Mỹ cấm vận vũ khí Nga : Đồng minh và đối tác Châu Á bị vạ lây (RFI, 25/04/2018)
Vào tháng 8 năm 2017, tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một đạo luật (Luật CAATSA - Chống lại những đối thủ của Mỹ thông qua các biện pháp trừng phạt), quy định rằng bất kỳ một quốc gia nào giao dịch với Nga trong lãnh vực quốc phòng, tình báo đều có thể bị Mỹ trừng phạt. Khái niệm lãnh vực quốc phòng bao hàm cả những giao dịch mua bán vũ khí.
Tổ hợp tên lửa S-400 của Nga. Ảnh minh họa. CC/Vitaly V. Kuzmin
Đạo luật của Mỹ nhằm trừng phạt tổng thống Nga Vladimir Putin về các hành động sáp nhập Crimée, can thiệp vào cuộc chiến Syria và cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2016. Thế nhưng, theo nhận định của nhiều chuyên gia, được hãng tin Anh Reuters ngày 24/04/2018 trích dẫn, thì quyết định của Mỹ đã bất ngờ tác hại đến nhiều đồng minh hay đối tác của Mỹ, đặc biệt là tại Châu Á, vốn là khách hàng mua vũ khí và trang thiết bị quân sự của Nga, nước xuất khẩu vũ khí thứ nhì thế giới.
Ví dụ điển hình của nghịch lý vừa nêu là trường hợp của Ấn Độ. Nước này đã phải đình hoãn thương vụ mua vũ khí của Nga trị giá 6 tỷ đô la. Bên cạnh đó, Indonesia và Việt Nam cũng bị ảnh hưởng.
Cụ thể, Ấn Độ hiện đang muốn mua 5 hệ thống hỏa tiễn địa đối không tầm xa S-400 của Nga, để quân đội Ấn Độ có thể ngăn chặn hỏa tiễn đạn đạo và chiến đấu cơ tàng hình mà Trung Quốc đang phát triển, đồng thời giúp Ấn Độ chiếm được thế thượng phong, áp đảo được Pakistan, một đối thủ đáng gờm khác của New Delhi.
Tuy nhiên, theo tiết lộ của hai quan chức tại New Delhi với hãng Reuters, thỏa thuận về S-400 mà tổng thống Nga Vladimir Putin và thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã ký cùng với một loạt thỏa thuận liên chính phủ khác vào năm 2016, vấp phải đạo luật của Mỹ trừng phạt Nga.
Không riêng gì Ấn Độ, hai bạn hàng khác của vũ khí Nga là Indonesia và Việt Nam, đồng thời cũng là đối tác của Mỹ, cũng bị tác động.
Jakarta vừa qua đã đúc kết một thỏa thuận trị giá 1,14 tỷ đô la để mua chiến đấu cơ Sukhoi, trong lúc Việt Nam thì đang tìm mua thêm chiến đấu-oạnh tạc cơ của Nga.
Do việc cả hai tập đoàn Almaz-Antey Air And Space Defense Corporation, chế tạo S-400, cùng với Rosoboronexport, chuyên trách xuất khẩu vũ khí của Nhà nước Nga, đều bị đưa vào danh sách đen của Mỹ, những vụ mua bán này đã trở nên rắc rối hơn.
Ông Abhijnan Rej, một chuyên gia về chiến lược quốc phòng thuộc quỹ nghiên cứu Observer Research Foundation tại New Delhi đã nhận định như sau về tình thế tiến thoái lưỡng nan của Ấn Độ : "Các nước phương Tây thường "khó chịu" khi thấy các thương vụ vũ khí quan trọng với Nga, nhất là trong bối cảnh quan hệ Nga-phương Tây đang ở mức rất thấp. Trong lúc đó Ấn Độ lại đang tìm kiếm sự hội tụ chiến lược với phương Tây, kể cả với Mỹ".
Chiến dịch oanh kích vào Syria do Mỹ dẫn đầu vào đầu tháng Tư này lại càng làm gia tăng căng thẳng giữa hai cường quốc Nga và Mỹ.
