 | Tổng quan: | 3596316 |
Dựa vào Trung Quốc
Dư luận đang dậy sóng trước việc Thủ tướng Campuchia Hun Sen trong hội nghị Tương lai Châu Á lần thứ 26 vừa diễn ra dưới hình thức trực tuyến vào hôm qua 20/5, đã mạnh miệng bảo vệ mối quan hệ "gần gũi" giữa Phompenh và Bắc Kinh. Ông ta còn khẳng định : "Không dựa vào Trung Quốc thì tôi sẽ dựa vào ai ? Nếu không thỉnh cầu Trung Quốc, thì tôi thỉnh cầu ai ?".
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở Bắc Kinh hôm 25/4/2019 - AFP
Thái độ của ông Hun Sen là điển hình cho các lãnh đạo các nước Đông Nam Á khi tìm kiếm sự hỗ trợ về kinh tế và viện trợ vaccine từ Trung Quốc. Thế nhưng kinh nghiệm từ Philippines trong quan hệ với Trung Quốc có lẽ sẽ là bài học tốt hơn cho các nước Đông Nam Á tham khảo.
Philippines đang "thức tỉnh" ?
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana ngày 21/3 đã chỉ trích "đội quân đông đảo" gồm 220 tàu cá được trang bị vũ khí của Trung Quốc hoạt động xung quanh bãi Đá Ba Đầu ở Biển Đông. Theo ông Lorenzana, hành động này là một hành động khiêu khích trong Vùng Đặc quyền Kinh tế của Philippines và thềm lục địa của nước này, vi phạm luật pháp quốc tế và Phán quyết của Tòa Trọng tài về Biển Đông năm 2016. Bộ Ngoại giao Philippines đã gửi công hàm phản đối tới Đại sứ quán Trung Quốc ở Manila gần như hàng ngày, yêu cầu Bắc Kinh nhanh chóng rút tàu và khí tài hải quân của họ ở tất cả các địa điểm mà Philippines tuyên bố chủ quyền ở quần đảo Trường Sa. Ngày 13/4, Bộ Ngoại giao Philippines thậm chí đã triệu tập phái viên Trung Quốc đến Manila, lần đầu tiên kể từ khi Tổng thống Rodrigo Duterte lên nắm quyền năm 2016. Những diễn biến này cho thấy chiến lược của Tổng thống Philippines Duterte - đó là không đối đầu, ngược lại còn tỏ ra gần gũi với Trung Quốc, bất chấp điều đó gây tổn hại cho mối quan hệ đồng minh an ninh với Mỹ - đã không làm thay đổi hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì các hành động hiếu chiến, quân sự hóa và đánh bắt cá của Trung Quốc - thường gây thiệt hại cho ngư dân Philippines - đã trở thành cơ sở cho chiến lược biển của Trung Quốc từ rất lâu trước khi Duterte nhậm chức tổng thống.
Hình chụp hôm 27/4/2021 của Tuần duyên Philippines cho thấy các tàu của Trung Quốc ở bãi Sabina cách đảo Palawan của Philippines 235 km. AFP
Hướng tới cuộc bầu cử toàn quốc năm 2022, Manila có thể sẽ quay lại lập trường đối đầu mạnh mẽ hơn với Bắc Kinh. Trong cuộc đua trở thành người kế nhiệm Duterte, các ứng cử viên tổng thống tiềm năng - bao gồm cả các đồng minh chính trị thân cận nhất và các thành viên nội các của Duterte - sẽ có những bài diễn văn tranh cử đề cao quan điểm chống Trung Quốc, điều mà Duterte từng thực hiện và giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2016. Trong bối cảnh phe đối lập và người dân ngày càng gia tăng lập trường chống Trung Quốc, một lựa chọn vững chắc cho Philippines là tái lập liên minh an ninh với Mỹ. Các cuộc tuần tra chung với đồng minh, các cuộc tập trận và triển khai các khí tài quân sự của Mỹ tới Philippines sẽ là sự đáp trả mạnh mẽ đối với các hành động khiêu khích của các tàu dân quân biển của Trung Quốc.
Kể từ khi căng thẳng ở khu vực Đá Ba Đầu bùng phát, các quan chức Mỹ và Philippines đã đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hợp tác quốc phòng giữa hai nước, bao gồm cả việc tăng cường nhận diện các tình huống đe dọa ở Biển Đông. Các quan chức Mỹ nhắc lại rằng Hiệp ước Phòng thủ chung (MDT) sẽ được kích hoạt nếu Trung Quốc tấn công tàu, máy bay hoặc quân đội của Philippines ở Biển Đông. Các cuộc tập trận Balikatan - cuộc tập trận thường niên lớn nhất giữa Washington và Manila - cũng đã được tái khởi động hôm 12/4. Các nỗ lực chung nhằm tăng cường MDT và Thỏa thuận Các lực lượng thăm viếng năm 1999 (VFA), một thỏa thuận cho phép Washington duy trì quyền tài phán đối với quân đội Mỹ đóng tại Philippines, nên được coi là phản ứng trước sự thất bại trong chiến lược xoa dịu của Duterte.
Ngoại trưởng Philippines Teddy Locsin Jr còn muốn mở rộng "phạm vi phủ sóng" của MDT, thay vì chỉ giới hạn trong các cuộc tấn công nhằm vào tàu công và tàu quân sự của Philippines, để Manila có thêm lý do viện dẫn MDT. Các chuyên gia an ninh Philippines khác khuyến nghị Philippines nên xem xét lại các cuộc tuần tra hàng hải chung với Mỹ ở Biển Đông như một biểu tượng cho liên minh "keo sơn" của họ. Bất chấp luận điệu của Duterte chống Mỹ, có một số lý do khiến Philippines vẫn được xem là đồng minh thân thiết của Mỹ :
Thứ nhất, bộ máy quốc phòng Philippines duy trì quan hệ đối tác chặt chẽ với quân đội Mỹ do hai bên có quá trình đào tạo và trao đổi chuyên môn trong suốt nhiều thập kỷ qua. Bộ Quốc phòng đã có động thái khôn khéo để đình chỉ việc chấm dứt thỏa thuận VFA. Sau khi Duterte dọa hủy VFA với Mỹ, Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana đã tuyên bố quân đội Philippines phần lớn ủng hộ thỏa thuận này.
Thứ hai, trong quá trình hiện đại hóa quân sự của Manila, quân đội Philippines được hưởng lợi từ các cuộc tập trận thường xuyên và nâng cao năng lực với các lực lượng Mỹ. Washington đã cung cấp viện trợ quân sự trị giá 765 triệu USD cho Philippines kể từ năm 2015, khiến quốc gia Đông Nam Á này trở thành nước nhận viện trợ quân sự lớn nhất của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Thứ ba, 60% người dân Philippines coi Mỹ là đối tác nước ngoài đáng tin cậy nhất, trong khi Trung Quốc là một trong những đối tác kém tin cậy nhất. Sự thất bại của Tổng thống Duterte trong việc xử lý đại dịch Covid-19 - với việc phụ thuộc quá mức vào vaccine Sinovac của Trung Quốc và bỏ qua các hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông - càng góp phần làm gia tăng thái độ chống Trung Quốc ở Philippines.
Thứ tư, liên minh vượt ra ngoài các cuộc thảo luận an ninh cấp cao và các cuộc tập trận. Philippines có sự ủng hộ mạnh mẽ của người dân để giải quyết những mối đe dọa an ninh phi truyền thống như các thảm họa, thiên tai, các mối đe dọa môi trường biển và biến đổi khí hậu.
Trước sự ủng hộ mạnh mẽ của dân chúng đối với vai trò của Washington trong chính sách an ninh của Philippines, Duterte có thể chịu áp lực phải từ bỏ chiến lược chủ bại trong quan hệ với Trung Quốc, bao gồm cả việc ông từ chối lên án việc Trung Quốc triển khai lực lượng dân quân biển ở Biển Đông.
