Thông Luận

Sự đe dọa của Trung Quốc đối với phương Tây là chủ đề quốc tế nổi trội trong những tháng đầu năm 2018. Trước một nước Mỹ bị rung chuyển bởi tư tưởng của Donald Trump, một Châu Âu đang phải đối phó với chủ nghĩa dân túy đang lên, một nước Nga bị chủ nghĩa Putin chi phối, Trung Quốc vẫn theo quỹ đạo thẳng tiến. Trên "bàn cờ" quốc tế, Bắc Kinh đi những con tốt, khiến phương Tây tin rằng những bước đi đó là vô hại nhưng thực tế lại không phải như vậy.

Ảnh minh họa : Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (P) tiếp đồng nhiệm Pháp Emmanuel Macron tại Bắc Kinh, ngày 09/01/2018. Reuters/Charles Platiau

Trên đây là những nhận định trong bài viết có tiêu đề "Khi Trung Quốc thống trị" của nhà báo Sylvie Kauffmann đăng trên báo Le Monde của Pháp, số ra ngày thứ Năm 08/02/2018. RFI xin tóm lược nội dung bài viết.

Tập Cận Bình tỏa sáng ở diễn đàn kinh tế thế giới Davos 2017 trong vai một nguyên thủ quốc gia "hiền lành, nhân từ" và làm cử tọa kinh ngạc, thán phục với cương lĩnh toàn cầu hòa và tự do mậu dịch. Nhưng hình ảnh ấy đã bị xóa nhòa tại Đại Hội Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 vào mùa thu 2017. Tập trung vào củng cố quyền lực đã giúp Tập Cận Bình trở thành nhà lãnh đạo quyền lực nhất Trung Quốc, chỉ sau Mao Trạch Đông. Bắc Kinh cũng vươn lên nắm vai trò quan trọng trên toàn thế giới.

Nhưng đó chỉ là phần nổi trong thắng lợi của Trung Quốc, phần mà chúng ta nhìn thấy rõ. Chính quyền Mỹ khẳng định ẩn sau đó là sự thâm nhập, gây ảnh hưởng và các hoạt động gián điệp của Bắc Kinh. Mỹ đã cảnh báo về mối đe dọa mang tên Trung Quốc rất nhiều lần và bằng mọi cách.

Một quan chức Washington, khi trả lời phỏng vấn báo le Monde, cho biết : "Tất cả chúng ta đều đổ dồn mắt nhìn về nước Nga, nhưng vấn đề trong tương lai lại nằm ở Trung Quốc, và chúng tôi muốn cảnh báo Châu Âu về chủ đề này". Trong buổi phỏng vấn phát ngày 30/01/2018 trên đài BBC, giám đốc tình báo Mỹ (CIA), ông Mike Pompeo, đã thẳng thắng cho biết là trong mắt ông, Trung Quốc cũng đáng lo ngại như Nga.

Lãnh đạo ngành tình báo Mỹ phát biểu là chỉ cần nhìn vào quy mô hai nền kinh tế Nga – Trung là thấy điều đó. Trung Quốc có những phương tiện mạnh hơn Nga để thực hiện nhiệm vụ. Điều mà Washington thấy được là nỗ lực mạnh mẽ của Bắc Kinh trong việc đánh cắp thông tin, can dự vào công việc của Hoa Kỳ thông qua các điệp viên, những người hoạt động chống lại nước Mỹ vì quyền lực của Trung Quốc. Điều này được thấy trong các trường học, bệnh viện, doanh nghiệp của Mỹ. Giám đốc CIA cũng nhận định thực tế đó tồn tại ở mọi nơi trên thế giới, kể cả ở Liên Hiệp Châu Âu và tại Anh Quốc.

Cũng có suy nghĩ tương tự giám đốc cơ quan tình báo Mỹ CIA, ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đã cảnh giác phương Tây trước "kẻ săn mồi" mang tên Trung Quốc. Theo ông, hợp tác với Trung Quốc là con đường phát triển hấp dẫn nhiều quốc gia, nhưng trên thực tế, đó thường là sự phụ thuộc lâu dài chỉ để đổi lấy những mối lợi ngắn hạn. Và lãnh đạo ngoại giao Hoa Kỳ kết luận điều này, làm nhớ lại thời kỳ huy hoàng của "chủ nghĩa thực dân Châu Âu".