Trong tình hình đó, một nguồn tin Nga biết rõ về thỏa thuận bán hỏa tiễn S-400 cho Ấn Độ đã cho rằng "phần lớn sẽ tùy thuộc vào sự tự tin và sáng suốt của New Delhi".
Tác động của đạo luật Mỹ sâu rộng hơn dự kiến
Theo bà Cara Abercrombie thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa Bình Quốc Tế (Carnegie Endowment for International Peace), tác động của đạo luật Mỹ sâu rộng hơn là dự kiến.
Việt Nam, nơi mà Không Quân hiện sử dụng chiến đấu cơ Su-30 và hệ thống phòng không S-300, đang muốn tiếp tục hiện đại hóa trang thiết bị của mình.
Theo giáo sư Carl Thayer thuộc Học Viện Quốc Phòng Úc, một chuyên gia về quân đội Việt Nam, thì ông tin là Nga vẫn tiếp tục thúc đẩy Hà Nội đầu tư vào hỏa tiễn S-400 trong kế hoạch quân sự dài hạn, và đang thúc giục Việt Nam ký kết những thỏa thuận quan trọng. Một dấu hiệu mà giáo sư Thayer nêu lên là sự kiện bộ trưởng quốc phòng hai bên đã thăm viếng nhau trong năm nay.
Nhưng với việc Mỹ đang vận đông ráo riết để cổ vũ cho việc mua thiết bị của Mỹ, và với biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ đối với cơ quan xuất khẩu vũ khí của Nga, thì kế hoạch của Việt Nam sẽ phải trả giá rất đắt.
Trong lúc đó thì Indonesia cho biết là việc Nga giao 2 chiến đấu cơ Su-35 đầu tiên trên số 11 chiếc đã đặt mua vẫn sẽ diễn ra trong năm nay. Các quan chức Indonesia khẳng định là trước mắt họ không dự kiến thay đổi gì trong thỏa thuận với Nga.
Một vấn đề gai góc
Câu hỏi đặt ra là làm sao để khỏi bị tác động của luật Mỹ. Khi được hỏi, các quan chức quốc phòng Indonesia đã từ chối trả lời. Còn về phía Ấn Độ, theo một quan chức chính phủ, ngoại trưởng Vijay Gokhale và bộ trưởng Quốc Phòng Sanjay Mitra đã qua Washington tháng Ba vừa qua để bàn thảo với chính quyền Mỹ về các giải pháp.
Theo quan chức này, đối với Ấn Độ vấn đề rất quan trọng, vì nếu không được Nga giúp đỡ bảo trì hay cung cấp phụ tùng, thì "tàu của chúng tôi sẽ không ra khơi được, máy bay cũng chẳng cất cánh được. Và nếu cứ như vậy, chúng tôi sẽ không thể đảm trách vai trò an ninh khu vực như Mỹ muốn chúng tôi gánh vác".
Theo ông Atman Trivedi, tổng giám đốc công ty Hills & Company, tại Washington, chuyên tư vấn về ngoại thương và đầu tư, thì có một cách để tránh bị trừng phạt thêm là phải làm sao để Mỹ công nhận rằng Ấn Độ đang giảm sự lệ thuộc vào vũ khí Nga.
Theo báo cáo của Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Stockholm (SIPRI), trong 5 năm gần đây, tỷ lệ vũ khí, thiết bị quân sự Nga chỉ còn là chiếm 62% trong tổng số vũ khí nhập khẩu của Ấn Độ, so với 79% trong giai đoạn 2008-2012.
Một cách khác là thúc đẩy chính phủ Mỹ ra tuyên bố rằng trừng phạt Ấn Độ, một đối tác quốc phòng lớn, sẽ tác động xấu đến lợi ích an ninh quốc gia Mỹ, cho nên Mỹ có thể "miễn trừ" việc áp dụng luật này đối với Ấn Độ, để New Delhi tiếp tục giao dịch với Nga.
