 | Tổng quan: | 3638815 |
Việt Nam : Cuộc tấn công vũ trang ở Tây nguyên gợi lại bóng ma xung đột sắc tộc
Le Monde có bài viết "Tại Việt Nam, một cuộc tấn công vũ trang làm tái sinh bóng ma xung đột sắc tộc". Trong quốc gia cộng sản này, những vụ dùng vũ khí tấn công vào các đại diện của đảng rất hiếm hoi. Thế nên hai vụ hôm Chủ nhật 11/06 nhắm vào hai trụ sở ủy ban xã ở Tây nguyên là một cú sốc lớn.
Voi chở khách du lịch thăm hồ Lak ở Đắc Lắc. © Wikipedia/Đỗ Tuấn Hưng
Chín người đã bị sát hại, trụ sở bị phóng hỏa. Chính quyền đã triển khai lực lượng công an, quân đội, bắt giữ mấy chục người (theo báo trong nước là 74). Mười ngày sau sự kiện, những nghi vấn về động cơ thực sự của vụ tấn công vẫn còn đó. Nếu báo chí chính thức đưa tin rộng rãi về việc bắt giữ các hung thủ, kiểm duyệt vẫn gắt gao : cả trăm người bị phạt vạ vì chia sẻ "tin tức sai lạc" trên mạng xã hội. Bộ Công An mô tả những kẻ tấn công là "có tổ chức, bạo lực, táo tợn, dã man và vô nhân đạo".
Người Thượng cảm thấy thiệt thòi trước người Kinh
Chủ đề rất nhạy cảm ở Việt Nam. Hai xã Ea Ktur và Ea Tiêu thuộc huyện Cư Kuin tỉnh Đắc Lắc ở Tây Nguyên, khu vực người Thượng từ lâu vẫn chịu thiệt thòi trước người Kinh vốn chiếm 85% trong số 97 triệu dân Việt. Xứ sở "Hoàng triều cương thổ" là nơi sinh sống của những sắc tộc theo đạo Tin Lành do người Pháp và Mỹ sang truyền giáo. Từ khi thống nhất hai miền Nam Bắc năm 1976, chính quyền cộng sản bị cáo buộc trấn áp sắc tộc.
Trong những vụ bạo động hay biểu tình hiếm hoi bị đàn áp thẳng tay, nỗi bất bình thường từ việc bị chiếm đất, chiếm rừng, xâm hại môi trường, vi phạm tự do tín ngưỡng. Theo tổ chức phi chính phủ True Voice of Dega ở Hoa Kỳ, hôm 20/04 có ít nhất một vụ biểu tình của dân làng cũng thuộc huyện Cư Kuin. Hiệp hội lưu vong chuyên bảo vệ quyền của người Thượng nói rằng người biểu tình bị đánh bằng dùi cui điện, bảy người bị thương.
Vụ tấn công cùng lúc vào hai xã cách nhau hơn một chục cây số diễn ra đêm thứ Bảy rạng sáng Chủ nhật 11/06 bởi những người vũ trang mặc đồ treilli. Bốn công an bị sát hại tại chỗ, những người khác bị thương, sau đó các hung thủ còn giết chết một bí thư đảng ủy và một chủ tịch xã khi hai người này đến nơi. Ba thường dân họ gặp trên đường cũng bị giết hại, ba người khác bị bắt làm con tin rồi được thả khi những kẻ vũ trang này bị truy lùng.
Fulro hay Đề Ga đứng phía sau ?
Một trong số các hung thủ, Y Tho Ayun, 35 tuổi, được cho là "bộ óc" của vụ manh động. Người này "thú nhận" đã xúi giục dân làng tấn công, dùng "những người được tin tưởng". Bộ Công an cũng xác nhận đó là "các thanh niên người Thượng". Một viên chức của bộ hôm thứ Sáu nói rằng cuộc điều tra "cho thấy các thế lực thù địch với Việt Nam, trong đó có các thành viên lưu vong của Mặt trận Thống nhất đấu tranh cho các dân tộc bị áp bức - Front unifié de lutte des races opprimées [Fulro] - đứng sau các cuộc tấn công này", nhằm "chia rẽ giữa người Kinh và các sắc tộc thiểu số, gây tiếng vang quốc tế cho tổ chức".
