Thông Luận

"Lửa dân chủ đã thắp lên ở đất nước này từ lâu. Chúng ta biết không có bất cứ thứ gì, dù là nạn dịch hay một hành động lạm quyền, có thể dập tắt ngọn lửa đó" (1).

Đó là thông điệp của Tổng thống đắc cử Joseph Robinette Biden của đảng Dân chủ gửi nhân dân Mỹ tối ngày 14 tháng 12 năm 2020, vài giờ sau khi Đại cử tri đoàn của 50 tiểu bang và quận hạt District Columbia của Thủ đô Hoa Kỳ bỏ phiếu chứng nhận ông sẽ là Tổng thống thứ 46 của Hiệp chủng quốc. Ông Biden, sinh ngày 20/11/1942, có số phiếu áp đảo 306, vượt qua số phiếu Hiến định tối thiểu phải có là 270, trên tổng số 538 phiếu.

Đối thủ của ông Biden, đương kim Tổng thống thứ 45, Donald Trump của đảng Cộng hòa được 232 phiếu.

Ông Biden, một chính trị gia lão luyện với 36 năm Thượng nghị sĩ của Tiểu bang Delaware và 8 năm Phó Tổng thống thời Tổng thống Dân chủ Barack Obama (2009-2017), đạt số phiếu đại chúng trong cuộc bầu cử 3/11/2020 là 81.282.376 phiếu (51,3%), so với Donald Trump có 74.222.576 (46,9%). Cả hai con số của kẻ thắng người thua đều cao nhất trong lịch sử bầu Tổng thống Mỹ.

Việc chứng thực phiếu của Cử tri đoàn là hợp pháp, một thủ tục Hiến định nhưng cũng chỉ là hình thức, sẽ diễn ra tại phiên họp lưỡng viện Quốc hội Mỹ ngày 06/01/2021. Sau đó, liên danh đắc cử Joe Biden-Kamala Harris sẽ tuyên thệ nhậm chức vào trưa ngày 20/01/2021 tại khán đài trước Quốc hội.

Thượng nghị sĩ California, Kamala Harris, sinh ngày 20/10/1964, là nữ Phó Tổng thống đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ.

Tai tiếng và hòa giải

Trái với tất cả các cuộc bầu cử trước, kết quả năm 2020 đã đẩy nước Mỹ vào vòng tranh chấp pháp lý dài một tháng sau ngày bầu cử. Tổng thống thất cử Donald Trump và đảng Cộng hòa ở một số tiểu bang đã chủ động cáo buộc bầu cử có "gian lận" từ phía đảng Dân chủ.

Có khoảng 30 vụ kiện lớn nhỏ tại các Tòa án địa phương và Tối cao Pháp viện, nhưng đều thất bại vì ông Trump và đảng Cộng hòa không có bằng chứng cụ thể. Phe Cộng hòa đã đâm đơn kiện có ăn gian như danh sách "cử tri đã chết", "tên sai", "vứt bỏ phiếu bầu cho ông Trump vào thùng rác", "xe chở thùng phiếu bầu sẵn cho Joe Biden vào phòng kiểm phiếu", "dùng máy kiểm phiếu của Trung Quốc có gắn chip thay phiếu từ Trump qua Biden", hoặc "ngăn cản không cho quan sát viên Cộng hòa chứng kiến bỏ phiếu và kiểm phiếu", hay "đòi kiểm phiếu lại" ở những tiểu bang ông Biden thắng với số phiếu khít khao, đặc biệt tại các tiểu bang được gọi là "chiến trường" gồm Michigan, Wisconsin, Georgia, Arizona, Nevada và Pennsylvania.

Một đặc điểm khác "không giống ai" lần đầu xẩy ra trong lịch sử là chính ông Trump và một số lãnh tụ Cộng hòa tại chức và nghỉ hưu vẫn chưa chịu nhìn nhận cựu Phó Tổng thống Joe Biden đã thắng cử, kể cả sau khi Đại cử tri đoàn đã có kết luận chiều ngày 14/12/2020.

Riêng lãnh tụ đa số Cộng hòa tại Thượng viện, Nghị sĩ Mitch McConnell của Tiểu bang Kentucky, sau 6 tuần im tiếng, đã tuyên bố tại diễn đàn Thượng viện hôm thứ Ba (15/12) rằng sau cuộc họp của Đại cử tri đoàn hôm thứ Hai, "đất nước chúng ta đã chính thức có một Tổng thống đắc cử và một Phó Tổng thống đắc cử" (2).

Nghị sĩ McConnell nói với các nghị sĩ : "Đại cử tri đoàn đã lên tiếng. Hôm nay, tôi muốn chúc mừng Tổng thống đắc cử Joe Biden" (3).

