Bộ Tứ QUAD lúng túng vì liên minh quân sự ba bên AUKUS ?
Thanh Hà, RFI, 24/09/2021
Lãnh đạo Mỹ, Úc, Nhật Bản và Ấn Độ họp trực tiếp lần đầu tiên hôm nay 24/09/2021 tại thủ đô Washington. Nhưng tâm điểm của thượng đỉnh Bộ Tứ QUAD không phải là hợp tác quân sự, cho dù Trung Quốc là một mối quan ngại chung. Một chục ngày sau thông báo thành lập liên minh quân sự AUKUS với Anh và Úc chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương, Washington muốn xoa dịu tình hình, hay đây là một dấu hiệu rạn nứt trong nhóm QUAD ?
Mỹ liên minh quân sự AUKUS với Anh và Úc chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương
Vài giờ trước thượng đỉnh rất được chờ đợi của bốn quốc gia, một quan chức Hoa Kỳ cho biết đối thoại tập trung vào những "sáng kiến phi quân sự", vào chính sách chung, sản xuất và cung cấp vac-xin ngừa Covid-19, vào những hợp tác chống tin tặc, vào những dự án xây dựng cơ sở hạ tầng, đặc biệt là trong lĩnh vực viễn thông.
Bộ Tứ được hình thành từ năm 2007, nhưng mãi đến gần một chục năm sau, chính quyền Trump mới khởi động lại các hoạt động của nhóm này. Đó cũng là thời điểm Mỹ-Trung đối đầu về nhiều mặt, thái độ hung hăng của Bắc Kinh đe dọa đến an ninh của Nhật Bản, Ấn Độ và Úc. Năm 2017 cũng là thời điểm chính quyền Trump cho là bộ tứ Tokyo, New Delhi, Canberra và Washington là một phương tiện để đương đầu với Trung Quốc trên mọi mặt.
Thế nhưng, hôm 15/09/2021, Hoa Kỳ thông báo khai sinh liên minh quân sự AUKUS với Anh và Úc. Một trong những điểm nổi bật của liên minh là Washington sẽ cung cấp tàu ngầm nguyên tử cho Canberra. AUKUS khiến hai trong số bốn thành viên của nhóm QUAD là Ấn Độ và Nhật Bản cùng khó xử.
Trên báo Financial Times, giáo sư Maria Rost Rublee, đại học Úc Monash, đặt câu hỏi Hoa Kỳ "dành vị trí nào cho nhóm QUAD trong chính sách đối ngoại, chiến lược và an ninh ?". Ấn Độ là một thành viên đắc lực của Bộ Tứ và đang có tranh chấp ở đường biên giới trên bộ với Trung Quốc - một đối thủ của New Delhi - nhưng theo giới quan sát, Ấn Độ luôn cố gắng để ngỏ cánh cửa đối thoại với Trung Quốc.
Tờ báo tự do của Ấn Độ, Free Press Journal nhìn nhận "đành rằng an ninh quốc tế là một trong những lý do giải thích cho sự hình thành của nhóm QUAD", nhưng New Delhi lúng túng trước viễn cảnh tàu ngầm nguyên tử Úc tuần tra trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Theo tờ báo này, liên minh quân sự AUKUS có thể giúp cho Ấn Độ "xây dựng một liên minh chiến lược vững chắc hơn với các cường quốc khác để làm đối trọng với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc, (…) giúp New Dehli giải tỏa bớt áp lực tăng cường khả năng quân sự trên biển" trong vùng Ấn Độ Dương.
Tuy nhiên, thượng đỉnh Bộ Tứ QUAD ở Washington lần này cũng là dịp để Washington trấn an New Delhi rằng Hoa Kỳ tìm kiếm các đồng minh vì "lợi ích chung của các bên, nhưng không lôi kéo Ấn Độ vào một liên minh quân sự với những tác động ảnh hưởng lâu dài đến hòa bình của khu vực".
Còn về phía Nhật Bản, Tokyo đã hoan nghênh liên minh AUKUS, xem đây là một công cụ tăng cường an ninh khu vực, nhưng đồng thời Nhật Bản cần được trấn an rằng QUAD cũng là một phương tiện bảo đảm an ninh trong vùng, mà không nhất thiết phải dùng đến sức mạnh quân sự.
