng vẫn là Quốc vương Anh. Các nước này không thấy có nhu cầu phải xóa bỏ vai trò của hoàng gia. Nhưng quyền lực của quốc vương phải được giới hạn. Hoàng gia là biểu tượng, là quốc hồn, nhưng mọi quyền lực chính trị đều phải nằm trong tay những người do dân bầu lên. Hoàng gia Anh đại diện cho bản sắc, sự thống nhất, niềm tự hào dân tộc, tạo ra cảm giác ổn định và liên tục v.v… cho quốc dân.

Từ thời Churchil phải lấy những quyết định sáng suốt và táo đạo để nước Anh cương quyết chống lại sự hung hăng và tàn bạo đối với nước Đức của Hitler, cho đến sự đối đầu của Âu Châu chống lại chủ nghĩa cộng sản bành trướng và hăm dọa của Liên Xô, và sau này là một nước Nga của Putin độc tài và hiếu chiến, thì vai trò của hoàng gian Anh luôn quan trọng. Thủ tướng tài giỏi trong thời chiến của Anh như Churchill có thể thao lược về chính trị, và hiểu biết về quân sự. Nhưng điều đó không đủ. Người có thể huy động được toàn nước Anh, bất kể khuynh hướng chính trị nào, chính là hoàng gia Anh, mà đứng đầu lúc đó là Vua Albert, tức George VI. Do đó Churchill phải tìm đến sự ủng hộ và động viên tinh thần của nhà Vua. Đây là truyền thống chính trị rất đặc biệt của Anh, cái nôi của mọi nền dân chủ, qua bảnMagna Carta. Trước áp lực của khả năng nội chiến, kể từ năm 1215 đến 1225, Vua John của Anh phải đồng ý khẳng định rằng người đứng đầu quốc gia phải tuân theo pháp quyền và ghi lại các quyền tự do mà "những người tự do" nắm giữ. Magna Carta đã cung cấp nền tảng cho các quyền cá nhân trong luật học Anh-Mỹ. Nói cách khác, từ truyền thống này, các hoàng gia Anh đã hiểu biết vai trò, bổn phận lẫn chỗ đ ứng của mình trong xã hội trong từng thời đại. Nữ hoàng Elizabeth cũng hiểu rất rõ tâm thức của người dân và đã rất khéo léo xử sự. Chính Turnbull cũng ghi nhận rằng Nữ hoàng Elizabeth II nhận ra nếu chế độ quân chủ muốn tồn tại về mặt chính trị thì nó phải biến chuyển theo thời đại.

Nhưng có lẽ lý do lớn nhất mà vai trò của hoàng gia Anh vẫn tiếp tục được sự ủng hộ mạnh mẽ và được kính trọng trong lòng người Anh lẫn khắp nơi, như nhiều người Úc, là tinh thần phục vụ.

Trong bài phát biểu của Vua Charles sau khi nhậm chức vào ngày 10 tháng 9, ông đã nhấn mạnh đến tinh thần phục vụ của Nữ hoàng Elizabeth II, người mẹ yêu dấu của ông, và tiếp tục cam kết phục vụ, như sau :

"Trong cuộc đời phục vụ của bà, chúng tôi thấy tình yêu truyền thống gắn bó, cùng với ôm ấp sự tiến bộ không hề sợ hãi, điều khiến chúng tôi trở nên vĩ đại với tư cách là các quốc gia. Tình cảm, sự ngưỡng mộ và tôn trọng mà bà truyền cảm hứng đã trở thành dấu ấn trong triều đại của bà.

… Với niềm tin đó và những giá trị mà nó truyền cảm hứng, tôi đã được nuôi dưỡng để trân trọng ý thức trách nhiệm đối với người khác, và tôn trọng cao nhất những truyền thống quý báu, quyền tự do và trách nhiệm của lịch sử độc đáo và hệ thống chính phủ nghị viện của chúng ta.

