Thông Luận

Báo chí nhà nước mới đây dẫn ý kiến nhiều chuyên gia cho rằng đã đến lúc điều tiết thị trường xăng dầu bằng thuế phí, thay vì Quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Người dân chờ đổ xăng tại một trạm xăng ở Hà Nội. AFP PHOTO

Trong lúc đó, Bộ Công Thương cũng đang lấy ý kiến xây dựng Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu, trong đó việc giữ hay bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu được bàn tới.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng độc lập, với hơn 30 năm kinh nghiệm làm trong ngành tài chính ngân hàng tại Mỹ, Đức và Việt Nam, hôm 29/1/2024 nhận định với RFA về Quỹ bình ổn giá xăng dầu tại Việt Nam :

"Quỹ xăng dầu được thiết lập là để ổn định giá xăng dầu. Như chúng ta đã biết, giá xăng dầu trên thế giới biến động rất mạnh. Đặc biệt Việt Nam là nước tiêu thụ xăng dầu và nhập khẩu xăng dầu, thành ra giá cả xăng dầu ở Việt Nam chịu ảnh hưởng của giá cả xăng dầu thế giới. Chính vì thế mà chính phủ lập ra quỹ bình ổn xăng dầu, là một quỹ để có thể điều chỉnh giá cho phù hợp với túi tiền của người dân Việt Nam. Thế nhưng những quỹ bình ổn này rất tiếc là đã không được vận hành một cách trơn tru và đã có sự lạm dụng ở đó".

Liên quan đề xuất dùng công cụ thuế để ổn định giá xăng dầu, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu cho biết thêm :

"Tôi đồng ý với quan điểm dùng thuế để điều chỉnh giá xăng dầu, thay vì dùng quỹ bình ổn giá xăng dầu".

Thanh tra Chính phủ vào ngày 4/1 đã công bố kết luận thanh tra xăng dầu, trong đó nêu rõ Bộ Công Thương có vi phạm trong cấp phép kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu, điều hành giá xăng dầu... Cụ thể trong hơn 5 năm, liên Bộ Công Thương – Tài chính quyết định chi từ Quỹ bình ổn giá khi giá nhiên liệu chưa tăng, số tiền gần 1.143 tỷ đồng, và chi bình ổn cao hơn mức tăng giá, hơn 318 tỷ…

Cùng thời điểm đó, Bộ Công an cũng xử lý với hành vi vi phạm pháp luật trong sử dụng Quỹ bình ổn xăng dầu, kê khai nộp thuế bảo vệ môi trường tại ba doanh nghiệp, gồm : Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Minh Đức (của đại gia kim cương Chu Đăng Khoa), Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil và Công ty trách nhiệm hữu hạn Vận tải thủy bộ Hải Hà.

Mới nhất là vào ngày 29/1/2024, Tổng cục Hải quan đã yêu cầu các Cục Hải quan dừng thực hiện thủ tục hải quan đối với xăng dầu và nguyên liệu xuất nhập khẩu của Công ty Hải Hà và Công ty Xuyên Việt Oil vì không đủ điều kiện thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu, tạm nhập tái xuất…

Trước đó, Cơ quan cảnh sát điều tra - Bộ Công an đã khởi tố, bắt tạm giam bà Trần Tuyết Mai - Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Tổng Giám đốc Công ty Hải Hà - do không nộp số tiền trích lập Quỹ Bình ổn giá xăng dầu và sử dụng tiền Quỹ Bình ổn giá trái quy định của pháp luật, gây thất thoát tài sản nhà nước hơn 317 tỷ đồng.

Người dân chờ đổ xăng tại một trạm xăng ở Hà Nội. AFP PHOTO.

PGS. TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện phó Viện Nghiên cứu Thị trường Giá cả, giải thích với RFA hôm 29/1/2024 :

"Hiện nay quỹ bình ổn giá xăng dầu có những quan điểm khác nhau là nên tồn tại hay không ? Vừa qua, có một số số doanh nghiệp vi phạm, kết luận của thanh tra là công việc quản lý và giám sát quỹ bình ổn chưa có hiệu quả. Có nghĩa là họ sử dụng sai mục đích, chứ không phải tham ô. Đáng lý phải mở những tài khoản riêng để sử dụng khi cần lấy tiền ra, nhưng họ quản lý còn lỏng lẻo".

PGS. TS. Ngô Trí Long cho biết thêm, sắp tới Việt Nam sẽ xây dựng một nghị định hoàn toàn mới, hiện vẫn đang bàn cãi liệu có nên tồn tại quỹ bình ổn giá xăng dầu hay không ? Ông Long nói tiếp :

"Thực tế quỹ bình ổn giá xăng dầu có ba đối tượng, thứ nhất là nhà nước có được lợi gì không, doanh nghiệp có được lợi gì không và người tiêu dùng có được là gì không. Thực chất đối với doanh nghiệp thì chẳng lợi gì cả. Còn người tiêu dùng thì người ta nói là tiền của người ta ứng ra trước, sau này khi có sự cố bỏ ra thì người ta cũng chẳng lợi gì. Chẳng qua lợi nhất là nhà nước, bởi vì nó phục vụ cho công tác điều hành giá khi giá xăng dầu, giá năng lượng tăng quá mức, sẽ ảnh hưởng đến mặt bằng giá, gây lạm phát".

