Báo cáo GIEC : Khi chuyện viễn tưởng trở thành hiện thực
Bản báo cáo thứ sáu của GIEC về hiện tượng biến đổi khí hậu được công bố hôm thứ Hai 09/8 là chủ đề thời sự nóng trên các trang báo Pháp ngày hôm nay 10/8/2021. Trong bản báo cáo mới này, Nhóm Chuyên gia Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (GIEC) gióng chuông cảnh báo "Cuộc khủng hoảng khí hậu đã chạm ngưỡng đáng báo động"
Ảnh minh họa trên trang bìa nhật báo Le Monde ngày 10/08/2021, với hàng tít lớn "Khủng hoảng khí hậu, thực trạng khủng khiếp". © Ảnh chụp màn hình.
Le Monde, với tấm ảnh những người lính cứu hỏa bất lực nhìn lửa bùng cháy ở California, chạy tít lớn : "Khủng hoảng khí hậu và bảng tổng quan đáng sợ". Tương tự, nhật báo công giáo La Croix, trên nền ảnh màu vàng rực của lửa, hình ảnh người lính cứu hỏa mình trần đen nhẻm vì bụi tro, kéo vòi phun nước giang tay như tự hỏi "phải làm sao đây" rồi đề tựa lớn "Khí hậu, bị dồn vào chân tường".
Libération đăng ảnh một đoạn đường cao tốc bị tàn phá nghiêm trọng sau trận lũ lụt, cảnh báo "Khí hậu, bên bờ vực thẳm". Nhật báo kinh tế Les Echos trên nền ảnh xanh biếc là những tản băng trôi, khẳng định không chút do dự "Khí hậu, sự biến đổi là đã không thể đảo chiều".
Thảm họa không biên giới
Lũ lụt, hỏa hoạn, những ngày gần đây thế giới chứng kiến những chuỗi thảm họa thiên nhiên lớn chưa từng có. Tất cả đều được cho là do cùng một nguyên nhân : Biến đổi khí hậu. Trái Đất mỗi ngày bị hâm nóng, và "sự hâm nóng đó là không biên giới" như tiêu đề bài xã luận của La Croix. Bởi vì, những trận thiên tai đó đang xảy ra ở khắp nơi, ngay cả ở những vùng cho đến giờ được cho là chưa bị tác động của biến đổi khí hậu.
Le Monde lưu ý, đây mới chỉ là phần đầu tiên trong bản báo cáo tổng kết thứ sáu, dự trù công bố vào tháng 9/2022. Trong phần một này, với sự tham gia của 234 nhà khoa học đến từ 66 quốc gia, báo cáo của GIEC, qua phân tích từ 14 ngàn nghiên cứu khoa học, chỉ mới lập ra một bảng chẩn đoán về thực trạng khí hậu. Hai phần còn lại, đề cập đến những tác động của khí hậu đối với xã hội loài người và những giải pháp để giảm thiểu phát thải khí ga gây hiệu ứng nhà kính, sẽ lần lượt được công bố vào tháng 2 và 3/2022.
Hồi chuông báo động này được gióng lên khi chỉ còn chưa tới 100 ngày nữa là diễn ra Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc lần thứ 26 (COP26) tại Glasgow, Scotland. Lần đầu tiên GIEC nêu rõ vai trò, trách nhiệm các hoạt động của con người đối với hiện tượng biến đổi khí hậu. Việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch (than, dầu hỏa và khí đốt) cho vận chuyển, sản xuất điện năng, các hoạt động nông nghiệp hay công nghiệp… những hoạt động phát thải các loại khí ga gây hiệu ứng nhà kính, "đã dẫn đến sự thay đổi nhanh chóng trong bầu không khí, các đại dương, các băng quyển và sinh quyển".