Fulro, tổ chức du kích vũ trang của người Thượng được thành lập trong thập niên 60, hoạt động từ Cam Bốt, đã giải giáp năm 1992, nhưng vẫn thường bị chính quyền tố cáo cùng với những nhóm nhỏ khác và các "thế lực thù địch" như hiệp hội bảo vệ nhân quyền Dega có trụ sở ở Mỹ. Các tổ chức này nói rằng không có liên hệ gì với các sự kiện hôm 11/06. Yduen Buondap, một người có trách nhiệm của True Voice of Dega trong thư điện tử đã viết : "Không một thành viên nào của tổ chức chúng tôi liên can đến sự việc, nhưng chúng tôi có thông tin là người Thượng nổi dậy đòi quyền lợi vì họ không còn chịu đựng được nữa".
Theo người này, hàng ngày người Thượng bị trấn áp, bắt bớ, chịu áp lực từ chính quyền : "Họ hành động để thế giới biết được tình hình, sau nhiều năm cố gắng tìm kiếm giải pháp hòa bình nhưng thất bại". Yduen Buondap khẳng định sau vụ tấn công ngày 11/06, chính quyền Việt Nam đã vũ trang cho các thường dân để truy lùng những hung thủ, ít nhất bốn nông dân người Thượng đã bị bách hại.
Pháp ủng hộ Ukraine gia nhập NATO
Liên quan đến chiến tranh ở Ukraine, Le Monde cho biết, Pháp thiên về khuynh hướng ủng hộ Kiev gia nhập NATO, xích gần lại với quan điểm của Ba Lan và các nước Baltic, trong khi Đức bác bỏ. Theo nguồn tin của tờ báo, hội đồng quốc phòng họp ngày 12/06 tại Élysée đã xem xét khả năng kết nạp Ukraine, nay được Paris coi là sự bảo đảm cho an ninh, vì có thể ngăn chận những cuộc xâm lăng khác của Moskva.
Đề nghị sẽ được đưa ra trong hội nghị thượng đỉnh thường niên của NATO sẽ diễn ra tại Vilnius, thủ đô Litva trong hai ngày 11 và 12/07. Đây thực sự là một bước ngoặt của Pháp. Hồi năm 2008 tại thượng đỉnh Bucarest, tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy và thủ tướng Đức Angela Merkel đã chận lại khả năng cho Kiev nhanh chóng tham gia vào Liên minh Bắc Đại Tây Dương, ngược với Hoa Kỳ. Ông Emmanuel Macron lâu nay cũng theo chủ trương này, nhưng nay đã đổi ý.
Kiev đang gặp khó khăn trong chiến dịch phản công. Sau khi tái chiếm được 100 kilomet vuông lãnh thổ trong tuần đầu, quân đội Ukraine chỉ giành lại được 15 kilomet vuông trong tuần lễ thứ hai. Tình hình càng bấp bênh hơn khi quân viện của phương Tây đã gần như đạt đỉnh. Chỉ riêng Hoa Kỳ đã viện trợ trên 40 tỉ đô la gồm thiết giáp, đại bác, drone và nhiều loại thiết bị, còn Liên Hiệp Châu Âu và các nước thành viên hỗ trợ 14 tỉ euro. Một sự trợ giúp chưa từng thấy trong lịch sử chiến tranh hiện đại, nhưng không thể kéo dài mãi mãi.
Pháp đang nghiên cứu chuyển giao hỏa tiễn địa-không dẫn đường Scalp, người anh em sinh đôi của Storm Shadow Anh quốc đã có mặt ở Kiev từ giữa tháng Năm. Hỏa tiễn Scalp có thể xuyên thủng những mục tiêu kiên cố như boong-ke hay tầng hầm các tòa nhà ở cách vài trăm cây số với độ chính xác cao. Cũng theo Le Monde, Pháp có thể cung cấp 50 hỏa tiễn loại này.
Một số nước Đông Ấu có thể tự ý gởi quân sang giúp Kiev
Trước sự ngần ngại của phương Tây về việc Ukraine gia nhập NATO, một số nước nhất là Đông Âu còn muốn gởi bộ binh sang giúp nếu Kiev phải đứng ngoài Liên minh. Cựu tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen không loại trừ khả năng Ba Lan và tiếp theo là các nước Baltic tự ý gởi viện binh sang Ukraine dưới hình thức "liên minh những người tình nguyện" để tránh tiếng can thiệp.
