Những lo âu về nhiệm kỳ 2 đầy thách thức với tổng thống Pháp

Ứng cử viên – tổng thống mãn nhiệm Emmanuel Macron được cử tri Pháp lựa chọn trong vòng hai cuộc bỏ phiếu hôm 24/04/2022. Emmanuel Macron chiến thắng, nhưng thắng lợi của ông dựa trên lá phiếu của nhiều người bất bình với ông; Marine Le Pen thất bại, nhưng chính trị gia cực hữu đạt số phiếu kỷ lục ; những thách thức to lớn chờ đợi tổng thống tái đắc cử. Trên đây là các chủ đề lớn của báo chí Pháp hôm nay.

Tổng thống tái đắc cử Emmanuel Macron cần giới trẻ để thành công trong nhiệm kỳ 2. Ảnh minh họa : Học sinh chặn lối vào trường trung học Louis-le-Grand yêu cầu ''Công bằng xã hội, Công lý sinh thái'', Paris, Pháp, ngày 19/04/2022. Reuters – S arah Meyssonnier

"Vinh quang lớn, thách thức lớn" tựa trang nhất Le Figaro. "Mọi thứ còn trước mắt" là tựa chính của La Croix. Les Echos ghi nhận : "Một sự khởi đầu mới". Le Monde số đặc biệt về ngày bầu cử chạy tựa "Emmanuel tái đắc cử tổng thống. Cực hữu đạt mức ủng hộ chưa từng có".

Hàng tựa và hình ảnh trang nhất của Libération nêu bật tính chất mong manh của chiến thắng của Emmanuel Macron : Hàng tựa "Macron tái đắc cử. Cần cảm ơn ai đây ?" chạy theo chiều dọc, chiếm phân nửa trang báo. Phông nền đen xám không hề có một bóng người. Phần trên gương mặt tổng thống tái đắc cử nhô lên dưới đáy trang.

Cảm giác "nhẹ nhõm vô bờ"

Bình luận về chiến thắng của ông Macron, nhật báo kinh tế Les Echos có bài xã luận "Bầu tổng thống : sự chọn lựa khôn ngoan". Les Echos trước hết hân hoan với thắng lợi của ông Macron, cho dù các thăm dò dư luận trước bầu cử cho thấy khoảng cách giữa hai ứng viên đủ lớn để tổng thống mãn nhiệm tái cử. "Nhẹ nhõm vô bờ" bởi nước Pháp đã bước đến sát "bờ vực thẳm" khi thiếu chút nữa điều tồi tệ có thể đã xẩy ra.

Les Echos vui mừng với "Cảm giác nhẹ nhõm vô bờ" khi chúng ta tự nhủ rằng, "vào thời điểm quyết định, đã có một sự bứt phá thực sự" ở những người do dự, như vậy rõ ràng trong xã hội Pháp vẫn còn tồn tại "những kháng thể của giống loài, trong những nền dân chủ kỳ cựu, bảo vệ chúng ta chống lại những loài virus độc hại".

"Lựa chọn khôn ngoan" của cử tri và phẩm chất "táo bạo" của tổng thống

Les Echos nhấn mạnh : "Sự lựa chọn khôn ngoan" của cử tri Pháp trước hết dựa vào "khối cử tri vững chắc" ủng hộ tổng thống mãn nhiệm. Tuy nhiên, như thế hoàn toàn không đủ. Ông Macron đã nhận được sự ủng hộ của rất nhiều cử tri, tuy không ủng hộ cương lĩnh tranh cử của ông, nhưng đã bầu cho ông - kể cả những người chán ghét ông - chỉ cốt để ngăn chặn phe cực hữu.

Nhật báo kinh tế Pháp nhấn mạnh đến phẩm chất "táo bạo" của vị tổng thống tái đắc cử, để giải thích lý do khiến đông đảo cử tri đã chọn ông, để tiếp tục đối mặt với tương lai đầy bất trắc. Ai có thể làm tốt hơn được Macron, từ khủng hoảng "Áo Vàng", rồi Covid… ? Tuy nhiên các thách thức của nhiệm kỳ hai là ghê gớm, từ nợ công chồng chất, giáo dục tụt dốc, công nghiệp suy yếu, chuyển đổi sinh thái, tái vũ trang Châu Âu… Trong hoàn cảnh mới, Les Echos nhấn mạnh : tổng thống tái đắc cử phải "đoàn kết được một đất nước bị chia rẽ cao độ, nhưng đồng thời cũng cần tiếp tục sự "táo bạo", đã khiến một bộ phận khá đông đảo cử tri tin tưởng ở ông.

