Thông Luận

Sắp tới, đảo Ba Bình (Thái Bình, theo tên gọi của Đài Loan), hiện do Đài Loan chiếm đóng ở quần đảo Trường Sa, có thể đón được các loại tàu trọng tải lớn. Ngày 29/01/2024, Cơ quan Tuần duyên Đài Loan xác nhận công trình nạo vét cải tạo cầu tàu, hoàn tất ngày 30/10/2023, đã được thanh tra thành công ngày 20/01. Nhiều dân biểu muốn tổng thống Thái Anh Văn chủ trì buổi lễ khánh thành cầu tàu, dự kiến diễn ra tháng 2, trước khi bà rời khỏi chức vụ.

Đảo Ba Bình (Thái Bình, theo tên gọi của Đài Loan), hiện do Đài Loan chiếm đóng ở quần đảo Trường Sa, có thể đón được các loại tàu trọng tải lớn - Ảnh : AFP

Theo trang Focus Taiwan, Cơ quan Tuần duyên Đài Loan xác nhận thông tin của tờ United Daily News (UDN) về việc hoàn tất dự án cải tạo cầu tàu ở đảo Ba Bình, nhưng không trả lời về việc tổng thống có sẽ chủ trì lễ khánh thành hay không. Trước đó, dân biểu đảng Dân Tiến (DPP) của tổng thống đã kêu gọi bà Thái Anh Văn chủ trì buổi lễ trên đảo. Dân biểu Quốc Dân đảng Chen I Hsin, thành viên Ủy ban Đối ngoại và Quốc phòng Hạ Viện, cũng kêu gọi tổng thống Đài Loan theo gương hai người tiền nhiệm, đến đảo Ba Bình để tái khẳng định chủ quyền. Trong 8 năm cầm quyền, tổng thống Thái Anh Văn chưa bao giờ đến đảo này.

Trong một thông cáo, Cơ quan Tuần duyên Đài Loan cho biết dự án có trị giá 54,4 triệu đô la nhằm nạo vét trầm tích và đào sâu các kênh lưu thông để các tàu có trọng tải tới 4.000 tấn của tuần duyên Đài Loan tiến hành "cuộc tuần tra thông thường" trong vùng biển xung quanh. Ngoài ra, một số biện pháp phòng chống bão cũng được củng cố. Quân đội Đài Loan còn dự kiến mở rộng đường bay trên đảo để đón chiến đấu cơ, nhưng hiện chưa rõ dự án này đã được hoàn thiện hay chưa.

Đảo Ba Bình (tên tiếng Anh Itu Aba) là đảo lớn nhất trong cụm Nam Yết thuộc quần đảo Trường Sa. Đài Loan kiểm soát hòn đảo từ năm 1956, triển khai tại đây nhiều tàu chiến và pháo. Hiện có khoảng 200 nhân viên tuần duyên, trực thuộc Hải Quân Đài Loan, đóng trên đảo và thường xuyên tổ chức diễn tập quân sự.

Việt Nam và Philippines, hai nước đòi chủ quyền đối với hòn đảo, thường xuyên lên án việc cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng, cũng như như cuộc diễn tập của Đài Loan ở đảo Ba Bình. Tháng 08/2023, Hà Nội đã lên án một cuộc tập trận của Đài Loan là "vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam".

Theo phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực Quốc Tế, Itu Aba không phải là đảo, mà chỉ là "đá" theo định nghĩa của Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển nên không hình thành vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa 200 hải lý. Phán quyết này đã bị Đài Loan và Trung Quốc bác bỏ.

Thu Hằng

Dù không chiếm lĩnh vị trí đầu trong dòng thời sự quốc tế trong những ngày gần đây, nhưng vấn đề Đài Loan tiếp tục gây xáo động trong quan hệ Mỹ-Trung vào lúc hai bên bước vào điều có thể gọi là giai đoạn cuối rất gay go của vòng đàm phán nhằm chấm dứt cuộc chiến tranh thương mại. Giới quan sát ghi nhận một loạt động thái ngoại giao-quân sự của Washington mang dụng ý thị uy trên hiện trường, bên cạnh rất nhiều bài bình luận trên báo chí Mỹ cảnh báo Trung Quốc trên vấn đề Đài Loan.