Thừa nhận của Nghị sĩ McConnell, một lãnh tụ Cộng hòa có nhiều quyền lực ở Quốc hội chắc chắn không làm cho ông Trump vui, nhưng sẽ lôi kéo sự đồng tình của nhiều Lãnh đạo đảng Cộng hòa.

Tuy vậy hành động phủ nhận kết quả bầu cử của đương kim Tổng thống Donald Trump và của một số không nhỏ Lãnh đạo đảng Cộng hòa cũng đã đủ tiêu cực gây tai tiếng cho chính phe chống đối và tác hại không nhỏ cho uy tín và sự tin cậy của các nước đang phát triển vào nền dân chủ truyền thống của Hoa Kỳ.

Vì vậy, Tổng thống đắc cử Biden mới nói thẳng : "Tôn chỉ của luật pháp, Hiến pháp của chúng ta và ý nguyện của người dân đã chiến thắng" (4).

Ông Biden gọi những hành vi chống bầu cử của Cộng hòa là "khá cực đoan mà chúng ta chưa từng thấy" (5).

Cuối cùng, Tổng thống đắc cử Joe Biden tuyên bố "giờ là lúc lịch sử phải sang trang để đoàn kết và hàn gắn vết thương" (6).

Ông nói : "Trong cuộc tranh đấu cho giá trị cốt lõi của nước Mỹ, dân chủ đã thắng cuộc. Chúng ta đã bỏ phiếu. Niềm tin vào cơ chế của chúng ta đã giữ vững. Giá trị của cuộc bầu cử vẫn nguyên vẹn. Vì vậy, bây giờ là lúc cần sang trang. Cần đoàn kết và hàn gắn đỗ vỡ" (7).

Với những lời lẽ này, quả thật nước Mỹ, dù chỉ lớn lên trong 244 năm, nhưng đã văn minh và trưởng thành vượt xa hơn nhiều quốc gia có số tuổi lớn hơn trên thế giới, kể cả Việt Nam.

Nước Mỹ chỉ có hai đảng chính, Dân chủ và Cộng hòa thay nhau cầm quyền, nhưng nhân dân Mỹ, với nhiều sắc dân địa phương và di dân từ khắp nơi trên hành tinh đến lập nghiệp, lại luôn là một khối thống nhất và đoàn kết khi cần phải đối phó với kẻ thù chung.

Nhân dân Mỹ đã hy sinh, chiến đấu cho sự thịnh vượng và tồn tại của nhiều dân tộc từ Thế chiến I, Thế chiến II đến chiến tranh Triều Tiên (Nam-Bắc Hàn), chiến tranh Việt Nam, Aghanistan, Iraq, Syria, v.v…

Đã có 58.209 Quân nhân Mỹ hy sinh trong chiến tranh Việt Nam, trong khi có khoảng trên 4 triệu người Việt đã tử thương sau 30 năm nội chiến do Đảng cộng sản Việt Nam chủ động (1945-1975).

Ngoài những hy sinh nhân mạng và khí tài cho chiến tranh, sự thịnh vượng của Hoa Kỳ cũng đã đóng góp cho cả thế giới. Nhưng tất nhiên nước Mỹ và người Mỹ cũng có nhiều khuyết tật như các dân tộc khác khiến nhiều nước không hài lòng.

Tuy nhiên, mỗi lần có chia rẽ, người dân Mỹ lại nhớ về bài học lịch sử của Cuộc nội chiến dẫm máu Bắc-Nam (1861-1865) với khoảng 750.000 binh sĩ tử vong, và số thương vong dân sự rất cao nhưng không được xác định.

Và tất nhiên, những hình ảnh oai hùng và lòng vị tha, hòa giải của tướng chiến thắng miền Bắc, Ulysses Simpson Grant đối với tướng bại trận của miền Nam, Robert Edward Lee và binh sĩ của ông cũng đã ghi đậm nét trong lịch sử của một dân tộc đã biết đặt quyền lợi Tổ quốc trên hết.

Tướng Lee khi ấy vẫn oai phong trong quân phục khi ký giấy đầu hàng ngày 09/04/1865, tại làng Appomattox Court House.

Hình ảnh vị tha và hòa giải của tướng chiến thắng miền Bắc, Ulysses Simpson Grant (trái) đối với tướng bại trận của miền Nam, Robert Edward Lee (trái) đã ghi đậm nét trong lịch sử của nước Mỹ.

Điểm sáng chói mà cuộc nội chiến Mỹ đã lưu lại cho cả thế giới là quyết định của tướng Grant đã "cho phép hàng quân được tiếp tục giữ súng tay bên hông, và cho giữ lừa ngựa. Tướng Lee khuyên nhủ quân sĩ của mình : "Sau 4 năm chiến đấu khó khăn, với sự can đảm và ngoan cường chưa từng thấy, Binh đoàn Bắc Virginia bị bắt buộc phải nhượng bộ một lực lượng và hậu thuẫn quá to lớn" (theo Bách khoa Toàn thư mở).