Cảnh giác với "ảo giác nhẹ nhõm"

Nhật báo La Croix, trong bài xã luận ngắn mang tựa đề "Một chiến thắng và một lời cảnh báo", chỉ trích "ảo giác" của tâm trạng thở phào nhẹ nhõm, sau thắng lợi trước ứng viên cực hữu với khoảng cách đến hơn 15 điểm. Nhật báo công giáo nhấn mạnh là không được để chiến thắng hôm qua - "vốn là một tin tức tốt lành với những người gắn bó với nền dân chủ, tại Pháp và Châu Âu" - che lấp đi một thực tế. Đó là lực lượng cực hữu chưa bao giờ có được sự ủng hộ đông đảo cử tri đến như vậy trong nền Đệ Ngũ Cộng Hòa. Đây chính là "một lời cảnh báo" đối với tất cả những ai theo tư tưởng Cộng Hòa, trước hết là ông Macron, người cách nay 5 năm khi đắc cử lần đầu, đã từng "cam kết làm mọi cách để cử tri Pháp không có lý do gì bầu cho các thế lực cực hữu".

Thoát "lời nguyền" Đệ Ngũ Cộng Hòa, nhưng thiếu ủng hộ rộng lớn của cử tri

Theo La Croix, tuy ông Macron đã thành công trong việc thoát khỏi "lời nguyền bị lật đổ" thời Đệ Ngũ Cộng Hòa, khi tất cả các tổng thống nào nắm trọn vẹn quyền lực một nhiệm kỳ đều bị cử tri Pháp lật đổ sau đó (trừ Charles de Gaulle), nhưng ứng cử viên tái tranh cử đã không thu hút được "sự ủng hộ nhiệt thành" của đông đảo cử tri. Trong các cử tri đã bỏ phiếu cho Macron trong vòng hai, có nhiều người "giận dữ" với ông, "thất vọng" với ông.

Không nên ảo tưởng là thông điệp chính của La Croix. Trái ngược với Les Echos, nhật báo công giáo La Croix cho rằng sẽ là ảo tưởng khi đặt toàn bộ "những thách thức khổng lồ về xã hội, kinh tế, thể chế" của nước Pháp lên vai "một con người duy nhất". Nhật báo La Croix khép lại với nhận định, viễn cảnh cuộc bầu cử Quốc hội tháng 6 tới sẽ có ý nghĩa quan trọng.

Tổng thống Macron – vốn bị trách cứ nhiều về phong cách "thực thi quyền lực một cách đơn độc", sau cuộc bầu cử này ắt hẳn trong mọi trường hợp sẽ phải hợp tác nhiều hơn với Quốc hội mới. Chế độ tổng thống của nước Pháp "đã bộc lộ những giới hạn", và "nền dân chủ của chúng ta rơi vào tình thế cân bằng mong manh hơn bao giờ hết".

Bức tượng hoa cương trên bệ đỡ bằng "đất sét" 

Về thắng lợi và thách thức với ông Macron, nhật báo thiên hữu Le Figaro một bài xã luận dài. Bài "Cần hành động ngay từ bây giờ" cũng nhấn mạnh đến tính chất mong manh của nhiệm kỳ tới với tổng thống tái cử Macron. Le Figaro ví chiến thắng vang dội với nhiều kỷ lục, khiến ông Macron đi vào lịch sử, như "một bức tượng bằng đá hoa cương", và tình trạng mong manh của nhiệm kỳ thứ hai với "một bệ đỡ bằng đất sét".

Vì sao khả năng thực thi các mục tiêu của tổng thống - người vừa được cử tri Pháp bỏ phiếu đông đảo - lại mong manh đến vậy ? Bài xã luận của Le Figaro vạch rõ : bất chấp những sự ủng hộ liên tục mà nhiều chính trị gia được coi là hàng đầu của nước Pháp dành cho ông Macron, tổng thống tái đắc cử và đảng Cộng Hòa Tiến Bước của ông khó lòng có được sự ủng hộ của đông đảo cử tri để giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử Quốc hội tới.