Hải quân Đài Loan và 4 chiếc tàu phá mìn lớp Aggressive mua của Hoa Kỳ. Ảnh chụp ngày 01/03/2019 tại một căn cứ Hải quân ở miền nam Đài Loan. JAMES HUANG / AFP

Một trong những phân tích đáng chú ý gần đây là của trung tâm tham vấn chiến lược Stratfor, trụ sở tại Austin (Texas – Hoa Kỳ), gắn liền hai điểm nóng trong quan hệ Mỹ-Trung vào lúc này là Biển Đông và Đài Loan để khẳng định rằng "Washington đang cân nhắc về khả năng hiện diện quân sự trên một hòn đảo Đài Loan". Bài phân tích này đã được tạp chí bảo thủ Mỹ The National Interest đăng lại ngày 22/03/2019 dưới một tựa đề đầy ấn tượng : "Phải chăng ác mộng khủng khiếp nhất đối với Trung Quốc là Hoa Kỳ hiện diện quân sự tại Đài Loan ? - China's Worst Nightmare : A U.S. Military Presence on Taiwan ?".

Mỹ tăng hiện diện hải quân ở eo biển Đài Loan và Biển Đông

Theo phân tích của Stratfor ngay từ cuối năm ngoái 2018, chiều hướng mà Mỹ đang theo đuổi là tiếp tục củng cố sự hiện diện hải quân của họ ở Biển Đông, và tiếp tục xây dựng các mối quan hệ quốc phòng và kinh tế với các láng giềng trên biển của Trung Quốc từ Đài Loan đến Đông Nam Á.

Trong bối cảnh Bắc Kinh vẫn đẩy mạnh chiến lược cô lập Đài Loan, Washington sẽ tiếp tục tìm cách tăng cường quan hệ với Đài Bắc trong nỗ lực đối phó với Bắc Kinh trong khu vực.

Nhận định đầu tiên của Stratfor là hợp tác an ninh được tăng cường giữa Đài Loan và Hoa Kỳ có khả năng được mở rộng rất dễ dàng nhờ việc hai bên đều muốn cân bằng sự hiện diện quân sự gia tăng của Trung Quốc tại hai vùng eo biển Đài Loan và Biển Đông.

Đài Loan sẵn sàng xem xét việc cho Mỹ tiếp cận đảo Ba Bình

Hai khu vực này đã được Đài Bắc đặt trong sự tương quan chặt chẽ với nhau gắn khi vào ngày 5 tháng 11 năm 2018, bộ trưởng Quốc Phòng Đài Loan, tướng Nghiêm Đức Phát (Yen Teh Fa) xác định tại Nghị Viện Đài Loan rằng chính quyền Đài Bắc sẵn sàng xem xét việc cho phép Hải quân Hoa Kỳ tiếp cận đảo Ba Bình (tên tiếng Hoa là Thái Bình) nếu Washington yêu cầu.

Nhận xét này theo Stratfor không hề có nghĩa là Đài Loan đã đồng ý, mặc dù bộ trưởng Đài Loan nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ có thể được quyền ghé Ba Bình trong các hoạt động nhân đạo hoặc vì an ninh khu vực nếu phù hợp với lợi ích của Đài Loan.

Đối với Stratfor, việc cho phép Hoa Kỳ sử dụng đảo Ba Bình có khả năng làm thay đổi nguyên trạng trong khu vực vào thời điểm Hải quân Mỹ đang đẩy mạnh sự hiện diện tại vùng eo biển Đài Loan.

Ngay từ cuối năm ngoái, tàu hải quân Mỹ đã hai lần đi qua eo biển Đài Loan trong một nỗ lực được cho là nhằm áp đặt những cuộc tuần tra thường xuyên, thậm chí mở đường cho một hải đội tàu sân bay đi qua khu vực.

Các hoạt động khởi sự từ năm ngoái đã tiếp tục được đẩy mạnh trong ba tháng đầu năm nay. Ngày 25/02 vừa qua, hai chiếc tàu hải quân Mỹ, bao gồm khu trục hạm Stethem và tàu chở hàng và đạn dược Cesar Chavez đã đi qua eo biển Đài Loan, làm dấy lên những lời phản đối từ phía Trung Quốc.