Trên trang Ý kiến của Le Monde, tác giả Pierre Haroche, đại học Queen Mary ở Luân Đôn cũng cho rằng "Kết nạp Ukraine vào NATO là thuận chiều lịch sử". Theo ông Haroche, có ba lý do để Paris ủng hộ Kiev. Thứ nhất, với việc Ukraine không chỉ được đồng minh vũ trang, huấn luyện và sẽ được bảo đảm an ninh, thì sẽ vô nghĩa nếu từ chối tư cách thành viên, vốn chỉ hợp thức hóa một thực tế có sẵn. Tỏ ra nhập nhằng sẽ là nguy hiểm vì chỉ thúc đẩy Moskva trắc nghiệm giới hạn của sự ủng hộ Kiev. Trước sau gì Ukraine cũng sẽ được gia nhập, Pháp sẽ có lợi khi tạo điều kiện cho việc này.
Thứ hai, một Ukraine là thành viên NATO là cơ hội cho tầm nhìn về an ninh Châu Âu của Pháp. Nhiều nhà lãnh đạo Châu Âu vẫn cho rằng Châu lục không thể tự vệ nếu không có Mỹ, tuy nhiên Ukraine đã chứng tỏ một quốc gia Châu Âu dù trang bị kém lúc ban đầu và được viện trợ nhỏ giọt, vẫn đối đầu được với quân xâm lăng Nga.
Thứ ba, đóng lại cánh cửa NATO trước Kiev không phải là không nguy hiểm. Một số quốc gia Trung Âu và Đông Âu coi việc bảo vệ Ukraine là sự bảo đảm cho an ninh của chính họ. Câu trả lời gây thất vọng của NATO trước khát khao của Kiev có nguy cơ tạo căng thẳng, dẫn đến sự tách biệt chiến lược giữa Đông và Tây Âu. Quân đội Ukraine đang trong cuộc phản công đầy dũng cảm để chống xâm lược. Như trong mọi cuộc chiến tranh, niềm hy vọng và cảm giác được cộng đồng rộng lớn ủng hộ là nguồn cổ vũ quý giá cho những người lính chiến.
Châu Âu tăng cường tự vệ kinh tế trước Trung Quốc
Sự tình cờ thứ nhất : Ủy Ban Châu Âu giới thiệu một loạt biện pháp để bảo vệ các doanh nghiệp và công nghệ Châu Âu, tránh bị Bắc Kinh thâu tóm, đúng vào dịp thủ tướng Trung Quốc Lý Cường thăm Đức và Pháp. Song song đó lại có trùng hợp ngẫu nhiên thứ hai : Tập đoàn Trung Quốc Cosco vừa mua 1/4 cảng Hambourg của Đức. Các nhà lãnh đạo Châu Âu quyết lật sang trang mới, chấm dứt thời kỳ ngây thơ kéo dài nhiều thập niên. Đây có thể là khúc dạo đầu cho hồi kết của toàn cầu hóa mù quáng từ đầu thập niên 90.
Bằng chứng cho tầm quan trọng của vấn đề là chủ tịch Ủy ban, bà Ursula von der Leyen cùng với ba phó chủ tịch đều hiện diện trong dịp trình bày chiến lược mới. Kế hoạch này nhằm khắc phục những điểm yếu của Châu Âu liên quan đến các chuỗi cung ứng, cơ sở hạ tầng quan trọng, an ninh công nghệ, hành động cưỡng ép về kinh tế. Mục tiêu là vừa bảo vệ những công nghệ như tin học lượng tử, trí thông minh nhân tạo, năng lượng sạch… vừa tránh bị sập bẫy lệ thuộc nước thứ ba, đặc biệt là các nước hung hăng nhất như Trung Quốc và Nga.
Bourget 1973 : Tupolev siêu thanh, tai họa từ trời rơi xuống thành phố Pháp
La Croix hôm nay quan tâm đến vấn đề các thị trưởng lo ngại mục tiêu kìm hãm bê-tông hóa mặt đất đe dọa sự phát triển của địa phương. Le Figaro điều tra "Thị trường halal phát triển ở Pháp như thế nào", Les Echos nói về "Thử thách của SNCF để gia tăng năng lực tàu cao tốc". Libération báo động "Nước Mỹ đối mặt với loại ma túy của "zombie"", Le Monde chạy tựa trang nhất "Paris thiên về chủ trương kết nạp Ukraine vào NATO".
