Thông Luận

Các nhà đối lập Việt Nam thách thức chính quyền trên Facebook (RFI, 31/08/2017)

Nếu trên 700 cơ quan truyền thông chính thức luôn bị Nhà nước kiểm duyệt chặt chẽ, thì không gian mạng vẫn là nơi cất lên những tiếng nói phản biện tại Việt Nam. Một nhà hoạt động ở Hà Nội nói với Reuters : "Ở đây không giống như Trung Quốc, chính quyền không thể chặn Facebook".

Cư dân mạng Anh Chí truy cập Internet tại quán cà phê Tự Do, Hà Nội, ngày 25/08/2017 - Reuters

Chủ tịch nước Trần Đại Quang kêu gọi siết chặt internet để đối phó với các "thế lực thù địch"- không chỉ đe dọa an ninh mạng mà còn "bôi nhọ uy tín của lãnh đạo Đảng và Nhà nước". Tuy nhiên khống chế internet tại một quốc gia có dân số trẻ và đang phát triển nhanh chóng không phải là điều dễ dàng, nhất là khi các tập đoàn cung cấp dịch vụ mang tính toàn cầu.

Việt Nam nằm trong top 10 nước có số người sử dụng Facebook nhiều nhất thế giới. Theo số liệu do các cơ quan We Are Social và Hootsuite cung cấp cho Reuters, hiện có đến 52 triệu tài khoản đang hoạt động, từ cá nhân cho đến các nhà quảng cáo. YouTube cũng rất thịnh hành, còn Twitter ít hơn.

Cũng giống như ở các nước Đông Nam Á khác, mạng xã hội vừa hỗ trợ cho kinh doanh, quảng bá đồng thời là phương tiện để chỉ trích chính phủ. Một số nhà ly khai thường xuyên hoạt động trên các mạng xã hội đã bị bắt giữ, trong chiến dịch trấn áp gần đây. Hiện có ít nhất 15 người đã bị bắt. Một trong số đó là Nguyễn Ngọc Như Quỳnh tức blogger Mẹ Nấm đã lãnh án 10 năm tù giam. Bà Trần Thị Nga, một nhà hoạt động ở Hà Nội cũng đã bị kết án 9 năm tù.

Tuy nhiên khoảng mấy chục nhà hoạt động khác hàng ngày vẫn tiếp tục đăng tải những bài viết chỉ trích chính phủ trên Facebook. Nhiều người có đến trên 100.000 "follower" (người theo dõi), có fabooker còn thu hút số lượng người theo dõi trên 400.000, gấp đôi các trang Facebook của chính phủ và bằng 1/10 số lượng đảng viên trên toàn quốc !

Ông Nguyễn Chí Tuyến, 43 tuổi, vốn là giáo viên và phiên dịch, chủ tài khoản "Anh Chí" có 40.000 người theo dõi, cho biết : "Chúng tôi tận dụng bất cứ cơ hội nào có được để cất lên tiếng nói : từ vấn đề môi trường, đất đai cho đến chủ quyền lãnh thổ".

Việt Nam hồi tháng Ba cố gắng gây áp lực lên Facebook và Google để gỡ xuống hàng ngàn bài viết chống chính quyền, thông qua các nhà quảng cáo, nhưng thành công của nỗ lực này khá hạn chế.

Một trong những lý do khiến khó thể siết chặt hơn, là đối với các nhà sản xuất bia, xe gắn máy cho đến công ty bảo hiểm, mạng xã hội là kênh tiếp thị chính để tiếp xúc với những người tiêu thụ trẻ tuổi, vốn ngày càng có ảnh hưởng hơn trong một nền kinh tế có tỉ lệ tăng trưởng trên 6% một năm, thuộc loại nhanh nhất Châu Á. Còn đối với các nhà kinh doanh nhỏ thì Facebook lại càng thiết yếu. Một cửa hàng hoa vải mới mở ở Hà Nội nói với Reuters là đến 95% khách hàng đến từ Facebook và Instagram.

Cho dù chỉ chiếm một phần nhỏ trong thu nhập của Facebook và Google, nhưng Việt Nam là một điểm nóng đối với các thương hiệu mang tính toàn cầu. Châu Á-Thái Bình Dương cũng là khu vực mà Facebook có mức tăng trưởng nhanh nhất về doanh số, gần 60% trong năm ngoái. Theo ông Jeff Paine, giám đốc Asia Internet Coalition, mà trong số các thành viên có Facebook, Google và Twitter, thì nếu siết chặt việc kiểm soát internet, có thể làm giảm đi tính sáng tạo, tác động đến sự tăng trưởng và tính cạnh tranh của nền kinh tế mạng Việt Nam.

Facebook không trả lời Reuters, còn Google từ chối bình luận. Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Việt Nam, bà Lê Thị Thu Hằng nói rằng chính quyền ủng hộ internet nhưng cố giảm thiểu "các hành vi gây tổn hại cho người sử dụng và những hành động bất hợp pháp như kích động bạo lực và lối sống đồi bại".