Tại Châu Mỹ, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại số 1 của các nước Brazil, Achentina, Chilê và Peru. Chúng ta có thể nghĩ rằng, đối với chính quyền Mỹ của Donald Trump, thu hút sự chú ý của công luận về phía Trung Quốc vào thời gian này góp phần đánh lạc hướng dư luận khỏi hồ sơ Nga can thiệp vào bầu cử tổng thống Mỹ 2016. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ Hoa Kỳ không phải quốc gia duy nhất gióng hồi chuông báo động về âm mưu của Trung Quốc. Các nước Liên Hiệp Châu Âu, cho dù đôi khi có phản ứng muộn hơn Hoa Kỳ, cũng đã bắt đầu cảnh giác trước chiến lược của Bắc Kinh.

Năm 2008, một số người lo lắng về việc tập đoàn Trung Quốc Cosco đã kiểm soát được cảng Pirée, tức là có được cảng trung chuyển tại Châu Âu trên "con đường tơ lụa mới".Nhưng chỉ cách nay 10 năm, khi tập đoàn Cosco lần đầu tiên đầu tư vào cảng Athènes, Hy Lạp, chẳng ai lo ngại gì ! Quả thực, vào thời kỳ đó, trong bối cảnh khủng hoảng tài chính diễn ra trầm trọng, các nhà đầu tư Trung Quốc đã được Châu Âu nhiệt liệt hoan nghênh, mở rộng vòng tay chào đón. Còn ngày nay, vào giai đoạn "Liên Hiệp Châu Âu tự bảo vệ mình", Ủy ban Châu Âu đã ý thức được về tham vọng của Trung Quốc và đề cao cảnh giác để bảo vệ lợi ích chiến lược của Liên Hiệp.

Trong một báo cáo công bố trong tháng 02/2018, "Sự đột khởi chuyên quyền : làm thế nào để đáp trả ảnh hưởng chính trị ngày càng gia tăng của Trung Quốc tại Châu Âu", hai viện nghiên cứu độc lập của Đức, GPPI (Global Public Policy Institute) và Merics (Mercator Institute for China Studies) mô tả chi tiết nỗ lực về việc thay đổi phương pháp hành động của chính quyền Trung Quốc để thâm nhập và gây ảnh hưởng lên giới tinh hoa chính trị, kinh tế, truyền thông, giảng dạy và nghiên cứu đại học, cũng như giới tinh hoa trong xã hội dân sự của các nước Châu Âu.

Sylvie Kauffmann, tác giả bài báo trên Le Monde, khẳng định chiến lược của Trung Quốc đương nhiên thành công ở các nước nhỏ và bấp bênh, đặc biệt ở Đông Âu hơn là tại các nước phát triển mạnh. Điều này cũng tạo cơ hội để Trung Quốc chia rẽ Châu Âu. Hơn nữa, trong khi các cánh cửa của Châu Âu mở rộng, thì Trung Quốc lại luôn tìm cách hạn chế tối đa việc để tư tưởng, nguồn vốn đầu tư và nhân tố nước ngoài lọt vào nước này.

Một báo cáo độc lập khác, có tên gọi "China at the gate" - Trung Quốc ở ngưỡng cửa, do François Godement và Abigael Vasselier, hai chuyên gia về Châu Á thuộc Hội đồng Châu Âu về quan hệ quốc tế, thực hiện và công bố hồi tháng 12/2017, cũng nhấn mạnh tới sự mất cân đối trong các mối quan hệ giữa Trung Quốc và Châu Âu. Các chuyên gia nhận định "Trung Quốc hiện đang ở Châu Âu".