Sau đó, nhiều binh sĩ quân miền Nam đã được gia nhập đội quân chiến thắng để trở thành Quân đội của nước Mỹ sau này.

Bài học nào cho Đảng cộng sản Việt Nam ?

Nhắc lại chuyện này để thấy khi quân cộng sản miền Bắc chiếm Việt Nam Cộng Hòa bằng võ lực ngày 30/4/1975, chính quyền cộng sản miền Bắc, khi ấy là Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, đã đối xử tàn tệ và nhục mạ quân-dân miền Nam khi họ tiến quân vào Sài Gòn và các thành thị khác của Việt Nam Cộng Hòa.

Chính quyền cộng sản miền Bắc, khi ấy là Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, đã đối xử tàn tệ và nhục mạ quân-dân miền Nam khi tiến quân vào Sài Gòn và các thành thị khác của Việt Nam Cộng Hòa.

Về quân sự và chính trị, Đảng cộng sản đã bắt bỏ tù và đem đi gọi là "học tập cải tạo" hàng trăm ngàn quân-cán-chính miền Nam. Hàng chục ngàn người đã bị hành hạ, bỏ đói và lao tù khổ sai trong những trại tù thiếu thốn cả về vật chất và tinh thần từ Nam ra Bắc. Nhiều sĩ quan đã mất xác trong tù hay khi được thả về sau hơn 10 năm giam cầm, có người tới ngót 20 năm, thì thân xác chỉ còn da bọc xương. Có nhiều người về đến nhà chưa được bao lâu đã lăn ra chết !

Nhiều chính trị gia nổi tiếng cũng bị chết trong tù, trong số có nguyên Thủ tướng Phan Huy Quát ở khám Chí Hòa và cựu Phó Thủ tướng Trần Văn Tuyên ở trại tù Hòa Bình ngày 26/10/1976.

Một số nhà văn, nhà báo, nhà lý luận nổi tiếng của Việt Nam Cộng Hòa cũng bị chết trong tù hay tại gia, sau khi bị bắt rồi để cho bệnh không chăm sóc. Trong số này có Thi bá Vũ Hoàng Chương, cụ Hồ Hữu Tường, nhà văn Nguyễn Mạnh Côn.

Cũng không ai quên, hàng trăm ngàn vợ con và thân nhân của quân-cán-chính miền Nam đã bị chế độ cộng sản cướp nhà, tống đi vùng được mệnh danh là "kinh tế mới", nhưng thực chất là đem đi đầy đọa ở những khu rừng hoang, nước độc và đất cằn cỗi không thể sinh sống được. Một số không nhỏ đã phơi thây không một manh chiếu bó xác ở những vùng đất hoang vu này.

Sau cùng, từ 1978, hàng chục ngàn thuyền nhân đã bị chết chìm, hay bị hải tặc tấn công, hãm hiếp và giết trên đường vượt Biển Đông tìm tự do chỉ vì không thể sống nổi với chế độ cộng sản ở miền Nam.

Với tất cả những hệ lụy này, Đảng cộng sản Việt Nam vẫn tự hào đã "giải phóng miền Nam" và, sau 45 năm thống nhất đất nước và 35 năm gọi là "đổi mới", ông Tổng bí thư Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã hồ hởi tự khoe rằng "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay".

Nhưng cái "cơ đồ" và "tiềm lực" này đang ở trong tay ai, nếu chẳng phải đã nằm gọn trong tay Đảng cộng sản với một đội ngũ cán bộ cầm quyền tham nhũng, thối nát và tranh giành quyền lực tệ hại hơn bao giờ hết.

Bằng chứng như núi

Bằng chứng là công tác phòng, chống tham nhũng, bắt đầu từ năm 2005 đến nay vẫn "còn nghiêm trọng, tinh vi và phức tạp". Tình trạng cán bộ, đảng viên, kể cả không nhỏ cấp lãnh đạo đã suy thoái đạo đức, lối sống, tranh giành quyền lực, bè phái, suy thoái tư tưởng để "tự diễn biến" và "tự chuyển hóa", không còn tha thiết vối công tác đảng. Nhiều nơi, từ trung ương xuống cơ sở, nhiều cấp lãnh đạo đã buông trôi trách nhiệm, lơ là công tác, phó mặc cho cấp dưới tự tung tự tác gây chia rẽ và chống đối nhau trong nội bộ.