Mỹ hiện là nguồn cung vũ khí số 2 cho Ấn Độ, với số hợp đồng trị giá gần 15 tỉ đô la trong 10 năm qua. Hiện hai tập đoàn Lockheed Martin và Boeing đang cố giành quyền bán loại chiến đấu-oanh tạc cơ mới cho Ấn Độ.
Theo ông Benjamin Schwartz, trưởng bộ phận không gian-quốc phòng ở Hội Đồng Thương Mại Ấn-Mỹ, "Mục tiêu của luật trừng phạt không hề là phá vỡ quan hệ quốc phòng Mỹ-Ấn, một quan hệ mà Quốc Hội Mỹ cũng liên tục thừa nhận là một ưu tiên chiến lược của Hoa Kỳ".
Đối với bà Cara Abercrombie, nếu miễn trừ cho Ấn Độ, thì Quốc Hội Mỹ có lẽ cũng nên làm như thế đối với các nước khác như Indonesia và Việt Nam, những quốc gia mà Mỹ đang cố thiết lập các quan hệ quốc phòng mới và quan trọng về chiến lược.
Mai Vân
****************
Nga bị chế tài võ khí, Việt Nam rơi vào thế kẹt (VOA, 25/04/2018)
Theo một đạo luật được Tổng thống Mỹ Donald Trump ký vào tháng 8 năm ngoái, bất cứ nước nào buôn bán với Nga trong lãnh vực quốc phòng và tình báo sẽ bị chế tài.
Hệ thống phòng thủ phi đạn S-400 của Nga trong cuộc diễn tập ngày 7/5/2017 tại Quảng trường Đỏ, Moscow.
Chế tài của Hoa Kỳ đối với thiết bị quân sự xuất khẩu của Nga đã làm ngưng trệ một thỏa thuận trị giá 6 tỉ đô la giữa Moscow và Ấn Độ, và đe dọa làm chệch hướng các vụ mua bán vũ khí của các đồng minh Mỹ tại Châu Á, trong đó có Việt Nam, theo các chuyên gia.
Các đồng minh của Mỹ mua vũ khí và trang bị của Nga, nước xuất khẩu vũ khí lớn hàng thứ hai trên thế giới, có thể bị thiệt hại.
Ví dụ rõ rệt nhất là Ấn Độ, nước muốn mua 5 hệ thống phi đạn tầm xa đất-đối-không S-400. Hệ thống S-400 được ca ngợi là có thể chống lại các phi đạn đạn đạo và máy bay tàng hình Trung Quốc đang chế tạo. Hệ thống này vượt trội khả năng của Pakistan, một đối thủ khác của Ấn Độ.
Thỏa thuận đạt được giữa Tổng thống Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi là một phần của thỏa thuận liên chính phủ năm 2016, và nằm trong phạm vi luật chế tài của Mỹ, hai giới chức tại Delhi cho biết.
Indonesia và Việt Nam cũng mua vũ khí của Nga trong khi vẫn là đối tác của Mỹ.
Jakarta đã ký hiệp ước mua các máy bay chiến đấu Sukhoi của Nga trị giá 1,14 tỉ đô la trong khi Việt Nam đang tìm mua thêm máy bay ném bom của Nga.
Một nguồn tin Nga thân cận với thỏa thuận S-400 với Ấn Độ nói "nhiều việc sẽ tùy thuộc vào sự tin cậy và sáng suốt từ đối tác Ấn Độ của chúng ta".
Không quân Việt Nam sử dụng máy bay chiến đấu Su-30 và sử dụng hệ thống phòng không S-300 muốn tiếp tục hiện đại hóa các loại vũ khí hiện có.
Học giả chuyên về quân đội Việt Nam Carl Thayer nói ông tin là Moscow hiện vẫn đang thúc đẩy Hà Nội đầu tư vào hệ thống phòng không tiên tiến S-400 trong khuôn khổ của kế hoạch quân sự dài hạn.