Một người dân ở Sài Gòn không muốn nêu tên vì lý do an toàn, nêu ý kiến của mình về quỹ bình ổn giá xăng dầu :

"Không nên tồn tại cái quỹ đó, người dân tốn thêm tiền mà không được hưởng lợi gì. Thậm chí nó sử dụng thế nào mình cũng không biết. Không hiểu cái quỹ đó vận hành thế nào, nhưng giá vẫn tăng đều. Vấn đề là sử dụng không minh bạch".

Theo thông tin từ Bộ Tài chính, đến hết quý 3/2023, số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu là 7.058,55 tỷ đồng. Trong đó Petrolimex có số dư Quỹ Bình ổn cao nhất với 3.088,31 tỷ đồng, chiếm hơn 40% tổng số dư quỹ. Công ty Hải Hà với hơn 612 tỷ đồng ; Công ty Thiên Minh Đức 466 tỷ đồng ; Công ty Cổ phần Thương mại dầu khí Đồng Tháp với 446 tỷ đồng…

Tầng suất điều hành giá xăng trước đây là 30 ngày, sau xuống còn 15 ngày, rồi xuống 10 ngày, giờ xuống 7 ngày… gần sát giá thị trường thì theo PGS. TS. Ngô Trí Long có cần quỹ bình ổn giá xăng dầu nữa hay không là vấn đề đáng bàn ?

"Mặt trái của quỹ bình ổn giá xăng dầu vừa qua không phải quỹ đó bất ổn. Nhưng việc sử dụng và quản lý quỹ mà có vấn đề. Có ba vấn đề, một là nguồn hình thành từ đâu, ở đâu mà có ? Thứ hai là có rồi thì sử dụng ra sao ? Ba là trong quá trình sử dụng quản lý ra sao ? Cho nên còn nhiều quan điểm khác nhau.

Trong cơ chế thị trường, giá theo giá thị trường phụ thuộc cung cầu. Đặc biệt xăng dầu phụ thuộc giá thế giới. Việt Nam hiện nay sản xuất được 70 % còn 30 % phải nhập, cho nên vấn đề điều khiển giá lên xuống phụ thuộc hai van, một là thuế và hai là quỹ bình ổn".

Vì vậy theo ông Long, nếu bỏ quỹ bình ổn thì trong bối cảnh giá thế giới tăng cao mà muốn ấn định giá xăng dầu trong nước thấp, thì nhà nước phải giảm thuế.

Dù quỹ bình ổn xăng dầu thực chất không giúp người tiêu dùng giảm chi phí, nhưng theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, thuộc Học viện Tài chính Việt Nam, thì quỹ bình ổn xăng dầu là công cụ chống xăng dầu tăng giá sốc. Tuy nhiên khi trả lời RFA trước đây, ông Thịnh cho rằng, vấn đề là sử dụng quỹ sao cho phù hợp, linh hoạt, đảm bảo tính hiệu quả, bền vững. Vì quỹ chỉ có tác dụng ở những thời điểm nhất định, giúp Nhà nước điều tiết giá và ‘chống sốc’ tăng giá cho người dân chứ không thể là công cụ làm thay mãi được.

Nguồn : RFA, 29/01/2024

Hàng loạt cây xăng ở khu vực phía nam vào năm ngoái treo biển nghỉ bán vì hết hàng. Tình trạng này diễn ra trong một thời gian dài, tác động tiêu cực đến nền kinh tế và đời sống xã hội ở Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía nam.

Lực lượng Công an kiểm tra một cơ sở kinh doanh xăng dầu tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày 15/06/2022 - Ảnh minh họa

Doanh nghiệp thì đổ lỗi cho chính sách của Nhà nước, do trước đó đã tước giấy phép nhập khẩu xăng dầu của 7 doanh nghiệp đầu mối, dẫn đến nguồn cung bị gián đoạn. Còn cơ quan quản lý thì đổ cho nạn buôn lậu, và ảnh hưởng từ thị trường chứng khoán, cũng như thiên tai.

Tình trạng vừa nêu đã đặt ra dấu hỏi lớn về năng lực quản lý của các cơ quan nhà nước trong vấn đề an ninh năng lượng, và trực tiếp đặt nghi vấn về khả năng lãnh đạo của Đảng cộng sản cầm quyền.

Hôm 29/10, lực lượng công an Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức diễn tập chống bạo loạn. Buổi diễn tập được mô phỏng là để đối phó với việc "Lợi dụng tình trạng khan hiếm và giá xăng dầu tăng cao để tụ tập đông người, gây rối an ninh trật tự trước trụ sở Tổng kho xăng dầu Nhà Bè".

Và như mọi lần thì các "thành phần phản động và cơ hội chính trị" phải giơ đầu chịu báng, khi lực lượng công an mô tả họ là đứng sau xúi giục cuộc nổi loạn.