"Khối cử tri trung tâm" ủng hộ Macron : "Pháo đài bị vây hãm"

Nhật báo thiên hữu nhấn mạnh đến tình thế nguy hiểm đe dọa khối cử tri nằm ở giữa trong bàn cờ chính trị Pháp, mà ông Macron đã dựa vào để tái đắc cử. Nước Pháp dưới thời Macron đang trở nên phân hóa sâu sắc, khoảng cách gia tăng mạnh giữa người nghèo và người giàu, giữa người nhiều bằng cấp và người không, giữa thế hệ sinh ra trước những năm 70 và lớp trẻ. "Nước Pháp của Macron", gồm chủ yếu là tầng lớp khá giả, sống ở đô thị, có bằng cấp, tuổi khá cao…, đang phải đối mặt với các tầng lớp xã hội thuộc về các thái cực, hoặc cực hữu hoặc cực tả.

Theo Le Figaro, sự chiến thắng của các lực lượng chính trị đại diện cho khối cử tri nằm ở giữa trong bàn cờ chính trị Pháp, hay "khối cử tri trung tâm" trong thời đệ ngũ cộng hòa sở dĩ có được là nhờ sự tách biệt hoàn toàn giữa hai khối cử tri ở hai cực, cực tả và cực hữu, không thể dung hòa. Tình hình hiện tại là khác hẳn.

Le Figaro đưa ra hình ảnh "pháo đài bị vây hãm" để nói về khối cử tri trung tâm. Việc các đảng phái tả và hữu, các tổ chức nghiệp đoàn bị suy yếu mạnh, hay nát vụn, theo diễn đạt của Le Figaro, làm giảm khả năng "giải quyết các tranh chấp bằng con đường dân chủ". Le Figaro nhấn mạnh đến việc : gần 6 phần 10 cử tri Pháp bỏ phiếu cho các đảng phái bị đánh giá là cực đoan, mỵ dân, chống hệ thống hay phản kháng.

Macron sẽ kết thúc nhiệm kỳ 2 trong "tan rã và hỗn loạn", nếu…

Theo Le Figaro, những bất bình, phẫn nộ của các cử tri không phân biệt cực tả cực hữu tập hợp lại sẽ là một hiểm họa lớn, sự giận dữ của đông đảo dân chúng có thể dẫn đến những con đường biểu đạt ít mang tính hòa bình. Trước tình hình nghiêm trọng hiện nay, nhật báo thiên hữu kêu gọi tổng thống tái đắc cử tiếp tục các dự án cải cách táo bạo, về cải cách hưu trí, và đặc biệt là các nỗ lực siết chặt chi tiêu. Le Figaro chỉ trích thẳng thừng các hứa hẹn chi tiêu quy mô lớn, mà ứng cử viên tổng thống mãn nhiệm đưa ra ồ ạt trong hai tuần qua, để quyến rũ khối cử tri vốn bầu cho ứng cử viên cực tả Nước Pháp Bất Khuất (La France Insoumise), Jean-Luc Mélenchon.

Một trong những lo ngại hàng đầu của Le Figaro là tổng thống tái đắc cử sẽ bảo vệ một "đồng thuận trong xã hội" với cái giá phải trả là "sự bất động". Nhật báo thiên hữu nhắc lại các bài học thất bại của cả ba tổng thống tái cử dưới thời Đệ Ngũ Cộng hòa Pháp (từ Charles de Gaulle, đến François Mitterrand và Jacquec Chirac). Đó là cả ba nhiệm kỳ thứ hai đều "kết thúc một cách tồi tệ". Le Figaro cảnh báo : "nếu tổng thống tái cử Macron chọn con đường giữ nguyên trạng và mập mờ, có nhiều khả năng là nhiệm kỳ 5 năm thứ hai của Macron – vốn đã bắt đầu với những tín hiệu đáng lo ngại về dân chủ - sẽ kết thúc trong sự tan rã và hỗn loạn".

