 | Tổng quan: | 3638298 |
Ngày 24/10/2022, VN-Index (chỉ số biểu đạt giá trị toàn bộ cổ phiếu được niêm yết và giao dịch trên thị trường chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh) đã rớt xuống bên dưới mức 1.000, chỉ còn 986,15 điểm (1).
Những tuyên bố, cam kết từ giới hữu trách về việc duy trì sự "bình thường, ổn định" của thị trường tài chính, tín dụng không những không có tác dụng trấn an mà còn giống như kích thích các nhà đầu tư bán tống, bán tháo tất cả các loại cổ phiếu họ có.
Những tuyên bố, cam kết từ giới hữu trách về việc duy trì sự "bình thường, ổn định" của thị trường tài chính, tín dụng không những không có tác dụng trấn an mà còn giống như kích thích các nhà đầu tư bán tống, bán tháo tất cả các loại cổ phiếu họ có.
Tường thuật của VnEconomy về diễn biến giao dịch chứng khoán trong ngày 24/10/2022 có thể gói gọn trong câu này : "Thị trường hoàn toàn bị rối loạn bởi áp lực tháo chạy từ nhà đầu tư trong nước" (2).
Nếu qui ra tiền, chỉ tính riêng ngày 24/10/2022, tổng giá trị các loại cổ phiếu đang giao dịch trên thị trường chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh đã giảm 134.200 tỉ đồng (3). Trước đó một ngày, hôm 23/10/2022, các nguồn thạo tin công bố ước đoán, trong vòng nửa năm vừa qua, tổng giá trị các loại cổ phiếu đang giao dịch trên các thị trường chứng khoán đã giảm khoảng 2,2 triệu tỉ đồng. Đó cũng là lý do đầu tháng 4 vừa qua, số doanh nghiệp có lượng vốn được tính từ giá trị cổ phiếu đạt mức tỉ Mỹ kim là 64, giờ chỉ còn 44 (4).
Hệ thống truyền thông chính thức dẫn ra hàng loạt nhận định hết sức bi quan :Thị trường trong nước hiện đang ngược dòng chứng khoán thế giới nên khó có thể nói tác động từ bên ngoài khiến thị trường giảm sâu như vậy Thanh khoản sụt giảm và lực cầu gần như không xuất hiện đã khiến cho thị trường trở nên ảm đạm Toàn bộ các chỉ báo đều đang cho tín hiệu tiêu cực Hoặc :Không có thông tin cụ thể nào được công bố nhưng tin đồn tiếp tục lan truyền ở các nhóm đầu tư chứng khoán khiến nhà đầu tư lo lắng (5).
***
Cũng ngày 24/10/2022, hệ thống truyền thông chính thức đồng loạt loan báo "thông tin của ‘cơ quan chức năng’ về hình ảnh cảnh sát và xe cảnh sát hiện diện trước trụ sở Vingroup". Xin mời tham khảo nguyên văn tin về chuyện này trên tờ Nhân Dân.
Xe cảnh sát 113 trước cổng Tập đoàn Vingroup. Ảnh : Nhân Dân online 25/10/2022
Xe cảnh sát 113 trước cổng Tập đoàn Vingroup để bảo đảm an ninh trật tự cho lãnh đạo nước ngoài tới thăm (Nhân Dân online, 25/10/2022)
Theo cơ quan chức năng, hình ảnh xe cảnh sát 113 đỗ trước cổng Tập đoàn Vingroup tại khu đô thị Vinhomes Riverside (quận Long Biên, Hà Nội) là hoạt động bảo đảm an ninh cho Phó Thủ tướng Singapore Heng Swee Keat đến thăm, làm việc với Tập đoàn Vingroup tháng 9/2022.
Thông tin lan truyền
Ngày 24/10, mạng xã hội lan truyền ảnh chụp một số xe cảnh sát 113 đỗ trước cổng Tập đoàn Vingroup tại khu đô thị Vinhomes Riverside (quận Long Biên, Hà Nội).
Kiểm chứng
Theo đại diện lãnh đạo Ủy ban nhân dân phường Việt Hưng (quận Long Biên), lực lượng cảnh sát 113, công an phường, trật tự đô thị thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an ninh trật tự thuộc chương trình làm việc trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức của Phó Thủ tướng Singapore Heng Swee Keat tại Việt Nam từ ngày 11 đến ngày 15/9.
Hình ảnh được chụp sáng 13/9/2022, khi Phó Thủ tướng Heng Swee Keat đến thăm, làm việc với Tập đoàn Vingroup.
Theo quy định, xe dẫn đường Cảnh sát giao thông đưa đoàn vào trong trụ sở của Tập đoàn Vingroup, còn lực lượng 113, công an phường, trật tự đô thị làm nhiệm vụ bảo đảm an ninh trật tự phía bên ngoài.
Khẳng định
Theo cơ quan chức năng, hình ảnh xe cảnh sát 113 đỗ trước cổng Tập đoàn Vingroup tại khu đô thị Vinhomes Riverside là hoạt động bảo đảm an ninh trật tự cho lãnh đạo nước ngoài sang thăm chính thức Việt Nam cách đây hơn 1 tháng(6).
Từ trước đến nay, chẳng mấy khi tờ Nhân Dân lại dẫn đầu hệ thống truyền thông chính thức bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến những hình ảnh được đưa lên mạng xã hội rồi "phân bua" với giọng điệu hết sức "thành kính" như vậy !
Điều đó cho thấy hệ thống chính trị, hệ thống công quyền vừa bối rối, vừa bất lực trước sự suy sụp của thị trường tài chính, tín dụng. Khoản tiền 2,2 triệu tỉ đã bốc hơi không chỉ là mất mát riêng của những người đã đầu tư vào cổ phiếu, của các doanh nghiệp mà còn là tổn thất của nền kinh tế, đồng thời đã, đang cũng như sẽ còn tạo ra nhiều hậu quả khó lường đối với xã hội. Đó là chưa kể đến những mất mát khác do đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp, tuy chưa có số liệu nhưng chắc chắn không nhỏ.
Thị trường tài chính, tín dụng không chỉ chao đảo vì cổ phiếu xuyên thủng hết đáy này đến đáy khác, vì khả năng hoàn trả cả vốn lẫn lãi của những doanh nghiệp phát hành lượng trái phiếu được ước đoán có thể đến cả triệu tỉ đồng (7), vì không rõ hệ thống ngân hàng sẽ ra sao khi quan hệ của hệ thống này với thị trường chứng khoán và nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu hết sức mật thiết, mà còn vì sự hoài nghi của công chúng đối với hệ thống chính trị, hệ thống công quyền càng ngày càng lớn.