Trường hợp Việt Nam
Câu chuyện của Campuchia và Philippines sẽ là bài học tốt cho Việt Nam tham khảo. Việt Nam là quốc gia láng giềng có rất nhiều "duyên nợ" với Trung Quốc. Đặc biệt, hai quốc gia có thể chế và ý thức hệ tương tự nhau, với sự cầm quyền duy nhất của Đảng cộng sản. Tuy nhiên, lại có một khoảng cách lớn trong nhận thức về Trung Quốc giữa lãnh đạo và người dân Việt Nam. Các lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam luôn tham khảo ý kiến từ Bắc Kinh, các quan chức Việt Nam cũng luôn được đưa sang Trung Quốc đào tạo. Trong khi người dân thì tỏ vẻ căm ghét Trung Quốc.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ở Hà Nội hôm 12/11/2017. AFP
Trang The Diplomat ngày 21/5 dẫn kết quả khảo sát của tổ chức Phong vũ biểu Châu Á (ABS) mới nhất cho thấy tại Việt Nam, Trung Quốc có nhiều ảnh hưởng hơn, nhưng với hình ảnh kém tích cực hơn so với Mỹ.²
Dữ liệu mới nhất của ABS cho thấy hơn 50% người Việt Nam được hỏi tin rằng Trung Quốc có ảnh hưởng nhất ở Châu Á, trong khi chỉ 14,67% chọn Mỹ. Trở lại năm 2010, 43,32% người được hỏi coi Trung Quốc là quốc gia có ảnh hưởng nhất ở Châu Á, trong khi chỉ có khoảng 10% chọn Mỹ. Điều thú vị là trong khi cả hai quốc gia cùng mở rộng ảnh hưởng kể từ năm 2010, khoảng cách giữa Trung Quốc và Mỹ đã nới rộng và Trung Quốc tiếp tục vượt xa.
Dù Trung Quốc có ảnh hưởng tương đối nhiều hơn ở Việt Nam, song nhìn chung, ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Việt Nam không phải là tích cực. Chỉ 25% số người Việt Nam được hỏi tin rằng Trung Quốc tác động tích cực đến đất nước mình, trong khi đối với Mỹ, con số này lên tới 85%. Nói cách khác, tuyệt đại đa số người được hỏi ủng hộ Mỹ, hoan nghênh Washington đến và mở rộng ảnh hưởng tại Việt Nam.
Các chuyên gia cho rằng một trong những lý do lớn nhất dẫn đến sự khác biệt này là do căng thẳng gia tăng trong tranh chấp Biển Đông giữa Trung Quốc và Việt Nam. Gần đây, sự quyết đoán và hành động ngày càng tăng của Trung Quốc ở Biển Đông đã làm dấy lên tâm lý "bài Trung" và các cuộc phản đối chống Trung Quốc ở Việt Nam. Việt Nam nhiều khả năng sẽ xây dựng quan hệ đối tác mạnh mẽ hơn với Mỹ và tìm kiếm sự hỗ trợ từ Washington để đạt được lợi ích quốc gia ở Biển Đông.
Nguyễn Hoàng Thịnh
Nguồn : RFA, 23/05/2021
Dù Mỹ và Trung Quốc đều để ngỏ kênh đối thoại, hai bên khó có thể tái thiết hoàn toàn quan hệ song phương vào thời điểm này. Chính quyền Biden quyết tâm theo đuổi cách tiếp cận cứng rắn với Trung Quốc trong khi Trung Quốc tiếp tục các động thái hung hăng, ảnh hưởng đến trật tự quốc tế trong mắt Mỹ.
Các tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Sterett (DDG 104) và USS John S. McCain (DDG 56) di chuyển trên Biển Đông, ngày 9 tháng 2 năm 2021 - Ảnh của MC3 Cheyenne Geletka / U.S. Navy
Chính quyền mới của Mỹ quyết tâm theo đuổi chính sách đặc biệt cứng rắn đối với Trung Quốc.
Ngày 18/3, quan chức cấp cao Mỹ và Trung Quốc sẽ gặp mặt tại Anchorage, Alaska để thảo luận về tình hình căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung.
Quan hệ song phương liên tục leo thang căng thẳng trong suốt nhiệm kỳ Trump. Trước tình hình đó, nhiều nhà quan sát cho rằng Chính quyền Biden có khả năng đi theo hướng ngược lại với Trump : nhanh chóng hợp tác với Trung Quốc để giải quyết các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, triển vọng tái thiết quan hệ đang nhanh chóng lu mờ và, ở mức độ nào đó, trách nhiệm thuộc về cả hai bên. Ngay trong ngày đầu tiên, Chính quyền Biden đã mời đại diện của Đài Loan tại Mỹ ("Đại sứ" trên thực tế), bà Tiêu Mỹ Cầm (Hsiao Bi-khim), tham dự lễ nhậm chức. Đây là lần đầu Mỹ mời đối trọng của Trung Quốc dự lễ nhậm chức từ khi chuyển công nhận ngoại giao từ Đài Loan sang Trung Quốc năm 1979.
Phản ứng một cách quá đà, Trung Quốc điều một loạt máy bay chiến đấu vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan, bao gồm cùng một lúc 8 máy bay ném bom. Cho rằng Trung Quốc đang thách thức ranh giới đỏ, Chính quyền Biden cảnh cáo Bắc Kinh rằng hành vi của nước này "đe dọa đến hòa bình và ổn định khu vực" và khẳng định cam kết "vững chắc" của Washington với Đài Loan. Tuy nhiên, Trung Quốc tiếp tục xâm phạm không phận, dẫn đến việc Mỹ gửi tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường qua eo biển Đài Loan – lần đầu trong ba lần Chính quyền Biden cử tàu chiến qua eo biển này cho đến nay.
Tổng thống Biden sau đó gọi Trung Quốc là "đối thủ cạnh tranh nguy hiểm nhất" trong bài phát biểu quan trọng về chính sách đối ngoại vào ngày 4/2. Ông nhấn mạnh thêm rằng, Mỹ sẽ "đối đầu" với Trung Quốc trong hàng loạt vấn đề nhưng vẫn sẵn sàng "hợp tác với Bắc Kinh khi có lợi". Cách tiếp cận này khó lòng chứng tỏ Mỹ muốn tái thiết toàn bộ quan hệ với Trung Quốc.
Biden cũng triển khai các hoạt động tự do hàng hải (FONOP) đầu tiên nhằm thách thức các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông. Trong điện đàm với nhà ngoại giao cấp cao Trung Quốc Dương Khiết Trì, Ngoại trưởng Antony Blinken khẳng định quan điểm cứng rắn đối với việc Trung Quốc hung hăng với Đài Loan, đàn áp người dân vùng Tân Cương, Hồng Kông và Tây Tạng. Blinken cũng chỉ trích Bắc Kinh "đe dọa đến trật tự thế giới dựa trên luật lệ".
Sau đó, trả lời phỏng vấn CBS trong chương trình Face the Nation ngày 7/2, Biden khẳng định Mỹ "không cần xung đột nhưng sẽ có cạnh tranh khốc liệt" với Trung Quốc. Trong chuyến thăm Lầu Năm góc ngày 10/2, Biden tuyên bố bắt đầu rà soát chính sách với Trung Quốc trong nội bộ, hàm ý chính sách mới sẽ nặng về quân sự.
Buổi tối cùng ngày, Biden điện đàm hai tiếng với với Chủ tịch Tập Cận Bình, thách thức ông Tập về các hành vi vi phạm nhân quyền ở Tân Cương, về Hồng Kông và các vấn đề khác. Chính quyền Biden cũng ban hành Hướng dẫn Chiến lược An ninh Quốc gia tạm thời, nhấn mạnh mục tiêu cạnh tranh với Trung Quốc. So với cạnh tranh trong văn bản, mặt hợp tác ít được nhấn mạnh hơn. Cuối cùng, vào ngày 12/3, Biden gặp mặt trực tuyến với lãnh đạo cấp cao Úc, Ấn Độ và Nhật Bản – các nước thành viên Bộ Tứ (Quad) – trong hội nghị thượng đỉnh Quad đầu tiên. Hội nghị bàn về nhiều vấn đề toàn cầu và phản đối hành vi cưỡng ép của Trung Quốc trên biển là một chủ đề xuyên suốt.
Lược sử ngắn gọn trên không phải điều quá ngạc nhiên. Mâu thuẫn Mỹ - Trung ngày một tăng khiến việc tái thiết quan hệ lúc nào cũng khó khăn. Tuy nhiên, khả năng tái thiết không phải là không có.
Bắc Kinh luôn nhất quán khẳng định mong muốn tái thiết quan hệ với Washington. Vào ngày 7/3, bên lề kỳ họp Lưỡng hội Trung Quốc, Ngoại trưởng Vương Nghị bày tỏ hy vọng rằng, thông qua việc nối lại hợp tác về biến đổi khí hậu, Trung Quốc và Mỹ cũng có thể "đem đến thay đổi tích cực trong quan hệ song phương".
Biden đặc biệt coi trọng vấn đề biến đổi khí hậu. Để ứng phó với thách thức này, Mỹ sẽ cần Trung Quốc trợ giúp. Tuy nhiên, hy vọng sử dụng con bài giảm thiểu khí các-bon để đổi lấy nhượng bộ của Mỹ trong các lĩnh vực khác của Trung Quốc nhanh chóng tiêu tan. Đặc phái viên về khí hậu của chính quyền Biden, John Kerry, khẳng định rằng lợi ích của Mỹ "sẽ không bao giờ bị đánh đổi lấy bất cứ điều gì" liên quan đến lĩnh vực khí hậu.
Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn kiên định với lập trường của mình. Sau khi Ngoại trưởng Vương Nghị hối thúc hai nước xây dựng lại lòng tin trong giai đoạn tiếp theo vào đầu tháng 12, Bắc Kinh vào tháng 1 công bố trên truyền thông nhà nước lộ trình chi tiết để cải tổ quan hệ song phương. "Trung Quốc vẫn luôn hoan nghênh đối thoại. Trung Quốc luôn sẵn sàng trao đổi thẳng thắn với Mỹ và tham gia vào đối thoại nhằm giải quyết trở ngại trong quan hệ," Vương Nghị tuyên bố tháng trước.
Nhưng đâu vẫn hoàn đó, chủ yếu do Bắc Kinh vẫn tiếp tục các động thái hung hăng. Đáng báo động cho Bắc Kinh, các dấu hiệu đến thời điểm này đều cho thấy chính quyền Biden sẽ theo đuổi chính sách đặc biệt cứng rắn với Trung Quốc. Ví dụ, Mỹ đang đẩy mạnh dân chủ thay vì chủ nghĩa độc tài. Biden tuyên bố sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh giữa các nền dân chủ trong năm đầu nhiệm kỳ nhằm "hồi sinh tinh thần và mục tiêu chung của các quốc gia trong thế giới tự do".
Trung Quốc trở thành mối đe dọa ngày một lớn đối với Lầu Năm góc. Tất cả các cơ quan trong Hội đồng An ninh quốc gia chính quyền Biden, dù về lĩnh vực công nghệ, y tế hay khí hậu, đều đang theo dõi sát sao các hệ lụy an ninh xuất phát từ sự trỗi dậy của Trung Quốc. Cạnh tranh rõ ràng sẽ là chủ đề chi phối chính.
Việc tái thiết quan hệ Mỹ - Trung khó có thể xảy ra. Trong vấn đề Đài Loan, không bên nào chịu nhún nhường. Trung Quốc tiếp tục gia tăng áp lực về ngoại giao, kinh tế và quân sự lên Đài Loan trong khi Mỹ tiếp tục củng cố quan hệ với đối tác này. Ngoài ra, Washington và Bắc Kinh còn nhiều bất đồng sâu sắc từ lâu, khiến khả năng hai bên đạt được thỏa thuận làm lật ngược thế cờ gần như bằng không.
Trong tương lai, Mỹ và Trung Quốc chỉ có thể hợp tác hạn chế để giải quyết một số thách thức chung thay vì theo đuổi mục tiêu tái thiết hoàn toàn quan hệ. Có lẽ, do nhận thấy chiều hướng này, bản Hướng dẫn Chiến lược An ninh quốc gia tạm thời cũng lưu ý rằng "Mỹ hoan nghênh hợp tác với chính phủ Trung Quốc trong các vấn đề như biến đổi khí hậu, an ninh y tế toàn cầu, kiểm soát vũ trang và phi hạt nhân hóa - những lĩnh vực mà vận mệnh hai nước đan xen".
Hy vọng rằng, khả năng này sẽ không quá xa vời. Tuy nhiên, dù có hợp tác được hay không, việc tái thiết hoàn toàn quan hệ Mỹ - Trung là không khả thi vào thời điểm này.
Phương Hoài (dịch)
Mạnh Hoàng (hiệu đính)
Nguồn : Nghiên cứu Biển Đông, 19/03/2021
Derek Grossman là chuyên gia phân tích quốc phòng cấp cao tại tập đoàn RAND - viện nghiên cứu phi lợi nhuận và phi đảng phái. Ông từng đảm nhiệm vị trí cố vấn tình báo tại Lầu Năm góc. Bài viết được đăng trên Nikkei Asia.
Quan hệ với Trung Quốc : ‘Chính phủ Việt Nam phải nghe dân, bằng không sẽ mất hết quyền lợi dân tộc’
Vẫn duy trì mối quan hệ tốt đẹp
Mặc dù bên cạnh sự kiện tranh chấp tại Bãi Tư Chính do Trung Quốc có động thái lấn át Việt Nam ngày càng gia tăng căng thẳng suốt hơn 4 tháng dài trong năm 2019, tuy nhiên truyền thông quốc nội luôn đăng tải những thông tin về mối quan hệ Việt-Trung được duy trì trên tinh thần hữu hảo qua các hoạt động liên quan ngoại giao, Quốc phòng và thương mại.
Đại tướng Ngô Xuân Lịch, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc, Thượng tướng Ngụy Phượng Hòa tại Trụ sở Bộ Quốc phòng ở Hà Nội ngày 27/05/19. Courtesy : chinhphu.vn
Trong lĩnh vực thương mại, Tổng cục Hải quan Việt Nam cho biết tính đến hết tháng 11 năm 2019, thương mại song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc vượt con số 100 tỷ đô la Mỹ (USD). Trước đó, vào năm 2018, thương mại song phương giữa hai nước cũng đạt con số tương tự đồng thời Trung Quốc đứng thứ 3 trong số các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam với vốn đăng ký lên đến 13,4 tỷ USD cho hơn 2.000 dự án.
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, tính đến hết tháng 10 năm 2019, Việt Nam nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc hơn 62 tỷ USD, tăng mạnh gần 9 tỷ so với cùng kỳ năm 2018. Trong khi đó xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc trong 10 tháng đầu năm 2019 chỉ đạt gần 33 tỷ USD, giảm khỏang 500 triệu USD so với cùng kỳ năm trước đó và được ghi nhận là thâm hụt lớn trong quan hệ ngoại thương với Trung Quốc đang bị nới rộng.
Trong lĩnh vực ngoại giao và quốc phòng, các chuyến viếng thăm của giới chức cấp cao hai nước như Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc-Thượng tướng Ngụy Phượng Hòa, dẫn đầu đoàn đại biểu quân sự cấp cao Trung Quốc sang thăm Việt Nam hồi hạ tuần tháng 5 hay bà Chủ tịch quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cùng phái đoàn Việt Nam sang thăm Trung Quốc vào trung tuần tháng 7 được truyền thông loan báo năm 2019 là năm "bản lề mang tính đột phá" trong quan hệ quân đội cũng như tiếp tục đưa mối quan hệ Việt-Trung "phát triển lành mạnh và ổn định".
Những hệ lụy xấu Việt Nam gánh chịu
Nhà văn Phạm Viết Đào, người vừa cho ra mắt bản thảo bút ký-tiểu luận-điều tra có nhan đề "Vị Xuyên và thế sự Việt-Trung", vào tối ngày 2/1 lên tiếng với RFA rằng những thông tin tốt đẹp về quan hệ Việt-Trung như thế không phản ảnh trung thực được tinh thần và cảm nhận của người dân Việt Nam đối với Trung Quốc.
Qua ghi nhận của Nhà văn Phạm Viết Đào, ông nói rằng dân chúng tại Việt Nam rất "căm ghét" các nhà đầu tư đến từ Hoa Lục và những con số hàng trăm tỷ USD trong thương mại và đầu tư của Trung Quốc ở Việt Nam không thể nào so sánh được với những hậu quả nghiêm trọng mà người dân Việt Nam đang gánh chịu. Nhà văn Phạm Viết Đào lý giải :
"Rõ ràng là chưa bao giờ như năm nay mà môi trường của Việt Nam, chẳng hạn ở Hà Nội lại ngột ngạt đến như thế. Nhiều nhà khoa học cho rằng đấy là do nguyên nhân từ các nhà máy nhiệt điện của Trung Quốc tống sang Việt Nam. Thứ hai nữa là những đồng tiền đầu tư của Trung Quốc uy hiếp đến nền kinh tế, có thể nói đấy là những đồng tiền đầu tư làm phá hoại nền kinh tế, làm mất ổn định và khiến Việt Nam thành con nợ.
Ví dụ, hàng chục dự án mà báo chí đã nói nhiều rằng những dự án đấy không mang lại lợi ích gì cho Việt Nam cả, mà lại làm hỏng tất cả kết cấu hạ tầng trong đó có hai dự án gần đây báo chí nêu rất rõ. Đấy là dự án về Gang-Thép Thái Nguyên. Dự án này lúc đầu phê duyệt khỏang 4 nghìn tỷ đồng, vào khoảng 200 triệu USD. Thế bây giờ vọt lên đến 8 nghìn tỷ, tức là tăng thêm lên 400 triệu USD. Nếu như tăng đầu tư mà tạo ra sản phẩm thì cũng được, nhưng lại thành đống sắt gỉ. Đấy là dự án lớn, còn những dự án tầm 50-70 triệu USD giống như thế thì rất nhiều. Hay dự án Đường sắt Cát Linh-Hà Đông, khởi đầu có trên 8 nghìn tỷ đồng còn bây giờ lên 18 nghìn tỷ mà không biết bao giờ dự án này vận hành trong khi tiền tăng lên như thế. Có một nguồn tin nói rằng tiền lãi trả hàng năm cho dự án này là 5-6 nghìn tỷ đồng. Thế thì bây giờ trở thành một con nợ như thế thì người dân rất sốt ruột và không chịu được".