Chuyện này đã được Báo điện tử của Trung ương đảng chứng minh :

"Nhiều năm nay, nói về hiện tượng tiêu cực trong công tác đề bạt, bổ nhiệm, tuyển chọn cán bộ trong xã hội đã lưu truyền câu vè : "Thứ nhất quan hệ. Thứ nhì tiền tệ. Thứ ba hậu duệ. Thứ tư trí tuệ". Câu vè này còn có một số dị bản như : "Thứ nhất tiền tệ. Thứ nhì hậu duệ. Thứ ba đồ đệ. Thứ tư trí tuệ". Hoặc như : "Thứ nhất hậu duệ. Thứ nhì quan hệ. Thứ ba tiền tệ. Thứ tư trí tuệ"… Điều đáng chú ý là ở tất cả các dị bản đó, trí tuệ đều bị xếp ở cuối bảng tổng sắp" (trích Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam, ngày 22/10/2019)

Vậy thực chất của câu vè đã diễn ra như thế nào ?

Bài báo tiết lộ :

"Trên thực tế, trong những năm qua, chúng ta đã chứng kiến không ít vụ việc bổ nhiệm cán bộ sai quy định khiến dư luận hết sức bất bình. Bố ký quyết định bổ nhiệm con dù chưa đủ điều kiện, tiêu chuẩn ; chồng làm Cục trưởng ký quyết định quy hoạch vợ làm Cục phó. Cá biệt có trường hợp chưa làm việc ngày nào cũng được bổ nhiệm làm Vụ phó như ở Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ. Hay có những cán bộ vi phạm chỗ này lại được đề bạt, luân chuyển sang chỗ khác với chức vụ cao hơn hay chí ít cũng ngang bằng. Nhờ mối quan hệ "thân hữu" mà những trường hợp trên được bổ nhiệm đầy "ưu ái" "nâng đỡ".

Còn gì nữa, hãy nghe tiếp :

"Xã hội cũng đã chứng kiến những "hoàng hôn" nhiệm kỳ với hàng loạt đề bạt, bổ nhiệm cán bộ thậm chí còn thiếu nhiều tiêu chuẩn. Hay "chạy tuổi" nhằm kéo dài thời gian công tác, giữ chức vụ.

Cũng có những cán bộ trẻ chưa đầy 30 tuổi, rất thiếu vốn kiến thức chuyên ngành và thiếu cả kinh nghiệm lãnh đạo, quản lý, không thể bỗng chốc "nhảy phóc" lên tới chức vụ trưởng, cục trưởng, thứ trưởng, bí thư, chủ tịch cấp huyện, cấp tỉnh hay tổng giám đốc một tổng công ty có tới mấy nghìn cán bộ, công nhân viên. Có những cán bộ mới vào làm việc được ít năm nhưng đã được thăng tiến một cách "thần tốc" khiến dư luận bất bình".

Nhưng bấy nhiêu đã nhằm nhò gì. Hãy bình tĩnh đọc tiếp cho vui :

"Dư luận cũng có những phen "giật mình" với những con số được thống kê danh sách được cho là "cả họ làm quan" ở một số địa phương, đơn vị, doanh nghiệp.

Có thể là bằng tiền, có thể là bằng quan hệ và nhiều thứ khác nữa mà các bên cùng có lợi ích, một số cán bộ lãnh đạo có chức, có quyền đã thao túng công tác cán bộ, bằng việc ưu ái, bổ nhiệm người nhà, người thân quen vào vị trí có nhiều lợi ích. Chưa khi nào tình trạng "chạy chức, chạy quyền" hay bổ nhiệm dựa vào "thân quen, cánh hẩu" lại trở nên đáng báo động như vậy và được các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng ta chỉ đạo phòng, chống quyết liệt như hiện nay".

Lại kêu gọi và chỉ thị

Là người đứng đầu Đảng và Nhà nước, ông Nguyễn Phú trọng, từ hai năm qua đã tập trung khuyến cáo đảng phải quan tâm đặc biệt trong vấn để chọn "nhân sự cho khóa đảng XIII", dự trù diễn ra trong Đại hội vào trung tuần tháng Giêng năm 2021. Ông ra lệnh phải :

"Ngăn ngừa không để lọt vào Trung ương, Bộ Chính trị những phần tử không đủ tiêu chuẩn nhưng cũng đừng nghe dư luận mà bỏ sót những người thực sự có tài, thực sự có đức, người khiêm tốn thường không hay nói ra, nhưng đó là những người đáng quan tâm, cái trống đánh kêu to nhưng chưa chắc đã phải là cật...

Những người đúng không dám bảo vệ, sai không dám đấu tranh, mũ ni che tai, giữ mình là chính, cứ bo bo vào chưa chắc đã tốt mà lại là "cái mã bên ngoài che đậy sơ sài bên trong" (VietnamNet, 26/05/2020).

Nhưng tại sao có bấy nhiêu tệ trạng mà ông Trọng cứ phải nói đi nói lại mãi, từ tháng này qua năm nọ, từ Hội nghị Trung ương 8 đến Trung ương 14, mới bắt đầu từ ngày 14/12/2020.

