Vụ tấn công vũ trang ở Đắk Lắk làm dấy lên ‘bóng ma xung đột sắc tộc’

Quốc Phương, RFA, 21/06/2023

Vụ xả súng vào hai trụ sở UBND xã ở tỉnh Đắk Lắk hôm 11/6 đã thu hút sự chú ý từ nước Pháp. Tờ báo Le Monde, với hàng triệu độc giả tại Pháp ở trong nước chưa kể hải ngoại, bình luận hôm 20/6/2023 rằng, vụ tấn công vũ trang làm thiệt mạng nhiều người và khiến nhiều người bị bắt giữ ở Tây Nguyên Việt Nam, là một sự kiện ‘gây sốc’, ‘hiếm hoi’ xảy ra ở quốc gia dưới sự cầm quyền của chính quyền do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo và đã làm dấy lên điều mà nhật báo này gọi là ‘bóng ma xung đột sắc tộc.’

Cảnh sát Cơ động, Cảnh sát đặc nhiệm, Công an tỉnh Đắk Lắk, lực lượng đặc nhiệm Quân khu 5 phối hợp triển khai phương án vây bắt những người bị tình nghi tham gia vụ tấn công hôm 11/6/2023 - TTXVN via Chính Phủ

"Những người tấn công từ các sắc dân thiểu số ở vùng cao nguyên đã giết chết các quan chức của Đảng cộng sản ở hai thị trấn và phóng hỏa công sở trước khi bị bắt giữ bởi một chiến dịch phối hợp chung của quân đội và cảnh sát", tờ Le Monde hôm 20/6 viết.

"Ở quốc gia cộng sản Việt Nam, các cuộc tấn công vào các cơ quan đại diện của Đảng cộng sản hiếm đến mức cuộc tấn công vũ trang kép vào chủ nhật, ngày 11 tháng 6, nhằm vào trụ sở các ủy ban nhân dân ở hai xã thuộc khu vực cao nguyên và các cơ quan công an liền kề, đã gây ra một cú sốc. Chín người đã thiệt mạng trong những hành động này, cơ sở bị đốt cháy. Các nhà chức trách đã triển khai một lực lượng quân đội và cảnh sát đông đảo, dẫn đến việc bắt giữ 50 người (con số này đã tăng lên nhiều) cho đến nay".

Vẫn theo tờ báo hàng đầu được nhiều bạn đọc thuộc đông đảo các giới quan tâm ở Pháp, mười ngày sau sự kiện, vẫn còn câu hỏi chưa có lời đáp về ‘động cơ thực sự’ của các cuộc tấn công.

"Trong khi báo chí chính thống chủ yếu đưa tin về việc bắt giữ những người tấn công, cơ quan kiểm duyệt của chính quyền đang theo dõi sát sao với cả trăm người đã bị phạt vì chia sẻ "thông tin sai lệch" trên mạng xã hội. Những người tấn công được Bộ Công an mô tả là "có tổ chức, hung bạo, táo bạo, man rợ và vô nhân đạo.

Đây là chủ đề nhạy cảm ở Việt Nam : hai xã có liên quan, Ea Ktur và Ea Tiêu, nằm ở tỉnh Đắk Lắk, vùng núi cao nguyên Trung phần, cao nguyên có dân tộc thiểu số sinh sống trong một thời gian dài mà không chịu được sự áp đảo hiện nay bởi sự thống trị của người Việt đến từ đồng bằng – nhóm dân tộc đa số (được gọi là "Kinh") chiếm tới 85% trong tổng số (trên) 97 triệu người Việt Nam. Đó là ‘xứ sở Hoàng Triều Cương Thổ’ Nam Đông Dương xưa, với những dân tộc được người Pháp và người Mỹ truyền đạo", tờ báo Pháp được thành lập từ cuối Thế chiến II, viết.