Cứ ngẫm sẽ thấy, sở dĩ việc khởi tố hàng loạt các vụ án "thao túng thị trường chứng khoán" và "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản", gây hoang mang cho giới đầu tư cũng như những người gửi tiền đã dành dụm cho các ngân hàng, khiến thị trường tài chính, tín dụng ngả nghiêng là vì chúng khác thường. Nếu các hệ thống không dung dưỡng, thậm chí công khai bao che cho những hành vi phạm pháp của một số cá nhân, một số doanh nghiệp trong nhiều năm thì tin đồn không có đất sống.
Làm sao có thể tin chính quyền chân thành khi xử lý các sai phạm liên quan đến thị trường tài chính, tín dụng mà lại để yên cho Bộ Công an biến bà Nguyễn Phương Hồng, vốn là "Ủy viênHội đồng quản trị kiêm Phó tổng Giám đốc phụ trách khối Tái thẩm định của Ngânhàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB)" thành "Trợ lý Tập đoàn Vạn Thịnh Phát" ? Nếu SCB vẩn "hoạt động bình thường và ổn định" thì vì sao phải áp dụng biện pháp "kiểm soát đặc biệt" (8) ?
Cách nay nửa tháng, sau khi bắt vài người "bình luận thất thiệt về hoạt động của SCB gây hoang mang dư luận", Bộ Công an răn đe công chúng "sẽxử lý tất cả tổ chức, cá nhân nếu đăng tải, chia sẻ, phát tán hoặc bình luận đồng thuận với tin giả, tin sai sự thật, tin gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh trật tự" (9). Muốn trấn an công chúng phải minh bạch và trung thực, đã thiếu các yếu tố này mà còn dọa sẽ trấn áp thì hậu quả phải như đang thấy.
Cũng vì vậy phải thắc mắc, sắp tới, thị trường tài chính, tín dụng sẽ ra sao mà "cơ quan chức năng" đột nhiên ngưng xấc xược, chuyển từ hăm sẽ xử lý cả những "bình luận đồng thuận" sang "thành kính phân bua" như tin đã dẫn từ Nhân Dân nhật báo ?
Trân Văn
Nguồn : VOA, 25/10/2022
Chú thích
(1) https://tuoitre.vn/chung-khoan-lao-xuong-day-sau-2-nam-thung-moc-1-000-diem-20221024135550912.htm
(2) https://vneconomy.vn/vn-index-buc-1-000-diem-hon-90-ma-giam-san.htm
(8) https://tuoitre.vn/kiem-soat-dac-biet-ngan-hang-scb-20221015175432938.htm
Phần 1
Đúng một tuần sau khi Ngân hàng Nhà nước (Ngân hàng Nhà nước) khẳng định :"Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (Saigon Commercial Bank - SCB) đang hoạt động bình thường, ổn định" (1), cũng Ngân hàng Nhà nước công bố quyết định :Đưa SCB vào diện "kiểm soát đặc biệt" đểhạn chế tác động tiêu cực đến SCB và hệ thống các tổ chức tín dụng (2) !
Tổng hành dinh Vạn Thịnh Phát tại Sài Gòn
Tại sao chỉ trong vòng một tuần, SCB đang "bình thường, ổn định" lại rơi vào tình huống bất ổn đến mức Ngân hàng Nhà nước phải áp dụng biện pháp "kiểm soát đặc biệt" ? Vậy tuần trước, Ngân hàng Nhà nước đánh giá - nhận định sai hay cố tình giảm nhẹ mức độ trầm trọng về "sức khỏe" của SCB để trấn an công chúng ?
Không chỉ có Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an cũng vậy ! Ngày 8/10/2022, khi công bố những thông tin ban đầu liên quan đến vụ án"lừa đảo chiếm đoạt tài sản" xảy ra ở An Dong Group và các tổ chức, đơn vị có liên quan,Bộ Công an đã cố tình che giấu việc tống giam Thành viên Hội đồng quản trị kiêm Phó tổng Giám đốc phụ trách khối Tái thẩm định của SCB.
Khi công bố việc bắt bà Nguyễn Phương Hồng -Thành viên Hội đồng quản trị kiêm Phó tổng Giám đốc phụ trách khối Tái thẩm định của SCB – như một bị can trong vụ án vừa đề cập (gọi tắt là vụ án Vạn Thịnh Phát), Bộ Công an đã chủ động khoác cho bà tấm"áo" "Trợ lý Vạn Thịnh Phát". Nhiều người biết quan hệ giữa Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và SCB như thế nào. Đổi"áo" cho bà Hồng không chỉ cố tình vi phạm các qui định về khởi tố bị can của Luật Tố tụng hình sự mà còn cố ý dối gạt công chúng về tình trạng của SCB.
Hội đồng quản trị của SCB có bốn thành viên thì một đột tử ngay vào thời điểm khởi tố vụ án Vạn Thịnh Phát (ông Nguyễn Tiến Thành), một bị tống giam rồi chết khi vừa bị tạm giam (bà Nguyễn Phương Hồng) Trong bối cảnh như thế, làm sao SCB có thể "hoạt động bình thường, ổn định" ?
Giữ cho SCB nói riêng và hệ thống ngân hàng nói chung "hoạt động bình thường, ổn định" là nhu cầu riêng của chính quyền Việt Nam. Do vậy, sau khi bắt bà Trương Mỹ Lan và ba đồng phạm, Bộ Công an còn bắt ngay lập tức vài người "bình luận thất thiệt về hoạt động của SCB gây hoang mang dư luận", kèm theo răn đe sẽ xử lý "tất cả tổ chức, cá nhân nếu đăng tải, chia sẻ, phát tán hoặc bình luận đồng thuận với tin giả, tin sai sự thật, tin gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh trật tự"(3).
Chẳng lẽ những tin như "SCB đang hoạt động bình thường, ổn định" hay bà Nguyễn Phương Hồng chỉ làm "Trợ lý Tập đoàn Vạn Thịnh Phát" là tin thật ? Tại sao chính quyền chủ động loan báo tin giả, tin sai sự thật, còn công chúng thì bị cấm "đăng tải, chia sẻ, phát tán", thậm chí cấm cả "bình luận đồng thuận" khác với tin do chính quyền công bố ? Chuyện các cơ quan truyền thông trong hệ thống truyền thông chính thức như VietNamNet (4), Pháp Luật Thành phố Hồ Chí Minh (5), Infonet (6), Vietnam Finance (7), hăm hở loan tin bà Nguyễn Phương Hồng chết, SCB đục bỏ danh sách và tiểu sử các thành viên Hội đồng quản trị rồi hối hả đục bỏ, cho thấy, chính quyền tìm mọi cách để bưng bít thông tin.