Trung Quốc cũng thâm nhập vào khu vực Nam Thái Bình Dương, nhưng không theo cách mà Úc mà Nouvelle Zélande mong chờ. Hai quốc gia này đang bị Bắc Kinh dùng thủ đoạn nhắm tới. Có mối lên hệ chặt chẽ về kinh tế với Trung Quốc, Úc là nước có rất đông người Hoa sinh sống. Theo Sylvie Kaufmann, trước đây, Canberra từng nghĩ rằng sự phát triển của mô hình phương Tây ảnh hưởng tới Trung Quốc, nhưng nay họ nhận ra rằng điều ngược lại đang xảy ra : Trung Quốc đang gây tác động tới phương Tây, hay ít nhất đó là điều mà Bắc Kinh đang tìm kiếm, thông qua chiến lược gây ảnh hưởng mà đảng Cộng Sản Trung Quốc theo dõi sát sao.

Hồi tháng 12/2017, chính quyền Canberra đã đề xuất các dự luật nhằm bảo vệ đời sống chính trị của Úc khỏi sự can dự của các chính phủ nước ngoài. Không cần phải nêu tên quốc gia có liên quan, tại Úc, ai cũng hiểu nước bị nhắm tới chính là Trung Quốc.

Thùy Dương

Tập Cận Bình "làm cho Trung Quốc thống trị thế giới trở lại"

Le Figaro hôm nay có bài viết mang tựa đề Tập Cận Bình "Make China Greastest Again" (làm cho Trung Quốc vĩ đại nhất trở lại). Tác giả Nicolas Baverez nhận xét, Đại hội 19 của Đảng cộng sản Trung Quốc chắc chắn dành vòng nguyệt quế cho ông Tập Cận Bình. Khi biến mọi lực lượng đối lập thành con số không, tập trung mọi quyền bính vào tay mình, từ quân sự đến dân sự, ông Tập đã trở thành lãnh đạo Trung Quốc chuyên quyền nhất, kể từ thời Mao Trạch Đông đến nay.

Tập Cận Bình có thể làm hồi sinh đế chế Trung Hoa cũ ? Reuters/Thomas

Bỏ tù 10% ủy viên trung ương đảng, bành trướng trên Biển Đông

Việc không chỉ định ra người kế thừa sẽ mở ra cho Tập Cận Bình cánh cửa tại vị thêm nhiệm kỳ đến sau năm 2022. Ông Tập đã kết thúc di sản của Đặng Tiểu Bình, kích hoạt hai cuộc cách mạng. Về đối nội, đó là việc quay lại với tôn sùng cá nhân, và sự toàn trị ngày càng ít "soft" (mềm) hơn. Về đối ngoại, đó là sự khẳng định một đại cường bành trướng trên toàn cầu, vào lúc sự lãnh đạo của Mỹ giảm sút dưới áp lực của chủ nghĩa dân túy và thái độ vô trách nhiệm của ông Donald Trump.

Tuy vậy, sự cất cánh ngoạn mục của Trung Quốc trong thập niên 2010 chủ yếu là nhờ Hoa Kỳ xuống dốc, chứ không phải nhờ Trung Quốc hiện đại hóa. Và mục tiêu đưa Trung Quốc lên vị trí đại cường số một vào năm 2049, nhân kỷ niệm 100 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, khó có thể đạt nổi. Cuộc cách mạng mà ông Tập Cận Bình tiến hành trong nhiệm kỳ đầu đã để lại những di chứng nặng nề.

Việc nắm lấy mọi định chế quyền lực đã phải trả bằng một cái giá đắt. Tập Cận Bình lợi dụng chiêu bài chống tham nhũng để thanh trừng những người trung thành với Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đã làm rúng động toàn bộ Đảng cộng sản Trung Quốc : 750.000 quan chức bị trừng phạt, 35.600 bị truy tố, và gần 10% trong số 205 ủy viên trung ương bị bỏ tù.

Ưu tiên cho tăng trưởng đã khiến việc tái cơ cấu 155.000 công ty quốc doanh phải ngưng lại, tín dụng đen nổi lên chiếm 80% GDP, và tỉ lệ nợ nần từ 150% năm 2007 đã tăng vọt lên đến 260% GDP. Chủ nghĩa mác-xít lại được đề cao, đàn áp những người đấu tranh nhân quyền và giới luật sư, công an giám sát các mạng xã hội (700 triệu dân Trung Quốc trao đổi với nhau qua WeChat) tạo ra tâm trạng bất mãn ngày càng tăng.