Thể chế dân chủ kiểu cũ "mong manh", không thể đặt toàn bộ trọng trách lên vai Macron

Tương tự như Le Figaro, nhật báo thiên tả Libération dành một bài xã luận dài cho sự kiện Macron tái đắc cử. Bài "Macron tái đắc cử : một đất nước bị chia rẽ, trong lúc điều căn bản được bảo vệ" Libération, cũng giống như các phương tiện truyền thông Pháp không cùng xu thế chính trị, ghi nhận mức độ ủng hộ kỷ lục của cử tri đối với ứng cử viên cực hữu : 41,46 % phiếu bầu cho bà Marine Le Pen. Đây là "thách thức ghê gớm" đang chờ đợi tổng thống Macron.

Thách thức với hiện tại và tương lai sắp tới, nhưng Libération cũng muốn chỉ rõ trách nhiệm quá khứ của tổng thống Macron. Trong nhiệm kỳ 5 năm qua, tổng thống Macron đã không tấn công vào "những cội rễ" của "tình trạng khó ở của nước Pháp", như ông đã hứa hẹn. Khoảng cách giữa tầng lớp khá giả và tầng lớp khó khăn đã gia tăng hơn. Tuy nhiên theo Libération, cũng giống như La Croix, trách nhiệm này cũng không thể đặt lên chỉ một con người duy nhất, dù là tổng thống, tuy ông hiển nhiên là người có trách nhiệm đầu tiên.

Vấn đề hàng đầu với tổng thống tái cử, theo Libération, là "dân chủ". Tỉ lệ vắng mặt trong bầu cử ở mức kỷ lục là dấu hiệu cho thấy "sự mong manh của thể chế dân chủ kiểu cũ". Cuộc khủng hoảng Áo Vàng, hay phong trào chống vac-xin tại Pháp là các biểu hiện cụ thể. Và đây không chỉ là vấn đề riêng của nước Pháp. Nhưng Libération cũng chỉ rõ trách nhiệm của ông Macron, với tư cách tổng thống nhiệm kỳ vừa qua, đã làm suy yếu thể chế dân chủ tại Pháp. Ví dụ như với việc thực thi quyền lực áp đặt từ trên xuống, việc thiếu coi trọng các tổ chức xã hội trung gian (như nghiệp đoàn, hiệp hội...), coi thường Quốc hội, sáng kiến Hội nghị Công dân vì Khí hậu (Convention Citoyen pour le Climat) được lập ra về cơ bản mang tính tuyên truyền hơn là tạo ra một hơi thở mới….

Dân chủ, công bằng xã hội, sinh thái : Macron cần "ưu tiên tuyệt đối" giới trẻ

Cùng với thách thức về "đổi mới dân chủ", theo Libération, hai mảng khẩn cấp khác đối với tổng thống tái đắc cử là xã hội và khí hậu. Về xã hội, ông Macron sẽ phải có các biện pháp để thuyết phục được người dân rằng ông không phải là "tổng thống của người giàu". Về khí hậu, Macron phải có những hành động để biến các hứa hẹn "về một nước Pháp, quốc gia lớn về sinh thái", trở thành hiện thực. 

Khó khăn lớn với tổng thống tái đắc cử là "nối kết được tính khẩn cấp của các vấn đề xã hội hiện tại với đòi hỏi phải tìm ra hướng đi cho tương lai". Theo Libération, "thách thức khí hậu là dịp để đưa toàn thể đất nước hướng tới một thế giới khác, hướng đến các phương thức sản xuất, tiêu thụ, lối sống phù hợp với thách thức khí hậu". 

Libération nhấn mạnh, trên lộ trình này, giới trẻ chính là đối tượng trung tâm, mà tổng thống tái đắc cử, cần dành "ưu tiên tuyệt đối". Libération ủng hộ cuộc cải cách chế độ hưu trí mà tổng thống Macron coi là phần cốt lõi trong cương lĩnh của ông, nhưng nhấn mạnh là nhất thiết phải đặt giới trẻ vào trung tâm nhiệm kỳ 5 năm tới. Macron vốn được coi là đắc cử chủ yếu nhờ lá phiếu của người cao tuổi, cần thực sự coi trọng giới trẻ. Bởi đây chính là nhóm xã hội hóa thân rõ rệt nhất cho cả ba thách thức nói trên: thách thức đổi mới dân chủ, thách thức về công bằng xã hội, và thách thức khí hậu - môi trường.

Trọng Thành