Ngược với Việt Nam, chính quyền Trung Quốc đã phong tỏa Facebook năm 2009. Bắc Kinh chỉ cho phép các mạng xã hội trong nước như WeChat và Vi Bác hoạt động, với các luật lệ khắt khe, cấm đoán mọi chỉ trích đảng Cộng Sản Trung Quốc. Nhiều từ khóa tìm kiếm bị cho vào danh sách đen, đã vậy chính quyền còn cho điều tra những trang web thu hút nhiều người truy cập nhất để tìm ra các vi phạm.

Facebook thỉnh thoảng chỉ bị chặn một thời gian ngắn tại Việt Nam trong những thời điểm nhạy cảm, nhưng chưa bao giờ kéo dài. Ông Shawn Crispin, đại diện Ủy ban Bảo vệ Nhà báo khu vực Đông Nam Á nhận định : "Chính quyền Việt Nam trong nhiều năm qua cố gắng ngăn chận các nhà báo độc lập và blogger sử dụng internet, nhưng đã thất bại trong cuộc chiến".

Tuy vậy, các nhà đối lập vẫn là mục tiêu có nguy cơ bị bắt giữ. Trước loạt trấn áp vừa qua, một số facebooker đã tuyên bố rút lui. Nhà hoạt động Phạm Đoan Trang, khi facebooker Hoàng Dũng của Con Đường Việt Nam thông báo ngưng đấu tranh, đã viết : "Chúng ta đã đi quá xa để có thể từ bỏ tất cả". Bà nói với Reuters : "Tự do có một quy luật rất kỳ lạ. Một khi đã biết đến giới hạn của tự do, người ta sẽ không bao giờ quay lui".

Thụy My

********************

Giới bất đồng thử thách giới hạn của nhà nước Việt Nam trên Facebook (VOA, 30/08/2017)

"Ở đây không giống như Trung Quốc", nhà hoạt động Việt Nam ‘Anh Chí’ nói tại một quán bar ồn ào trên một trong những con phố hẹp của khu phố cổ Hà Nội. "Họ không thể chặn Facebook ở đây".

Trang Facebook của chính phủ Việt Nam có lượng follower ít hơn trang Facebook của các nhà hoạt động nổi tiếng

Với 40.000 người theo dõi Facebook của ông, ‘Anh Chí’ là một trong những người chỉ trích nổi tiếng ở Việt Nam, nhưng chắc chắn không phải là người có đông người theo dõi nhất tại nước cộng sản Việt Nam. Những nỗ lực của nhà nước nhằm trấn áp giới bất đồng chính kiến đã va vào sự phát triển nhanh chóng của truyền thông xã hội nước ngoài.

Chủ tịch Việt Nam Trần Đại Quang trong tháng này kêu gọi phải kiểm soát internet nghiêm ngặt vì theo lời ông "các thế lực thù địch" không chỉ đe dọa đến an ninh mạng mà còn "phá hoại uy tín của lãnh đạo đảng và nhà nước".

Nhưng kiểm soát internet ở một quốc gia phát triển nhanh có dân số trẻ không hề dễ, đặc biệt là khi các công ty cung cấp dịch vụ lại có tầm cỡ toàn cầu. Trái lại, Trung Quốc chỉ cho phép các công ty internet trong nước hoạt động theo các quy định nghiêm ngặt.

Việt Nam là một trong 10 nước hàng đầu về số lượng người sử dụng Facebook. Theo kết quả nghiên cứu mà Reuters nhận được từ các tổ chức truyền thông xã hội We Are Social và Hootsuite, Việt Nam có hơn 52 triệu tài khoản đang hoạt động. YouTube thuộc Google và Twitter cũng rất phổ biến.

Giống như các nơi khác ở Đông Nam Á, truyền thông xã hội giúp sức cho kinh doanh và truyền thông cũng như những người chỉ trích chính phủ.

Một số nhà bất đồng chính kiến đăng bài trên truyền thông xã hội đã bị bắt trong một cuộc trấn áp lớn tiếp sau những thay đổi trong bộ máy đảng cầm quyền. Ít nhất 15 người đã bị bắt năm nay.

Các blogger nổi tiếng như Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, còn gọi là "Mẹ Nấm", và Trần Thị Nga đã bị kết án tù lần lượt là 10 và 9 năm. Những người chỉ trích chính phủ cũng kêu ca về việc bị những kẻ không rõ danh tính hành hung và và hăm dọa.

Lượng người theo dõi lớn

Nhưng hàng chục nhà hoạt động vẫn đăng những lời chỉ trích hàng ngày.

Một số nhà hoạt động có hơn 100.000 người theo dõi và ít nhất một người có trên 400.000 - gấp đôi so với trang Facebook của chính phủ và gần bằng 1/10 số đảng viên cộng sản trên cả nước.