Trên lãnh vực hàng không, trong loạt bài nhân hội chợ Bourget năm nay, Les Echos nhắc lại thảm họa năm 1973, khi chiếc Tupolev, bản sao phi cơ siêu thanh Concorde của Liên Xô bị rơi ở Goussainville. Chủ nhật 03/06/1973, ngày cuối của Triển lãm Quốc tế Hàng không Không gian Le Bourget lần thứ 30, khoảng mấy chục ngàn người tụ tập thưởng ngoạn những chuyến bay trình diễn.
Vào năm đó, những ông vua trên không có tên gọi là Concorde và Tupolev-144. Kiểu phi cơ do Pháp và Anh phối hợp sản xuất và kẻ cạnh tranh từ Liên Xô giống nhau như hai giọt nước. Đó là do thiết kế của Moskva, được mệnh danh một cách mỉa mai là "Concordski", đã lợi dụng một chiến dịch gián điệp kỹ nghệ táo bạo để đánh cắp thiết kế máy bay siêu thanh Châu Âu. Cả hai đều bắt đầu cất cánh từ cuối thập niên 60, nhưng chưa bay thương mại. Le Bourget là nơi đối đầu để tranh giành hợp đồng.
Concorde trình diễn tốt đẹp, đến phiên chiếc Tupolev-144, sau khi bay là là, nhanh chóng bay dựng đứng ở độ cao 1.000 mét, rồi bỗng chúi mũi xuống đất, rơi xuống một khu phố dân cư ở thành phố nhỏ Goussainville. Cả sáu thành viên phi hành đoàn đều tử nạn. Trong những căn nhà bị phá hủy, nhân viên cấp cứu tìm được 8 xác và trợ giúp khoảng 20 người bị thương, 175 người không còn chỗ ở. Hộp đen của máy bay được Liên Xô thu hồi và mang về nước. Nguyên nhân tai nạn chưa bao giờ được làm rõ. Cho đến nay, vụ chiếc Tupolev rơi là thảm kịch lớn nhất lịch sử Triển lãm Le Bourget. Sau một tai nạn nữa lúc bay thử với phiên bản cải thiện, kiểu máy bay siêu thanh này chỉ bay thương mại vài tháng cho Aeroflot rồi bị rơi vào quên lãng.
Thụy My
Quốc Phương, RFA, 21/06/2023
Vụ xả súng vào hai trụ sở UBND xã ở tỉnh Đắk Lắk hôm 11/6 đã thu hút sự chú ý từ nước Pháp. Tờ báo Le Monde, với hàng triệu độc giả tại Pháp ở trong nước chưa kể hải ngoại, bình luận hôm 20/6/2023 rằng, vụ tấn công vũ trang làm thiệt mạng nhiều người và khiến nhiều người bị bắt giữ ở Tây Nguyên Việt Nam, là một sự kiện ‘gây sốc’, ‘hiếm hoi’ xảy ra ở quốc gia dưới sự cầm quyền của chính quyền do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo và đã làm dấy lên điều mà nhật báo này gọi là ‘bóng ma xung đột sắc tộc.’
Cảnh sát Cơ động, Cảnh sát đặc nhiệm, Công an tỉnh Đắk Lắk, lực lượng đặc nhiệm Quân khu 5 phối hợp triển khai phương án vây bắt những người bị tình nghi tham gia vụ tấn công hôm 11/6/2023 - TTXVN via Chính Phủ
"Những người tấn công từ các sắc dân thiểu số ở vùng cao nguyên đã giết chết các quan chức của Đảng cộng sản ở hai thị trấn và phóng hỏa công sở trước khi bị bắt giữ bởi một chiến dịch phối hợp chung của quân đội và cảnh sát", tờ Le Monde hôm 20/6 viết.
"Ở quốc gia cộng sản Việt Nam, các cuộc tấn công vào các cơ quan đại diện của Đảng cộng sản hiếm đến mức cuộc tấn công vũ trang kép vào chủ nhật, ngày 11 tháng 6, nhằm vào trụ sở các ủy ban nhân dân ở hai xã thuộc khu vực cao nguyên và các cơ quan công an liền kề, đã gây ra một cú sốc. Chín người đã thiệt mạng trong những hành động này, cơ sở bị đốt cháy. Các nhà chức trách đã triển khai một lực lượng quân đội và cảnh sát đông đảo, dẫn đến việc bắt giữ 50 người (con số này đã tăng lên nhiều) cho đến nay".