Chịu khó đọc, đối chiếu các dữ kiện, thông tin do chính quyền công bố theo kiểu trước vậy nhưng sau, hóa ra không phải vậy, cũng như các thông tin được các cơ quan truyền thông trong hệ thống truyền thông chính thức loan báo rồi đục bỏ, ắt sẽ nhận ra, chính quyền Việt Nam rất bối rối trong việc giữ cho thị trường tài chính, tín dụng ổn định.
***
Ông Phạm Minh Chính – Thủ tướng Việt Nam vừa gặp Chủ tịch Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc các ngân hàng thương mại trên toàn quốc hôm 16/10/2022 - sau khi Bộ Công an tống giam hàng loạt chủ doanh nghiệp mà hoạt động có dính líu đến thị trường tài chính, tín dụng (Trịnh Văn Quyết – FLC, Đỗ Anh Dũng – Tân Hoàng Minh, Đỗ Thành Nhân – Louis Holding và Louis Capital, Đỗ Đức Nam – Chứng khoán Trí Việt, Phạm Thị Hinh – Chứng khoán VSM, Trương Mỹ Lan – Vạn Thịnh Phát,...).
Tại cuộc gặp mặt ấy, ông Chính trấn an các doanh nhân đang hoạt động trong lĩnh vực tài chính, tín dụng : Không hoang mang, lo sợ, cũng không chủ quan, lơ là, mất cảnh giác mà luôn giữ vững bình tĩnh, bản lĩnh, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, vượt qua mọi khó khăn, thách thức, tìm ra giải pháp phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh đất nước và tình hình thế giới, tạo sự đồng thuận, thống nhất trong xã hội, trong nhân dân, dưới sự lãnh đạo của đảng, quản lý của nhà nước để tổ chức thực hiện nhiệmvụ có hiệu quả.
Ông Chính cũng yêu cầu các bộ, ngành liên quan "theo dõi bám sát tình hình, phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng, hiệu quả với Ngân hàng Nhà nước để giải quyết các vấn đề liên quan, nhất là những đề xuất, kiến nghị của các ngân hàng thương mại" (8). Liệu Ngân hàng Nhà nước cũng như các bộ, ngành liên quan và hệ thống ngân hàng thương mại có thể giải quyết khối nợ liên quan đến trái phiếu do các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản phát hành lên tới vài trăm ngàn tỉ sắp đáo hạn mà 80% được xem là "rác" và 74% lượng trái phiếu này đang do các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán nắm giữ ?
Trân Văn
17/10/2022
Chú thích
(2) https://tuoitre.vn/kiem-soat-dac-biet-ngan-hang-scb-20221015175432938.htm
(4) https://vietnamnet.vn/mot-bi-can-trong-vu-an-van-thinh-phat-vua-qua-doi-2068743.html
(5) https://plo.vn/1-bi-can-trong-vu-an-van-thinh-phat-qua-doi-post702578.html
*************************
Phần 2
Trước khi bị bắt, những doanh nhân đã kể ở phần 1 (Trịnh Văn Quyết – FLC, Đỗ Anh Dũng – Tân Hoàng Minh, Đỗ Thành Nhân – Louis Holding và Louis Capital, Đỗ Đức Nam – Chứng khoán Trí Việt, Phạm Thị Hinh – Chứng khoán VSM, Trương Mỹ Lan – Vạn Thịnh Phát...) đều là các cá nhân đang điều hành những doanh nghiệp mà hoạt động liên quan đến thị trường tài chính, tín dụng. Một số bị khởi tố vì "thao túng thị trường chứng khoán", số còn lại bị khởi tố vì "lừa đảo chiếm đoạt tài sản". Có người như ông Trịnh Văn Quyết bị khởi tố cả hai tội. Tự thân số lượng doanh nghiệp bị điều tra, doanh nhân bị bắt và tội danh họ bị khởi tố cho thấy hoạt động của thị trường tài chính, tín dụng có "bình thường và ổn định" như Ngân hàng Nhà nước khẳng định hay không.
Bà Nguyễn Phương Hồng, bị bắt trong vụ Vạn Thịnh Phát, đã chết bí ẩn ngay sau đó.
Trong chuỗi các vụ án liên quan đến những doanh nhân – doanh nghiệp mà hoạt động dính líu hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp đến thị trường tài chính, tín dụng, có hai vụ án gây rúng động dư luận : Vụ Trịnh Văn Quyết – FLC và vụ Trương Mỹ Lan – Vạn Thịnh Phát. Dư luận rúng động không đơn thuần vì hậu quả (ông Quyết bị cáo buộc nâng khống vốn điều lệ, "lừa đảo chiếm đoạt" 6.400 tỉ đồng qua việc phát hành cổ phiếu FLC [1]. Bà Lan bị cáo buộc có liên quan đến việc "lừa đảo chiếm đoạt" khoảng 25.000 tỉ thông qua việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp [2]) mà còn vì trong quá khứ, cả hai đều đã nhiều lần chứng tỏ họ có thể chi phối hệ thống chính trị, hệ thống công quyền từ trung ương đến địa phương để "chọc trời, khuấy nước".
Đó cũng là lý do đã có rất nhiều người tham gia lý giải, tại sao năm nay, đợt này cả ông Trịnh Văn Quyết lẫn bà Trương Mỹ Lan lại cùng lâm nạn (?). Có thể tìm câu trả lời thông qua một số số liệu và dữ kiện chính thức...
***
Năm 2018, chính quyền Việt Nam cho phép các doanh nghiệp phát hành trái phiếu để huy động vốn nhằm thực hiện các dự án sản xuất, kinh doanh. Loại trái phiếu này được gọi chung là trái phiếu doanh nghiệp.
Về lý thuyết, trái phiếu doanh nghiệp là hình thức doanh nghiệp trực tiếp vay tiền từ công chúng với thời hạn vay tối thiểu là một năm. Phía mua trái phiếu doanh nghiệp được gọi là "nhà đầu tư". Để thu hút "nhà đầu tư", phía phát hành trái phiếu doanh nghiệp luôn trả lãi cho "nhà đầu tư" cao hơn mức lãi mà hệ thống ngân hàng trả cho người gửi tiền tiết kiệm. "Nhà đầu tư" có quyền tặng, chuyển nhượng, đem trái phiếu doanh nghiệp thế chấp như vật bảo đảm cho các quan hệ thương mại, dân sự. Trái phiếu doanh nghiệp được quảng bá là an toàn hơn cổ phiếu vì cổ phiếu có thể mất giá khi hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp phát hành cổ phiếu giảm, còn giá trị của trái phiếu doanh nghiệp thì không (mua đồng nghĩa với cho vay, cho vay bao nhiêu sẽ được nhận lại bấy nhiêu kèm lãi đúng với mức doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp đã cam kết, bất kể hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ra sao).