"Chúng tôi sử dụng bất kỳ cơ hội nào có được để lên tiếng : về vấn đề môi trường, vấn đề lãnh thổ, vấn đề đất đai", ‘Anh Chí’ nói. Nhà hoạt động Việt Nam này tên thật là Nguyễn Chí Tuyến, 43 tuổi, ông còn là một nhà giáo, một dịch giả và nhà xuất bản.

Tháng 3 năm nay, Việt Nam đã cố gây áp lực với Facebook và Google để gỡ hàng ngàn nội dung bị cho là chống chính phủ bằng cách dựa vào các nhà quảng cáo, các bài viết tiếp tục được phổ biến, cho thấy thành công của chính phủ vẫn hạn chế.

Một lý do rất khó hành động mạnh hơn là vì kinh doanh : từ các hãng bia đến các hãng bảo hiểm cho đến các hãng sản xuất xe máy ở Việt Nam, truyền thông xã hội là một con đường tiếp thị quan trọng đến với người tiêu dùng trẻ và ngày càng giàu có hơn trong một nền kinh tế có đà tăng trưởng hơn 6%, một trong những mức tăng trưởng nhanh nhất ở Châu Á.

Đối với các doanh nghiệp nhỏ, điều này rất quan trọng : một cửa hàng hoa lụa mới ở Hà Nội nói với Reuters rằng 95% khách hàng biết đến cửa hàng qua Facebook hoặc Instagram.

Simon Kemp, người sáng lập công ty tư vấn tiếp thị Kepios, nói : "Chúng ta thấy các bạn trẻ đang mở doanh nghiệp trên những nền tảng này và đạt những thành công đáng kể".

Jeff Paine, giám đốc điều hành của Liên minh Internet Châu Á, có các thành viên bao gồm Facebook, Google và Twitter, nói kiểm soát internet chặt chẽ hơn có thể chặn đường đổi mới và ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của nền kinh tế kỹ thuật số Việt Nam, cũng như khả năng cạnh tranh của nó.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng nói với Reuters rằng chính phủ ủng hộ internet, nhưng cố giảm thiểu "các hành vi gây hại cho người sử dụng và các hành vi bất hợp pháp như kích động bạo lực và lối sống đồi trụy".

Bài học Trung Quốc

Trung Quốc đã chặn Facebook vào năm 2009 và chỉ cho phép các trang web trong nước như WeChat và Weibo hoạt động theo những luật cấm các nội dung khiêu dâm, bạo lực hoặc xúc phạm Đảng cộng sản.

Facebook thỉnh thoảng bị chặn ở Việt Nam - đôi khi vào những thời điểm nhạy cảm - nhưng không bao giờ kéo dài.

Shawn Crispin, đại diện tại Đông Nam Á của Ủy ban Bảo vệ Nhà báo, nói : "Chính quyền Việt Nam đã cố gắng trong nhiều năm và cho đến nay vẫn không ngăn được các nhà báo và blogger độc lập sử dụng internet. Đó là một trận đánh nghiêng về phần thua".

Điều đó không ngăn việc bắt bớ các nhà hoạt động.

Blogger Phạm Đoan Trang viết trên Facebook rằng một số nhà hoạt động dường như đã rút lui trong bối cảnh có những trấn áp, nhưng bà nói sẽ không nản chí.

Nhà hoạt động này nói với Reuters : 

"Tự do có một quy tắc rất thú vị. Một khi người ta biết được giới hạn tự do, họ sẽ không bao giờ quay lại".

***************************

Tổng bí thư kêu gọi đẩy lùi ‘tự diễn biến’ (RFA, 29/08/2017)

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam vào ngày 29 tháng 8 lên tiếng kêu gọi phải đẩy lùi cái được thủ lĩnh đảng cầm quyền gọi là ‘tự diễn biến’, ‘tự chuyển hóa’.

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, ảnh minh họa chụp hôm 5/10/2016 tại Hà Nội. AFP

Kêu gọi của ông Nguyễn Phú Trọng được đưa ra tại hội nghị Quân uỷ Trung ương sáng 29 tháng 8, tổ chức tại Trụ sở Bộ quốc phòng. Hội nghị có sự tham dự của ông Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Thủ tướng chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và Bộ trưởng Bộ quốc phòng, Đại tướng Ngô Xuân Lịch.

Vấn đề được Đảng cộng sản Việt Nam nói đến lâu nay là ‘tự diễn biến hòa bình’ nhằm nhắc nhở những thành phần trong đảng nhận chân ra những sai trái của Đảng cộng sản Việt Nam. Một số người lên tiếng kêu gọi cải tổ những sai lầm của đảng đối với dân tộc, đất nước. Tuy vậy, Đảng cộng sản Việt Nam gọi đó là ‘tự diễn biến hòa bình’ và dùng mọi biện pháp để ngăn chặn, vô hiệu hóa những tiếng nói đó.