Ukraine : Tổng thống Pháp kêu gọi quân Nga rút khỏi nhà máy hạt nhân Zaporijjia
Thu Hằng, RFI, 17/08/2022
Nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia, liên tục bị oanh kích trong những ngày gần đây, trở thành tâm điểm trong hoạt động ngoại giao quốc tế. Ngày 16/08/2022, trong cuộc điện đàm với đồng nhiệm Ukraine Volodymyr Zelensky, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ quan ngại về mối đe dọa đối với các nhà máy điện hạt nhân ở Ukraine.
Ảnh tư liệu do bộ Quốc Phòng Nga cung cấp ngày 07/08/2022 : Nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia, miền nam Ukraine. AP
Theo thông cáo của điện Elysée, được AFP trích dẫn, tổng thống Macron kêu gọi quân Nga rút khỏi nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia, do "hành động của lực lượng này và bối cảnh chiến tranh với những cuộc xung đột đang diễn ra đe dọa sự an toàn và an ninh của các cơ sở hạt nhân Ukraine". Ông Macron ủng hộ đề xuất của tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA) Rafael Mariano Grossi cử ngay một phái đoàn đến thị sát.
Trên mạng Twitter ngày 16/08, tổng thống Zelensky cho biết đã nhắc đến "chủ trương khủng bố hạt nhân của Nga" tại Zaporijjia trong cuộc điện đàm với đồng nhiệm Pháp.
Từ ngày 05/08, Nga và Ukraine cáo buộc nhau oanh kích vào nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia. Theo Reuters, ngày 18/06, đội ngũ kỹ sư Ukraine, tiếp tục làm việc dưới sự giám sát của quân Nga, đang chịu sức ép rất lớn để tránh xảy ra một thảm họa như Tchernobyl.
Ngoài oanh kích, Nga cũng mở cuộc tấn công tin tặc vào Energoatom, công ty quản lý các nhà máy điện hạt nhân ở Ukraine. Cuộc tấn công hôm 16/08 được Energoatom đánh giá là "lớn chưa từng có" kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine. Theo Energoatom, được AFP trích dẫn, thủ phạm là nhóm Tin tặc vũ trang Nhân dân Nga đã sử dụng 7,25 triệu robot internet tấn công trang web của Energoatom trong vòng ba tiếng, nhưng "không gây tác động đáng kể cho hoạt động của trang web Energoatom".
Cũng trong ngày 16/08, nguyên thủ quốc gia Pháp đã điện đàm với thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi về "cuộc chiến do Nga tiến hành tại Ukraine và những hậu quả gây bất ổn cho phần còn lại của thế giới". Theo điện Elysée, hai nhà lãnh đạo nhất trí "cùng phối hợp để cuộc chiến chấm dứt".
Cũng nhằm tìm giải pháp cho cuộc chiến ở Ukraine, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, hai bên trung gian, sẽ tới thành phố Lviv, miền tây Ukraine, ngày 18/08 gặp tổng thống Ukraine Zelensky.
Thu Hằng
***************************
Nhà máy Zaporijjia : ‘Nồi áp suất’ hạt nhân gấp 6 lần Tchernobyl
Thu Hằng, RFI, 17/08/2022
Tình hình nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia được bộ trưởng Quốc Phòng Nga và tổng thư ký Liên Hiệp Quốc thảo luận ngày 15/08, tiếp theo là cuộc điện đàm giữa hai tổng thống Pháp và Ukraine ngày 16/08. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đến gặp tổng thống Ukraine tại thành phố Lviv ngày 18/08. Hàng loạt hoạt động ngoại giao ráo riết nói trên cho thấy quốc tế đang nỗ lực tránh một thảm họa như Tchernobyl trước việc nhà máy Zaporijjia liên tục bị oanh kích từ ngày 05/08.
Lính Nga đứng gác trước nhà máy hạt nhân Zaporijjia, miền nam Ukraine, ngày 01/05/2022. AP
Dựa vào phát biểu với Reuters của một kỹ sư Ukraine ẩn danh, có thể thấy tình hình bên trong nhà máy Zaporijjia rất căng thẳng. Nhân viên làm việc dưới sự giám sát của khoảng 500 quân Nga, được trang bị vũ khí hạng nặng. Từ cuối tháng 7, họ phải chịu sức ép lớn hơn cả về tâm lý lẫn thể chất để tránh "thảm kịch lớn như Tchernobyl năm 1986 và có lẽ còn kinh khủng hơn" do các vụ oanh kích nhắm vào nhà máy.