Không đầy một tháng sau đó, ngày 24/03 vừa qua, lại có thêm hai chiến hạm Mỹ xẻ dọc eo biển Đài Loan. Trong chiến dịch tuần tra này, Hoa Kỳ đã có dấu hiệu gia tăng áp lực khi lần đầu tiên, tàu của lực lượng Tuần Duyên Mỹ được huy động vào chiến dịch tuần tra ở vùng biển nhạy cảm này.

Đây có thể được xem là một bước dấn thân mạnh mẽ hơn của Mỹ vào vùng biển quanh Trung Quốc, trước đây chỉ do Hạm Đội 7 phụ trách, sau này được thêm Hạm Đội 3 tiếp ứng, và bây giờ là Lực Lượng Tuần Duyên.

Giá trị chiến lược của Ba Bình

Theo nhận xét của Stratfor, đảo Ba Bình mà Đài Loan kiểm soát ở vùng quần đảo Trường Sa trên Biển Đông, có một giá trị chiến lược quan trọng.

Đảo Ba Bình - Ảnh minh họa

Đảo nằm giữa Biển Đông này là một địa điểm lý tưởng để đảm bảo an ninh cho các tuyến đường biển, và để thiết lập một sự hiện diện trong khu vực đang tranh chấp.

Ba Bình còn sở hữu nguồn thủy sản dồi dào và là hòn đảo duy nhất ở khu vực Trường Sa có nguồn cung cấp nước ngọt trên đảo.

Nhờ vào vị trí chiến lược và nguồn tài nguyên đó, Ba Bình có thể đẽ dàng đóng vai một căn cứ hậu cần quan trọng.

Việc tiếp cận Ba Bình sẽ hỗ trợ đáng kể cho hoạt động của Hoa Kỳ ở Biển Đông, qua đó khuyến khích các nước như Việt Nam hay Philippines mạnh dạn hơn trong việc chống lại các yêu sách lãnh thổ của Bắc Kinh.

Theo Stratfor, một sự hiện diện quân sự của Hoa Kỳ trên Ba Bình hoặc trên đảo Đài Loan, sẽ là một hành động khiêu khích nghiêm trọng đối với Bắc Kinh, luôn luôn coi Đài Loan là một tỉnh ngỗ nghịch đòi ly khai, và coi quan hệ Washington - Đài Bắc là mối đe dọa đối với chủ quyền của Trung Quốc.

Phản ứng lo ngại của Trung Quốc

Bắc Kinh đã cực lực phản đối các động thái hậu thuẫn của Mỹ đối với Đài Loan, thâm chí từng đe dọa tấn công Đài Loan nếu để cho chiến hạm Mỹ ghé cảng.

Vào lúc này, Đài Loan và Trung Quốc là hai bên tranh chấp khác nhau ở Biển Đông. Hy vọng sâu xa của Bắc Kinh là trong tương lại, sau khi họ thống nhất được với Đài Bắc, Ba Bình cũng như một vài đảo đá khác trong tay chính quyền Đài Loan sẽ đương nhiên trở về dưới trướng của Trung Quốc.

Trong bối cảnh đó, Trung Quốc rất lo ngại trước hai khả năng : Một là Đài Loan không đủ sức bảo vệ Ba Bình, để đảo này bị một đối thủ tranh chấp nào đó chiếm mất, và hai là Đài Loan bật đèn xanh cho các đối thủ của Trung Quốc như là Việt Nam hay là Mỹ sử dụng đảo Ba Bình.

Về phần mình, Đài Bắc trong thời gian qua đã không ngừng nỗ lực tang cường sức mạnh để kháng lại sức bành trướng của Bắc Kinh. Trong hai năm gần đây, áp lực của Trung Quốc trên Đài Loan không ngừng gia tang, thúc đẩy chính quyền Đài Bắc xem hợp tác với Hoa Kỳ là một phương án tốt bảo đảm quyền kiểm soát của Đài Loan trên đảo Ba Bình và kháng lại sức mạnh quân sự của Trung Quốc tại Eo biển Đài Loan.

Một số học giả Đài Loan từng cho rằng chính quyền nên cho quân đội Mỹ thuê đảo Ba Bình, một động thái chắc chắn sẽ làm cho Bắc Kinh nổi cơn thịnh nộ làm cho tình hình căng thẳng leo thang.

Trọng Nghĩa

Nguồn : RFI, 29/03/2019