Sẽ không có gì đáng để nói bởi đổ lỗi cho các "thành phần phản động" vẫn là thói quen của công an Việt Nam mỗi khi xảy ra sự việc nào đó ảnh hưởng đến uy tín của chế độ.

Phản ứng trước việc công an Thành phố Hồ Chí Minh chuẩn bị trước kịch bản người dân biểu tình phản đối tình trạng khan hiếm xăng dầu, và trong đó đổ lỗi cho các lực lượng thù địch là đứng sau xúi giục, luật sư Nguyễn Văn Đài, chủ tịch Hội Anh em Dân chủ, từ Cộng hòa Liên Bang Đức, cho biết ý kiến :

"Không có bất kỳ một tổ chức, đảng phái chính trị đối lập nào, có thể xúi giục hay kích động được người dân, nếu như người dân không lâm vào cảnh đường cùng, cho nên, nếu như có những cuộc xuống đường biểu tình của người dân để đòi chính quyền cung cấp đầy đủ xăng dầu, thì đó trước hết xuất phát từ chính nhu cầu của người dân".

Lập luận tưởng là hợp lý như vậy thế nhưng lại chưa từng được thừa nhận bởi đảng cầm quyền.

Bởi từ trước đến nay, theo vị luật sư bất đồng chính kiến, thì hễ cứ có khó khăn xảy ra mà trên thực tế là do sự quản lý yếu kém của Đảng cộng sản, thì chế độ luôn tìm cách đổ lỗi cho các yếu tố khách quan, hay thế lực bên ngoài, hoặc các thành phần phản động ở trong nước, chứ không hề chịu nhận lấy trách nhiệm về mình. Ông nói thêm :

"Từ xưa đến nay, người dân Việt Nam đã có một câu ca rất chí lý rồi, tức là 'mất mùa thì tại thiên tai, được mùa thì bởi thiên tài Đảng ta', kể cả những thành tựu do chính người dân nỗ lực như là vấn đề xóa đói giảm nghèo, thì họ cũng giành công về Đảng. Còn khi họ mắc sai lầm, khuyết điểm thì luôn luôn đổ lỗi cho khách quan".

Diễn tập chống bạo động tại Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 15/12/2019. TTXVN

Một trong những đối tượng thường xuyên được dùng làm 'dê tế thần' mỗi khi xảy ra các sự việc liên quan đến biểu tình là đảng Việt Tân, một tổ chức mà chính quyền Việt Nam liệt vào danh sách ‘khủng bố". Nói không ngoa, thì ở Việt Nam cái tên Việt Tân đã được gắn liền với những cái mác như phản động, thế lực thù địch, và cơ hội chính trị. Đây là hậu quả của chính sách tuyên truyền dai dẳng và có hệ thống của chế độ.

Ngoài Việt Tân thì chính quyền cũng xem những tổ chức xã hội dân sự khác, dù là các tổ chức hoạt động nhân quyền, hay cổ xúy dân chủ là những tổ chức "phản động", và thường xuyên công kích những tổ chức này trên hệ thống tuyên truyền.

Trao đổi với đài RFA, ông Lê Thân, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Lê Hiếu Đằng, một tổ chức xã hội dân sự ở trong nước, cho biết quan điểm của ông về việc công an Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức diễn tập chống bạo loạn trong tình huống khủng hoảng nhiên liệu :

"Thiếu xăng dầu là do điều hành của bộ Công Thương của chính phủ, không có xăng dầu ảnh hưởng đến cuộc sống trực tiếp của dân thì dân phản đối chứ thế lực phản động nào dính vào đây. Chống bạo loạn ở đây là chống dân".

Lâu nay, Đảng cộng sản luôn phủ nhận cáo buộc "chống dân" do các nhà bất đồng chính kiến đưa ra. Thay vào đó, điều mà họ vẫn tuyên truyền chỉ những phần tử quá khích, hoặc những người bị lợi dụng thì mới là đối tượng đấu tranh của lực lượng công an.

Nhưng khi đọc mô tả về các nhóm đối tượng trong cuộc diễn tập chống bạo loạn được đăng trên Báo Công an Thành phố Hồ Chí Minh , thì thật khó có thể nghĩ theo cách nào khác, ngoài việc đây có vẻ như là một cuộc diễn tập để chống dân thường, cụ thể, nhóm đối tượng phản động được lột tả là "trong vai người đi bộ, đi xe ôm công nghệ, xe buýt, vân vân". Và cái gọi là "yêu sách" được nhóm chống đối này đưa ra, theo giả định của công an, lại là một đòi hỏi vô cùng chính đáng, cụ thể ở đây là "đòi giảm giá xăng, dầu và yêu cầu được cung cấp miễn phí xăng dầu vì các cửa hàng hiện đã đóng cửa".