Nhà văn Phạm Viết Đào cùng một vài nhà quan sát tình hình Việt Nam khác mà Đài Á Châu Tự Do trao đổi còn nhấn mạnh trong năm 2019, Việt Nam bị ảnh hưởng rất nhiều từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, qua tuyên bố của Tổng thống Donald Trump hồi tháng 6 rằng "Việt Nam đang lạm dụng thương mại với Mỹ còn tệ hơn Trung Quốc" và kéo theo nhiều sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ bị tăng thuế chống bán phá giá như mặt hàng thép hơn 450%.
Bên cạnh đó, giới quan sát tình hình Việt Nam khẳng định tác động từ Trung Quốc lên Việt Nam qua vấn đề xung đột ở Biển Đông và vùng đồng bằng sông Cửu Long bị hủy hoại sẽ càng thêm nhiều rủi ro và phức tạp.
Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, nhà nghiên cứu độc lập làm việc tại Singapore, cho biết thông tin liên quan vấn đề sông Mekong mà Việt Nam nằm ở khu vực hạ lưu của dòng sông này :
"Về vấn đề Mekong, Trung Quốc dự kiến xây dựng 91 nhà máy thủy điện ở Lào và đã xây được 46 cái. Đồng thời Trung Quốc sẽ xây một loạt các đâp thủy điện giữa Lào và Campuhica, đã được 4 cái. Việc xây dựng này gây ra ảnh hưởng rất lớn đến sinh thái, sinh quyển, đa dạng sinh học và ảnh hưởng đến toàn bộ sinh hoạt đời sống ở Campuchia và đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam. Bây giờ đã có tác hại rất lớn rồi chứ không phải chờ tới những 30 năm sau nữa. Chuyện này là chuyện Việt Nam chắc chắn không bỏ qua".
Hành trình tàu Hải Dương 8 của Trung Quốc ở phía Bắc Bãi Tư Chính từ ngày 01/07/19 đến 15/07/19. Courtesy of AMTI
Về vấn đề căng thẳng ở Bãi Tư Chính giữa Việt Nam và Trung Quốc trong năm 2019, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp nêu lên nhận định của ông :
"Quan trọng nhất, tiêu cực nhất là Trung Quốc ép ba mặt trận : là phải công nhận chủ quyền của họ ở Biển Đông (vấn đề đó là họ rất nhất quán trong việc độc chiếm Biển Đông thông qua tuyên bố về đường 9 đoạn) ; không được khai thác ở đây và không được tập trận chúng với các nước ở xung quanh. Thế thì Việt Nam phản đối lại bằng cách vẫn tiếp tục với các nước ở bên ngoài khu vực cùng khai thác dầu mỏ, đặc biệt là Nga. Thứ hai nữa là Việt Nam không chấp nhận đường lưỡi bò thuộc chủ quyền của Trung Quốc là do Việt Nam dựa theo một nền pháp lý thống nhất gồm Công ước và Luật biển 1982 của Liên Hiệp Quốc (và trật tự quốc tế đã được thiết lập từ năm 1947 bởi tất cả các nước dưới ngọn cờ của Liên Hiệp Quốc.
Đấy là các điểm tiêu cực từ phía Trung Quốc, tuy nhiên lại là điểm mạnh cho Việt Nam. Mặc dù Việt Nam không nói nặng lời, không nói mạnh nhưng rõ ràng là Việt Nam cương quyết. Tựu trung lại năm 2019 có những điểm lớn không tốt như thế gây ra ảnh hưởng đến mối quan hệ Việt Nam-Trung Quốc. Chính phủ Việt Nam phản ứng như thế rất phù hợp. Nhưng phải đợi đến năm 2020 xem sẽ như thế nào vì tình hình sẽ bộc lộ rõ hơn nữa".
Việt Nam-Trung Quốc năm 2020
Tình hình bộc lộ rõ hơn mà Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp vừa đề cập là có thể sẽ xảy ra đụng độ quân sự giữa Việt Nam và Trung Quốc trong thời gian tới. Đồng quan điểm với nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp, ba nhà quan sát tình hình Việt Nam gồm nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hà Lan-Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, Chuyên gia nghiên cứu Biển Đông-Thạc sĩ Hoàng Việt và Nhà báo Điếu Cày-Nguyễn Văn Hải, trong một cuộc hội luận mới đây với RFA cũng nhận định rằng tình hình căng thẳng ở Biển Đông giữa Việt Nam và Trung Quốc được dự báo sẽ tiếp diễn và Việt Nam ở vị thế bị áp đảo.
Nhà văn Phạm Viết Đào khẳng định với Đài Á Châu Tự Do rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ từ bỏ ý muốn áp đảo đối với Việt Nam ở Biển Đông, mà còn ở mọi lĩnh vực khi Việt Nam là một quốc gia nhỏ bé bên cạnh đất nước láng giềng khổng lồ Trung Quốc :
"Tôi nghĩ những xung đột lợi ích ấy là xung đột sống còn của Việt Nam. Nếu như Trung Quốc bị mất vị thế nước lớn thì họ sẽ cà khịa và gây sự đến cùng. Về phía Việt Nam thì rõ ràng xưa nay vẫn duy trì chính sách hòa hoãn, tức là thương lượng, nhường nhịn họ nhưng nhường nhịn thế nào nữa, đã nhường nhịn đến cùng rồi mà Trung Quốc cũng đâu có dừng lại. Hay là bây giờ Việt Nam thông qua Luật Đặc khu hay chấp nhận đường sắt cao tốc Bắc-Nam thì đó gần như là đầu hàng và bán nước, chứ không còn là nhân nhượng nữa".
Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hà Lan-Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng lưu ý rằng trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến, mà trước mắt trong năm 2020 Việt Nam gặp phải tình cảnh gay go trong mối quan hệ tay ba Việt-Trung-Mỹ. Do đó, Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng cho rằng giới lãnh đạo Việt Nam phải thận thận trọng trong các quyết sách chiến lược của quốc gia.
"Năm nay là năm Việt Nam chuẩn bị Đại hội Đảng. Vấn đề Đại hội sẽ chiếm nhiều thời gian và năng lượng của Việt Nam đối với cả lãnh đạo lẫn các nhà hoạch định chính sách. Vậy thì Việt Nam sẽ phân bổ quỹ thời gian như thế nào giữa ứng phó trong quan hệ tay ba Việt-Mỹ-Trung với ASEAN-Mỹ-Trung (do Việt Nam đảm trách vai trò Chủ tịch ASEAN 2020) bởi vì các tương tác này sẽ là một phép tổng – tích hợp giữa nội trị với ngoại giao của Việt Nam và sự cộng hưởng của hai ‘tay ba’ này sẽ có ảnh hưởng lớn đến đường lối ở Đại hội Đảng sắp tới".
Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ, ở Na-Uy phân tích rằng từ năm 2020, thương chiến Mỹ-Trung tiếp diễn như thế nào đều là những dự đoán và không ai biết được một cách chắc chắn điều gì sẽ xảy ra. Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ cho rằng Chính quyền Trump sẽ chủ trương chính sách của Hoa Kỳ luôn ở thế mạnh "làm chủ cuộc chơi" và muốn nền kinh tế Mỹ tiếp tục đà tăng trưởng trong bối cảnh nước Mỹ chuẩn bị bầu cử tổng thống nên rất có thể chiến tranh thương mại Trung-Mỹ sẽ không đi quá xa để đẩy kinh tế thế giới đến bờ vực khủng hoảng. Và do đó, các nhà đầu tư sẽ có quyết định đa dạng hóa đất nước đầu tư, trong đó có Việt Nam.
Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ lập luận rằng có thể nói Việt Nam được hưởng lợi trong khía cạnh vừa nêu trong năm 2020. Tuy nhiên :
"Vấn đề của Việt Nam là thiếu lực lượng lao động có tay nghề và thiếu một mạng lưới cung cấp hậu cần cho các nhà sản xuất. Vì vậy mà một số nhà sản xuất sẽ không chọn Việt Nam mà chuyển sang các nước khác như Malaysia hay Thái Lan".
Từ Canada, Luật sư Vũ Đức Khanh có cái nhìn lạc quan rằng với vị thế là Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (Liên Hiệp Quốc) nhiệm kỳ 2020-2021, đồng thời Việt Nam đang có mối quan hệ tốt với Hoa Kỳ và thế giới phương Tây trong lúc tạm gọi là Trung Quốc ngày càng tỏ ra dã tâm muốn Việt Nam phải bị "thần phục" nên Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo cần thực hiện chính sách đại đoàn kết quốc gia để có đủ nội lực cũng như cần phải xây dựng những giá trị chung đối với thế giới, đặc biệt trong việc bảo vệ và gìn giữ sự ổn định, hòa bình trong khu vực, nhất là tại Biển Đông.