Điều này chứng tỏ "ngựa vẫn quen đường cũ", và chứng tật vẫn đứng nguyên tại chỗ, không nhúc nhích, vẫn trơ ra như đá thì ông Trong thành công hay thất bại ?

Theo phát biểu của ông Trọng tại buổi khai mạc thì trọng tâm của Hội nghị 14 là "giới thiệu nhân sự tham gia Bộ Chính trị, Ban Bí thư khóa XIII".

Tại Hội nghị Trung ương 13, diễn ra từ ngày 5 đến 10/10/2020, Ban Chấp hành trung ương đã "bỏ phiếu biểu quyết giới thiệu nhân sự tham gia Ủy viên Trung ương chính thức, Ủy viên Trung ương dự khuyết và Ủy viên Ủy ban Kiểm tra trung ương khóa XIII".

Bộ Chính trị thì Trung ương khóa mới dự trù có "227 người đã được quy hoạch", nhưng chưa hẳn tất cả sẽ được bầu vào Trung ương tại Đại hội đảng.

Theo quyết định của Bộ Chính trị thì Trung ương khóa mới dự trù có "227 người đã được quy hoạch", nhưng chưa hẳn tất cả sẽ được bầu vào Trung ương tại Đại hội đảng.

Bởi vì, theo báo cáo của ông Trọng, đã có : "119 ủy viên Trung ương khóa XII (cả chính thức và dự khuyết) tái cử Ban Chấp hành trung ương khóa XIII ; 107 người lần đầu tham gia ủy viên chính thức và 44 người tham gia ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành trung ương khóa XIII".

Như vậy, tổng số là 270 người. Nếu chọn 227 người thì số bị loại là 43 người. Ngược lại, nếu chỉ lấy 180 Ủy viên chính thức và 20 dự khuyết, giống như Khóa đảng XII, thì số bị loại sẽ là 70 người.

Việc này không mới và càng không ngạc nhiên vì ông Trọng đã từng khuyền cáo nên có "số dư" để dễ bầu chọn.

Ông Tổng bí thư lưu ý : "Tuy nhiên, không vì cơ cấu, số lượng mà hạ thấp tiêu chuẩn. Phải bảo đảm dân chủ, công bằng, công tâm, khách quan, minh bạch, kiên quyết chống các biểu hiện tiêu cực trong quá trình thực hiện công tác nhân sự, gây dư luận không tốt trong cán bộ, đảng viên và nhân dân" (Diễn văn ngày 05/10/2020).

Như vậy xem ra chuyện bầu chọn nhân sự cho Khóa đảng XIII, dù kỹ cách mấy, cũng chỉ là chuyện lấy thúng úp voi, không giấu được con thò lò sáu mặt thao túng của Bộ Chính trị. Từ khâu tổ chức các đại hội đảng địa phương đến trung ương đều phải theo khuôn mẫu làm việc và bầu chọn theo tiêu chuẩn của Ban Tổ chức trung ương do Ủy viên Bộ Chính trị Phạm Minh Chính làm Trưởng ban.

Nhưng ông Nguyễn Phú Trọng lại là Trưởng Tiểu ban Nhân sự đảng và Trưởng Tiểu ban Văn kiện đảng nên chung quy mọi việc phải qua tay ông.

Hơn nữa, tuy làm việc theo tiêu chuẩn gọi là "dân chủ tập trung" với "tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách", ông Nguyễn Phú Trọng vẫn là người "ăn trùm" vì ông đứng đầu Bộ Chính trị. Ông là cánh dù chụp lên đầu mọi người nên chả anh nào dám ngo ngoe.

Ông Trọng là người có bằng Tiến sĩ "Xây dựng đảng", nhưng xuất thân từ Khoa Văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội nên ông rất khéo ví von khi đưa ra đề án "nhốt quyền lực vào lồng cơ chế" để kiểm soát tham vọng quyền lực của "cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược".

Như vậy, có phải ông là một nhà độc tài không, hay ông chỉ là người lái đò của con thuyền độc quyền đảng trị của Đảng cộng sản Việt Nam ?

Dù có bao biện hay che giấu cách mấy thì ông Nguyễn Phú Trọng cũng không thể nói ở Việt Nam có dân chủ. Bởi vì nếu có dân chủ thì tại sao vẫn còn cái kiểu "đảng cử dân bầu" từ Hội đồng nhân dân lên đến Quốc hội ?

Và tại sao cho đến bây giờ Đảng vẫn không dám tạo điều kiện cho dân "làm chủ đất nước" thật sự như Hiến pháp đã quy định ?