Sự bành trướng trên Biển Đông, thông qua việc bồi đắp và quân sự hóa các đảo nhỏ ở vị trí chiến lược ; và "Con đường tơ lụa mới" - một dạng chủ nghĩa thực dân mới - đã gây lo ngại cũng như phản ứng tại Châu Á và Châu Phi. Trong khi đó các nước phát triển phải vận dụng các biện pháp tự vệ trước cạnh tranh thương mại bất chính như việc phá giá thép, và việc Bắc Kinh tung tiền ra mua các công ty quan trọng về cơ sở hạ tầng và công nghệ cao.

Thâu tóm mọi quyền lực, "hoàng đế đỏ" có thể làm hại cải cách

Ngược với người cha là Tập Trọng Huân (Xi Zhongxun), bạn chiến đấu của Mao Trạch Đông, phó thủ tướng rồi sau đó thành nạn nhân bị thanh trừng, Tập Cận Bình đã thâu tóm quyền lực trước khi tiến hành cải cách Trung Quốc. Nhưng ông Tập phải đối mặt với những thách thức lớn lao vào đầu nhiệm kỳ thứ hai. Theo Le Figaro, việc tập trung toàn bộ quyền hành trong tay hoàng đế đỏ và quay lại với chế độ toàn trị, có thể làm phương hại đến tiến trình cải cách đất nước.

Mô hình phát triển lâu nay của Trung Quốc không thể kéo dài, cả về kinh tế, xã hội lẫn môi trường. Trong khi đó việc chuyển đổi sang tăng trưởng từ dựa vào kỹ nghệ sang tiêu thụ và dịch vụ tỏ ra quá chậm chạp : tiêu thụ từ 35% GDP vào năm 2010, nay chỉ là 40%. Các hoạt động được thúc đẩy trở lại sau cơn khủng hoảng mùa hè 2015 và đầu 2016 là dựa vào sản xuất. Tình trạng sản xuất thừa trong ngành thép và nhôm không giảm bớt, còn sản xuất và tiêu thụ than đá lại tăng.

Tín dụng tăng lên, và nợ nần có thể đến 300% vào năm 2022, nuôi dưỡng quả bóng địa ốc. Tuy nhiên Tập Cận Bình vẫn dè dặt trong cải cách kinh tế : không tái cấu trúc lại những doanh nghiệp quốc doanh trong các lãnh vực chủ chốt, không mở cửa cho thương mại và tài chính ; nhưng lại siết chặt về chính trị.

Tờ báo kết luận, Trung Quốc có công luận của riêng mình. Việc phá vỡ thỏa thuận ngầm thời Đặng Tiểu Bình - lãnh đạo tập thể, chấm dứt các vụ thanh trừng lớn - đã gây ra nghi ngại trong nội bộ đảng cộng sản. Kinh tế và xã hội bị bóp nghẹt gây bất mãn. Trung Quốc đã phải trả giá cho chủ nghĩa bành trướng, gây ra một cuộc chạy đua vũ trang tại Châu Á, trong khi những khiêu khích của Bắc Triều Tiên đã thách thức Bắc Kinh đồng thời đưa Hoa Kỳ trở lại Châu Á-Thái Bình Dương.

Trung Quốc của Tập Cận Bình hiện nay đang dấn tới mà không cần đeo mặt nạ. Giấc mơ Trung Hoa tuy vậy, tràn ngập những nghịch lý và căng thẳng.

Nhật Bản : Thủ tướng Abe vượt qua thách thức bầu cử

Nhìn sang Nhật Bản, các báo Pháp đều đề cập đến chiến thắng của thủ tướng Shinzo Abe trong cuộc bầu cử Quốc Hội trước thời hạn. Les Echos nhận xét, ông Abe đã thắng được thách thức, trong khi nhiều lãnh đạo phương Tây trong những năm gần đây đã gánh chịu thất bại khi cho giải thể Quốc Hội và tổ chức bầu cử trước hạn, như cựu tổng thống Pháp Jacques Chirac và thủ tướng Anh Theresa May.