Còn Nhà văn Phạm Viết Đào thì cho rằng nội lực của quốc gia chính là lòng dân, nhất là :
"Vấn đề giải bài toán Trung Quốc như thế nào là vấn đề mà chính quyền nghe dân và theo lòng dân thì có cách. Còn nếu họ vẫn theo nếp cũ, cứ để cho Đảng và Nhà nước lo thì họ sẽ dẫn đến chỗ mất hết quyền lợi dân tộc".
Nhà văn Phạm Viết Đào khẳng định "Đừng bao giờ tin vào lời phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình với Quốc hội Việt Nam là ‘Lợi ích chung trong quan hệ hai nước lớn hơn bất đồng…’ vì đó chỉ là lời ru nguy hiểm để Việt Nam chịu nằm im trong cái vòng kim cô của Trung Quốc".
Nguồn : RFA, 03/01/2020
Nằm trong một khu phố Pháp rợp bóng cây, dưới bóng nhà hát lớn là một phòng tranh nhỏ xíu với một bộ sưu tập tranh nghệ thuật tuyên truyền đặc biệt. Bên trong chất đống các chồng áp phích cao – cái nào cũng có các quai hàm vuông, nắm đấm chặt và màu sắc căn bản – cổ động anh hùng cách mạng Hồ Chí Minh, người sáng lập đảng cộng sản và lãnh đạo kháng chiến chống Pháp và Mỹ trong những năm 1950 và 1960. Các khẩu hiệu kêu gọi lòng yêu nước như " Nhớ Bác Hồ trong ngày vui đại thắng" và " Tiêu diệt để quốc Mỹ".
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis nói chuyện với các quan chức quân sự Việt Nam khi ông đến thăm sân bay Biên Hòa, ngày 17 tháng 10 năm 2018 . Ảnh : KHAM — AFP / Getty Images
Hôm nay Việt Nam có chủ tịch nước mới, Phan Duk người đã mở cửa phòng tranh 5 năm nay cho biết. " Nhưng tôi quên mất tên ông ta". Đây không phải là điều bất thường. Không như ông Hồ, các nhà lãnh đạo Việt nam tránh xa tâm điểm chú ý của công chúng. Trong gần nửa thế kỷ họ chỉ thích lãnh đạo trong bóng tối, từ bỏ sự sùng bái cá nhân vì cho rằng quyền lực cần phải được chia sẻ giữa các nhà lãnh đạo hàng đầu.
Tuy nhiên điều đó đã thay đổi vào ngày 23 tháng 10 năm 2018 khi Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng cũng đảm nhiệm luôn chức Chủ tịch nước, sau khi chủ tịch nước đương nhiệm qua đời vào tháng Chín. Trong một buổi lễ trên truyền hình, Trọng tóc bạc, 74 tuổi, thề sẽ "tuyệt đối trung thành với đất nước, dân tộc và hiến pháp". Ông Trọng nhận 99,8% phiếu thuận của các đại biểu quốc hội với chỉ một người phản đối, và trở thành người giữ cả hai danh hiệu kể từ ông Hồ trong những năm 1960. Trong số các vị trí "tứ trụ " truyền thống hàng đầu của Việt Nam được thiết kế nhằm khuếch tán quyền lực, ông Trọng – người gốc Hà Nội và là Tổng bí thư từ năm 2011, hiện nắm giữ một nửa.
Trọng, một người ý thức hệ đảng, có mối quan hệ mật thiết với các nhà lãnh đạo cộng sản Trung Quốc vốn có ảnh hưởng ngày càng tăng trong khu vực khi một sáng kiến Một Vành đai - Một Con Đường trị giá 1 nghìn tỷ đô la giúp tài trợ cho các dự án hạ tầng cơ sở ở các quốc gia trên khắp Châu Á và xa hơn nữa. Ngược lại, ảnh hưởng của Washington đối với khu vực này đã giảm xuống dưới thời Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là sau khi ông rút khỏi Hoa Kỳ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) nhằm giảm bớt sự phụ thuộc khu vực vào Bắc Kinh.
Việt Nam đang đóng một vai trò ngày càng tăng trong chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ để chống lại nỗ lực giành lại "giai đoạn trung tâm thế giới" của lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. Trong tháng 10, trên đường đến Việt Nam trong chuyến công du lần thứ hai trong năm nay, Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis lên án "hành vi cướp bóc kinh tế" của Bắc Kinh đối với các quốc gia nhỏ hơn. Nhưng cách tiếp cận "nước Mỹ trên hết" của Trump trong chính sách đối ngoại đã làm suy yếu các liên minh khu vực. Carlyle Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales, Úc cho biết : "Chống lại Trung Quốc thậm chí còn khó khăn hơn cho Việt Nam dưới thời Trump".
Mặc dù nền kinh tế Việt Nam là một trong những nền kinh tế hoạt động tốt nhất ở Châu Á, với GDP 6,8% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý 2 năm 2018, kinh tế Việt Nam dựa chủ yếu vào giao thương với Trung Quốc. Thương mại song phương được ước đoán đạt 100 tỷ USD, theo truyền thông nhà nước Việt Nam. Năm ngoái, thâm hụt thương mại với Trung Quốc là 22,76 tỷ USD, sự thâm hụt thương mại mà TPP sẽ giúp bù đắp. Tuy nhiên, sau hàng ngàn năm đô hộ, tinh thần bài trung hiện hữu ở hầu khắp xã hội Việt Nam. Hai quốc gia lần cuối đã giao tranh trong cuộc chiến biên giới vào năm 1979. Sự căm hân đã tăng lên cùng với sự lấn chiếm ngày càng tăng của Trung Quốc, đặc biệt là trên các tuyên bố tranh giành chủ quyền ở Biển Đông.
Với ý nghĩ đó, liệu Washington có thể làm cho Hà Nội thành quốc gia đi dầu các quốc gia khác trong khu vực tìm cách cân bằng sự trỗi dậy của Trung Quốc bằng cách củng cố quan hệ với siêu cường ưu việt của thế giới.
Trở lại năm 2016, cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã đạt được một cuộc đảo chính quan hệ công chúng khi ông ngồi xuống một nhà hàng khiêm nhường ở Hà Nội với đầu bếp nổi tiếng Anthony Bourdain để ăn bún chả. Hôm nay, cái bàn nơi họ ngồi ăn được bọc kính, và "Combo Obama" - bao gồm một loại bia Hà Nội - là lựa chọn hàng đầu trong thực đơn.
Nghịch lý của Việt Nam là các nhà lãnh đạo nhìn nhận chủ nghĩa độc tài của Bắc Kinh như một mô hình quản trị để nhân rộng trong khi người dân Việt vẫn cảnh giác về các tham vọng của Trung Quốc, họ ưa thích mối quan hệ tốt hơn với phương Tây. Chuyến thăm của Obama và việc dỡ bỏ lệnh cấm vũ khí sát thương của Mỹ cho Hà Nội vào tháng 5 năm 2016 đã giúp tăng cường hòa giải giữa các kẻ cựu thù. Vào ngày 5 tháng 3, Việt Nam đã chào đón tàu sân bay Carl Vinson đầu tiên của Mỹ cập bến kể từ khi chiến tranh Việt Nam kết thúc . Washington cũng đang chi hàng trăm triệu đô la cho các chương trình dọn các vùng ô nhiễm do chất độc da cam gây ra.
Việt Nam cũng đang thay đổi hình ảnh thành một trung tâm công nghệ thân thiện với phương Tây. Tại một văn phòng làm việc chung ở trung tâm Hà Nội, hàng chục nhân viên công nghệ và truyền thông gõ máy tính xách tay, hai bên hàng đu đủ thấp và cửa sổ kiểu Pháp. Ở đây, một số người gọi là "Thung lũng Silicon của Đông Nam Á", các lập trình viên nhận lương chỉ bằng một phần năm so với lương ở Mỹ hoặc Singapore. Theo số liệu của chính phủ, Việt Nam đã thu hút 35,88 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong năm ngoái, tăng 44% so với năm 2016.
Tuy nhiên, đầu tư nước ngoài này sẽ gặp rủi ro là luật an ninh mạng mới sẽ thắt chặt quyền kiểm soát các công ty công nghệ, yêu cầu các công ty như Facebook và Google lưu trữ dữ liệu cá nhân của khách hàng tại Việt Nam. Luật này tương tự một đạo luật đã được giới thiệu ở Trung Quốc, cho thấy các nhà hoạch định chính sách Việt Nam thường vui vẻ theo con đường độc tài của Bắc Kinh. Ông Trọng đặc biệt đánh giá cao quan hệ tốt hơn với Trung Quốc. Ông đã gửi các cán bộ trẻ đến Trung Quốc để cho các chương trình trao đổi, và đã mô phỏng Tập Cận Bình bằng cách theo đuổi chiến dịch chống tham nhũng vốn đã ăn vào những nhân vật hàng đầu từ kinh doanh, quân đội và bên trong Đảng Cộng sản.