Cựu thứ trưởng Ngoại Giao Nhật, Mitoji Yabunaka, được Financial Times trích dẫn, phân tích : Tokyo tham gia Bộ Tứ là nhằm cưỡng lại thái độ hung hăng của Trung Quốc, nhưng QUAD là một "định chế ngoại giao và đó là một khác biệt rất lớn so với AUKUS".
Nói cách khác, ảnh hưởng và những tham vọng ngày càng lớn của Trung Quốc khiến các quốc gia trong vùng lo ngại và phần lớn đều muốn tìm một điểm tựa, nhưng điểm tựa đó "không nhất thiết phải là một giải pháp quân sự".
Nhiều quốc gia trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương mong muốn Hoa Kỳ và nhiều cường quốc khác trên thế giới quan tâm nhiều hơn đến khu vực này, thế nhưng "những sáng kiến thuần túy quân sự không cho phép làm hạ nhiệt tình hình" hay khiến Bắc Kinh trở nên tử tế hơn với các nước láng giềng.
Tờ báo tài chính của Anh do vậy cho rằng sự thận trọng đó của Ấn Độ và cả Nhật Bản cũng như một số quốc gia Á châu khác có thể giải thích vì sao thượng đỉnh QUAD tại Washignton lần này tập trung vào những hợp tác "phi quân sự".
Martijn Rasser, chuyên gia về công nghệ và an ninh quốc gia tại trung tâm nghiên cứu của Mỹ Center for a New American Security, trả lời báo Financial Times, cho rằng, nếu như nhóm QUAD đẩy mạnh hợp tác về "công nghệ mang tính chiến lược toàn diện", thì đó sẽ là giải pháp tối ưu. Bởi lẽ, đẩy mạnh "hợp tác, và phối hợp chặt chẽ sẽ đem lại những hiệu quả cao hơn, cho phép các bên nâng cao khả năng cạnh tranh về mặt kinh tế và an ninh quốc gia của mỗi bên".
Vẫn theo chuyên gia này, nếu biết khai thác những giá trị chung được các thành viên QUAD chia sẻ, Bộ Tứ sẽ kiến tạo một mô hình mới mà trong đó công nghệ phục vụ cho các nền dân chủ. Bà Hayley Channer, một cựu quan chức quốc phòng của Úc, đánh giá chính vì mục tiêu đó mà các bên tập trung vào những vấn đề như y tế, công nghệ và tính tự chủ trong dây chuyền sản xuất.
Thanh Hà
Nguồn : RFI, 24/09/2021
***********************
Dự thảo tuyên bố chung của QUAD : "Cứng rắn hơn" với Trung Quốc tại Biển Đông
Trọng Thành, RFI, 23/09/2021
Ngày 25/09/2021, lãnh đạo nhóm các quốc gia Bộ Tứ QUAD (bao gồm Mỹ, Nhật, Ấn và Úc) lần đầu tiên họp mặt trực tiếp tại Washington, Hoa Kỳ. Nhiều quyết định quan trọng chờ đợi sẽ được đưa ra nhân cuộc họp này.
Thủ tướng Úc Scott Morrison họp trực tuyến với các đối tác Mỹ, Nhật và Ấn Độ hôm 13/03/2021. Nhưng lần này Bộ Tứ QUAD sẽ họp trực tiếp tại thủ đô Washington, Hoa Kỳ. AP - Dean Lewins
Theo nhiều nguồn tin gần gũi với hồ sơ này, được truyền thông Nhật Bản loan tải hôm qua 23/09, dự thảo tuyên bố chung của Bộ Tứ sẽ sử dụng "ngôn từ cứng rắn hơn trước đây" liên quan đến tình hình ở các vùng biển mà Trung Quốc đang đẩy mạnh các yêu sách chủ quyền. Các thành viên Bộ Tứ "phản đối những thách thức đối với trật tự dựa trên luật pháp quốc tế về hàng hải", đặc biệt là ở vùng Biển Hoa Đông và Biển Đông.