Hay Đảng cộng sản Việt Nam lại muốn bắt chước bà Tiến sĩ Nguyễn Thị Doan, khi còn giữ chức Phó Chủ tịch nước đã viết văng mạng trên báo Nhân Dân ngày 5/11/2011 rằng :

"Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, biết kế thừa những tinh hoa dân chủ của các nhà nước pháp quyền trong lịch sử và đã, đang phát triển lên tầm cao mới, khác hẳn về bản chất và cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản, nhưng chưa tuyên truyền, giáo dục cho người dân hiểu đúng về dân chủ đi liền với kỷ cương nên một số người đã cố tình lợi dụng dân chủ để gây rối, chia rẽ làm tác động xấu đến trật tự, an toàn xã hội".

Nói hoang mồm như bà Doan thì Tuyên giáo là đám chỉ biết ăn hại đái nát vô tích sự hay sao ? Bà thử hỏi Trưởng ban Tuyên giáo, Ủy viên Bộ Chính trị Võ Văn Thưởng xem có thật sự vì thiếu tuyên truyền mà người dân chưa biết dân chủ bây giờ ở Việt Nam "cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản" hay vẫn còn thấp hơn đáy tầng địa ngục ?

Dó đó, nếu nhìn bài học dân chủ Mỹ qua lăng kính cuộc bầu cử Tổng thống năm 2020, và đọc lại những lời kêu gọi nhân dân Mỹ đoàn kết và hàn gắn những khác biệt của Tổng thống đắc cử Joe Biden thì lãnh đạo Việt Nam có biết xấu hổ không khi nhìn lại những gì họ đã làm đối với nhân dân Việt Nam Cộng Hòa sau ngày 30 tháng 4 năm 1975 ?

Phạm Trần

(15/12/2020)

(1) "The flame of democracy was lit in this nation a long time ago. And we now know nothing, not even a pandemic or an abuse of power, can extinguish that flame" - President-elect Joe Biden, December, 14, 2020.

(2) As of this morning, our country officially has a President-elect and a vice president-elect", CNNNews, 12/15/2020.

(3) The electoral college has spoken. Today I want to congratulate President-elect Joe Biden

(4) The rule of law, our Constitution and the will of the people prevailed".

(5) so extreme we've never seen it before.

(6) It time to "turn the page, to unite, to heal" ).

(7) "In this battle for the soul of America, democracy prevailed," Biden said. "We the people voted. Faith in our institutions held. The integrity of our elections remains intact. And so, now it is time to turn the page. To unite. To heal.

Sau khi Nguyễn Thị Kim Ngân - Chủ tịch quốc hội - đến Pháp và Bỉ nhằm vận động ‘sớm ký kết EVFTA’, chuyến đi Châu Âu vào cuối tháng 5 năm 2019 của Thủ tướng Phúc, đặc biệt ‘thăm’ Na Uy và Thụy Điển, còn mang tham vọng hơn nhiều khi nhắm đến mục tiêu ‘ký trong những tuần tới’ cho không chỉ EVFTA (EU-Vietnam Free Trade Agreement-Hiệp định thương mại tự do Châu Âu - Việt Nam) mà còn cả EVIPA (EU-Vietnam Investment Protection Agreement - Hiệp định Bảo hộ đầu tư với Liên Hiệp Châu Âu).

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hội kiến Tổng thống Czech Milos Zeman. Ảnh minh họa (Thống Nhất/TTXVN)

EVIPA quan trọng đến mức nào với chính thể Việt Nam ?

Không phải EVFTA, mà EVIPA mới ‘có ăn’

Trước đây trong quá trình còn đàm phán giữa EU và Việt Nam, chỉ có EVFTA là hiệp định thương mại duy nhất, tức theo phương án 1 - không có EVIPA nhưng thời gian đàm phán sẽ lâu hơn một số tháng, có thể là nhiều tháng hoặc vài ba năm. Bởi điều kiện bắt buộc để thông qua EVFTA là không chỉ được phê chuẩn của Nghị viện Châu Âu mà hiệp định này còn phải nhận được sự đồng thuận của 28 quốc gia trong khối EU, mà như thế chính thể Việt Nam sẽ phải mất rất nhiều thời gian để vận động từng quốc gia.

Sau một thời gian đôn đáo vận động và đã phải liên tục cử các đoàn ‘quốc tế vận’ của Chủ tịch quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ và cả Trưởng ban đối ngoại trung ương Hoàng Bình Quân đi các nước Thụy Sĩ, Bỉ, Slovakia, Czech, Hungary… nhưng vẫn không mang lại kết quả rõ rệt nào, cuối cùng não trạng quen ‘ăn sẵn’ Việt Nam đã chọn phương án 2 ‘ăn non’ nhưng không ăn chắc, tức tách rời EVIPA khỏi EVFTA để EVFTA được kết thúc rà soát pháp lý sớm hơn và do vậy cũng mang lại hy vọng được thông qua nhanh hơn.