Trong những năm qua đã xảy ra nhiều cuộc biểu tình quy mô lớn ở miền nam Việt Nam, trong đó phải kể đến làn sóng biểu tình chống dự luật Đặc Khu và Luật An ninh mạng hồi năm 2018, với sự tham gia của hàng chục ngàn người chỉ riêng ở Thành phố Hồ Chí Minh. Dẫn đến việc đàn áp và bắt bớ khốc liệt.

Lực lượng cảnh sát cơ động chuyên trách chống biểu tình diễn tập chống làn sóng bất mãn của người dân - Ảnh minh họa

Chính quyền sau đó đã thành lập lực lượng cảnh sát cơ động chuyên trách chống biểu tình ở nhiều địa phương, trong đó có nhiều tỉnh phía nam như Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, và Sóc Trăng.

Câu hỏi cần phải đặt ra ở đây là vì sao Đảng lại sợ chịu trách nhiệm cho những sai lầm về mặt chính sách mà chính họ gây ra, để rồi phải đi đến nước tiêu hao nguồn lực của đất nước vào việc ngăn chặn và dập tắt tiếng nói của dân chúng ?

Trả lời câu hỏi này, luật sư Nguyễn Văn Đài đưa ra nhận định của ông :

"Nếu như chúng ta đọc điều 4 hiến pháp thì thấy rằng họ khẳng định rất rõ ràng, rằng Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng tiên phong của giai cấp công nhân và người dân lao động Việt Nam, khi tự gọi mình là lực lượng tiên phong thì họ thừa nhận mình là lực lượng ưu tú nhất của mọi giai tầng trong xã hội. Thì khi như vậy thì họ cho rằng họ không bao giờ có sai lầm hay yếu kém.

Nếu bây giờ mà họ thừa nhận yếu kém thì rõ ràng những gì mà họ nói trước đây là không đúng. Đồng thời, họ cũng nhận thấy rõ, là nếu một đảng cầm quyền mà thừa nhận có quá nhiều khuyết điểm và sai lầm, thì dẫn đến việc người dân nghĩ rằng tại sao đảng của anh không từ bỏ quyền lực, và mở đường để người dân tự do chọn lựa đảng phái khác để thay thế.

Thế nên, việc thừa nhận sai lầm, khuyết điểm, hay yếu kém đối với Đảng cộng sản Việt Nam là điều rất khó chấp nhận".

Từ khi xảy ra cuộc khủng hoảng xăng dầu ở miền nam đến nay, vẫn chưa có bất cứ một cơ quan hay cá nhân nào đứng ra nhận trách nhiệm, và gánh chịu hậu quả. 

Trường Sơn

Nguồn : RFA, 31/10/2023

Làm sao để xăng dầu nhiều và giá rẻ ? 

Phạm Đình Bá, VNTB, 16/02/2023

Trên trang Việt Nam Thời Báo ngày 14/02/2023, Hoàng Mai thảo luận về những bế tắc trong thị trường xăng dầu và việc Bộ Công thương có khuynh hướng muốn quản trị thị trường xăng dầu bằng phương thức của ông chủ nhà nước độc quyền [1].

Loại bỏ cạnh tranh thông qua quy định giá, trong khi làm cho giá cả ổn định hơn, không dẫn đến giá nhiên liệu thấp hơn cho người tiêu dùng.

Hoàng Mai cho rằng chính sự thiếu nhất quán trong việc nhà nước ráng sức quản trị thị trường đã gây ra những hệ quả rối loạn thị trường xăng dầu ở thời gian qua. Tác giả gợi ý là thị trường xăng dầu cần được quản lý mang tính cạnh tranh.

Cách gợi ý của Hoàng Mai về thị trường xăng dầu với tính cạnh tranh là cách vận hành của thị trường tự do trong hầu hết các nước phát triển. Dưới đây là một ví dụ để minh họa cách làm nầy.

Sau một thời gian ngắn áp dụng các quy định, Gia Nã Đại ngày nay cam kết áp dụng phương pháp tiếp cận dựa trên thị trường để xác định giá dầu thô và nhiên liệu như xăng [2]. Mặc dù một số tỉnh đã chọn điều chỉnh giá xăng dầu và các loại nhiên liệu khác, nhưng cách tiếp cận này không dẫn đến giảm giá cho người tiêu dùng. Các quy định về giá của các tỉnh thường được áp dụng để cung cấp giá ổn định hơn.

Mặc dù ngày nay Gia Nã Đại dựa vào các thị trường cạnh tranh để xác định mức giá mà dân phải trả cho các loại nhiên liệu như xăng, nhưng không phải lúc nào cũng như vậy [2]. Từ những năm 1970 đến đầu những năm 80, giá tiêu dùng của Gia Nã Đại đối với xăng và các loại nhiên liệu khác chịu sự kiểm soát giá của chính phủ. Một thỏa thuận quan trọng đạt được vào năm 1985 đã loại bỏ các biện pháp kiểm soát đó để đảm bảo có đủ nguồn cung cấp các sản phẩm dầu mỏ với mức giá cạnh tranh nhất.