Trong khi đó Indonesia cho biết việc chuyển giao hai máy bay Sukhoi Su-35 trong tổng số 11 máy bay đang được tiến hành trong năm nay. Các giới chức nói cho đến nay họ không thấy có sự thay đổi nào trong thỏa thuận với Nga.
Các giới chức Indonesia từ chối bình luận về cách đối phó với những chế tài áp đặt lên việc mua bán vũ khí của Nga.
Bộ trưởng Ngoại giao Vijay Gokhale và Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Sanjay Mitra tháng trước đã gặp các giới chức Mỹ tại Washington để tìm một giải pháp cho vấn đề này, một giới chức Ấn Độ cho biết.
********************
Trump trừng phạt Nga : Quốc phòng Việt Nam có ảnh hưởng ? (BBC, 25/04/2018)
Việt Nam có phải lo ngại vì lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào xuất khẩu quân sự của Nga ?
Tàu ngầm Kilo 636, mang tên Hà Nội, được Việt Nam mua của Nga
Hãng tin Reuters hôm 24/4 tường thuật rằng đạo luật do Tổng thống Donald Trump ký tháng Tám 2017 đã khiến một hợp đồng 6 tỉ đôla của Ấn Độ bị tắc nghẽn.
Luật của Mỹ đưa ra nhằm trừng phạt Nga vì việc sáp nhập Crimea từ Ukraine năm 2014, can dự xung đột Syria và cáo buộc can thiệp bầu cử tổng thống Mỹ 2016.
Luật này dọa trừng phạt những quốc gia nào buôn bán với khu vực quốc phòng và tình báo của Nga.
Reuters dẫn nguồn nói Ngoại trưởng và Bộ trưởng quốc phòng Ấn Độ đã phải họp với Mỹ ở Washington hồi tháng trước để tìm giải pháp.
Ấn Độ muốn mua 5 hệ thống tên lửa đất đối không S-400 của Nga.
Một báo cáo mới ra tháng Ba 2018 của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy Việt Nam là khách hàng lớn thứ ba của Nga trong buôn bán vũ khí.
Việt Nam đứng thứ ba (10%) trong danh sách mua hàng của Nga, sau Ấn Độ (35%) và Trung Quốc (12%).
Vậy Việt Nam có bị ảnh hưởng vì luật của Mỹ ? BBC đã hỏi bình luận từ ba chuyên gia quốc phòng.
Derek Grossman, phân tích quốc phòng, Rand Corporation
Nếu chính quyền Donald Trump quyết định thực thi lệnh trừng phạt vũ khí Nga mà không có miễn trừ, nó có thể gây tổn hại cho quan hệ an ninh, quốc phòng tích cực đang lên của Mỹ và Việt Nam.
Nếu Mỹ trừng phạt Việt Nam vì mua vũ khí Nga, nó có thể bị xem là thách thức chủ quyền Việt Nam, và Hà Nội có thể trả đũa bằng cách không mua vũ khí Mỹ.
Tuy nhiên, Hà Nội muốn Mỹ can dự vào tranh chấp lãnh hải giữa Việt Nam và Trung Quốc ở Biển Đông, và cân bằng lại với sự bành trướng quân sự của Bắc Kinh. Vì thế, có lẽ Việt Nam vẫn sẽ bày tỏ ủng hộ chính sách Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do, cởi mở của Mỹ.
Hà Nội có thể cũng sẽ tiếp tục hoan nghênh tàu Mỹ đến thăm, cùng hợp tác củng cố khả năng trên biển của Việt Nam. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis đã nói hai nước là "đối tác tương đồng".
Ngoài ra, việc Nga nói chung khó tin cậy về địa chính trị - chỉ quan tâm bán vũ khí - có thể làm Mỹ được xem là đối tác quốc phòng đáng tin cậy hơn cho Việt Nam.