Theo Kyodo News, tại hội nghị của nhóm QUAD trước đó vào tháng 3, được tổ chức trực tuyến, trong tuyên bố chung, lãnh đạo bốn nước đã khẳng định "tạo điều kiện hợp tác, bao gồm cả trong lĩnh vực an ninh hàng hải, để đáp ứng những thách thức đối với trật tự hàng hải dựa trên luật pháp" ở biển Hoa Đông và Biển Đông.
Trong những năm gần đây, Bắc Kinh đã trở nên quyết đoán trong các yêu sách chủ quyền đối với quần đảo Senkaku, một nhóm đảo nhỏ do Nhật Bản quản lý ở Biển Hoa Đông mà Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư. Trung Quốc cũng tiếp tục đẩy mạnh việc quân sự hóa các đảo nhân tạo ở Biển Đông, bất chấp phán quyết của một tòa án quốc tế năm 2016 bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh trên gần trọn vùng biển này.
Về hợp tác công nghệ, theo dự thảo tuyên bố chung, bốn quốc gia QUAD sẽ hợp tác phát triển mạng 5G an toàn và minh bạch, một lĩnh vực mà Hoa Kỳ và Trung Quốc đang cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Dưới thời chính quyền tiền nhiệm Donald Trump, Bộ Tứ đã tổ chức nhiều cuộc họp ở cấp bộ trưởng. Lần đầu tiên QUAD đã tổ chức thượng đỉnh vào tháng 3 năm nay, ngay sau khi tổng thống Joe Biden lên cầm quyền.
Trọng Thành
********************
Khi nào tàu ngầm Úc tuần tra Biển Đông ?
Thanh Hà, RFI, 23/09/2021
Úc – Mỹ bước vào giao đoạn đàm phán về một dự án tàu ngầm nguyên tử nhằm "bảo đảm luật pháp quốc tế trên biển và trên không". Thay thế kế hoạch trang bị tàu ngầm quy ước bằng tàu ngầm hạt nhân cho phép Hải quân Úc tiến hành những đợt tuần tra "xa bờ và dài ngày". Canberra thay đổi chiến lược hàng hải để "hướng tới Biển Đông".
Một tàu ngầm lớp Collins của Úc
Trong bài tham luận mạng tựa đề "Ấn Độ-Thái Bình Dương : sự chọn lựa của Úc và tương lai chiến dịch răn đe Trung Quốc" đăng trên blog cá nhân hôm 21/09/2021, giám đốc chương trình nghiên cứu về Châu Á của viện Montaigne, Paris, Mathieu Duchâtel đặt câu hỏi "khi nào tàu ngầm Úc tuần tra Biển Đông" ?
Thả mồi bắt bóng ?
Tác giả tham luận nhắc lại tháng 2/2021, bộ trưởng Quân lực Florence Parly thông báo triển khai tàu ngầm nguyên tử của Hải quân quốc gia Pháp, chiếc Emeraude - lớp Barracuda, đến Biển Đông trong khuôn khổ một "cuộc tuần tra ngoại hạng" và đó là "bằng chứng rõ rệt nhất về khả năng của Hải quân Pháp hoạt động ở xa, trong một thời gian dài cùng với các đối tác của Pháp là Úc, Mỹ hay Nhật Bản". Tàu ngầm nguyên tử đời mới nhất của Pháp, Barracuda, đã bắt đầu hoạt động từ tháng 11/2020. Úc đặt mua tàu ngầm Pháp lớp Attack là phiên bản của Barracuda, nhưng chạy bằng điện và diesel.
Khi Úc tuyên bố hủy hợp đồng tàu ngầm với Pháp để quay sang trang bị "ít nhất 8 tàu ngầm" sử dụng năng lượng hạt nhân của Anh, Mỹ, giám đốc viện nghiên cứu Montaigne nhắc lại : 5 năm trước đây khi bắt đầu đàm phán với Paris về hợp đồng tàu ngầm, thủ tướng Úc khi đó là Malcom Turnbull đã nhấn mạnh : "Một trong những lợi thế của đối tác Pháp là nếu như trong tương lai, Úc cần chuyển từ công nghệ tàu ngầm quy ước sang tàu ngầm nguyên tử thì tập đoàn Pháp đã sẵn sàng" bởi vì Naval Group –khi đó mang tên là DCNS, đã "có kinh nghiệm về tàu ngầm nguyên tử".