… Và bất cứ nơi nào bạn có thể sống ở Vương quốc Anh, hoặc trong các vương quốc và lãnh thổ trên khắp thế giới, và bất kể bạn có xuất thân hay tín ngưỡng, tôi sẽ cố gắng phục vụ bạn với lòng trung thành, sự tôn trọng và tình thương, như tôi đã có trong suốt cuộc đời mình..".

Hiến pháp, của Anh lẫn Úc, Canada, Tân Tây Lan, cho phép quốc trưởng (Head of State) nhiều quyền hành, để trong trường hợp đặc biệt họ có thể sử dụng đến. Nhưng những người như Nữ hoàng Elizabeth II không thấy có nhu cầu phải sử dụng đến. Họ biết rõ quyền lợi của quốc gia, và tin tưởng về hệ thống dân chủ, và ý thức lẫn dân trí của người dân, nên tôn trọng nguyện vọng của người dân lẫn đại diện của dân. Tuy có quyền lực tối cao nhưng họ không bao giờ lạm dụng. Sức mạnh của họ đã nằm trong tư cách và đạo đức, và nó đứng trên chính trị. Quan trọng nhất, họ không những không lạm dụng quyền lực. Họ dùng nó để phục vụ cho lợi ích của người dân và của đất nước.

Lãnh đạo hàng đầu quốc gia đầu tiên hết phải có tinh thần cống hiến và phục vụ. Có lẽ đây là một trong lý do chính mà qua bao nhiêu biến đổi thời cuộc, đa số người Anh, theo thống kê mới nhất là %62,vẫn tiếp tục ủng hộ vai trò của hoàng gia Anh trong tương lai.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 12/09/2022

Đầu năm 2020, các cuộc cháy rừng tại Úc đã lan rộng gần như toàn nước. Kể từ tháng 9 năm 2019 đến nay, diện tích rừng cháy đã lên đến 14,6 triệu mẫu (acres, lớn gấp hai diện tích nước Bỉ). Và nếu so với nạn cháy rừng Amazon vào tháng 8 năm 2019 thì hỏa hoạn tại Úc rộng lớn hơn gấp hai, mà hậu quả là hàng trăm ngàn gia đình phải di tản, và gần nửa tỷ động vật đã bị giết hại.

Những trung tâm hỏa hoạn đang tàn phá nước Úc từ tháng 9/2019 đến nay - Hình chụp từ trên không (numerama.com)

Những ngày đầu năm 2020 vừa qua, tiểu bang Victoria đã mù mịt trong khói lửa, và thành phố Melbourne hiếm khi nào bị bao phủ bởi màn khói mịt mù và dày đặc đến độ không nhìn ra được các tòa nhà cao tốc tại thành phố ở đâu. Không những khói và lửa, mà còn mùi cháy của rừng, của động vật, với hàng trăm triệu con, đã quyện vào nhau tạo ra một bầu không khí thật là khó thở, ngột ngạt. Khói mù bao phủ cả thành phố làm cho nhiều người bắt đầu mang khăn che mặt để lọc không khí hít vào. Không khí đã lan tràn vào trong mọi nhà và không một ai tránh nó được. Những tấm hình trên các cơ quan truyền thông cho thấy bầu trời chung quanh toàn màu đỏ. Làm sao không đau đớn, chạnh lòng !

Giáo sưBin Jalaludin thuộc trường Đại học NSW, viên điều tra trưởng của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Ô nhiễm Không khí, Năng lượng và Sức khỏe, cho biết ông đã bắt đầu làm việc cho ô nhiễm không khí từ đầu thập niên 1990, nhưng chưa bao giờ thấy lửa kéo dài và kinh hoàng đến thế. Theo Jalaludin thì ít có nghiên cứu nào được thực hiện để tìm hiểu về ảnh hưởng lâu dài của khói từ rừng cháy mà người dân bị phơi bày trực tiếp qua nhiều tuần hoặc tháng ; tuy thế các nghiên cứu về những cư dân sống tại các thành phố bị ô nhiễm trầm trọng đã có những rủi ro gia tăng về đau tim, đột quỵ và tiểu đường theo thời gian. Cháy rừng có thể đưa ra các ô nhiễm hạt (particulate-matter pollution), các hạt trong không khí rất nhỏ mà có thể đi vào và phá hoại tế bào phổi của con người.