Mối đe dọa nguy hiểm gấp sáu lần Tchernobyl
Tương tự như nhà máy Tchernobyl, quân Nga cũng chiếm nhà máy Zaporijjia, nằm bên bờ sông Dnipro, ngay trong những ngày đầu xâm lược. Từ ngày 05/08, thị trưởng Energoda, thành phố đặt nhà máy Zaporijjia, lên án các vụ bắn súng cối gần như thường nhật. Một lần, tên lửa đã rơi gần một kho chứa chất phóng xạ và một lần tấn công khác hôm 05/08 đã làm hỏng biến thế, khiến lò phản ứng số 3 ngừng hoạt động. Cả Nga và Ukraine cáo buộc nhau oanh kích nhà máy, làm dấy lên lo sợ tái diễn thảm họa hạt nhân như Tchernobyl. Còn người dân trong vùng lo "sẽ chịu chung số phận với người dân Tchernobyl".
Khả năng xảy ra thảm họa là có, nhưng thật ra không giống mối đe dọa năm 1986, theo giải thích của một kỹ sư Pháp về xử lý sự cố ở các cơ sở hạt nhân, với trang Marianne ngày 16/08 : "Chất phóng xạ vào thời điểm đó rất tập trung, có đến vài trăm tấn uranium được chứa ở cùng một chỗ, gọi là "trung tâm". Ngày nay, chúng được trữ trong cơ sở và không có cùng thành phần hay cấu trúc như năm 1986".
Tuy nhiên, Tchernobyl chỉ có một lò phản ứng bị nổ, trong khi Zaporijjia có đến 6 lò phản ứng, với công xuất gần 6.000 megawatt và vẫn hoạt động. Ngày 15/08, tổng thống Ukraine cảnh báo : "Mọi sự cố phóng xạ ở nhà máy hạt nhân Zaporijjia có thể ảnh hưởng đến các nước Liên Hiệp Châu Âu, Thổ Nhĩ Kỳ, Gruzia và cả những nước xa hơn. Tất cả phụ thuộc vào hướng gió và sức gió".
Giải pháp ngoại giao để tránh thảm họa
Tổng thống Ukraine nhắc lại rằng "cả thế giới không được quên Tchernobyl", đồng thời kêu gọi quốc tế ban hành "thêm nhiều biện pháp trừng phạt mới nhắm vào Nhà nước khủng bố và toàn ngành công nghiệp hạt nhân Nga đang gây ra mối đe dọa về thảm họa hạt nhân".
Nhà máy Zaporijjia đang phải đối phó trên hai mặt trận. Ngoài các vụ tấn công và nguy cơ từ kho vũ khí mà quân Nga chứa trong nhà máy, tin tặc Nga đã tổ chức "một vụ tấn công mạnh chưa từng có kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine" nhắm vào trang web chính thức của Energoatom, công ty quản lý nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia, nhưng không gây tác động đáng kể.
Kể từ khi phát động cuộc chiến ở Ukraine, tổng thống Nga nhiều lần đe dọa sử dụng vũ khí nguyên tử. Dù chưa thực hiện, nhưng lời đe dọa hạt nhân vẫn lơ lửng, khiến Châu Âu quan ngại, đặc biệt kể từ khi nhà máy Zaporijjia liên tục bị oanh kích trong thời gian gần đây. Ngoài ra, cần nhắc lại là Ukraine có 4 nhà máy hạt nhân để cung cấp điện cho một nửa đất nước rộng lớn nằm sát sườn Liên Hiệp Châu Âu. Năm 1986, khi nhà máy Tchernobyl nổ, một phần Châu Âu đã bị nhiễm phóng xạ.
Bóng ma thảm họa Tchernobyl năm 1986 đã buộc Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc họp ngày 11/08. Pháp kêu gọi Nga rút quân khỏi nhà máy Zaporijjia. Mỹ và Liên Hiệp Quốc ủng hộ lập vùng phi quân sự xung quanh nhà máy hạt nhân, theo đề xuất của Ukraine. Tuy nhiên, để có được một giải pháp, cần phải có sự thống nhất của cả hai bên. Phía Nga chưa đưa ra tuyên bố cụ thể nào hay chứng tỏ thiện chí nào, ngoại trừ thông báo của bộ Quốc Phòng ngày 15/08 về cuộc điện đàm giữa bộ trưởng Sergey Shoigu với tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres thảo luận về các điều kiện để nhà máy hạt nhân Zaporijjia vận hành an toàn.