Vẫn theo Le Monde, kể từ khi thống nhất, vào năm 1976, dưới sự bảo trợ của Đảng cộng sản, chính quyền Việt Nam "đã bị cáo buộc đàn áp các nhóm sắc dân này, những người đã từng chiến đấu với họ trong các cuộc chiến tranh chống Pháp, Mỹ hay Campuchia".

‘Cướp đất và bất bình’

Và theo Le Monde, đã có những điều mà báo này gọi là bất bình xảy ra trong những sắc dân bản địa ở Tây Nguyên trước chính quyền, mà có nguyên nhân từ việc được tờ báo gọi là ‘cướp đất’, Le Monde viết :

"Những bất bình của họ, trong những đợt bùng phát bạo lực hiếm hoi hoặc các cuộc biểu tình bị đàn áp dã man, liên quan việc chiếm đoạt đất đai hoặc rừng của họ, suy thoái môi trường và tấn công quyền tự do tín ngưỡng.

Ít nhất một cuộc biểu tình của dân làng vào ngày 20/4, trong cùng huyện xảy ra các cuộc tấn công trên, đã được các hiệp hội lưu vong để bảo vệ quyền của "người Thượng" đưa tin, sau khi có việc xả nước thải vào một hồ nước, và những người biểu tình đã bị đánh bằng dùi cui điện khiến bảy người bị thương, theo tổ chức phi chính phủ ‘True Voice of Dega’ ở Hoa Kỳ".

Hôm 21/6/2023, từ Paris, ông Menras André Marcel, người có song tịch Pháp – Việt và có tên Việt Nam là Hồ Cương Quyết, cựu giáo chức, nhà làm phim tài liệu và nhà quan sát nhân quyền Việt Nam, bình luận trên quan điểm riêng với Đài Á Châu Tự Do về bài báo trên tờ Le Monde nói trên về vụ nổ súng tại huyện Cư Cuin, tỉnh Đắk Lắk, Việt Nam, mà tới hôm thứ Ba theo truyền thông Việt Nam đã có ‘74 người bị bắt giữ cùng 15 khẩu súng bị thu’. Ông nói :

"Tôi nghĩ mặc dù Le Monde không phải là cơ quan phát ngôn quan điểm chính trị của tất cả mọi người (ở Pháp), bài báo được Le Monde đăng tải đã hướng sự chú ý của quốc tế vào một chủ đề về Việt Nam, mà không phải chỉ là một biến cố, mà còn là một bi kịch, một bi kịch theo tôi đã có chiều kích quốc tế.

Một mặt, mặc dù cá nhân tôi không đồng ý và không chia sẻ với bất cứ hành vi, hành động bạo lực nào, mà tôi cho rằng khó có thể biện minh, bạo lực không phải là triết lý của cá nhân tôi, nhưng mặt khác tôi cũng cho rằng chẳng có gì mà lại đến từ hư vô.

Nếu trong biến cố này, hành động bạo lực đã xảy ra như với một sự bùng nổ và bạo hành, thì theo tôi nó có thể có những nguyên nhân mà đã bị che đậy trong nhiều thập niên bởi những nỗi đau, bởi những hành động cướp đất và làm nhục mà những cộng đồng bản địa đã phải chịu đựng, đến mức mà người ta tự hỏi là liệu còn có thể chịu đựng, hay tha thứ được nữa và ở đâu, hay đến mức mà người ta đã thất vọng tràn trề, và đó theo tôi đó có thể là những động lực của động cơ".

Hiện trường vụ tấn công trụ sở Ủy ban Nhân dân xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk. Hình : TTXVN via Chính Phủ

‘Không thể biện minh, nhưng có nguyên nhân cội rễ’

Tiếp tục phân tích về sự kiện mà ông gọi là "bi kịch" vừa diễn ra ở Tây Nguyên, ông Menras André Marcel nói tiếp :

"Hành động quá khích này có thể là sự biểu đạt của những nỗi đau khổ không thể chịu đựng được hơn nữa, và qua đó, có thể người ta muốn nói trong cách thức bùng nổ và bạo hành một thông điệp rằng ‘chúng tôi không tán thành !"