1974-1985 : Gia Nã Đại điều tiết dầu thô

Trong giai đoạn này, luật pháp liên bang và các thỏa thuận với các tỉnh sản xuất dầu đã đặt giá dầu thô dưới sự điều tiết của chính phủ [2]. Quy định này yêu cầu một hệ thống kiểm soát xuất khẩu dầu phức tạp, thuế xuất khẩu và trợ cấp nhập khẩu dầu cho các nhà máy lọc dầu của Gia Nã Đại. Kết quả là, có ít động lực hơn cho đầu tư kinh doanh vào nguồn cung cấp dầu thô mới và cho người tiêu dùng và doanh nghiệp để tiêu thụ nhiên liệu hiệu quả hơn.

1985 : Hiệp ước loại bỏ kiểm soát giá dầu thô

Theo các điều khoản của Hiệp định năm 1985, chính phủ Gia Nã Đại, và chính phủ các tỉnh Alberta, Saskatchewan và British Columbia đã đồng ý dỡ bỏ kiểm soát giá dầu thô. Việc bãi bỏ quy định đã làm tăng dòng đầu tư vào ngành dầu khí của Gia Nã Đại, hỗ trợ sự phát triển của ngành nầy.

Gia Nã Đại hiện cam kết thực hiện cách tiếp cận dựa trên thị trường đối với giá dầu và nhiên liệu. Điều này có nghĩa là chính phủ dựa vào thị trường cạnh tranh để xác định giá cả. Giá thiết lập trong thị trường tự do và cạnh tranh :

– Cung cấp thông tin chính xác hơn cho người sản xuất về quyết định đầu tư của họ

– Thông báo cho người tiêu dùng về giá trị của nhiên liệu họ sử dụng và liệu họ có cần điều chỉnh mức tiêu thụ nhiên liệu hay không

Nhìn chung, cách tiếp cận dựa trên thị trường giúp đảm bảo rằng lượng nhiên liệu sẵn có và lượng mà người tiêu dùng và doanh nghiệp cần được cân bằng ở một mức giá cạnh tranh.

Hầu hết các bằng chứng cho thấy rằng loại bỏ cạnh tranh thông qua quy định giá, trong khi làm cho giá cả ổn định hơn, không dẫn đến giá nhiên liệu thấp hơn cho người tiêu dùng [2].

Phạm Đình Bá

Nguồn : VNTB, 16/02/2023

Nguồn :

1. Xem bài tiếp theo dưới đây.

2. Government of Canada. Why Canada Doesn't Regulate Crude Oil and Fuel Prices. Accessed 14/02/2023https://natural-resources.canada.ca/our-natural-resources/domestic-and-international-markets/transportation-fuel-prices/questions-and-answers/why-canada-doesnt-regulate-crude-oil-and-fuel-prices/4601 .

************************

Thị trường xăng dầu cần được quản lý mang tính cạnh tranh

Hoàng Mai, VNTB, 15/02/2023

Phía Bộ Công thương dường như vẫn muốn quản trị thị trường xăng dầu bằng phương thức của ông chủ nhà nước độc quyền, thiếu tính cạnh tranh hệt như đảng phái chính trị hiện tại…

Chính sự thiếu nhất quán trong chính sách đã gây ra những hệ quả rối loạn thị trường xăng dầu ở thời gian qua.

Trong phương thức điều hành giá, Bộ Công thương đưa ra hai phương án. Phương án 1 là Nhà nước tiếp tục định giá xăng dầu và sửa đổi công thức tính giá để bảo đảm tính đúng, tính đủ, kịp thời các chi phí trong giá cơ sở. Công thức tính cụ thể sẽ do Bộ Tài chính đề xuất.

Phương án 2 là Nhà nước không định giá xăng dầu mà sẽ do cung cầu của thị trường quyết định. Tại văn bản số 288/BCT-TTTN ngày 18/01/2023, Bộ Công thương ưu tiên lựa chọn phương án 1.

Trong văn bản số 288/BCT-TTTN kể trên, Bộ Công thương đề nghị trước mắt sẽ chỉ sửa đổi một số nội dung để khắc phục bất cập, hạn chế trong triển khai Nghị định 95 và Nghị định 83 và về lâu dài thì sẽ cân nhắc sửa đổi một cách căn bản tư duy quản lý điều hành, thực hiện việc quản lý điều hành giá theo cơ chế thị trường, tăng tính chủ động của doanh nghiệp trong việc xác định giá bán lẻ xăng dầu trên thị trường.

Tuy nhiên, Công văn 288 chưa xác định rõ khi nào sẽ thực hiện việc trên. Nếu tiếp tục kéo dài thì các vướng mắc căn bản của phương thức Nhà nước định giá sẽ không được xử lý.

Rất cần một thái độ dứt khoát của Bộ Công thương về việc xác định thời điểm và lộ trình thay đổi phương thức quản lý giá xăng dầu theo hướng thị trường ngay trong Tờ trình xây dựng Nghị định sửa đổi lần này lúc trình Chính phủ.

Sự lừng khừng đó còn tiếp tục thể hiện rõ ở vấn đề chiết khấu tối thiểu trong bán lẻ xăng dầu từ phía Bộ Công thương.