Thu Hằng
***************************
Ukraine : Mỹ và Liên Hiệp Quốc ủng hộ lập vùng phi quân sự quanh nhà máy hạt nhân Zaporijjia
Thu Hằng, RFI, 12/08/2022
Nhà máy điện hạt nhân Energoda ở Zaporijjia liên tục bị oanh kích từ cuối tuần qua trong khi cả Nga và Ukraine đổ lỗi cho nhau và rất khó kiểm chứng độc lập. Sau loạt tấn công mới trong đêm 10 sáng 11/08/2022, cộng đồng quốc tế lo ngại về nguy cơ "thảm họa" hạt nhân.
Nhà máy điện nguyên tử Zaporijjia hiện dưới sự kiểm soát của Nga. Ed Jones AFP/File
Trước cuộc họp ngày 11/8 của Liên Hiệp Quốc về các vụ oanh kích Zaporijjia theo yêu cầu của Nga, tổng thư ký Antonio Guterres, trong thông cáo, cảnh báo nguy cơ "thảm họa" hạt nhân "không chỉ cho khu vực xung quanh mà cho toàn vùng và xa hơn". Ông Guterres ủng hộ thành lập "một vành đai phi quân sự để bảo đảm an ninh cho khu vực" quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia. Đây là đề xuất được Ukraine đưa ra trước đó.
Hoa Kỳ cho biết ủng hộ đề xuất của Ukraine, đồng thời "kêu gọi Nga ngừng ngay mọi chiến dịch quân sự bên trong và xung quanh các nhà máy điện hạt nhân và giao lại cho Ukraine kiểm soát hoàn toàn" những cơ sở này. Theo tổng thống Volodymyr Zelensky, chỉ khi nào Ukraine nắm lại kiểm soát thì "an toàn nguyên tử mới được bảo đảm cho cả Châu Âu".
Về phần Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA), giám đốc Rafael Grossi đã yêu cầu Nga và Ukraine hợp tác để nhân viên của AIEA được nhanh chóng vào thị sát khu vực vì "thời gian thúc bách". Ông phát biểu :
"Tôi rất quan ngại về tình hình ở nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia và tôi nhắc lại là phải ngừng ngay lập tức mọi hành động quân sự gây nguy hiểm cho an toàn hạt nhân. Những hành động quân sự ở gần một cơ sở hạt nhân lớn như vậy có thể sẽ gây những hệ quả nghiêm trọng.
Dựa trên những thông tin mới nhất, các chuyên gia của AIEA cho rằng tạm thời chưa thấy đe dọa trực tiếp cho an toàn hạt nhân sau những vụ oanh kích hoặc hoạt động quân sự khác. Nhưng tình hình có thể thay đổi bất kỳ lúc nào. Tôi yêu cầu hai bên hợp tác với AIEA và cho phép thị sát nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia ngay khi có thể".
Nga chứa vũ khí trong nhà máy điện hạt nhân Energodar
Nhà máy điện hạt nhân Energodar tại Zaporijjia, lớn nhất Châu Âu, bị quân đội Nga chiếm đóng ngay từ ngày 04/03/2022. Thông tín viên RFI Stéphane Siohan tóm lược tình hình sau loạt tấn công mới nhất :
"Nhà máy điện hạt nhân Energodar bị quân đội Nga kiểm soát ngay từ những ngày đầu chiến tranh, dù đội ngũ nhân viên người Ukraine vẫn tiến tục làm việc dưới chế độ chiếm đóng. Thứ Năm 11/08, nhà máy đã bị oanh kích ít nhất 5 lần nhưng không gây thiệt hại về người. Tuy nhiên, theo cơ quan Energoatom, rất nhiều bộ cảm biến bức xạ đã bị hỏng trong khi chất phóng xạ nằm ngay gần đó.
Chính quyền Nga cáo buộc quân đội Nga. Nhưng Kiev lập luận rằng Ukraine chẳng có lợi gì khi gây ra thảm họa hạt nhân ngay trên lãnh thổ nước này. Tuy nhiên, điều chắc chắn là quân đội Nga chứa vũ khí ngay trong nhà máy hạt nhân Energodar ở Zaporijjia và từ khu vực này, quân Nga đã oanh kích nặng nề các thành phố Nikopol và Marganets ở bên kia bờ sông Dnipro do quân đội Ukraine kiểm soát".