Vẫn theo tờ báo hàng đầu được nhiều bạn đọc thuộc đông đảo các giới quan tâm ở Pháp, mười ngày sau sự kiện, vẫn còn câu hỏi chưa có lời đáp về ‘động cơ thực sự’ của các cuộc tấn công.
"Trong khi báo chí chính thống chủ yếu đưa tin về việc bắt giữ những người tấn công, cơ quan kiểm duyệt của chính quyền đang theo dõi sát sao với cả trăm người đã bị phạt vì chia sẻ "thông tin sai lệch" trên mạng xã hội. Những người tấn công được Bộ Công an mô tả là "có tổ chức, hung bạo, táo bạo, man rợ và vô nhân đạo.
Đây là chủ đề nhạy cảm ở Việt Nam : hai xã có liên quan, Ea Ktur và Ea Tiêu, nằm ở tỉnh Đắk Lắk, vùng núi cao nguyên Trung phần, cao nguyên có dân tộc thiểu số sinh sống trong một thời gian dài mà không chịu được sự áp đảo hiện nay bởi sự thống trị của người Việt đến từ đồng bằng – nhóm dân tộc đa số (được gọi là "Kinh") chiếm tới 85% trong tổng số (trên) 97 triệu người Việt Nam. Đó là ‘xứ sở Hoàng Triều Cương Thổ’ Nam Đông Dương xưa, với những dân tộc được người Pháp và người Mỹ truyền đạo", tờ báo Pháp được thành lập từ cuối Thế chiến II, viết.
Vẫn theo Le Monde, kể từ khi thống nhất, vào năm 1976, dưới sự bảo trợ của Đảng cộng sản, chính quyền Việt Nam "đã bị cáo buộc đàn áp các nhóm sắc dân này, những người đã từng chiến đấu với họ trong các cuộc chiến tranh chống Pháp, Mỹ hay Campuchia".
Và theo Le Monde, đã có những điều mà báo này gọi là bất bình xảy ra trong những sắc dân bản địa ở Tây Nguyên trước chính quyền, mà có nguyên nhân từ việc được tờ báo gọi là ‘cướp đất’, Le Monde viết :
"Những bất bình của họ, trong những đợt bùng phát bạo lực hiếm hoi hoặc các cuộc biểu tình bị đàn áp dã man, liên quan việc chiếm đoạt đất đai hoặc rừng của họ, suy thoái môi trường và tấn công quyền tự do tín ngưỡng.
Ít nhất một cuộc biểu tình của dân làng vào ngày 20/4, trong cùng huyện xảy ra các cuộc tấn công trên, đã được các hiệp hội lưu vong để bảo vệ quyền của "người Thượng" đưa tin, sau khi có việc xả nước thải vào một hồ nước, và những người biểu tình đã bị đánh bằng dùi cui điện khiến bảy người bị thương, theo tổ chức phi chính phủ ‘True Voice of Dega’ ở Hoa Kỳ".
Hôm 21/6/2023, từ Paris, ông Menras André Marcel, người có song tịch Pháp – Việt và có tên Việt Nam là Hồ Cương Quyết, cựu giáo chức, nhà làm phim tài liệu và nhà quan sát nhân quyền Việt Nam, bình luận trên quan điểm riêng với Đài Á Châu Tự Do về bài báo trên tờ Le Monde nói trên về vụ nổ súng tại huyện Cư Cuin, tỉnh Đắk Lắk, Việt Nam, mà tới hôm thứ Ba theo truyền thông Việt Nam đã có ‘74 người bị bắt giữ cùng 15 khẩu súng bị thu’. Ông nói :
"Tôi nghĩ mặc dù Le Monde không phải là cơ quan phát ngôn quan điểm chính trị của tất cả mọi người (ở Pháp), bài báo được Le Monde đăng tải đã hướng sự chú ý của quốc tế vào một chủ đề về Việt Nam, mà không phải chỉ là một biến cố, mà còn là một bi kịch, một bi kịch theo tôi đã có chiều kích quốc tế.
Một mặt, mặc dù cá nhân tôi không đồng ý và không chia sẻ với bất cứ hành vi, hành động bạo lực nào, mà tôi cho rằng khó có thể biện minh, bạo lực không phải là triết lý của cá nhân tôi, nhưng mặt khác tôi cũng cho rằng chẳng có gì mà lại đến từ hư vô.