Sáu con số ấn tượng
Với nhật báo kinh tế Les Echos, đây thật sự là "một báo động đỏ" cho nhân loại. Để chứng minh, tờ báo liệt kê 6 con số gây ấn tượng nhất, và cũng là đáng báo động nhất : Đó là + 5,7°C – mức tăng nhiệt độ của Trái đất ; + 2 mét là mức tăng mực nước biển từ đây đến năm 2300; 410 ppm là nồng độ khí CO2 trung bình tập trung trong khí quyển – thành tố chính gây hiệu ứng nhà kính ; 800 ngàn – nhằm báo động nồng độ khí methane trong khí quyển hiện nay cao nhất từ 800 ngàn năm qua ; 150 lần – mức đo sức nóng trong trận nóng gay gắt "vòm hơi nóng" ở Canada do biến đổi khí hậu gây ra cao gấp 150 lần so với sức nóng do đợt nóng bình thường tạo ra ; và cuối cùng, gấp 3 lần – nhiệt độ trung bình tại một số nơi như Bắc Cực chẳng hạn trong những ngày lạnh nhất tăng nhanh gấp ba lần so với mức hâm nóng khí hậu toàn cầu.
Khi sự thật qua mặt viễn tưởng
Trong dự báo này, tình hình Châu Âu vào năm 2050 sẽ ra sao ? Libération chẳng chút do dự cho rằng "2050 : Chuyện viễn tưởng biến thành hiện thực". Đó là một Thụy Điển vào ngày 16/06/2050, những cánh rừng thông hạt trần hay vân sam ngút ngàn – từng là nguồn lợi kinh tế của đất nước – dần phải nhường chỗ cho các loại thông dầu vùng khí hậu Địa Trung Hải. Hạn hán và tình trạng độc canh sẽ khiến đất nước đối mặt với nạn phá hoại từ các loài côn trùng đến từ xứ khác, và hậu quả là sẽ còn làm gia tăng tình trạng sử dụng thuốc trừ sâu bọ.
Hà Lan, ngày 28/08/2050, sẽ là những đợt ngập lụt, người dân phải thường xuyên chạy lánh nạn. Mực nước biển từ đây đến năm 2300 tăng lên từ 2,3 đến 5,4 mét. Nhà nước hằng năm phải chi ra một khoản ngân sách lớn để gia cố các bờ đê đề phòng những cơn sóng lớn do bão gây ra. Trong bối cảnh này, một phần vùng duyên hải phía tây và tây bắc nước Pháp như Nouvelle Aquitaine và Bretagne, đến năm 2042, sẽ bị tàn phá bởi những trận bão lớn.
Ngày 04/10/2050, Cộng hòa Czech, sẽ phải hứng chịu những trận mưa to và gió lớn kéo dài nhiều ngày. Nước lũ dâng cao trong khi người dân bị mất điện. Những trận lụt chết người do những cơn mưa như thác gây ra sẽ hoàng hành khắp vùng Trung Âu vào năm 2034. Mực nước sông Elbe, con sông lớn nhất tại Cộng hòa Czech dâng cao đến mức kỷ lục 8,57 mét. Libération lưu ý, những kỳ mưa to ở Trung Âu đã tăng thêm 25% kể từ những năm 2000 vào mùa đông và theo các nhà khoa học, hiện tượng này sẽ còn gia tăng thêm 15% trong giai đoạn 2071 – 2100.
Trong viễn cảnh này, tình hình ở thủ đô Praha còn thêm tồi tệ, lượng mưa rơi trong vài ngày ngang bằng với một tháng. Thành phố trong cảnh hỗn loạn, nước lũ tràn nhanh do nước sông dâng cao, tầu điện ngầm phải đóng cửa, bờ đê bao bọc thành phố cổ Mala Strana sẽ phải được gia cố vào năm 2035 và binh sĩ được huy động để sắp những bao cát chặn dòng nước lũ hung hãn.
Tóm lại như hàng tựa của Le Figaro, Châu Âu trong tương lai sẽ là "mưa nhiều ở phía bắc và khô hạn ở phía nam".
Chuyển giao "sinh thái" : Thế hệ trẻ cầm trịch ?