EVIPA là hiệp định mang nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư (ISDS).

Làm thế nào để ‘ăn’ EVIPA ?

EVFTA có thể được ký kết và phê chuẩn trước EVIPA vì đây chỉ là hiệp định mang tính ‘khung’ và với điều kiện Việt Nam phải thỏa mãn một số điều kiện cải thiện nhân quyền, trong đó chủ yếu là phải ký kết và phê chuẩn ba công ước quốc tế còn lại số 87, 98 và 105 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) mà cho tới nay Việt Nam vẫn chưa chịu ký. Những công ước này, đặc biệt là công ước 87, quy định bắt buộc về việc Việt Nam phải chấp thuận cho người lao động được tự do thành lập công đoàn của họ (hay còn gọi là công đoàn độc lập) - một chủ đề quá nhạy cảm chính trị mà chính thể độc trị ở Việt Nam luôn lo sợ và bị ám ảnh bởi nguy cơ ‘lật đổ chính quyền’.

Để EVFTA được thông qua, chỉ cần có sự chấp thuận của các cơ quan như Ủy ban Thương mại Châu Âu, Cộng đồng Châu Âu và cuối cùng là Nghị viện Châu Âu.

Song với EVIPA thì lại ‘rách việc’ hơn nhiều. Khác nhiều với EVFTA, EVIPA mới chính là cái mà một chính thể luôn muốn ‘ăn sẵn’ và ‘ăn đậm’ như Việt Nam cần kíp. Nhưng muốn có được EVIPA để mang lại lợi nhuận cụ thể chứ không phải môt thứ danh dự trừu tượng và an ủi như EVFTA, Việt Nam lại cần ‘vận động’ đủ 28 quốc gia thành viên của khối EU, mà nếu 4 trong số các quốc gia đó không đồng ý thì EVIPA không thể được ký kết và phê chuẩn, cũng đồng nghĩa với EVFTA sẽ ‘toi’ dù có được EU phê chuẩn.

Song sẽ hoàn toàn không dễ dàng để một chính thể độc tài mà lươn lẹo đã trở thành bản chất có thể thuyết phục các quốc gia Châu Âu đã ngày càng nhận ra bản chất đó, nhất là đã được ‘mở mắt’ qua vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh và quá nhiều vi phạm nhân quyền đã trở thành hệ thống của chính thể Việt Nam.

Việt Nam đã ‘cải thiện nhân quyền’ ra sao ?

Cho tới giờ phút này, không khí đàn áp nhân quyền ở Việt Nam vẫn đặc sệt như một thùng thuốc súng. Chưa có bất kỳ một dấu hiệu nào cho bất kỳ một ‘cải thiện nhân quyền’ nào, dù chỉ mang tính mị dân hoặc để đối phó với cộng đồng quốc tế.

Ngay sau khi Đối thoại nhân quyền Việt - Mỹ kết thúc vào tháng 5 năm 2019, công an Việt Nam lại gia tăng bắt bới những người hoạt động nhân quyền và xã hội dân sự. Nhà giáo Nguyễn Năng Tĩnh ở Nghệ An là một trong những vụ bị bắt giam mới nhất.

Cũng cho tới nay, chỉ mới một phần rất nhỏ nội dung rất rộng và sâu của bản nghị quyết về nhân quyền Việt Nam do Nghị viện Châu Âu tung ra vào giữa tháng 11 năm 2018 được phía Việt Nam đáp ứng. Trước yêu cầu phải ký 3 công ước quốc tế còn lại của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), chính thể Việt Nam chỉ mang ra quốc hội bàn việc ký và phê chuẩn Công ước 98 mà không nói gì đến hai công ước quốc tế còn lại về lao động, khiến lộ hẳn ý đồ chính thể này đang tìm cách qua mặt Liên Hiệp Châu Âu, ký cho có Công ước 98 - là công ước thuộc loại dễ dàng nhất về nhân quyền - để đạt được mục tiêu có được EVFTA, nhưng vẫn lờ đi Công ước 87 - công ước then chốt quy định bắt buộc về quyền của người lao động được tự do thành lập công đoàn độc lập.

Việc sửa đổi Bộ Luật Lao động cũng trí trá và ma mãnh không kém khi dự thảo này tuyệt đối không đề cập đến khái niệm ‘công đoàn độc lập’, trong khi dựng lên một núi thủ tục hành chính để làm nản lòng những công nhân muốn tự tay thành lập công đoàn phi nhà nước.