Chính quyền địa phương, tiểu bang và liên bang Úc đang cố gắng phối hợp, với sự trợ giúp của Bộ Quốc phòng Úc cũng như các cơ quan phòng cháy chữa cháy từ khắp nơi, kể cả từ New Zealand, Hoa Kỳ v.v…, để tìm cách dập tắt các ngọn lửa này. Tuy nhiên một số quyết định thiếu quyết đoán và hơi chậm chạp của chính quyền liên bang Úc đối phó với nạn cháy rừng này đã bị chỉ trích nặng nề, và người dân chắc sẽ không quên các quyết định, hay không quyết định này, vào kỳ bầu cử tới. Đó là chưa kể những phê bình nặng nề về việc lợi dụng cơ hội đau thương này đểquảng bá cho đảng chính trị của mình.

Thủ tướng Scott Morrison hứa tài trợ quỹ hai tỷ đô la, và nhiều hơn nữa nếu xét cần sau đó, để giúp cho các gia đình, chủ nhân và các hội đồng thành phố phục hồi từ các vụ cháy rừng này. Dự tính ngân sách năm nay sẽ thặng dư khoảng 5 tỷ năm nay, nhưng vì thiên tai này mà ông Morrison quyết định rằng thặng dư không phải là trọng tâm hiện nay ; điều quan trọng là mạng sống/giá trị con người, và sẽ chi tiêu tất cả những gì cần.

Trong hai ngày qua, thời tiết đã thay đổi. Tại Victoria, trời trở nên lạnh dưới 20 độ, và có mưa, tuy không nhiều, nhưng cũng đỡ phần nào đối với các ngọn lửa ở vùng Đông và Đông Bắc Melbourne. Tuy nhiên những ai quan tâm theo dõi các diễn biến trong những ngày qua cũng không khỏi lo âu rằng các ngọn lửa quá nhiều và quá lớn này, cộng với sức gió và thời tiếc thay đổi liên miên tại Melbourne, chẳng hạn nhiệt độ có thể lên lại 32 và 36 độ vào thứ Năm và thứ Sáu này, thì mọi nỗ lực cứu hỏa cũng sẽ gặp nhiều khó khăn và lắm hiểm nguy.

Số tiền, dù 2 tỷ, hay bao nhiêu đi nữa, cũng không thể nào bù đắp lại được những mất mát về vật chất, và nhất là tinh thần, với những kỷ niệm gắn bó đời người với ngôi nhà, và với môi trường sống chung quanh.

Trong lúc gặp hoạn nạn, chúng ta dễ nhìn/tìm ra được những tấm lòng cao cả. Những người bạn Việt Nam của tôi đã lên trên mạng xã hội kêu gọi và vận động gây quỹ cho các cơ quan cứu hỏa hoặc các cơ quan từ thiện giúp đỡ trực tiếp nạn nhân hỏa hoạn. Sự nhiệt thành và tích cực của họ làm cho tôi cảm động.

"Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, uống nước nhớ nguồn", câu nói đi vào lòng người Việt Nam, nhất là có ý nghĩa vô cùng đối với những người đã bỏ hết tất cả, và với bàn tay trắng làm lại tất cả, thì tiếc gì những vật chất vô thường. Nước Úc, cũng như bao quốc gia khác trên toàn cầu, đã mở rộng vòng tay, đã cưu mang chúng ta bằng tình người, bằng tấm lòng nhân bản.