Vẫn theo ông Menras, nếu hành vi bạo hành một mặt là không thể biện minh, thì mặt khác nó lại có thể giải thích và hiểu được bởi sự thể của những đau khổ mà những cộng đồng sắc tộc bản địa này đã phải chịu đựng trong suốt nhiều thập niên.

Ông nói tiếp :

"Một người bạn của tôi, nhà văn Nguyên Ngọc, người đã rất gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên đã nghe thấy người dân ở đây nói rằng trong suốt hết năm này qua năm khác, những quyền sinh sống giản dị của những người sắc dân bản địa ở trên quê cha đất tổ, trên mảnh đất ngàn đời sinh sống, canh tác, nơi mà văn hóa của họ cắm rễ, đã bị vi phạm, đã bị cướp đi.

Và tôi nghĩ như thế những người dân bản địa ấy thấy rằng không thể chịu đựng được mãi, và tới một ngày sẽ dẫn tới một điểm đứt gãy, bùng nổ, và khi điểm ấy xảy ra rồi, thì tôi lại tin rằng nếu chính quyền Việt Nam từ Hà Nội lại vin vào đó tăng cường việc bắt bớ, tăng cường siết chặt thêm an ninh, và đẩy mạnh thêm nữa sự kiểm soát vốn đã ngặt nghèo ở đó, thì những điều đó lại dẫn đến những điểm đứt gãy, bùng nổ nữa ở các cư dân bản địa, đồng bào sắc dân bị cho là ‘thiểu số’ ở đó mà thôi.

Vì sao ? Vì điều ấy là hợp quy luật thôi và không thể tránh khỏi, bởi vì con người ta không phải là những con cừu, thành ra nói tóm lại, trong khi bạo lực, bạo hành không phải là triết lý của tôi, thì trong bi kịch này đã có những lý do xã hội và chính trị của nó, và thậm chí với tôi, chính những nguyên nhân chính trị, xã hội này mới là chính yếu, then chốt, chứ không phải là lý do sắc tộc".

Quốc Phương

Nguồn : RFA, 21/06/2023

****************************

Bạo động ở Tây Nguyên ‘gây nguy hiểm cho người Thượng xin tị nạn’

Nguyễn Đình Thắng, VOA, 20/06/2023

Vụ tấn công vào cơ quan công quyền ở Đắk Lắk có thể là cái cớ để chính quyền Việt Nam tăng cường đàn áp và bắt bớ ở Tây Nguyên, khiến cho những người Thượng đang chờ xin tị nạn ở Thái Lan cũng gặp nguy hiểm, một chuyên gia giúp đỡ người tị nạn nói với VOA.

Chính quyền Campuchia tiếp tục trục xuất người Thượng tị nạn - Ảnh minh họa

Vụ tấn công bạo lực bằng dao và súng vào rạng sáng ngày 11/6 ở huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, khiến 9 người thiệt mạng đã kích hoạt một đợt trấn áp quyết liệt và bắt giữ người rầm rộ của chính quyền Việt Nam.

Cho đến ngày 20/6, đã có 74 nghi phạm bị bắt giữ, bao gồm toàn bộ những người cầm đầu vụ tấn công, trang mạng VnExpress dẫn lời Thiếu tướng Lê Vinh Quy, Giám đốc Công an tỉnh Đắk Lắk, cho biết. Ông Quy cũng nói thêm là còn ‘hai người đang bỏ trốn nhưng họ không có vai trò chủ chốt’.

Hiện công an chưa công bố kết quả điều tra cũng như cáo trạng đối với những người này nên chưa rõ họ sẽ bị kết tội theo điều luật nào với mức án ra sao.

‘Lợi dụng để đàn áp’

Trao đổi với VOA từ thủ đô Washington của Hoa Kỳ, tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, giám đốc BPSOS, tổ chức chuyên giúp đỡ người tị nạn từ Việt Nam, cảnh báo việc chính quyền Việt Nam ‘đang lợi dụng hành vi bạo động của một số người để đàn áp hàng loạt người Thượng ở Tây Nguyên’.