Hồ sơ nhân quyền của Việt Nam cũng phản ánh cách tiếp cận của Trung Quốc đối với giới bất đồng chính kiến. Theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, Việt Nam có ít nhất 119 tù nhân lương tâm tính đến tháng Giêng. Vào tháng 10, blogger bất đồng Nguyễn Ngọc Như Quỳnh hay Mẹ Nấm, đã bị buộc phải lưu vong tại Hoa Kỳ sau khi bị giam giữ trong hai năm "Làm thế nào tôi có thể nghĩ rằng Chủ tịch nước mới sẽ cho chúng tôi được tự do hơn ?" Mai Khôi người đã bị quấy rối và trục xuất vì lời bài hát chống chính phủ của cô ấy đặt câu hỏi. "Nếu chúng tôi có được tự do hơn, thì đó chỉ là vì chúng tôi đấu tranh cho điều đó".
Tuy nhiên vấn đề dường như làm cho mọi người xuống đường biểu tình vẫn là nhận thức về sự lấn chiếm chủ quyền của Trung Quốc. William Nguyen, 33 tuổi, tốt nghiệp Yale từ Texas, đã bị bắt ngày 10 tháng 6 tại thành phố Hồ Chí Minh trong một cuộc biểu tình chống lại việc cho thuê đất 99 năm tại các đặc khu kinh vốn có khả năng bị chi phối bởi các công ty Trung Quốc. Trong năm tuần, anh ta bị giam tại Nhà tù Chí Hòa khét tiếng, bao gồm tám buồng giam bao quanh một cái sân ở giữa với một tháp canh cao 20 m. "Đó là vòng bảy giờ đồng hồ giận dữ la hét", Will Nguyễn nói với TIME về cuộc thẩm vấn hai ngày đầu tiên của mình, với cánh tay và bàn chân bị cùm vào một thanh kim loại, trong thời gian đó anh được phép thả ra để đi nhà vệ sinh và ăn.
Việt Nam chưa bao giờ bị lật đổ khi chủ quyền của họ bị thách thức. Việt Nam đã đặc biệt thẳng thắn khi nói đến việc quân sự hóa của Bắc Kinh ở vùng đẩo đá và rạn san hô chiến lược ở Biển Đông, mà gần một phần ba thương mại hàng hải thế giới đi qua. Các cuộc biểu tình bạo lực đã tràn khắp Việt Nam vào năm 2014 sau khi Trung Quốc đưa giàn khoan dầu vào vùng biển tranh chấp, với ít nhất 21 người chết vì khoảng 100.000 người biểu tình nhắm vào các doanh nghiệp thuộc sở hữu của Trung Quốc. Vùng biển tranh chấp này là khu vực mà ưu tiên của Hà Nội gắn liền với Washington. Mattis nói với các phóng viên trên chuyến bay đến Thành phố Hồ Chí Minh, "Chúng tôi vẫn rất quan tâm đến việc tiếp tục quân sự hóa các đảo ở Biển Đông".
Tuy nhiên, ở những điểm khác trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, có những rào cản để hòa giải với Mỹ. Việt Nam thực hiện chính sách "ba không" : không liên minh quân sự, không có cơ sở quân sự nước ngoài tại Việt Nam và không phụ thuộc vào quốc gia khác. Việt Nam cũng chủ yếu mua vũ khí của Nga kể từ Chiến tranh Lạnh và vào tháng 9 đã đặt một đơn hàng trị giá 1 tỷ USD cho các loại vũ khí.
Điều này đặt Việt Nam trái với Đạo luật chống đối thông qua biện pháp trừng phạt năm 2017 chống lại Mỹ, mà chủ yếu nhằm trừng phạt điện Kremlin vì các cuộc xung đột Ukraine và Syria và cuộc bầu cử năm 2016 của Hoa Kỳ. Nhưng vì với tầm quan trọng chiến lược ngày càng tăng, Hà Nội đã được miễn trừ (cũng như các quốc gia thân thiện với Hoa Kỳ khác, như Indonesia và Ấn Độ). Tuy nhiên, Việt Nam đã có các cuộc diễn tập chung với hải quân và Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ, khi phản ứng một cách bề ngoài trước những lời chỉ trích của Washington về thỏa thuận này.
"Việt Nam hoan nghênh Hoa Kỳ có một lập trường mạnh mẽ hơn với Trung Quốc nhưng không thể kề vai với chúng ta", một nhà ngoại giao cấp cao giấu tên của Mỹ nói với TIME . "Việt Nam không bao giờ có thể là một đồng minh của Mỹ".
Một ông chủ phòng tranh ở Hà Nội cho biết, người trẻ căm ghét Trung Quốc và muốn sang phương tây để học tập. Tranh cổ động chống Mỹ chỉ có dành cho người nước ngoài. "Ngay cả người già cũng không muốn nhớ đến lịch sử này". Nhưng với Đảng cộng sản, chiến lược quan trọng vẫn không thay đổi : tự lực, giữ cả bạn lẫn thù ở khoảng cách vừa phải. Điều đó có lẽ cũng không thay đổi dưới thời ông Trọng. Hệ thống vẫn giữ nguyên thậm chí cả khi nghệ thuật đang phai nhạt đi.
Charlie Campbell
Kim Jong-un sang Trung Quốc gặp Tập Cận Bình lần hai (RFI, 08/05/2018)
Báo chí Trung Quốc hôm nay 08/05/2018 xác nhận thông tin ông Kim Jong-un đã gặp chủ tịch Tập Cận Bình tại một thành phố gần biên giới hai nước. Đây là chuyến viếng thăm lần thứ hai trong vòng không đầy một tháng của lãnh đạo Bắc Triều Tiên, trước cuộc gặp thượng đỉnh sắp diễn ra giữa ông Kim Jong-un và tổng thống Mỹ Donald Trump.
Một phi cơ Bắc Triều Tiên tại sân bay thành phố Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc. Ảnh chụp của Kyodo.
Đài truyền hình Nhà nước Trung Quốc CCTV chiếu cảnh hai nhà lãnh đạo đi bên nhau trong một công viên gần bờ biển thuộc thành phố Đại Liên (Dalian) và sau đó cùng ngồi vào bàn thảo luận. Còn Tân Hoa Xã nói rằng ông Kim và ông Tập đã gặp gỡ trong hai ngày thứ Hai 7/5 và thứ Ba 8/5.
Trước đó hãng tin Yonhap của Hàn Quốc cho biết nhân vật số một Bắc Triều Tiên đã đến thành phố Đại Liên thuộc tỉnh Liêu Ninh của Trung Quốc nằm gần biên giới hai nước, cách thủ đô Bình Nhưỡng vài trăm cây số. Theo nguồn tin này, Kim Jong-un gặp Tập Cận Bình để chuẩn bị cho cuộc họp với tổng thống Mỹ.
Đài truyền hình Nhật NHK chiếu các hình ảnh một đoàn xe chính phủ chạy qua thành phố Đại Liên, và sân bay với hai phi cơ Bắc Triều Tiên đang đậu, trong đó có một chiếc giống như loại máy bay được Kim Jong-un sử dụng. Hình ảnh cả hai phi cơ này được quay hôm nay, trong lúc cất cánh từ Đại Liên.
Cuối tháng Ba vừa qua, ông Kim Jong-un trong chuyến công du ngoại quốc đầu tiên kể từ khi nhậm chức vào năm 2011, đã đến Trung Quốc gặp ông Tập Cận Bình. Chuyến đi Bắc Kinh bằng xe lửa được giữ bí mật cho đến khi lãnh đạo Bắc Triều Tiên quay về nước.
Trung Quốc và Bắc Triều Tiên dù là đồng minh cộng sản trong chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), nhưng quan hệ những năm gần đây trở nên lạnh giá, khi Bắc Kinh áp dụng các biện pháp trừng phạt của quốc tế vì chương trình nguyên tử của Bình Nhưỡng. Sau khi Bắc Triều Tiên tỏ ra hòa hoãn với việc tham gia Thế Vận Hội Mùa Đông tại Hàn Quốc hồi đầu năm, và cuộc gặp thượng đỉnh Liên Triều được tổ chức cuối tháng Tư, Bắc Kinh lo sợ bị đứng ngoài lề.
Ngay sau khi phía Trung Quốc loan báo về cuộc gặp giữa ông Tập Cận Bình và Kim Jong-un, tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết hôm nay ông sẽ nói chuyện với chủ tịch Trung Quốc về vấn đề thương mại và Bắc Triều Tiên, vào lúc 8 giờ rưỡi sáng (12 giờ 30 GMT).