Các anh chị tôi đau đớn con tim khi nhìn nước Úc rực cháy. Ai nấy đều cầu nguyện, cho dầu có người không theo một tôn giáo nào cả. Có người ủng hộ hai ngàn đô la, một ngàn đô la, năm trăm đô la v.v… Các anh chị yêu cầu tôi tìm tổ chức từ thiện nào tốt để chuyển tiền đến họ càng sớm càng tốt. Những tấm lòng và cử chỉ này đã làm tôi ấm lòng. Đóng góp tiền bạc hay đồ đạt/thức ăn là hữu hiệu nhất, cho các cơ quan như Salvation Army, Australia Red Cross v.v…

Nhưng đứng trước các nhu cầu cứu trợ cấp bách này, tôi quyết định nạp đơn tình nguyện đi ra tuyến đầu trong lúc còn nghỉ hè với các con. Tôi hiểu làm từ thiện ở Úc, hay ở các quốc gia tiên tiến, không phải là dễ dàng. Thủ tục thì lắm khi rườm rà phức tạp. Chỉ việc tình nguyện vào các trường tiểu học và trung học giúp học sinh thôi thì ngoài các thủ tục căn bản, còn phải có bằng "Làm việc với trẻ con" (Working with Children Check). Ngoài ra, vì tiêu chí "an toàn là trên hết" nên từ chủ nhân đến nhân viên đến các hãng bảo hiểm và các cơ quan chính quyền mọi cấp đều phải hiểu và tuân thủ luật, điều lệ và cung cách hành xử (Act, Regulations and Policy) đối với công việc, sức khỏe và an toàn (Work, Health and Safety). Đúng là hành chánh ở đâu cũng thế, nhưng ở các nước tiên tiến thì hành không phải là chánh, mà an toàn mới là chánh.

Tôi nộp đơn. Chờ một ngày sau chưa thấy trả lời, tôi gọi điện thoại. Anh nhân viên khuyên tôi nên kiên nhẫn chờ, sẽ có người liên lạc. Hai ngày sau, tôi nhận một email bảo tôi lên Internet điền thêm chi tiết. Chỉ tốn 10 phút, tôi đã cho họ biết những gì tôi muốn làm, và những kinh nghiệm và kỹ năng mà tôi có. Tôi biết tôi không thể chống hỏa hoạn vì phải được huấn luyện kỹ càng, như thế cần thời gian. Nhưng có rất nhiều việc tôi có thể làm ngay lập tức. Tuy nóng lòng, tôi cũng hiểu được rằng mọi việc đều cần sự kiên nhẫn, cần đi theo quy trình/thủ tục đàng hoàng, và trên hết muốn cứu người khác thì chính mình phải hiểu các nguyên tắc, kinh nghiệm và bài học của người đi trước để làm hành trang cho chính mình.

Tôi còn nhớ hơn 20 năm về trước, tôi tìm cách thắp lò Barbeque. Thấy lâu cháy quá nên tôi khờ dại đổ xăng vào. Không ngờ nó phực lên rồi bén vào mái hiên. Lửa bắt đầu lan dần, và trong đầu tôi lúc đó nghĩ rằng căn nhà sẽ bốc cháy. Dù xe cứu hỏa có đến thì nó cũng sẽ cháy một phần nào. Lúc tôi đang loay hoay tìm cách chữa cháy, tôi cảm nhận được nó mạnh đến độ có thể thiêu rọi tôi ra tro. Cũng may, chỉ vài phút sau, mưa không biết từ đâu đổ xuống, và ngọn lửa nhờ thế mà tắt luôn. Kể từ đó tôi luôn biết ơn, và luôn cảm phục những người dành cả đời, cả sự nghiệp, để phòng cháy chữa cháy.

Tôi cũng quen biết vài người từng sống sót trong gang tấc sau vụ cháy rừng khủng khiếp cách đây 11 năm, đầu tháng Hai năm 2009, còn gọi là thứ Bảy Đen (Black Saturday). Sau biến cố này, khi nhìn thấy lửa, dù chỉ là pháo nổ hay pháo hoa, họ hốt hoảng lên và ngất xỉu ngay.

Có những chấn thương trong cuộc đời chúng ta không thể nào quên được.

Nước Úc đã cưu mang tôi, gia đình tôi, và hàng trăm ngàn người Việt Nam khác. Tôi sẽ không bao giờ quên cho đến cuối cuộc đời này. Cũng vì thế mà tôi quyết định tình nguyện vào công việc này, bởi vì nạn hỏa hoạn tại đây sẽ luôn hiện hữu chung quanh chúng tôi.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 07/01/2020