Ông chỉ ra việc ‘một số dư luận viên đã lên mạng nêu tên các hội nhóm đấu tranh của người Thượng như Người Thượng vì Công Lý, Hội Thánh Tin Lành Đấng Christ Tây Nguyên để ‘tạo ấn tượng là hai nhóm này đứng đằng sau vụ bao động’.

"Nó làm cho những người tị nạn đang còn bên Thái Lan trong tổ chức Người Thượng vì Công lý có thể sẽ rất nguy hiểm bởi vì nhà nước Việt Nam có thể yêu cầu chính phủ Thái Lan bàn giao những người này lại cho Việt Nam, viện cớ rằng họ đang truy bắt những phần tử khủng bố", ông Thắng lý giải.

Ông lên án giới chức Việt Nam ‘đã có những thông tin kích động bạo lực để khuyến khích người dân thường ra đường tham gia truy bắt những phần tử tình nghi’. "Họ cứ thấy ai mặc đồ rằn ri thì bắt giữ và đánh đập", ông nói.

Ngoài ra, tiến sĩ Thắng cũng bày tỏ lo ngại các nghi phạm sau khi bị bắt giữ sẽ bị ‘tra tấn, đối xử như con vật, xúc phạm nhân phẩm…’

Trước tình hình này, vị giám đốc BPSOS cho biết tổ chức của ông ngay lập tức đã thực hiện các biện pháp bảo vệ người Thượng tị nạn. Ngay sau khi vụ việc xảy ra hôm 11/6, BPSOS đã liên lạc với giới chức Liên Hiệp Quốc, Bộ Ngoại giao Mỹ và các tòa đại sứ để thông báo về nguy cơ.

"Một khi chính quyền Việt Nam biết quốc tế đang theo dõi thì hy vọng họ không dại dột mà manh động", ông giải thích và cho hay BPSOS liên tục cập nhật các bản báo cáo cho quốc tế về tình hình Tây Nguyên.

‘Chưa có ai chạy sang’

Đối với những người Thượng ở Thái Lan đang chờ xin quy chế tị nạn hay đi tị nạn, ông Thắng cho biết BPSOS đang ‘di dời những ai đang bị nguy hiểm’. Dấu hiệu nguy hiểm mà ông chỉ ra là ‘cảnh sát Thái Lan đang truy lùng’, ‘Việt Nam đang yêu cầu Interpol truy nã’, hay ‘xuất hiện những người lạ mặt nhằm bắt cóc’…

"Chúng tôi sắp xếp cho họ những nơi trú ẩn an toàn ở Thái Lan", ông cho hay và nói thêm tổ chức của ông đang thúc đẩy các quốc gia tiếp nhận nhanh chóng để những ai đã có quy chế tị nạn được ra đi càng sớm càng tốt, còn những ai đang nộp hồ sơ xin quy chế tị nạn thì BPSOS sẽ yêu cầu Liên Hiệp Quốc nhanh chóng cứu xét.

Theo quan sát của ông, đến nay, ‘chưa có ai từ Đắk Lắk chạy sang Campuchia hay Thái Lan do liên quan đến vụ tấn công’ mà theo giải thích của ông có thể là do chính quyền Campuchia đang chặn bắt gắt gao tất cả những người Thượng nào trốn sang lãnh thổ của họ để mượn đường sang Thái Lan.

Trong trường hợp có người từ Đắk Lắk chạy được sang Thái Lan và liên hệ BPSOS giúp đỡ cho đi tị nạn, ông Thắng nói bên ông ‘phải điều tra cho rõ’.

"Nếu như người đó có hành vi khủng bố thì chúng tôi không đại diện được và Liên Hiệp Quốc cũng không bênh vực được vì đó là hành vi vi phạm nhân quyền một cách nghiêm trọng", ông trình bày và cho rằng quy chế tị nạn ‘chỉ cấp cho những ai không vi phạm nhân quyền người khác’.