Nếu trong biến cố này, hành động bạo lực đã xảy ra như với một sự bùng nổ và bạo hành, thì theo tôi nó có thể có những nguyên nhân mà đã bị che đậy trong nhiều thập niên bởi những nỗi đau, bởi những hành động cướp đất và làm nhục mà những cộng đồng bản địa đã phải chịu đựng, đến mức mà người ta tự hỏi là liệu còn có thể chịu đựng, hay tha thứ được nữa và ở đâu, hay đến mức mà người ta đã thất vọng tràn trề, và đó theo tôi đó có thể là những động lực của động cơ".
Hiện trường vụ tấn công trụ sở Ủy ban Nhân dân xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk. Hình : TTXVN via Chính Phủ
‘Không thể biện minh, nhưng có nguyên nhân cội rễ’
Tiếp tục phân tích về sự kiện mà ông gọi là "bi kịch" vừa diễn ra ở Tây Nguyên, ông Menras André Marcel nói tiếp :
"Hành động quá khích này có thể là sự biểu đạt của những nỗi đau khổ không thể chịu đựng được hơn nữa, và qua đó, có thể người ta muốn nói trong cách thức bùng nổ và bạo hành một thông điệp rằng ‘chúng tôi không tán thành !"
Vẫn theo ông Menras, nếu hành vi bạo hành một mặt là không thể biện minh, thì mặt khác nó lại có thể giải thích và hiểu được bởi sự thể của những đau khổ mà những cộng đồng sắc tộc bản địa này đã phải chịu đựng trong suốt nhiều thập niên.
Ông nói tiếp :
"Một người bạn của tôi, nhà văn Nguyên Ngọc, người đã rất gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên đã nghe thấy người dân ở đây nói rằng trong suốt hết năm này qua năm khác, những quyền sinh sống giản dị của những người sắc dân bản địa ở trên quê cha đất tổ, trên mảnh đất ngàn đời sinh sống, canh tác, nơi mà văn hóa của họ cắm rễ, đã bị vi phạm, đã bị cướp đi.
Và tôi nghĩ như thế những người dân bản địa ấy thấy rằng không thể chịu đựng được mãi, và tới một ngày sẽ dẫn tới một điểm đứt gãy, bùng nổ, và khi điểm ấy xảy ra rồi, thì tôi lại tin rằng nếu chính quyền Việt Nam từ Hà Nội lại vin vào đó tăng cường việc bắt bớ, tăng cường siết chặt thêm an ninh, và đẩy mạnh thêm nữa sự kiểm soát vốn đã ngặt nghèo ở đó, thì những điều đó lại dẫn đến những điểm đứt gãy, bùng nổ nữa ở các cư dân bản địa, đồng bào sắc dân bị cho là ‘thiểu số’ ở đó mà thôi.
Vì sao ? Vì điều ấy là hợp quy luật thôi và không thể tránh khỏi, bởi vì con người ta không phải là những con cừu, thành ra nói tóm lại, trong khi bạo lực, bạo hành không phải là triết lý của tôi, thì trong bi kịch này đã có những lý do xã hội và chính trị của nó, và thậm chí với tôi, chính những nguyên nhân chính trị, xã hội này mới là chính yếu, then chốt, chứ không phải là lý do sắc tộc".
Quốc Phương
Nguồn : RFA, 21/06/2023
****************************
Bạo động ở Tây Nguyên ‘gây nguy hiểm cho người Thượng xin tị nạn’
Nguyễn Đình Thắng, VOA, 20/06/2023
Vụ tấn công vào cơ quan công quyền ở Đắk Lắk có thể là cái cớ để chính quyền Việt Nam tăng cường đàn áp và bắt bớ ở Tây Nguyên, khiến cho những người Thượng đang chờ xin tị nạn ở Thái Lan cũng gặp nguy hiểm, một chuyên gia giúp đỡ người tị nạn nói với VOA.
Chính quyền Campuchia tiếp tục trục xuất người Thượng tị nạn - Ảnh minh họa
Vụ tấn công bạo lực bằng dao và súng vào rạng sáng ngày 11/6 ở huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, khiến 9 người thiệt mạng đã kích hoạt một đợt trấn áp quyết liệt và bắt giữ người rầm rộ của chính quyền Việt Nam.