Câu hỏi đặt ra liệu rằng có đã quá trễ ? Chưa hẳn là vậy ! Bà Corine Pelluchon Philosophe, giáo sư trường đại học Paris-Est-Marne-la-Vallée, khi trả lời phỏng vấn nhật báo công giáo La Croix, trấn an rằng "ngày mai chưa phải là ngày tận thế". Sự khẩn cấp thì có, nhưng chớ nghĩ rằng "đã quá trễ". Báo cáo này như là một câu chuyện tập thể, một sợi chỉ thời gian, nối liền quá khứ, hiện tại và tương lai. Nhân loại cần phải nắm được lịch sử và bối cảnh hiện tại để rồi có thể tiến hành một sự chuyển giao hướng đến một mô hình phát triển mới.
Sự chuyển giao "sinh thái này" phải được thực hiện ở mọi cấp độ có bổ sung cho nhau : Ở địa phương với những sáng kiến và thử nghiệm nông nghiệp, nuôi trồng. Ở cấp nhà nước, là những chính sách công duy ý chí và bền vững, nhưng đồng thời bảo vệ được công bằng xã hội. Cuối cùng ở cấp độ quốc tế, không chỉ phải có sự điều phối giữa các nước mà còn phải có sự đóng góp của cá nhân, mỗi người một phần.
Thế nên, để đấu tranh chống lại sự phủ nhận và hoảng loạn, cần phải quan tâm nhiều đến giáo dục, nguồn hỗ trợ mạnh mẽ nhất. Theo nhà nghiên cứu này, "giáo dục tạo nên khả năng kết nối các dữ liệu, hiểu chúng và tạo ra chúng một cách đúng nghĩa. Để rồi, mỗi người có thể truyền đạt hiểu biết này thành đạo lý khi quan sát làm cách nào những kiến thức đó được áp dụng trong cuộc sống thường ngày. Điều này có thể áp dụng ngay ở trường học từ rất sớm, nhưng cũng có thể bằng cách chia sẻ và trao đổi với người khác về những chủ đề này, qua các phim ảnh tài liệu hay sách vở để khơi dậy lối tư duy ở trẻ".
Có như vậy, chúng ta mới có hy vọng vẫn còn "có thể hạn chế được mức tăng nhiệt độ dưới ngưỡng 2°C", theo như tựa đề một bài viết trên Le Figaro.
Những chủ đề khác
Thời sự Châu Á khá hiếm hoi trên các mặt báo Pháp. Le Monde có bài viết của thông tín viên Bruno Philip từ Bangkok cho hay "người dân Thái Lan đòi vac-xin và nền dân chủ". Hàng trăm người biểu tình hôm thứ Bảy 7/8 ở thủ đô bất chấp lệnh cấm tụ tập trên 5 người để phản đối cách quản lý chiến dịch tiêm ngừa được cho là hỗn loạn và kêu gọi một nền dân chủ. Xô xát đã xảy ra giữa cảnh sát và người biểu tình. Lực lượng an ninh dùng vòi rồng, khí ga hơi cay và đạn cao su để giải tán đám đông, trong khi người biểu tình ném gạch đá và bom xăng vào đoàn xe cảnh sát.
La Croix thì nhìn sang Trung Quốc, nói về việc người dân ở Vũ Hán "sống trong nỗi lo tái phong tỏa toàn diện". Dịch Covid-19 lại xuất hiện ở Vũ Hán, hôm 3/8, chính quyền quyết định xét nghiệm toàn bộ 11 triệu dân, nhờ vào 28 ngàn nhân viên y tế được huy động, tại 3.000 điểm lấy mẫu khác nhau. Chiến dịch xét nghiệm kết thúc ngày hôm qua. Trong nỗi bất an và lo sợ bị phong tỏa lần nữa, người dân thành phố đã chạy ùa vào các siêu thị để mua đồ dự trữ.
Cũng liên quan đến Trung Quốc, Les Echos cho biết "Trung Quốc bòn rút rừng của Pháp". Tính đến cuối tháng 5/2021, lượng mua gỗ sồi của Pháp từ Trung Quốc tăng vọt 42%, thậm chí nhựa cây tăng 66%. Liên đoàn quốc gia gỗ của Pháp yêu cầu hãm mức xuất khẩu các loại gỗ chưa qua chế biến nhằm bảo vệ nguồn cung ứng cho các hãng cưa gỗ và chế biến gỗ của Pháp.
Minh Anh