Thời gian vừa qua, nhiều doanh nghiệp bán lẻ phản ánh tình trạng chiết khấu bán lẻ bằng 0 hoặc thậm chí âm. Điều này khiến các cửa hàng bán lẻ không muốn bán hàng, nhưng buộc phải bán vì nếu không sẽ bị cơ quan chức năng xử phạt.

Cần lưu ý rằng, trong trường hợp giá bán lẻ điều hành thấp hơn toàn bộ chi phí của chuỗi cung ứng thì các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng sẽ không có động lực để kinh doanh. Nhà nước yêu cầu các doanh nghiệp buộc phải kinh doanh để cung cấp xăng dầu cho nền kinh tế thì khoản âm chi phí lớn hơn giá bán này chắc chắn sẽ do một chủ thể nào đó trong chuỗi cung ứng gánh chịu.

Với cách thiết kế quy định như hiện nay, khi giá bán lẻ điều hành thấp hơn chi phí thì khoản âm này chủ yếu sẽ đổ vào doanh nghiệp bán lẻ bởi doanh nghiệp bán buôn có quyền chủ động giá bán buôn và không bị xử phạt khi ngừng bán hàng. Do đó, mấu chốt vấn đề vẫn là xử lý cơ chế giá bán lẻ xăng dầu.

Nhiều doanh nghiệp lên tiếng kiến nghị Chính phủ và Bộ Công thương là phải quy định mức chiết khấu tối thiểu cho các cửa hàng bán lẻ.

Về vấn đề này, Bộ Công thương đưa ra hai phương án : Phương án 1 là không quy định cụ thể mức chiết khấu. Phương án 2 là quy định mức chiết khấu tối thiểu trong kinh doanh xăng dầu. Bộ Công thương lựa chọn phương án 1 với lý do đây là quan hệ dân sự, dành quyền chủ động cho các doanh nghiệp.

Tuy nhiên, cần thấy rõ rằng, với cách thức này thì Nhà nước đang can thiệp vào thị trường một cách nửa vời.

Một mặt Nhà nước nói rằng tôn trọng quan hệ dân sự, bằng cách không quy định chiết khấu tối thiểu hay giá bán buôn tối đa và không xử phạt bên bán buôn khi dừng bán hàng. Thế nhưng mặt khác, Nhà nước lại can thiệp vào quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp bán lẻ, bằng cách quy định giá bán lẻ tối đa và xử phạt khi cửa hàng bán lẻ ngừng bán.

Chính sự thiếu nhất quán trong chính sách như vừa viện dẫn đã gây ra những hệ quả rối loạn thị trường xăng dầu ở thời gian qua.

Từ góc nhìn trên, có các ý kiến rằng trong trường hợp Nhà nước không can thiệp vào giá, để cung cầu thị trường quyết định giá, thì không quy định mức chiết khấu bán lẻ tối thiểu.

Trong trường hợp Nhà nước tiếp tục can thiệp vào giá bán lẻ thì cần đồng thời điều hành chiết khấu tối thiểu, hoặc giá bán buôn tối đa để bảo đảm đồng bộ cơ chế quản lý, tránh nửa vời như lâu nay.

Hoàng Mai

Nguồn : VNTB, 15/02/2023

*************************

Lại loay hoay định hướng xã hội chủ nghĩa với ngành xăng dầu ?

Lê Tự Do, VNTB, 15/02/2023

Bộ Công thương đang đưa ra dự thảo sửa đổi nghị định 95 và nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu. Một trong những nội dung sửa đổi của nghị định là quyền được mua hàng của các thương nhân phân phối, theo dự thảo là chỉ giới hạn trong ba thương nhân đầu mối.

Thương nhân phân phối chỉ được lấy hàng tối đa ở ba đầu mối kinh doanh xăng dầu

Phương thức điều hành giá không thể là mệnh lệnh duy ý chí

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng xăng dầu lan rộng trên cả nước trong thời gian qua xuất phát chủ yếu từ phương thức quản lý giá của Nhà nước đặt trong bối cảnh biến động trên thế giới.

Thứ nhất, ngay trước mỗi kỳ điều chỉnh giá có tình trạng găm hàng hoặc cố tình nhập hàng nhỏ giọt dẫn đến thiếu hụt đã diễn ra từ lâu. Sự thiếu hụt này chỉ diễn ra vài ngày trước mỗi kỳ điều hành giá và hết ngay khi giá trong nước được điều chỉnh theo giá thế giới.

Trước đây, khi giá xăng dầu thế giới ít biến động, giá điều hành không khác nhiều so với giá thế giới nên sự thiếu hụt xăng trước mỗi kỳ điều chỉnh diễn ra không phổ biến. Tuy nhiên, khi giá thế giới biến động mạnh như trong nửa cuối năm 2022 thì tình trạng này lan rộng và gây tác động lớn đến xã hội.