Bất chấp Thủ tướng Phúc kêu gọi ký EVFTA và EVIPA ‘trong những tuần tới’, kết quả chuyến đi Châu Âu vào tháng 5 năm 2019 của ông ta vẫn cực kỳ nhỏ giọt. Nhiều khả năng phía Na Uy và Thụy Điển đã chỉ hứa hẹn chung chung ‘ủng hộ Việt Nam tham gia vào EVFTA’, nhưng không có bất kỳ văn bản cam kết nào về việc này, cũng không khẳng định bất kỳ mốc thời gian cụ thể nào để ‘tiến tới ký kết EVFTA’ - thái độ rất tương đồng với cách thể hiện của một số chính phủ ở Châu Âu trước những đoàn vận động EVFTA của Việt Nam vào năm 2017, cũng là bối cảnh mà có đến hơn ba chục nhà hoạt động nhân quyền và bất đồng chính kiến bị công an Việt Nam thẳng tay tống vào ngục tối.

Những quốc gia nào có thể chống Việt Nam vào EVIPA ?

Một số chuyên gia nghiên cứu về quan hệ Châu Âu - Việt Nam đã nhận định rằng cho dù EVFTA có thể được ký và phê chuẩn trong năm 2019, nhưng EVIPA sẽ phải mất nhiều thời gian nữa.

Một cơ sở rất quan trọng để tham khảo cho ‘sẽ phải mất nhiều thời gian nữa’ là thời gian rà soát pháp lý Hiệp định EVFTA.

Mặc dù đã kết thúc giai đoạn đàm phán từ tháng Mười Hai năm 2015 - thời điểm trùng với chiến dịch ‘toàn đảng, toàn quân, toàn dân tiến đến đại hội 12’ và được hệ thống tuyên giáo cùng báo đảng Việt Nam khoa trương hết lời về ‘sẽ phê chuẩn EVFTA ngay trong năm 2016’, phải mất đến hai năm rưỡi sau đó hiệp định ngổn ngang này mới kết thúc giai đoạn rà soát pháp lý, trong khi thông thường khoảng thời gian rà soát pháp lý đối với những hiệp định tương tự chỉ mất từ 6 tháng đến 1 năm.

Không phải ngẫu nhiên mà thời kỳ rà soát pháp lý cho EVFTA kéo dài quá lâu như thế.

Tuy cho tới nay phía EU vẫn chưa quá bức xúc với tình trạng thâm hụt thương mại hai chiều với Việt Nam như việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục gây sức ép vì Việt Nam đã xuất siêu đến 35 tỷ USD vào thị trường Mỹ hàng năm, nhưng nguồn cơn đầu tiên của sự chậm chạp EVFTA có lẽ thuộc về ‘thẻ vàng hải sản’ - phản ánh một quá trình hành vi rất thiếu ‘fair-play’ của Việt Nam đối với EU.

4 lý do dẫn đến việc EU tiếp tục cảnh báo thẻ vàng với hải sản Việt Nam : việc truy xuất nguồn gốc hải sản xuất khẩu vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu ; Tái diễn tình trạng tàu cá Việt Nam đánh bắt trái phép tại vùng biển các nước Đông Nam Á (Thái Lan, Malaysia, Indonesia) ; Hệ thống giám sát tàu cá chưa đầy đủ ; Cần tăng nặng chế tài xử lý vi phạm khi xây dựng các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật thủy sản.

Hành động cứng rắn của EU còn có thể liên quan mật thiết đến việc chính thể Việt Nam đã làm mất hoàn toàn ‘lòng tin chiến lược’ của các nước trong khối EU qua vụ ‘bắt cóc Trịnh Xuân Thanh’, cùng thái độ lấp liếm đầy thủ đoạn của Hà Nội mà không một lời xin lỗi người Đức.

Vào tháng Hai năm 2018, trang Borderlex của Châu Âu đã chính thức cho biết để thông qua EVFTA, "EU khăng khăng yêu cầu Việt Nam phê chuẩn ba hiệp ước của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về tự do lập hội, quyền tổ chức và thương lượng tập thể, và việc bãi bỏ lao động cưỡng bức dường như đã mang lại kết quả", và khẳng định "Phía sau việc trì hoãn này (EVFTA) còn có một số lý do chính trị như : ưu tiên đưa ra thỏa thuận của EU với Nhật Bản, cuộc đụng độ ngoại giao giữa Berlin và Hà Nội, và Liên Hiệp Châu Âu nhấn mạnh rằng Việt Nam cần tôn trọng hơn các quyền con người và quyền lao động".

Hầu như chắc chắn, chính thể độc tài ở Việt Nam sẽ phải đối mặt với yêu cầu cải thiện nhân quyền và trả Trịnh Xuân Thanh khi tiếp tục vận động các quốc gia trong EU để ‘ủng hộ và sớm ký EVIPA’.

Ngay trước mắt, những quốc gia ‘nạn nhân’ vừa trực tiếp vừa gián tiếp của vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh là Đức, Slovakia, Czech và có thể cả Ba Lan rất có thể sẽ bỏ phiếu chống Việt Nam vào EVIPA.

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 20/06/2019