Cho đến ngày 20/6, đã có 74 nghi phạm bị bắt giữ, bao gồm toàn bộ những người cầm đầu vụ tấn công, trang mạng VnExpress dẫn lời Thiếu tướng Lê Vinh Quy, Giám đốc Công an tỉnh Đắk Lắk, cho biết. Ông Quy cũng nói thêm là còn ‘hai người đang bỏ trốn nhưng họ không có vai trò chủ chốt’.
Hiện công an chưa công bố kết quả điều tra cũng như cáo trạng đối với những người này nên chưa rõ họ sẽ bị kết tội theo điều luật nào với mức án ra sao.
‘Lợi dụng để đàn áp’
Trao đổi với VOA từ thủ đô Washington của Hoa Kỳ, tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, giám đốc BPSOS, tổ chức chuyên giúp đỡ người tị nạn từ Việt Nam, cảnh báo việc chính quyền Việt Nam ‘đang lợi dụng hành vi bạo động của một số người để đàn áp hàng loạt người Thượng ở Tây Nguyên’.
Ông chỉ ra việc ‘một số dư luận viên đã lên mạng nêu tên các hội nhóm đấu tranh của người Thượng như Người Thượng vì Công Lý, Hội Thánh Tin Lành Đấng Christ Tây Nguyên để ‘tạo ấn tượng là hai nhóm này đứng đằng sau vụ bao động’.
"Nó làm cho những người tị nạn đang còn bên Thái Lan trong tổ chức Người Thượng vì Công lý có thể sẽ rất nguy hiểm bởi vì nhà nước Việt Nam có thể yêu cầu chính phủ Thái Lan bàn giao những người này lại cho Việt Nam, viện cớ rằng họ đang truy bắt những phần tử khủng bố", ông Thắng lý giải.
Ông lên án giới chức Việt Nam ‘đã có những thông tin kích động bạo lực để khuyến khích người dân thường ra đường tham gia truy bắt những phần tử tình nghi’. "Họ cứ thấy ai mặc đồ rằn ri thì bắt giữ và đánh đập", ông nói.
Ngoài ra, tiến sĩ Thắng cũng bày tỏ lo ngại các nghi phạm sau khi bị bắt giữ sẽ bị ‘tra tấn, đối xử như con vật, xúc phạm nhân phẩm…’
Trước tình hình này, vị giám đốc BPSOS cho biết tổ chức của ông ngay lập tức đã thực hiện các biện pháp bảo vệ người Thượng tị nạn. Ngay sau khi vụ việc xảy ra hôm 11/6, BPSOS đã liên lạc với giới chức Liên Hiệp Quốc, Bộ Ngoại giao Mỹ và các tòa đại sứ để thông báo về nguy cơ.
"Một khi chính quyền Việt Nam biết quốc tế đang theo dõi thì hy vọng họ không dại dột mà manh động", ông giải thích và cho hay BPSOS liên tục cập nhật các bản báo cáo cho quốc tế về tình hình Tây Nguyên.
‘Chưa có ai chạy sang’
Đối với những người Thượng ở Thái Lan đang chờ xin quy chế tị nạn hay đi tị nạn, ông Thắng cho biết BPSOS đang ‘di dời những ai đang bị nguy hiểm’. Dấu hiệu nguy hiểm mà ông chỉ ra là ‘cảnh sát Thái Lan đang truy lùng’, ‘Việt Nam đang yêu cầu Interpol truy nã’, hay ‘xuất hiện những người lạ mặt nhằm bắt cóc’…
"Chúng tôi sắp xếp cho họ những nơi trú ẩn an toàn ở Thái Lan", ông cho hay và nói thêm tổ chức của ông đang thúc đẩy các quốc gia tiếp nhận nhanh chóng để những ai đã có quy chế tị nạn được ra đi càng sớm càng tốt, còn những ai đang nộp hồ sơ xin quy chế tị nạn thì BPSOS sẽ yêu cầu Liên Hiệp Quốc nhanh chóng cứu xét.
Theo quan sát của ông, đến nay, ‘chưa có ai từ Đắk Lắk chạy sang Campuchia hay Thái Lan do liên quan đến vụ tấn công’ mà theo giải thích của ông có thể là do chính quyền Campuchia đang chặn bắt gắt gao tất cả những người Thượng nào trốn sang lãnh thổ của họ để mượn đường sang Thái Lan.