Hợp đồng của Canberra với Paris liên quan đến lớp tàu Attack, đó là phiên bản từ tàu ngầm Barracuda sử dụng năng lượng hạt nhân do DCNS/Naval Group đóng. Cũng thủ tướng Turnbull khi đó đã giải thích rằng, vỏ tàu đã được kiến thiết để có thể "thích nghi" trong trường hợp Canberra đổi ý, dùng năng lượng nguyên tử, thay vì điện và diesel.
Nhưng tháng 9/2021, thủ tước Scott Morrison đã quyết định "làm lại từ đầu" với Mỹ và gạt tập đoàn Pháp Naval Group ra ngoài dự án trang bị tàu ngầm cho Canberra. Giám đốc chương trình nghiên cứu về Châu Á của Viện Montaigne đặt câu hỏi : "Đến bao giờ Hải quân Úc có khả năng điều tàu ngầm nguyên tử tuần tra Biển Đông như Pháp đã làm hồi tháng 2/2021 ?".
Hiện tại không thể giải đáp câu hỏi này, bởi trước mắt, Canberra, Washington và Luân Đôn mới chỉ "đồng ý về một thỏa thuận khung về mặt chính trị trong khuôn khổ liên minh quân sự và an ninh AUKUS". Giờ đây mở ra một giai đoạn 18 tháng "tham khảo". Chỉ sau thời hạn đó, Anh, Mỹ và Úc mới bắt đầu phác thảo ra một số những chi tiết về những "đòi hỏi cụ thể về mặt kỹ thuật" của chương trình trang bị tàu ngầm nguyên tử cho Hải quân Úc. Kèm theo đó là một "lộ trình" về mặt công nghiệp.
Mục tiêu Biển Đông quá rõ ràng
Canberra phải có những lý do để "chấp nhận làm lại từ đầu". Nhà nghiên cứu Mathieu Duchâtel nhấn mạnh đến một "sự thay đổi về mặt chiến lược" của chính quyền Úc. Theo ông, mua tàu ngầm của Pháp nhằm "đáp ứng một tầm nhìn về mặt an ninh quốc gia tập trung vào khả năng phòng thủ các vùng lãnh hải của nước Úc, đặc biệt là bảo vệ những tuyến đường biển dẫn vào phía bắc Úc Châu". Thay đổi lớn ở đây là "với đội tàu ngầm nguyên tử, chính phủ Úc đã bày rỏ rõ ràng ý định hoạt động xa các bờ biển của nước Úc".
Qua đó, theo ông Duchâtel, Canberra đã "thay đổi tầm nhìn" về chiến lược an ninh : Hải quân Úc giờ đây đang hướng về kịch bản can thiệp ở Biển Đông và ở eo biển Đài Loan, Bắc Kinh "trong những tính toán chiến lược tới đây, phải quan tâm đến vai trò của nước Úc". Nói cách khác, vẫn theo quan điểm của giám đốc chương trình Châu Á Viện nghiên cứu Montaigne, việc Canberra mua tàu ngầm nguyên tử "sẽ đặt Hải quân Úc vào trung tâm chiến lược răn đe mà Hoa Kỳ đang kiến tạo trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương".
Một trung tâm nghiên cứu của Mỹ được tác giả trích dẫn, tàu ngầm quy ước có khả năng hoạt động trong vòng 11 ngày, kể từ khi rời cảng Perth (bờ tây nước Úc), trong khi đó tàu ngầm nguyên từ có khả năng độc lập đến 70 ngày.
Tiềm năng hải quân Trung Quốc : Mục tiêu cần nhắm tới
Quyết định của Canberra trang bị tàu ngầm nguyên tử là một vố đau đối với Pháp, nhưng điều hiển nhiên là liên minh AUKUS nhắm vào Trung Quốc. Tựa đề bài viết "Ấn Độ-Thái Bình Dương : sự chọn lựa của Úc và tương lai chiến dịch răn đe Trung Quốc" đã cho thấy ngay điều đó. Hậu quả từ sự chọn lựa của Úc quá rõ.