"Có những người dân bị cáo buộc, hoặc thân nhân của những người bị bắt đang trong vòng điều tra chưa rõ ràng, họ sợ quá mà chạy đi thì chúng tôi vẫn lên tiếng bảo vệ cho họ, vẫn có luật sư bảo vệ cho họ".

Về phương cách xác minh một người nào đó có dính đến vụ tấn công ở Tây Nguyên hay không, ông Thắng nói bên ông sẽ trình bày cho Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người Tị nạn, tức UNHCR, những thông tin về đối tượng đó. UNHCR sẽ liên lạc với chính quyền Việt Nam để xác minh và những gì phía Việt Nam đưa ra sẽ được các luật sư của BPSOS phối kiểm lại xem có đúng hay không.

Cho đến giờ, theo quan sát của ông thì những người Thượng ở Thái Lan ‘không liên quan gì đến vụ bạo động ở Đắk Lắk’. "Sau vụ việc xảy ra, khá nhiều người Thượng tại Thái liên lạc với chúng tôi. Họ bày tỏ hết sức hoảng hốt, rất là bất ngờ, hầu như không biết gì hết. Họ cho biết họ nhận được video, hình ảnh từ trong nước mà không biết ai gửi ra", ông giải thích.

"Chúng tôi không nghĩ người Thượng tị nạn ở Thái Lan có bất kỳ sự liên quan nào, vì nếu liên quan thì họ đã không chủ động liên lạc chúng tôi nhờ truy tìm xem người đứng sau vụ bạo động là ai", ông Thắng nói.

Lên án bạo lực

Khi được hỏi về quan điểm của BPSOS đối với vụ tấn công ở Đắk Lắk, ông Thắng nói : "Chúng tôi lên án bất kỳ hành vi bạo lực nào. Chúng tôi muốn phát triển xã hội dân sự ổn định, ôn hòa. Chúng tôi không chấp nhận và chúng tôi lên án bất kỳ hành vi bạo lực nào từ phía người dân với nhau, của người dân đối với chính quyền và của chính quyền đối với người dân".

Về lý do người Thượng ra đi tìm đường tị nạn trong thời gian qua, ông Thắng chỉ ra hai lý do ‘sắc tộc’ và ‘tôn giáo’.

"Người Thượng là dân bản địa ở Tây Nguyên nhưng chính quyền nhất quyết không công nhận họ là dân bản địa mà chỉ gọi họ là dân thiểu số. Nếu là dân thiểu số thì họ có thể bị di dời đến bất cứ nơi đâu, trong khi dân bản địa phải bám trụ đất đai của tổ tiên họ. Do họ không được công nhận là dân bản địa nên đất đai họ bị chiếm nhiều", ông nói.

Về lý do tôn giáo, ông Thắng chỉ ra rất nhiều người Thượng theo đạo Tin Lành nhưng không được nhà nước công nhận. Chính quyền ‘buộc họ phải bỏ đạo, nếu không phải tham gia vào các Hội thánh Tin lành do Nhà nước kiểm soát’.

"Họ không chấp nhận nên bị sách nhiễu, bị đánh đập, bị tù đày, bị đe dọa. Do đó họ phải chạy sang Thái Lan lánh nạn".

Theo lời ông, sau giai đoạn cao điểm vào đầu những năm 2000 sau vụ bạo loạn ở Tây Nguyên, những năm gần đây mỗi năm ‘có khoảng 100-200 người Thượng đi tị nạn’ và có những địa phương ở Tây Nguyên, con số tị nạn ‘có giảm đi’.

"Tiếc là trong 8-9 tháng trở lại đây chính quyền bắt đầu đàn áp lại như cũ, nhất là đối với những người theo hội thánh Tin Lành độc lập tại tư gia", ông Thắng cho biết.

Nguồn : VOA, 20/06/2023