Thứ hai, gần đây bắt đầu xuất hiện tình trạng thiếu hụt xăng dầu ngay cả sau khi điều hành giá. Điều này là do các chi phí kinh doanh xăng dầu tăng (premium, chi phí vận chuyển, chi phí bảo hiểm, chi phí lãi vay, và các chi phí phát sinh khác) trong năm 2022 nhưng chưa kịp phản ánh trong giá điều hành.

Thời gian qua, Bộ Công thương ngăn chặn tình trạng thiếu xăng bán lẻ bằng cách xử phạt cây xăng đóng cửa. Các cây xăng có thể vì sợ bị phạt mà vẫn chấp nhận mở cửa nhưng cố tình bán nhỏ giọt cho người tiêu dùng, khiến người tiêu dùng phải xếp hàng mất nhiều thời gian.

Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế và chỉ có tác dụng trong ngắn hạn. Nếu tình trạng giá bán thấp hơn chi phí kéo dài thì các doanh nghiệp sẽ không chỉ bán hàng nhỏ giọt trước mắt mà sẽ không đầu tư mới, thậm chí rời bỏ thị trường trong dài hạn. Khi đó, hạ tầng năng lượng của quốc gia sẽ bị xuống cấp, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, đời sống sinh hoạt của người dân và an ninh năng lượng quốc gia.

Quyền và nghĩa vụ của thương nhân phân phối và tổng đại lý

Bộ Công thương dự định sẽ bổ sung quy định thương nhân phân phối chỉ được phép nhập hàng của 03 thương nhân đầu mối và không được lấy hàng từ thương nhân phân phối khác. Quy định này được thuyết minh là nhằm gắn trách nhiệm của thương nhân đầu mối cung cấp hàng cho các thương nhân phân phối khi nguồn cung xăng dầu khó khăn.

VCCI cho rằng lo ngại này là không thực sự cần thiết. Nếu bối cảnh nguồn cung xăng dầu gặp khó khăn thì việc các thương nhân đầu mối ưu tiên bán hàng trong hệ thống của mình hay bán cho các thương nhân phân phối khác cũng không làm thay đổi tổng thể nguồn cung trên thị trường.

Để xử lý vấn đề các bên găm hàng thì cần tăng tính linh hoạt của thị trường nhằm tạo thuận lợi cho các thương nhân chuyển hàng từ nơi thừa đến nơi thiếu, chứ không nên hạn chế, cản trở chuỗi phân phối. Quan trọng hơn là chính sách cần xử lý vấn đề giá cả để các bên có động lực kinh doanh. Còn nếu nguồn cung thế giới đã thiếu hoặc giá bị định quá thấp thì thương nhân đầu mối bán hàng cho ai cũng không có nhiều khác biệt.

Ông Hoàng Trung Dũng, giám đốc điều hành Công ty cổ phần Phát triển phụ gia và sản phẩm dầu mỏ (APP), cho rằng nếu chỉ cho thương nhân phân phối mua từ ba đầu mối là vi phạm Luật thương mại, Luật cạnh tranh.

"Mọi doanh nghiệp có quyền bình đẳng, mua bán những gì pháp luật không cấm. Anh không thể cấm tôi mua chỉ ba ông, trường hợp các đầu mối này bắt tay với nhau, trong khi hiện nay chỉ có 33 đầu mối. Sửa đổi như vậy thì coi như không sửa, trao cho thương nhân đầu mối nhiều đặc quyền, đặc lợi vô hình, có thể dẫn tới méo mó thị trường xăng dầu", ông Dũng nêu.

Công ty TNHH đầu tư và phát triển xuất nhập khẩu Toàn Thắng cũng cho rằng việc buộc thương nhân phân phối chỉ được lấy hàng tối đa ở ba đầu mối kinh doanh xăng dầu sẽ ảnh hưởng tới việc tạo nguồn cung, chưa đảm bảo sự cạnh tranh.

"Nếu các đầu mối này bị cơ quan quản lý xử phạt, đình chỉ giấy phép khi xảy ra sai phạm như thời gian qua sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới nguồn cung cấp do bị đứt nguồn", đơn vị này bày tỏ lo ngại.

Theo Công ty TNHH Petro-SG, với việc chỉ được lấy hàng từ ba đầu mối, mức chiết khấu sẽ bị thương nhân đầu mối áp đặt, ảnh hưởng đến thị trường xăng dầu, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng.

Công ty BK Petro cho rằng việc buộc thương nhân phân phối chỉ được lấy hàng từ ba nguồn là đi ngược lại chủ trương chống độc quyền, thúc đẩy cạnh tranh.

Do đó, các doanh nghiệp phân phối kiến nghị cần giữ nguyên quy định thương nhân phân phối được mua xăng dầu từ nhiều nguồn, giữ thời gian điều chỉnh giá là 15 ngày. Kéo dài thời gian sửa đổi bổ sung nghị định, lấy ý kiến rộng rãi các doanh nghiệp để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn.

Thương nhân phân phối chỉ được lấy hàng tối đa ở ba đầu mối kinh doanh xăng dầu. Đó là một đề xuất được kiến giải là tuân thủ thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa (! ?)