Canberra đứng về phía Washington vào lúc mà "quyền kiểm soát tuyệt đối các hoạt động trên biển và trên không không còn được bảo đảm là thuộc về Hoa Kỳ". Chuyên gia Pháp nhắc lại, năm 1995-1996 chính quyền Clinton từng điều hai hàng không mẫu hạm đến eo biển Đài Loan để đáp trả vụ Trung Quốc bắn tên lửa đạn đào gần các bờ biển Đài Loan. Giờ đây, "một động thái tương tự không chắc tránh gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng".
Mỹ đang lo ngại trước khả năng hải quân của Trung Quốc, đặc biệt là Bắc Kinh đã trang bị tên lửa chống hạm tầm xa. Trung Quốc đã và đang tiếp tục trang bị thêm tàu chiến đa năng và có sức tấn công lợi hại. Trung Quốc cũng có khả năng đóng tàu ngầm nguyên tử trong 15 tháng. Với đà này, theo chuyên gia Pháp, Mathieu Duchâtel, đến năm 2030, sẽ có đến 13 chiếc tàu nguyên tử của Trung Quốc hoạt động. Đó là mối đe dọa trực tiếp nhắm vào các hoạt động trên biển của Hoa Kỳ. Bài toán càng thêm nan giải khi biết rằng quân đội Trung Quốc đã được trang bị một hệ thống phòng không hiện đại, đủ sức đe dọa những chiến dịch của Không quân Mỹ.
Sức mạnh để răn đe
Trong bối cảnh đó giám đốc Viện Montaigne của Pháp, Mathieu Duchâtel kết luận, "do thế thượng phong của Mỹ bị đe dọa ở bên trong chuỗi đảo thứ nhất, nên Hoa Kỳ bắt buộc phải rà soát lại tiềm lực và mở rộng chu vi về mặt địa ký để tránh hiểm họa tên lửa đạn đạo Trung Quốc". Vì thế, tuyên bố của tổng thống Biden về vị trí then chốt của Úc đối với Hoa Kỳ không chỉ là những lời nói suông.
Hơn nữa, trong một môi trường mà các hệ thống phòng thủ của Trung Quốc đã dày đặc, thì việc trang bị tàu ngầm nguyên tử cho Úc là một tính toán khôn ngoan, nhưng hy vọng rằng đó là những phương tiện răn đe : "Thách thức đặt ra đối với Hoa Kỳ là làm thế nào để thuyết phục Trung Quốc rằng Bắc Kinh không thể đạt được những mục tiêu chính trị bằng sức mạnh quân sự", bởi vì "trong trường hợp xảy ra xung đột, Hải quân Trung Quốc có nguy cơ hứng chịu nhiều thiệt hại nghiêm trọng".
Theo Mathieu Duchâtel, "đây chính là sợi chỉ đỏ trong chiến lược triển khai sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ và của đồng minh trong vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương là Úc". Nếu như sức mạnh của Hải quân Hoa Kỳ trong khu vực không chỉ là con cọp giấy, liệu rằng Trung Quốc có chấp nhận rủi ro khi quyết định xâm lược Đài Loan hay không ?
Câu hỏi kế tiếp về phía Hoa Kỳ là liệu rằng "lực có tòng tâm" ? Washington muốn tái lập lại thế thượng phong của Hải quân Mỹ trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương, thế nhưng các kế hoạch đầu tư cho US Navy liệu có đủ để đáp ứng tham vọng đó hay chưa ? Theo quan điểm của giám đốc chương trình nghiên cứu Châu Á thuộc Viện Montaigne, Paris, câu trả lời có lẽ là "chưa đủ". Chính vì vậy mà Mỹ lôi kéo thêm Úc vào liên minh, thành lập một một lực lượng "răn đe" Trung Quốc. Washington muốn tận dụng những lợi thế của Úc trong mục tiêu đó.
Thanh Hà
Nguồn : RFI, 23/09/2021