Cũng về lý thuyết, nếu doanh nghiệp phá sản, khối tài sản còn sót lại sẽ được ưu tiên thanh toán cho các chủ nợ và "nhà đầu tư" trái phiếu doanh nghiệp, sau đó mới tới lượt cổ đông nhưng nếu tài sản thực của doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp thấp hơn giá trị khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đã phát hành, thậm chí thấp hơn nhiều lần thì trái phiếu doanh nghiệp chẳng khác gì… giấy lộn. Phải lưu ý như thế vì sau khi Bộ Công an loan báo đã bắt bà Trương Mỹ Lan, để trấn an những người đã gửi tiền cho ngân hàng, đại diện Ngân hàng Nhà nước khẳng định :Tài sản cá nhân gửi cho các tổ chức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép, luôn được bảo đảm lợi ích hợp pháp, do vậykhông nên hoang mang nhưng theo Ngân hàng Nhà nước mua trái phiếu thì bên có trách nhiệm trả khoản tiền đầu tư này là công ty phát hành trái phiếu(3).
Bây giờ hãy thử nhìn vào những số liệu, nhận định liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp.
***
Cuối năm ngoái, FiinRatings – một tổ chức xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam – phát cảnh báo về năng lực trả nợ cho trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản chưa niêm yết (cổ phiếu chưa được phép đưa ra giao dịch trên thị trường chứng khoán). Theo đó, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2021, tuy kinh tế - xã hội nghiêng ngả vì đại dịch nhưng vay qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp vẫn đạt 431.000 tỉ đồng và trái phiếu do các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản phát hành chiếm khoảng 40%, tương đương 172.000 tỉ.
FiinRatings lưu ý :Phần lớn trái phiếu doanh nghiệp do các doanh nghiệp chưa niêm yết phát hành nên trong thực tế, tỉ trọng trái phiếu doanh nghiệp trên toàn hệ thống sẽ lớn hơn rất nhiều. Đasố doanh nghiệp bất động sản chưa niêm yết bántrái phiếu của họ cho các ngân hàng, công ty chứng khoán, có hoặc không có thế chấp hay được bên thứ ba bảo lãnh và : năng lực trả nợ của những doanh nghiệp này hiện ở mức rất yếu.Các chỉ số đánh giá năng lực trả nợ và đòn bẩy đều đang ở mức đáng báo động (4).
Không chỉ FinnRatings, một số chuyên gia kinh tế - tài chính xem tình trạng phát hành ồ ạt trái phiếu doanh nghiệp để huy động vốn, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản giống như đang chứa "bom nổ chậm" trong nhà.
Cũng vào thời điểm cuối năm 2021, trong một cuộc trò chuyện với tờ Tuổi Trẻ, ông Lê Đạt Chí (làm việc tại Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh) nhấn mạnh yếu tố, phần lớn trong số hơn 430.000 tỉ trái phiếu mà các doanh nghiệp đã phát hành trong 9 tháng đầu năm 2021 không được các ngân hàng bảo lãnh thanh toán mà chỉ bảo lãnh phát hành (cam kết mua số trái phiếu còn dư nếu không phát hành hết). Nhiều nhà đầu tư tin phía bán (ngân hàng, công ty chứng khoán) nên mua trái phiếu doanh nghiệp chứ không biết gì về doanh nghiệpphát hành trái phiếu – nơi vaytiền và đó là nguy cơ trái phiếu trở thành "rác" vì doanh nghiệp phá sản thì nhà đầu tư lãnh đủ, ngân hàng hay công ty chứng khoán chỉ phát hành trái phiếu để nhận hoa hồng chứ không chịu trách nhiệm (5).
Thế rồi ngay vào lúc đó (đầu tháng 12/2021), Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức thành công việc bán đấu giá bốn lô đất ở Khu đô thị mới Thủ Thiêm với giá không thể tin được :Lô 1 gấp 6,6 lầngiá khởi điểm (24.500 tỉ), lô 2 gấp bốn lầngiá khởi điểm (5.256 tỉ), lô 3 gấp bảy lần(4.000 tỉ)và lô 4 hơn mười lầngiá khởi điểm (4.320 tỉ) [6]. Tuy ông Đỗ Anh Dũng - Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tân Hoàng Minh, chủ Ngôi sao Việt - doanh nghiệp thắng lô 1 với giá 24.500 tỉ tuyên bố, đại ý :Nâng giá đất lên cao như thế là vì muốn tất cả tư bản nước ngoài phải mua đất của Việt Nam với giá như Tokyo hoặc New York, có như vậy nhân dân ta mới giàu nhanh, đất nước mới phát triển(7) nhưng cả Quốc hội lẫn chính phủ đều thảng thốt, một số nổi giận.
Vài tuần sau vụ bán đấu giá bốn lô đất ở Thủ Thiêm – đầu tháng 1/2022 – khi tham dựHội nghị Tổng kết công tác tài chính - ngân sách nhà nước năm 2021và triển khai nhiệm vụ tài chính-ngân sách nhà nước năm 2022, sau khi khoe đủ thứ thành tích trong điều hành quốc gia, ông Phạm Minh Chính - Thủ tướng Việt Nam - chỉ đạo :Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan rà soát lại vấn đề liên quan tới phát hành trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bất động sản, chứng khoán đểđiều chỉnh, phòng ngừa rủi ro vĩ mô (8).
Tương tự, Chủ tịch Quốc hội hối thúc "phải điều tiết để thị trường không nóng quá" khi thảo luậnNghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ để hỗ trợ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Trong kỳ họp bất thường diễn ra vào đầu tháng 1/2022 ấy, Bộ trưởng Tài chính công khai lên án việc Tân Hoàng Minh nâng giá đất ở Khu Đô thị mới Thủ Thiêm là hành vi gây "nhiễu loạn thị trường" và loan báo về việc "tổ chức kiểm tra các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán" (9).
Tại sao chuyện bán được bốn lô đất gấp năm, mười lần giá khởi điểm, hứa hẹn thu về cho công quỹ hơn 38.000 tỉ đồng lại khiến Quốc hội, chính phủ căng thẳng như vậy ? Cứ đọc lại các số liệu, nhận định về trái phiếu doanh nghiệp sẽ có câu trả lời nhưng chuyện chưa ngừng ở đó...
Trân Văn
(18/10/2022)
Chú thích
(5) https://tuoitre.vn/ngan-bom-no-cham-trai-phieu-doanh-nghiep-20211206090719906.htm
*************************
Phần 3
Tháng 1/2022, sau khi lãnh đạo quốc hội, chính phủ bày tỏ sự lo ngại về thị trường tài chính, tín dụng như đã đề cập trong phần 2, ông Hồ Đức Phớc – Bộ trưởng Tài chính – loan báo, vì một số doanh nghiệp vay mượn cả từ ngân hàng lẫn phát hành trái phiếu doanh nghiệp (trái phiếu doanh nghiệp) cao gấp nhiều lần vốn liếng thực có nên chính phủ buộc phải tổ chức kiểm tra những doanh nghiệp có liên quan trên thị trường tài chính, tín dụng (1), rồi Cục Thanh tra – Giám sát ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước yêu cầu một số ngân hàng báo cáo về việc cấp tín dụng (cho vay, bảo lãnh, đầu tư trái phiếu…) đối với những doanh nghiệp tham gia đấu giá bốn lô đất ở Khu Đô thị mới Thủ Thiêm (2), ông Đỗ Anh Dũng tự nguyện từ bỏ lô đất mà Tân Hoàng Minh vừa giành được (3).