Xếp hạng nhà cung cấp vũ khí cho Việt Nam (theo triệu đôla) hai năm 2016-17
Nga : 1167 triệu USD
Israel : 220
Mỹ : 54
Belarus : 53
Czech : 24
Ukraine :23
Slovakia :5
Nguồn : SIPRI
Jon Grevatt, nhà phân tích quốc phòng của IHS Jane's
Tôi chưa rõ chi tiết về lệnh trừng phạt của Mỹ. Liệu đây là lệnh cấm toàn diện hay có những điều khoản trong đó cho phép có những "lỗ hổng" ?
Ví dụ, trong quá khứ Mỹ đã từng có lệnh cấm vũ khí với Việt Nam, nhưng nó có nhiều mức độ. Có cái liên quan vũ khí "phi sát thương", cái liên quan "an ninh hàng hải". Có nhiều mức độ để việc giao thương vẫn có thể diễn ra trong một số lĩnh vực.
Nếu đây là trừng phạt toàn diện, rõ ràng nó sẽ có ảnh hưởng lớn.
Tuy nhiên, người ta thấy hiện nay Nga vẫn đang tiếp tục buôn bán vũ khí. Mới đây tôi dự các sự kiện quốc phòng ở Malaysia và Singapore, tại đó Nga có mặt rất đông, khoe sản phẩm. Họ nói trừng phạt không có ảnh hưởng lớn tới việc Nga bán thiết bị quân sự.
Trừng phạt của Mỹ sẽ đặt ra thách thức, khó khăn cho Nga và các khách hàng. Nhưng đây là một văn bản pháp lý và chỉ có luật sư mới thực sự biết có những cách gì để vượt qua. Nó sẽ làm Nga và đối tác như Việt Nam đau đầu. Nhưng tôi cũng nghĩ rằng sẽ có những cách để khách hàng của Nga tiếp tục việc giao thương.
Bộ trưởng quốc phòng Nga Sergey Shoygu gặp Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch tại Hà Nội tháng Giêng 2018
Collin Koh Swee Lean, Trường Nghiên cứu Quốc tế thuộc trường S. Rajaratnam
Tôi không chắc chính phủ Donald Trump sẽ thực thi đe dọa. Cả ba nước có thể mua vũ khí của Nga - Ấn Độ, Indonesia, Việt Nam - đều làm nên những quân cờ trong chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của Mỹ.
Trừng phạt họ chỉ vì họ mua vũ khí Nga thì vô lý về mặt chiến lược vì cái giá chính trị phải trả sẽ cao hơn.
Chính phủ Mỹ cũng cần nhận ra rằng đây là thị trường vũ khí toàn cầu. Các nước này không muốn bị ai chỉ thị về quyết định mua vũ khí.
Thổ Nhĩ Kỳ đã mua S-400 của Nga mặc dù là đồng minh Nato, mặc dù Washington đã đe dọa, ví dụ này cũng khiến các nước làm theo.
Liệu Mỹ và đồng minh phương Tây có thể cung cấp lựa chọn hấp dẫn hơn Nga ? Tức là vũ khí công nghệ cao có giá chấp nhận được. Mỹ và phương Tây dĩ nhiên làm ra vũ khí cao cấp nhưng giá lại cao.
Ba nước kể trên có những yêu cầu cụ thể mà không nhất thiết cần tới công nghệ tuyệt hảo phương Tây.
Ấn Độ và Việt Nam lâu nay vẫn dùng vũ khí Liên Xô và Nga. Để họ từ bỏ công nghệ Nga sẽ mất nhiều thời gian, tuy rằng hiện nay họ cũng đã đa dạng hóa mua đồ những nước khác.
Điểm sau đây mới là quan trọng nhất. Indonesia từng bị Mỹ cấm vận vũ khí cuối thập niên 1990 và đầu 2000. Họ đã lấy kinh nghiệm này để thấy rằng đừng phụ thuộc vào một, hai nhà cung cấp. Chắc chắn Ấn Độ và Việt Nam cũng cùng kết luận đó. Nếu chính phủ Donald Trump thực thi đe dọa trừng phạt vì họ mua vũ khí Nga, đó sẽ là chính sách sai lầm về chiến lược.