Trong trường hợp có người từ Đắk Lắk chạy được sang Thái Lan và liên hệ BPSOS giúp đỡ cho đi tị nạn, ông Thắng nói bên ông ‘phải điều tra cho rõ’.
"Nếu như người đó có hành vi khủng bố thì chúng tôi không đại diện được và Liên Hiệp Quốc cũng không bênh vực được vì đó là hành vi vi phạm nhân quyền một cách nghiêm trọng", ông trình bày và cho rằng quy chế tị nạn ‘chỉ cấp cho những ai không vi phạm nhân quyền người khác’.
"Có những người dân bị cáo buộc, hoặc thân nhân của những người bị bắt đang trong vòng điều tra chưa rõ ràng, họ sợ quá mà chạy đi thì chúng tôi vẫn lên tiếng bảo vệ cho họ, vẫn có luật sư bảo vệ cho họ".
Về phương cách xác minh một người nào đó có dính đến vụ tấn công ở Tây Nguyên hay không, ông Thắng nói bên ông sẽ trình bày cho Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người Tị nạn, tức UNHCR, những thông tin về đối tượng đó. UNHCR sẽ liên lạc với chính quyền Việt Nam để xác minh và những gì phía Việt Nam đưa ra sẽ được các luật sư của BPSOS phối kiểm lại xem có đúng hay không.
Cho đến giờ, theo quan sát của ông thì những người Thượng ở Thái Lan ‘không liên quan gì đến vụ bạo động ở Đắk Lắk’. "Sau vụ việc xảy ra, khá nhiều người Thượng tại Thái liên lạc với chúng tôi. Họ bày tỏ hết sức hoảng hốt, rất là bất ngờ, hầu như không biết gì hết. Họ cho biết họ nhận được video, hình ảnh từ trong nước mà không biết ai gửi ra", ông giải thích.
"Chúng tôi không nghĩ người Thượng tị nạn ở Thái Lan có bất kỳ sự liên quan nào, vì nếu liên quan thì họ đã không chủ động liên lạc chúng tôi nhờ truy tìm xem người đứng sau vụ bạo động là ai", ông Thắng nói.
Lên án bạo lực
Khi được hỏi về quan điểm của BPSOS đối với vụ tấn công ở Đắk Lắk, ông Thắng nói : "Chúng tôi lên án bất kỳ hành vi bạo lực nào. Chúng tôi muốn phát triển xã hội dân sự ổn định, ôn hòa. Chúng tôi không chấp nhận và chúng tôi lên án bất kỳ hành vi bạo lực nào từ phía người dân với nhau, của người dân đối với chính quyền và của chính quyền đối với người dân".
Về lý do người Thượng ra đi tìm đường tị nạn trong thời gian qua, ông Thắng chỉ ra hai lý do ‘sắc tộc’ và ‘tôn giáo’.
"Người Thượng là dân bản địa ở Tây Nguyên nhưng chính quyền nhất quyết không công nhận họ là dân bản địa mà chỉ gọi họ là dân thiểu số. Nếu là dân thiểu số thì họ có thể bị di dời đến bất cứ nơi đâu, trong khi dân bản địa phải bám trụ đất đai của tổ tiên họ. Do họ không được công nhận là dân bản địa nên đất đai họ bị chiếm nhiều", ông nói.
Về lý do tôn giáo, ông Thắng chỉ ra rất nhiều người Thượng theo đạo Tin Lành nhưng không được nhà nước công nhận. Chính quyền ‘buộc họ phải bỏ đạo, nếu không phải tham gia vào các Hội thánh Tin lành do Nhà nước kiểm soát’.
"Họ không chấp nhận nên bị sách nhiễu, bị đánh đập, bị tù đày, bị đe dọa. Do đó họ phải chạy sang Thái Lan lánh nạn".
Theo lời ông, sau giai đoạn cao điểm vào đầu những năm 2000 sau vụ bạo loạn ở Tây Nguyên, những năm gần đây mỗi năm ‘có khoảng 100-200 người Thượng đi tị nạn’ và có những địa phương ở Tây Nguyên, con số tị nạn ‘có giảm đi’.
"Tiếc là trong 8-9 tháng trở lại đây chính quyền bắt đầu đàn áp lại như cũ, nhất là đối với những người theo hội thánh Tin Lành độc lập tại tư gia", ông Thắng cho biết.
Nguồn : VOA, 20/06/2023