Lê Tự Do

Nguồn : VNTB, 15/02/2023

****************************

Quỹ bình ổn giá xăng dầu đang làm méo mó thị trường ?

Hàn Lam, VNTB, 15/02/2023

Theo thuyết minh của Bộ Công thương, mục tiêu của Quỹ bình ổn là nhằm khiến giá xăng dầu không tăng và giảm quá mạnh, từ đó giúp tránh lạm phát kỳ vọng, lạm phát tâm lý.

Nên gọi Quỹ bình ổn giá xăng dầu là quỹ gây bất ổn xăng dầu thì đúng hơn, vì nguyên tắc hoạt động quỹ không đảm bảo bình ổn giá xăng dầu…

Bộ Công thương tin rằng nếu không có Quỹ thì khi giá xăng tăng sẽ khiến giá cả hàng hóa khác tăng theo, nhưng khi giá xăng giảm thì giá cả hàng hóa khác không giảm theo. Vậy là cơ quan Nhà nước này kỳ vọng rằng Quỹ bình ổn sẽ giúp làm giảm biên độ biến động giá xăng dầu trong nước. Đây là mong muốn nghe khá hợp lý.

Tuy nhiên, theo một nghiên cứu của ông Phạm Thế Anh – Trưởng khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế quốc dân, thì việc điều hành Quỹ thời gian qua đã không đạt được mục tiêu này bởi sự biến động giá của xăng dầu sau khi sử dụng Quỹ không có sự khác biệt lớn khi so sánh với trường hợp không sử dụng Quỹ.

Cụ thể cách tính toán cho so sánh này như sau : Kết quả tính toán hệ số biến thiên (coefficient of variation), một thước đo mức độ biến động giá của các loại xăng dầu cho thấy sau khi sử dụng quỹ, hệ số biến thiên của xăng E5RON92 là 0.2296 ; xăng RON95 là 0.2310 ; dầu Diesel là 0.2494 ; dầu hỏa là 0.2840 ; dầu mazut là 0.2204.

Nếu không sử dụng quỹ, hệ số biến thiên tương ứng của các loại xăng dầu kể trên lần lượt là : 0.2230 ; 0.2379 ; 0.2735 ; 0.3017 ; 0.2200. Như vậy, việc điều hành quỹ làm giảm biến động giá RON95, dầu diesel, và dầu hỏa, nhưng lại làm tăng biến động giá E5RON92 và dầu mazut. Tuy nhiên, chênh lệch giữa biến động giá nếu sử dụng quỹ và không sử dụng quỹ là khá nhỏ.

Lý giải cho sự khác biệt giữa kỳ vọng của nhà làm chính sách và thực tiễn này, ông Phạm Thế Anh cho rằng nguyên nhân là do nhà điều hành không thể tiên đoán được giá xăng dầu trong tương lai.

Nếu muốn giảm được biên độ biến động giá, nhà điều hành cần dự đoán được giá xăng dầu thế giới. Ví dụ, nếu tại kỳ điều hành thứ nhất, giá thế giới tăng so với trước đó, nhà điều hành xả Quỹ để giá trong nước không tăng mạnh so với trước đó.

Nếu tại kỳ điều hành thứ hai, giá thế giới giảm so với kỳ trước đó, thì quyết định xả Quỹ này có tác dụng giảm biến động giá. Tuy nhiên, nếu tại kỳ điều hành thứ hai, giá thế giới lại tiếp tục tăng thì quyết định xả Quỹ tại kỳ điều hành thứ nhất lại khiến giá biến động mạnh hơn tại kỳ thứ hai. Nhà điều hành luôn rơi vào tình trạng không thể dự đoán được giá thế giới sẽ diễn biến thế nào vào kỳ sau để có quyết định trích hay xả Quỹ đúng đắn.

Vẫn theo ông Phạm Thế Anh, thì qua khảo sát của khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế quốc dân, trong 3 năm gần đây cho thấy, mức độ biến động (đo bằng lệch chuẩn) của giá xăng dầu sau khi sử dụng quỹ có xu hướng cao hơn.

Còn đối với vấn đề tái phân phối thu nhập, giá xăng E5RON92 có số lần chi quỹ nhiều hơn hẳn so với số lần trích lập, cụ thể có 46 lần chi quỹ, 35 lần trích lập. Dầu hỏa có 25 chi quỹ, 46 lần trích lập. Xăng RON95 có 36 lần chi quỹ và 41 lần trích lập. Dầu mazut có 22 lần chi quỹ, 50 lần trích lập.

"Qua thống kê này cho thấy, vấn đề tái phân phối thu nhập trong sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu đang làm gia tăng bất bình đẳng, khi người sử dụng dầu đang phải 'trợ giá' cho những người dùng xăng", ông Anh nói.

Như vậy, cả lý thuyết và thực tiễn đều cho thấy Quỹ bình ổn không đạt được mục tiêu giúp bình ổn giá như mong muốn của Nhà nước. Do đó, cần thiết chấm dứt việc duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Hàn Lam

Nguồn : VNTB, 15/02/2023