Chủ tịch Tập đoàn FLC Trịnh Văn Quyết, một trong những đại gia bị bắt trong thời gian vừa qua.
Tuy tự nguyện từ bỏ lô đất vừa giành được thông qua đấu giá đồng nghĩa với mất 588 tỉ tiền cọc nhưng ông Đỗ Anh Dũng vẫn làm vì nhất trí với chính quyền rằng "kết quả trúng thầu cao như vậy có thể dẫn đến hệ lụy không tốt". Không ít người bật cười khi đọc "Tâm thư" mà ông Dũng gửi lãnh đạo đảng, nhà nước, quốc hội, chính phủ (4), song ngẫm kỹ thì lý do Tân Hoàng Minh viện dẫn để bỏ cuộc "tránh gây xáo trộn trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản nói riêng và kinh tế nói chung" đáng sợ hơn đáng cười !
***
Ngân hàng Nhà nước không tiết lộ Cục Thanh tra – Giám sát ngân hàng đã thu thập được những gì sau khi yêu cầu một số ngân hàng báo cáo về việc cấp tín dụng đối với các doanh nghiệp tham gia đấu giá đất ở Thủ Thiêm nhưng ngay sau khi Tân Hoàng Minh tuyên bố tự nguyện rút lui khỏi cuộc đua giành quyền sử dụng một trong bốn lô đất ở Thủ Thiêm, Bộ Công an chủ động tiết lộ đã âm thầm thu thập tài liệu liên quan đến 11 dự án của Tân Hoàng Minh ở Hà Nội kể từ tháng 12/2021 (5).
Sau Tân Hoàng Minh, ba doanh nghiệp từng giành phần thắng trong cuộc đấu giá bốn lô đất ở Thủ Thiêm cũng bỏ cuộc, bỏ cọc. Dẫu có thể sung công số tiền cọc hơn 1.000 tỉ của Ngôi Sao Việt – Tân Hoàng Minh, Bình Minh, Sheen Mega, Dream Republic nhưng những thông tin có liên quan đến cả bốn cùng chứng tỏ một điều : Cả bốn không những không đủ năng lực tài chính mà hoạt động cũng như hiệu quả kinh doanh đều có những dấu hiệu rất khó tả...
Vào thời điểm Ngôi Sao Việt tham dự cuộc đấu giá đất ở Thủ Thiêm, ba doanh nghiệp có liên quan đến Tân Hoàng Minh (SunValley, Bách Hưng Vương, Wealth Power) đã thu về 9.400 tỉ đồng thông qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp nhưng theo VBMA (Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam), các bản công bố của cả ba thiếu tất cả thông tin cơ bản như :Mục đích,lãi, trái chủ, nhữngnơi tham gia thu xếp, tài sản bảo đảm (6) Vốn điều lệ của Bình Minh – doanh nghiệp dám đẩy giá một lô đất ở Thủ Thiêm từ 728 tỉ lên 5.026 tỉ - chỉ có 200 tỉ, trong đó có 100 tỉ được bổ sung trước khi tham dự đấu giá bảy ngày (7). Thậm chí, tổng giá trị tài sản của Sheen Mega – doanh nghiệp dám trả 4.000 tỉ cho một lô đất ở Thủ Thiêm – chỉ vỏn vẹn 27,6 triệu đồng ! Tương tự, từ 2017 đến 2020, tổng giá trị tài sản của Dream Republic - doanh nghiệp dám trả 3.820 tỉ cho một lô đất ở Thủ Thiêm – chưa bao giờ quá 20 triệu đồng ! Vài cơ quan truyền thông chính thức giới thiệu hàng loạt dấu hiệu, theo đó, sau lưng Sheen Mega và Dream Republic là Vạn Thịnh Phát (8).
Chỉ có một câu trả lời cho việc thi nhau đẩy giá đất ở Thủ Thiêm lên mức khó tưởng. Đó là gây tiếng vang để hỗ trợ việc phát hành và tiêu thụ trái phiếu doanh nghiệp. Trong quá khứ, có thể những cá nhân và doanh nghiệp liên quan đến vụ đấu giá đất ở Thủ Thiêm từng thành công rực rỡ về đủ mọi mặt khi áp dụng phương thức "lấy mỡ nó rán nó" nhưng đến năm nay (2022), bối cảnh đã khác. Khi thị trường tài chính, tín dụng trong tình cảnh "ngàn cân treo sợi tóc", "nó" không chỉ là thường dân, mà còn là chính quyền. Sự hỗn loạn của thị trường tài chính, tín dụng chắc chắn sẽ dẫn tới hỗn loạn về chính trị nên chính quyền mới hành động. Nếu không nhận ra Tân Hoàng Minh vừa dại dột "rán" cả chính quyền, chắc ông Đỗ Anh Dũng chẳng soạn và gửi "Tâm thư" !
Một trong những doanh nhân vốn rất thành thạo trong chuyện "lấy mỡ nó rán nó" và cũng lâm nạn khi áp dụng phương thức này đúng vào lúc "nước sôi, lửa bỏng" là ông Trịnh Văn Quyết. Ông Quyết cũng làm giàu nhờ bất động sản như ông Dũng nhưng thường tìm vốn từ những nguồn chính thống như vay ngân hàng và phát hành cổ phiếu. Tháng 10/2017, ông Quyết "bán chui" cổ phiếu của FLC thu lợi khoảng 400 tỉ và sau đó chỉ phải trả 65 triệu tiền phạt rồi thôi (9) ! Tuy nhiên tháng 1 năm nay, sau khi "bán chui" cổ phiếu, ông Quyết bị phạt 1,5 tỉ đồng, bị cấm tham gia các giao dịch chứng khoán trong 5 tháng và đến tháng 3/20222 thì bị tống giam để điều tra do "thao túng thị trường chứng khoán", tới tháng 8 bị khởi tố thêm tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" (10).