Thụy My
********************
Lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong-un gặp chủ tịch họ Tập (RFA, 08/05/2018)
Lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong-un trong tuần này có cuộc gặp với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Hình chụp hôm 3/5/2018 do truyền thông Băc Hàn (KCNA) cung cấp hôm 4/5/2018 : Lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong-un (trái) bắt tay với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị (phải) trong cuộc gặp tại một địa điểm không nêu rõ cụ thể ở Bắc Hàn - AFP
Truyền thông cả hai nước Bắc Hàn và Trung Quốc loan tin này vào ngày 8 tháng 5. Đây là lần thứ hai diễn ra cuộc gặp giữa hai lãnh tụ Tập Cận Bình và Kim Jong-un trong vòng hai tháng qua.
Cuộc gặp diễn ra tại thành phố Đại Liên của Trung Quốc vào khi căng thẳng tại Bán Đảo Triều Tiên về chương trình vũ khí nguyên tử của Bình Nhưỡng giảm nhiệt trước cuộc gặp thượng đỉnh lịch sử giữa Chủ tịch Bắc Hàn Kim Jong-un với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cũng sẽ diễn ra trong tháng 5.
Tin cho biết trong cuộc gặp vào ngày thứ hai 7 tháng 5, lãnh tụ trẻ Kim Jong-un của Bắc Hàn bày tỏ hy vọng với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng các bên sẽ có những biện pháp tương thích nhằm giải trừ hạt nhân và duy trì hòa bình tại Bán đảo Triều Tiên.
Tân Hoa Xã dẫn lời lãnh tụ Kim Jong-un là do các bên liên quan từ bỏ chính sách thù địch cũng như đe dọa an ninh đối với Bình Nhưỡng, nên Bắc Hàn không còn nhu cầu nguyên tử và việc giải trừ hạt nhân có thể được thực hiện. Bản thân ông Kim hài lòng khi thấy mối quan hệ Trung Quốc- Bắc Hàn đạt đến mức cao và Bình Nhưỡng sẽ hợp tác với Bắc Kinh một cách tích cực hơn khi tình hình tại Bán Đảo Triều Tiên thay đổi.
Lãnh tụ Kim Jong-un còn nói với chủ tịch Tập Cận Bình là cuộc đối thoại giữa Bắc Hàn và Hoa Kỳ có thể giúp xây dựng niềm tin. Phía chủ tịch họ Tập thì cho biết ủng hộ đối với chuyển hướng chiến lược sang phát triển kinh tế của Bắc Hàn.
Truyền thông Hoa Lục loan đi những hình ảnh lãnh tụ Kim Jong-un tươi cười tại cuộc gặp ngoài trời với chủ tịch Tập Cận Bình.
********************
Báo Hàn Quốc : Singapore sẽ đón thượng đỉnh Mỹ-Bắc Triều Tiên ? (RFI, 07/05/2018)
Báo chí Hàn Quốc ngày 07/05/2018 đồng loạt đưa tin : Hội nghị thượng đỉnh Donald Trump - Kim Jong-un có rất nhiều khả năng diễn ra tại Singapore vào trung tuần tháng Sáu. Thông tin này được đưa ra sau khi tổng thống Mỹ, cuối tuần qua, đã nói ngắn gọn rằng hai bên đã thống nhất được thời gian và địa điểm cuộc họp, nhưng không cho biết chi tiết.
Đảo quốc Singapore đang được đồn đoán sẽ là nơi diễn ra thượng đỉnh Donald Trump-Kim Jong-un. Roslan RAHMAN / AFP
Nhật báo đầu tiên công bố tin về địa điểm Singapore là tờ Chosun Ilbo, trích dẫn một số nguồn tin ngoại giao cho biết là chính cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton đã tiết lộ rằng hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Bắc Triều Tiên sẽ diễn ra "vào giữa tháng Sáu tới đây".
Theo Chosun Ilbo, khả năng Singapore được chọn làm nơi họp đã "gia tăng" đáng kể sau khi tổng thống Mỹ quyết định tiếp đồng nhiệm Hàn Quốc Moon Jae In tại Nhà Trắng vào cuối tháng Năm này.
Cuối tuần qua, ông Bolton đã gặp đồng nhiệm Hàn Quốc Chung Eui Yong tại Washington để thảo luận về các địa điểm tổ chức hai cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Hàn Quốc và Mỹ-Bắc Triều Tiên.
Trước báo Chosun Ilbo, hãng thông tấn Hàn Quốc Yonhap cuối tuần qua cũng đưa tin về việc Singapore củng cố tư thế là địa điểm tổ chức cuộc họp thượng đỉnh Trump-Kim.
Thông tin về khả năng Singapore được chọn xuất hiện trong bối cảnh bản thân tổng thống Mỹ từng cho rằng Bàn Môn Điếm, nơi diễn ra thượng đỉnh liên Triều, cũng là một địa điểm thích hợp đối với ông để tổ chức cuộc gặp giữa ông và lãnh đạo Bắc Triều Tiên. Bên cạnh đó, Mông Cổ hay Thụy Sĩ cũng từng được gợi lên.
Để chuẩn bị cho các hội nghị sắp tới, đài phát thanh Hàn Quốc KBS hôm nay cho biết là trưởng đoàn đàm phán hạt nhân của Hàn Quốc, ông Lee Do-hoon sẽ sang Mỹ trong tuần này để trao đổi với phía Hoa Kỳ về các thỏa thuận đạt được trong cuộc gặp thượng đỉnh Liên Triều ngày 27/04 vừa qua.
Trong cuộc tiếp xúc với bà Susan Thornton, quyền trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương, hai bên cũng sẽ thảo luận nhiều hồ sơ khác như vấn đề phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên, việc phía Bắc Triều Tiên đề nghị được bảo đảm an ninh, và vấn đề Mỹ rút quân khỏi Hàn Quốc.
Trọng Nghĩa
*****************
Đài Loan tố cáo WHO chịu thua áp lực của Trung Quốc RFI, 08/05/2018)
Đài Loan hôm 08/05/2018 tố cáo Tổ chức Y tế Thế giới (OMS, WHO) đã lùi bước trước áp lực của Trung Quốc, sau khi không được mời tham dự cuộc họp toàn thể thường niên của tổ chức này.
Người biểu tình ủng hộ Đài Loan bên ngoài trụ sở của Tổ Chức Y Tế Thế Giới, Genève, 22/05/2017. Fabrice COFFRINI / AFP
Hội nghị tổ chức từ ngày 21 đến 26/5 tại Genève đã hết thời hạn đăng ký từ hôm qua, trong khi Đài Bắc vẫn chưa nhận được thư mời. Năm ngoái, Đài Loan lần đầu tiên đã phải vắng mặt, sau tám năm liên tiếp dự hội nghị WHO với tư cách quan sát viên kể từ 2009.
Hội đồng phụ trách các vấn đề Hoa lục của Đài Loan tuyên bố : "Chúng tôi cho rằng WHO là một tổ chức phi chính trị, có mục đích tìm kiếm các tiêu chuẩn y tế cao nhất cho nhân loại, chứ không phải chỉ nhằm phục vụ ý đồ chính trị của Bắc Kinh".
Bộ ngoại giao Đài Loan "tỏ ý tiếc" là Đài Bắc không được mời, trong khi theo hiến chương WHO thì Đài Loan có quyền tham dự tất cả mọi hoạt động một cách bình đẳng. Thông cáo của bộ này nêu rõ : "Sức khỏe là một quyền cơ bản của con người, một giá trị phổ quát, độc lập với chủng tộc, tín ngưỡng, niềm tin chính trị, tình hình kinh tế xã hội".
WHO chưa trả lời câu hỏi của AFP về việc Đài Loan bị bỏ ngoài lề.
Hôm qua phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng tuyên bố Đài Loan được dự hội nghị từ 2009 đến 2016 vì chính phủ Đài Bắc thời kỳ đó chấp nhận nguyên tắc "chỉ có một nước Trung Hoa", còn đương kim tổng thống Thái Anh Văn lại từ chối.
Được biết chính phủ cũ của Đài Loan coi thỏa thuận này là phương tiện để tạo điều kiện cho các trao đổi với Hoa lục, nhưng đối với Bắc Kinh thì đó là sự thừa nhận Đài Loan thuộc "nước Trung Hoa".
Không chỉ có thế, Bắc Kinh còn gây áp lực buộc các công ty hàng không phải ghi Đài Loan là một tỉnh của Trung Quốc thay vì quốc gia. Thứ Bảy tuần trước Nhà Trắng tố cáo hành động này mang tính "độc đoán một cách vô nghĩa".