Gió đã đổi chiều nhưng dường như không phải vì xung đột giữa các nhóm vốn vẫn hậu thuẫn cho những cá nhân chuyên hối mại quyền thế để làm giàu và đã trở thành rất giàu. Gió phải đổi chiều vì chính quyền – nơi tạo ra, duy trì lợi ích cho tất cả các nhóm - đang ngả nghiêng trước "sóng to, gió lớn" trên thị trường tài chính, tín dụng : Giá cổ phiếu rơi chưa thấy ngừng, xuyên qua hết đáy này đến đáy khác. Hàng trăm ngàn tỉ trái phiếu doanh nghiệp bị giới chuyên môn xem là "rác" và nơi bỏ tiền hốt phần lớn đống "rác" này là ngân hàng...
Trân Văn
(19/10/2022)
Chú thích
(3) https://tienphong.vn/nhung-lan-quay-xe-bo-coc-dau-gia-cua-tan-hoang-minh-post1409108.tpo
(5) https://thanhnien.vn/bo-cong-an-xac-minh-11-du-an-cua-tan-hoang-minh-tai-ha-noi-post1420379.html
(7) https://ngaynay.vn/cong-ty-binh-minh-vua-bo-coc-dat-thu-thiem-la-ai-post117740.html
(9) https://vnexpress.net/chu-tich-flc-bi-xu-phat-65-trieu-dong-3668779.html
***********************
Phần 4
Sau khi ông Đỗ Anh Dũng và một số cá nhân dính líu đến hoạt động của Tân Hoàng Minh bị bắt vì lừa đảo chiếm đoạt khoảng tám hoặc mười ngàn tỉ (không thể xác định chính xác vì có nhiều số liệu khác nhau) thông qua chín đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp (trái phiếu doanh nghiệp) từ tháng 7/2021 đến 3/2022 (1), đại diện doanh nghiệp này hứa sẽ "thu xếp" để hoàn lại 100% tiền vốn cho "nhà đầu tư", còn lãi thì sẽ "đàm phán sau". Đến giờ, nửa năm sau khi toàn bộ trái phiếu doanh nghiệp trong ba lô mà Tân Hoàng Minh phát hành đã bị hủy, chưa "nhà đầu tư" nào được nhận lại tiền. Đại diện Tân Hoàng Minh loan báo đã "gom" được một mớ tiền (cũng chưa rõ là vài trăm tỉ hay một hai ngàn tỉ vì có nhiều số liệu khác nhau) nhưng chưa thể tiến hành chi trả cho các "nhà đầu tư" vì phải chờ quyết định từ phía tiến hành tố tụng (3).
Đỗ Anh Dũng (trái, giữa) và Trịnh Văn Quyết. (Hình : Screenshot từ infonet.vietnamnet.vn)
Tương tự, sau khi ông Trịnh Văn Quyết và một số cá nhân dính líu đến hoạt động của FLC bị bắt vì "thao túng thị trường chứng khoán", rồi "lừa đảo chiếm đoạt tài sản", các cơ quan hữu trách bắt đầu hối hả gom nhặt những khoản nợ về thuế, tiền thuê đất, từng cho FLC thiếu trong một thời gian dài (4), các ngân hàng đã cho FLC vay nhiều ngàn tỉ đồng cũng hối hả sử dụng nhiều cách thức khác nhau để thu hồi vốn đã cho vay, kể cả phát mãi những động sản như hai chiếc xe thuộc loại siêu sang (5) Đến nay, trong khi các cơ quan hữu trách và ngân hàng vẫn khẳng định, tài sản của FLC đủ để trang trải nợ nần thì giới đầu tư vào các loại cổ phiếu của FLC tiếp tục "ngậm đắng, nuốt cay" vì giá trị số tài sản đã dốc vào cổ phiếu FLC nếu không giảm chưa thấy điểm dùng thì cũng tạm thời vô giá trị bởi "hạn chế giao dịch" (6).
Những nhận định kiểu như Tân Hoàng Minh và FLC có thể dùng cả bất động sản lẫn các dự án để trả nợ không đủ để trấn an công chúng. Các viên chức, cơ quan hữu trách có thể ngăn chặn một số cuộc biểu tình trước trụ sở Tân Hoàng Minh ở Hà Nội bằng hứa hẹn sẽ "bảo vệ tối đa quyền lợi của các cá nhân" (7) nhưng không thể giữ cho thị trường chứng khoán ổn định. Giá trị các loại cổ phiếu giảm liên tục. Tính từ đầu năm 2022 đến cuối tháng 9 vừa qua, các loại cổ phiếu đồng loạt mất giá đã làm 74 tỉ Mỹ kim "bốc hơi" (8). Có thể đó là lý do thay vi "khoe ra" như từng thấy, từng biết chính quyền bắt đầu dùng các "biện pháp nghiệp vụ" để đậy lại như "đổi áo" biến bà Nguyễn Phương Hồng từ "Thành viên Hội đồng quản trị kiêm Phó tổng Giám đốc phụ trách khối Tái thẩm định của SCB" thành "Trợ lý Vạn Thịnh Phát".
Cũng "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" thông qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp như Tân Hoàng Minh, thậm chí so với Tân Hoàng Minh, giá trị số tài sản bị chiếm đoạt thông qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp lớn hơn khoảng ba lần nhưng ba lô trái phiếu trị giá 25.000 tỉ đồng mà Công ty An Đông – thành viên Vạn Thịnh Phát – đã phát hành không bị hủy thành ra tránh được chuyện "kích thích" các "nhà đầu tư" tụ tập để đòi giải quyết quyền lợi. Bộ Tài chính tránh được việc phải tiếp công dân đến khiếu nại vì đã để họ bị lừa.
Từ Tân Hoàng Minh sang Vạn Thịnh Phát, chính quyền đã tiến một bước rất dài trong hành xử về trách nhiệm, thay vì Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán tiếp nhận khiếu nại, chuyển hồ sơ, khuyên nạn nhân "liên hệ với Bộ Công an để được giải quyết theo pháp luật" (10), đại diện Ngân hàng Nhà nước huỵch toẹt :Ngân hàng Nhà nước chỉ có trách nhiệm với những khoản tiền đã gửi vào các cơ sở tín dụng có giấy phép hoạt động, còn bên có trách nhiệm với người mua trái phiếu doanh nghiệp là doanhnghiệp phát hành trái phiếu (11).
***
Cuối tháng 4/2022, Bộ Công an cho biết đã tống giam ông Nguyễn Hùng – Vụ phó Vụ Giám sát thị trường chứng khoán của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước– để điều tra vì "cố ý làm lộ bí mật công tác". Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thuộc Bộ Tài chính. Lệnh tạm giam ông Hùng được thực hiện sau khi Ủy ban Kiểm tra của Ban Chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam xác định "Ủy ban Chứng khoán Nhà nướccó nhiều vi phạm, khuyết điểm trong tham mưu xây dựng thể chế, chính sách và thực hiện công tác quản lý nhà nước về hoạt động chứng khoán và thị trường chứng khoán, để một số tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật, thao túng thị trường, thu lợi bất chính".
Ngoài việc thấy rằng cần kỷ luật Đảng ủy Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nhiệm kỳ 2015 – 2022, Ủy ban Kiểm tra Ban chấp hành trung ương tuyên bố sẽ xem xét kỷ luật các cá nhân là cựu lãnh đạo, lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước như :Vũ Bằng(cựu Bí thư Đảng ủy, cựu Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước),Trần Văn Dũng (Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước),Nguyễn Thành Long (Bí thư Đảng ủy Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng thành viên Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam, cựu Phó bí thư Đảng ủy, cựu Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội), Lê Hải Trà (Bí thư Đảng ủy, Tổng giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh, cựu thành viên phụ trách Hội đồng quản trị),Nguyễn Sơn (Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng quản trị Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam) vì ngoài trách nhiệm cá nhân còn phải chịu trách nhiệm liên đới đối với những vi phạm, khuyết điểm của Đảng ủy Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (12).
Đến tháng 5/2022, Bộ Tài chính công bố quyết định cách chức ôngTrần Văn Dũng. Cảnh cáo các ông :Vũ Bằng, Nguyễn Thành Long, Nguyễn Sơn. Ông Lê Hải Trà bị khai trừ khỏi đảng và buộc thôi việc (13) Đến giờ, chỉ thấy hệ thống chính trị, hệ thống công quyền làm chừng đó chuyện. Trách nhiệm đối với sự hỗn loạn của thị trường tài chính, tín dụng và những hậu quả càng ngày càng nghiêm trọng đến kinh tế - xã hội đang được chuyển hóa sang những "doanh nhân cực kỳ thành đạt" và "nhà đầu tư"...
Trân Văn
(20/10/2022)
Chú thích
(3) https://nld.com.vn/thoi-su/tap-doan-flc-no-quang-binh-so-tien-khung-20220722233625083.htm
(6) https://www.vietnamplus.vn/cac-khoan-no-cua-tap-doan-flc-lieu-co-dang-lo-ngai/780976.vnp
(7) https://tienphong.vn/them-1-co-phieu-nhom-flc-bi-han-che-giao-dich-post1479497.tpo
(9) https://tienphong.vn/chung-khoan-viet-boc-hoi-74-ty-usd-nhu-the-nao-post1473656.tpo
*************************
Phần cuối
Về lý thuyết, cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp (trái phiếu doanh nghiệp) là những công cụ giúp doanh nghiệp có thêm vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh còn phía đầu tư (mua cổ phiếu, mua trái phiếu doanh nghiệp) có cơ hội tìm kiếm thêm lợi nhuận, gia tăng giá trị tài sản. Cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp giúp thị trường tài chính, tín dụng phát triển lành mạnh, qua đó hỗ trợ kinh tế - xã hội phát triển (doanh nghiệp mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh tạo thêm việc làm, tạo ra nhiều nguồn thu cho cả công lẫn tư,...) và ngược lại, có thể làm thị trường tài chính, tín dụng suy sụp, kinh tế - xã hội lụn bại.
Times Square building, một trong những tài sản của Vạn Thịnh Phát.
Sự tồn tại và phát triển của thị trường tài chính, tín dụng ở Việt Nam có lành mạnh hay không ? Muốn biết cứ nhìn vào các vụ "thao túng thị trường chứng khoán" và cung cách xử lý những vụ thao túng này từ cuối năm ngoái trở về trước, bất kể các chuyên gia liên tục cảnh báo, khuyến cáo.
Ở cuộc tọa đàm "Nhận diện cơ hội thị trường chứng khoán năm 2022" diễn ra cách nay khoảng nửa năm, khi thảo luận về trái phiếu doanh nghiệp, thêm một lần nữa những chuyên gia như ông Lê Xuân Nghĩa – Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển kinh doanh – nhấn mạnh :Việt Nam chưa có thị trường trái phiếu doanh nghiệp chân chính do yếu tố đầu cơ rất lớn.Do kỳ hạn ngắn, lãi suất cao nên trái phiếu doanh nghiệp không có tác dụng hỗ trợ cho những doanh nghiệp chỉ sản xuất, kinh doanh bởi hoạt động sản xuất, kinh doanh thuần túy không thể kham được những điều kiện như vậy. Đó là lý do trong cơ cấu giá trị, trái phiếu do những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản phát hành chiếm 46%, do ngân hàng phát hành chiếm 30% [1].
Cũng vào tháng 3/2022, tờ Thời báo Kinh tế Sài Gòn giới thiệu bản phân tích của SSI Research (chuyên nghiên cứu về chứng khoán). Theo báo cáo này,riêng trong năm 2021, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản tại Việt Nam đã phát hành lượng trái phiếu trị giá 320.000 tỉ đồng với mức lãi suất trung bình từ 10,3%/năm đến 10,6%/năm, thậm chí một số doanh nghiệp bất động sản cam kết trả lãi từ 12%/năm tới 13%/năm(2). Đó cũng là lý do nhiều ngân hàng tại Việt Nam dốc tiền mua trái phiếu doanh nghiệp để hưởng chênh lệch lãi suất khi nhận tiền tiết kiệm và cho vay dù phần lớn trái phiếu doanh nghiệp không có tài sản bảo đảm, không bảo lãnh thanh toán.
Các cơ quan hữu trách có thấy ẩn họa từ thực tế đó không ? Câu trả lời là có nhưng không làm gì và khi hành động thì dường như đã trễ. Hồi cuối năm ngoái, Ngân hàng Nhà nước mới bày tỏ sự lo ngại về nguy cơ vỡ nợ dây chuyền khi nhiều ngân hàng dốc tiền mua trái phiếu mà nhiều doanh nghiệp phát hành để có tiền thanh toán nợ cũ đến hạn phải trả, trong đó có tới gần 50% là trái phiếu do các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản phát hành và tuyên bố sẽ "siết lại" (3) nhưng chỉ từ đầu năm ngoái đến lúc Ngân hàng Nhà nước loan báo "siết", hệ thống ngân hàng và công ty chứng khoán đã bỏ 153.000 tỉ mua trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản !
Không phải tự nhiên mà sau khi ông Trịnh Văn Quyết bị tống giam, giới rành rẽ về thị trường chứng khoán cảm thán như tờ Thời báo Kinh tế Sài Gòn : Thao túng giá cổ phiếu, kể cả giao dịch nội gián, ở thị trường chứng khoán Việt Nam không hiếmnhưng suốt 20 năm vừa qua, truy cứu trách nhiệm hình sự như vừa làm với ông Quyết lại là trường hợp hiếm hoi. "Cây gậy" luật pháp đã không được sử dụng đúng với mức độ mà lẽ ra cần phải áp dụng để làm trong sạch thị trườngsuốt một thời gian dài. Việc ông Trịnh Văn Quyết bị khởi tố với cáo buộc thao túng thị trường chứng khoán là tín hiệu tích cực, có thể sẽ có sức răn đe với các đội lái, những người lâu nay vẫn làm giàu nhờ thông tin nội gián. Tuy nhiên, với rất nhiều nhà đầu tư đã mất tiền của vào tay các tội phạm chứng khoán, quyết định khởi tố này có thể đã là quá muộn(4).