Thụy My
Việt Nam Trung Quốc cam kết đẩy mạnh quan hệ nhiều mặt (RFA, 07/02/2018)
Việt Nam và Trung Quốc sẽ thảo luận những vấn đề cần quan tâm liên quan đến thúc đẩy quan hệ quốc phòng 2 nước thông qua trao đổi đoàn cấp cao.
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, tướng Thường Vạn Toàn (giữa) phát biểu tại hội nghị không chính thức Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN và Trung Quốc ở Singapore hôm 6/2/2018 - AFP
Đó là nội dung được đưa ra trong cuộc gặp giữa thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc, Thượng tướng Thường Vạn Toàn, bên lề Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN tại Singapore ngày 5/2.
Ngoài ra, 2 bên cũng nhất trí sẽ cùng tổ chức tốt Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt – Trung lần thứ 5 trong năm nay.
Thông tấn xã Việt Nam thuật lời thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh cho biết Bộ Quốc phòng Việt Nam mong muốn tăng cường quan hệ giữa các Quân khu của Việt Nam với Chiến khu miền Nam của Trung Quốc ; thúc đẩy hợp tác giữa Học viện Quốc phòng Việt Nam và Đại học Quốc phòng Trung Quốc và 1 số đối tác khác phù hợp với giáo dục của Việt Nam.
Trong 1 diễn biến khác, tại cuộc gặp thường niên diễn ra trong 2 ngày 5 và 6/2 ở Quảng Châu, Trung Quốc, thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam, Uỷ viên Trung ương Đảng Lê Hoài Trung và thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Khổng Huyễn Hựu trao đổi về những quan ngại đối với tình hình ở Biển Đông.
Tin trong nước loan đi cho biết những quan ngại về diễn biến phức tạp của tình hình Biển Đông gần đây được hai vị thứ trưởng Bộ Ngoại giao mang ra bàn. Cả hai bên cho rằng đã đạt được 1 số tiến triển và có sự hiểu biết lẫn nhau trong cơ chế đàm phán trên biển.
Cuộc gặp thường niên giữa hai thứ trưởng Ngoại giao còn đề cập đến 1 số vấn đề khác như củng cố và thúc đẩy phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện 2 nước ; hợp tác ngoại giao, quốc phòng an ninh mạnh sâu sắc hơn ; nhất trí tổ chức tốt phiên họp lần thứ 11 Uỷ ban chỉ đạo hợp tác song phương Việt Nam – Trung Quốc.
Ngoài ra, các vấn đề hợp tác trong kinh tế, thương mại, đầu tư giữa hai quốc gia cũng được thảo luận và nhất trí giải quyết những khó khăn còn tồn tại để một số sản phẩm của Việt Nam có thể tiếp cận thị trường Trung Quốc.
******************
Người Trung Quốc thu gom đất ở Nha Trang (CaliToday, 07/02/2018)
Trong vài năm trở lại đây, lượng du khách Trung Quốc ồ ạt đến Nha Trang đã giúp cho thành phố này khởi sắc nhờ vào việc phát triển du lịch. Tuy nhiên, đi theo đó là những rắc rối mà chính quyền không thể quản lý hết được, như việc du khách đến Việt Nam theo những tour khép kín do các công ty lữ hành của Trung Quốc mở ra. Từ hãng hàng không, khách sạn, ăn uống, mua sắm và đến cả hướng dẫn viên cũng là người Trung Quốc.
Mặc dù lượng khách đến rất đông nhưng chính quyền tỉnh Khánh Hòa lại chẳng thu thuế được bao nhiêu từ du khách Trung Quốc. Theo những ước đoán của chính quyền, hàng năm tỉnh này mất hàng triệu Mỹ kim từ những đoàn tour khép kín. Mới đây, thêm một vấn nạn mới mà chính quyền Khánh Hòa phải đau đầu, đó là hiện tượng người Trung Quốc thu gom đất đai, nhà cửa ở Nha Trang không rõ với mục đích gì.
Vài tháng đổ lại đây, trên đường phố Nha Trang xuất hiện rất nhiều tờ rơi rao bán nhà cửa bằng tiếng Việt lẫn tiếng Trung Quốc. Các tờ rơi này công khai dán trên những cây cột điện, nơi công cộng đông người qua lại. Thông qua số điện thoại, phóng viên Người Lao Động đã liên lạc với chủ nhân ngôi nhà sẽ bán, người này cho biết họ sẽ bán nhà, kể cả bán cho người Trung Quốc.
Theo quy định pháp luật hiện nay của chính quyền cộng sản Việt Nam, người nước ngoài được phép mua nhà, đất ở các dự án chung cư, khu đô thị nhưng phải mua trực tiếp từ chủ đầu tư dự án. Tất cả những giao dịch giữa người dân với người nước ngoài đều trái với quy định pháp luật.
Ông Nguyễn Văn Phúc-Giám đốc Văn phòng đăng ký đất đại tỉnh Khánh Hòa cho báo Người Lao Động biết :
"Văn phòng thực hiện đúng theo quy định pháp luật. Những hồ sơ liên quan đến người nước ngoài đều được xem xét cẩn thận và loại bỏ nếu sai quy định. Tại thành phố Nha Trang ghi nhận 20 trường hợp người nước ngoài mua nhà ở dự án chung cư Mường Thanh ở phường Vĩnh Hòa".
Tờ rơi dán trên đường ở thành phố Nha Trang. Ảnh : NLD
Để có thể sở hữu những căn nhà, lô đất ở thành phố Nha Trang, người Trung Quốc thông qua các công ty môi giới bất động sản sẽ tìm người để đứng tên dùm, người này chỉ làm nhiệm vụ "bù nhìn" để hợp thức hóa cho người Trung Quốc sở hữu căn nhà hoặc lô đất nói trên. Bù lại, người Việt đứng tên dùm sẽ được hưởng một ít tiền cho việc làm của mình.
Chủ một công ty bất động sản ở Nha Trang cho biết, hiện tượng người Trung Quốc mua đất để đầu cơ rất nhiều, việc của ông chỉ làm môi giới, thủ tục pháp lý để hợp pháp hóa. Một người tên H. được báo Người Lao Động dẫn lời, nói chỉ cần đứng ra ký hợp đồng mua bán, mỗi tháng chị được trả thù lao số tiền lên đến 50 triệu đồng. Đây là số tiền rất lớn so với thu nhập của người dân Việt Nam, nhất là khi chị không làm gì nhưng lại được hưởng số tiền lớn khiến chị không yên tâm.
Theo con số thống kê từ chính quyền tỉnh Khánh Hòa, chỉ riêng năm 2017 đã đón hơn 1,1 triệu lượng khách đến từ Trung Quốc, chiếm 55% số lượng khách quốc tế đến thành phố Nha Trang. Đi trên đường Nha Trang đại đa phần là du khách Trung Quốc, số còn lại là du khách Nga và rất ít đến từ các nước Phương Tây. Với lượng du khách Trung Quốc ồ ạt đổ về Nha Trang, một số ông chủ người Trung Quốc đã bỏ tiền xây dựng các khu mua sắm, thông thường là trầm hương, đá quý và các loại đặc sản ở Nha Trang. Các cơ sở này được núp bóng do người Việt đứng tên. Không ít tại các cơ sở này còn thuê cả những lao động Trung Quốc sang làm "chui". Trong năm 2017, công an tỉnh Khánh Hòa đã trục xuất 24 lao động chui về nước.
Người Trung Quốc còn thu gom đất ở thành phố Đà Nẵng. Ảnh : Tuổi Trẻ
Hiện tượng người Trung Quốc thu gom đất không phải chỉ mới xuất hiện ở Nha Trang, mà trước đây đã xuất hiện tại Đà Nẵng, một thành phố biển cũng là điểm đến của du khách Trung Quốc. Các ông chủ Trung Quốc không chỉ thu gom đất tại những bãi biển đẹp, mà họ còn sở hữu những lô đất tại phi trường Nước Mặn. Đây là phi trường quân sự do người Mỹ xây dựng và sau này chính quyền cộng sản Việt Nam tận dụng để phục vụ cho mục đích quân sự lẫn dân sự. Trước việc người Trung Quốc sở hữu những lô đất gần phi trường, một số đại biểu quốc hội đã lên tiếng để bày tỏ sự lo lắng của họ.
Người Trung Quốc không chỉ thu gom đất tại các thành phố biển, mà họ còn mở rộng ra thu gom đất tại các tỉnh thành khác. Như tại An Giang, Hà Nam…đã xảy ra việc người Trung Quốc thu gom đất để canh tác. Một số đại biểu Quốc hội cộng sản Việt Nam cho rằng, việc người Trung Quốc thu gom đất nông nghiệp là cách mà họ đang muốn tận dụng chính sách miễn thuế nông nghiệp cho người dân Việt Nam, mua lại rồi canh tác để được hưởng ưu đãi này. Trong khi nếu là người Trung Quốc sẽ không được hưởng chính sách ưu đãi trên.
Người Quan Sát