Trung tuần tháng này, trang webNgười tiêu dùng Việt Nam tóm lược nhận định của CEO Finn Ratings – chuyên cung cấp dữ liệu về thị trường tài chính, tín dụng Việt Nam. Theo đó :80% trái phiếu do các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản phát hành (trái phiếu doanh nghiệp bất động sản) được xếp vào loại "trái phiếu rác" vì "sức khỏe tài chính ở mức yếu rất đáng báo động". Do thị trường nợ Việt Nam chưa có xếp hạng tín nhiệm độc lập, hãng phát hành nợ là "trái phiếu rác" đang có một thiên đường phát hành nợnhờ sự tiếp sức nhiệt tình từ các ngân hàng thương mại và công ty chứng khoán. Theo tính toán của Finn Ratings,trong sáu tháng đầu năm 2021, khoảng 74% trái phiếu doanh nghiệp bất động sản được các ngân hàng thương mại và những công ty chứng khoán có liên kết chặtchẽ với ngân hàng thương mại nắm giữ.
Bởicác ngân hàng thương mại chỉ nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp khi mới phát hành, như một cách bảo đảm uy tín cho trái phiếu doanh nghiệp- loại nợ mà họ vừa tư vấn phát hành, vừa định giá, vừa đầu tư- sau đó bán cho công chúng nhưng khả năng hấp thụ nợ trên thị trường nợ của Việt Nam khônglớn nên, 45,8% trái phiếu doanh nghiệp bất động sản đang trongtay các công ty chứng khoán. Hầuhết công ty chứng khoán lạilà công ty con của các ngânhàng thương mại lớn nên không trích lập dự phòng rủi ro như luật định.Do yêucầu phát hành trái phiếu doanh nghiệp thấp hơn nhiều so với quy trình và yêu cầu đòi hỏi thẩm định khoản vay tín dụng, nên trái phiếu doanh nghiệp bất động sản do ngânhàng thương mại và các công ty liên kết với họ nắm giữ thực chất là khoản cho vay dưới chuẩn, tạo ra xung đột lợi ích rất lớn trên thị trường tài chính. Đó có thể là sự câu kết giữa các tổ chức tín dụng, côngty chứng khoán với doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp để đáo nợ.
Sựtham gia của các ngân hàng thương mại và công ty chứng khoán trong phát hành trái phiếu doanh nghiệp không phảilà bảo lãnh. Cam kết của họ chỉ dừng lại ở mức "bảo chứng" theo kiểu : "Dòng tiền dự án của công ty A (công ty phát hành trái phiếu) cam kết đi qua tài khoản tại ngân hàng của chúng tôi, chúng tôi đảm bảo sẽ sử dụng nguồn tiền qua tài khoản của công ty A này thanh toán các nghĩa vụ trái phiếu cho các trái chủ của công ty A như đã cam kết".Cách làm này vừa giúp các ngânhàng thương mại không phải trích lập dự phòng rủi ro cho bảo lãnh trái phiếu doanh nghiệp như một khoản tín dụng (theo luật), vừa không phải chịu trách nhiệm gì với các nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp mà ngânhàng thương mại đó tư vấn bán. Đáng tiếclà phần lớn nhà đầu tư trong nước vẫnnhầm lẫn khái niệm "bảo chứng" với "bảo lãnh". Bản thân nhân viên ngân hàng khi bán trái phiếu doanh nghiệp bất động sản cho nhà đầu tư luôn dùng từ "bảo lãnh", họ đã đánh tráo khái niệm tài chính căn bản chỉ để bán được hàng. Với rủi ro ở mức hệ thống lớn như thế, việc dự báo tình trạng vỡ nợ trái phiếu doanh nghiệp bất động sản không còn là dự báo xa. Nợ xấu, đổ vỡ kèm lãi suất tăng như giai đoạn 2011 -2012 có thể lặp lại một lần nữa (5).
***
Tuy có khá nhiều số liệu khác nhau về khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn. Ví dụ Bộ Tài chính cho biết, trong năm nay, khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn sẽ khoảng 144.500 tỉ đồng (6), còn Trung tâm Nghiên cứu kinh tế thuộc Ngân hàng MSB thì ước đoán, tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm nay là 231.000 tỉ đồng (7), nhưng dù có khác biệt lớn thì nhìn một cách tổng quát, khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn của năm nay, năm tới và năm tới nữa vẫn dao động trong khoảng gần một triệu tỉ đồng. Đó cũng là lý do năm nay, giới am tường thị trường tài chính, tín dụng Việt Nam rất nhiều lần đề cập đến những từ như "bom nợ", "vỡ nợ" rồi "hiệu ứng domino"...
Đó có phải là lý do nhiều "doanh nhân cực kỳ thành đạt" đột nhiên lâm nạn bất kể trong quá khứ họ đã từng thoát nạn ngoạn mục tới mức phải xảy ra rồi mới có thể tin là có thật ? Vì sao cũng sai phạm, thậm chí sai phạm tương tự mà ngày xưa những "doanh nhân cực kỳ thành đạt" này thoát hiểm còn bây giờ thì không ? Thông thường, mọi đổ vỡ, thiệt hại đều phải có đối tượng chịu trách nhiệm mới có thể đạt tới ổn định. Khi đảng luôn tài tình, sáng suốt trong chỉ đạo, quốc hội luôn chặt chẽ trong giám sát, chính phủ luôn điều hành mọi thứ hết sức hiệu quả, có lẽ "doanh nhân cực kỳ thành đạt" đột nhiên rơi vào tình trạng "cực kỳ thê thảm" mới dễ giúp giải tỏa bất bình, phẫn nộ. Thế còn những "nhà đầu tư" ? Các hệ thống đã từng xỉa xói những lương dân do nghèo đói phải bỏ xứ tìm sang Campuchia kiếm cơm áo nuôi thân, nuôi gia đình rồi bị lừa, bị bắt làm nô lệ, có người mất mạng là "tham", mặc họ tự gánh h ậu quả vì thích "việc nhẹ, lương cao" liệu sẽ thương xót, bù đắp thiệt hại cho những công dân trắng tay ?
Trân Văn
Nguồn : VOA, 21/10/2022
Chú thích
(1) https://thesaigontimes.vn/lam-gi-de-giam-thieu-rui-ro-tu-thi-truong-trai-phieu-doanh-nghiep/