Tuy đối lập đã đột ngột tỉnh thức, nhưng họ đã không thành công trong cuộc bầu cử hôm qua. Tờ báo ghi nhận tỉ lệ vắng mặt đạt mức kỷ lục, một phần do ảnh hưởng của bão. Giáo sư Michael Cucek thuộc Temple University ở Tokyo cho biết, trước câu hỏi thăm dò "Vì sao ủng hộ thủ tướng ?", câu trả lời đầu tiên là "Vì không có ai khác".

Theo Le Figaro, người thua cuộc nặng nề nhất là bà Yuriko Koike. Thống đốc Tokyo đã vội vàng lập ra "Đảng Hy Vọng", nhưng dựa trên những tính toán vị kỷ thay vì niềm tin. Hôm qua bà đã nhìn nhận thất bại từ… Paris, gây thất vọng thay vì hy vọng cho những người đã tham gia đóng góp cho chiến dịch tranh cử của bà.

"Tuy thua mà thắng" là ông Yukio Edano, chủ tịch một đảng cánh tả mới thành lập. Không tiền, không phương tiện, bị loại ra khỏi đảng Dân Tiến (PDP), chỉ trong vòng hai tuần lễ đảng của ông Edano đã trở thành lực lượng đối lập đáng kể, tuy chỉ bằng 1/5 số ghế của phe đa số trong Quốc Hội. Nhờ huy động mạng xã hội, chỉ trong vài ngày Yukio Edano đã nhận được 85 triệu yen (635.000 euro) để vận động tranh cử.

Shinzo Abe, chính khách bất đắc dĩ

Báo Le Monde ra từ cuối tuần, vẽ nên chân dung ông Shinzo Abe. Là người thừa kế một dòng họ danh tiếng, ông là cháu của cựu thủ tướng Nobusuke Kishi (1957-1960), và cựu thủ tướng Eisaku Sato (1964-1972) từng được tặng giải Nobel Hòa bình năm 1974. Shinzo Abe bước vào đời sống chính trị khá muộn màng. Sau khi tốt nghiệp khoa luật trường đại học tư danh giá Seikei, ông sang Mỹ học khoa học chính trị ở đại học Nam Carolina, rồi sau đó làm việc cho tập đoàn luyện kim Kobe Steel.

Từ năm 1982, Shinzo Abe trở thành trợ lý cho cha là ngoại trưởng Shintaro Abe, chính khách có nhiều khả năng trở thành thủ tướng. Nhưng người cha qua đời năm 1991 ở tuổi 67. Anh thanh niên Shinzo Abe đành phải tiếp nối truyền thống gia đình, theo quyết định của người mẹ là bà Yoko Abe. Hiện bà vẫn có ảnh hưởng rất mạnh mẽ, sống chung với hai vợ chồng ông Shinzo Abe. Hai người không có con, nhưng bà vợ Akie từ chối đề nghị nhận con nuôi của ông Shinzo.

Chính sách đối ngoại của ông biểu trưng cho sự nhập nhằng của cánh hữu, vừa dân tộc chủ nghĩa vừa thân Mỹ. Ông Shinzo Abe là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến Hoa Kỳ gặp gỡ ông Donald Trump khi vừa nhậm chức tổng thống. Le Monde dẫn lời những người thân cận ông Abe nhận định, sự thân thiết giữa hai nhà lãnh đạo là phương tiện duy nhất để gây ảnh hưởng lên chính sách Châu Á của tổng thống Mỹ.

Nhưng theo Le Figaro, trong chuyến công du Nhật Bản đầu tháng 11 tới, Donald Trump như một con voi bước vào cửa hàng bán đồ sứ. Các viên chức ngoại giao cao cấp của Nhật trải qua những đêm trắng để tìm cách "hạn chế thiệt hại". Ông Trump sẽ có thái độ như thế nào trước Nhật hoàng, và trước báo chí ? Dân Nhật sẽ chịu đựng việc Tokyo ủng hộ Donald Trump vô điều kiện, kể cả những tuyên bố nảy lửa về Bắc Triều Tiên và Trung Quốc, cho đến bao giờ ?

Đối với chủ trương sửa đổi Hiến pháp chủ hòa của ông Shinzo Abe, tờ báo cho rằng không có gì ngăn trở nước Nhật đòi hỏi trở thành một cường quốc quân sự, mang lại tính chính danh cho quân đội nước mình. Nhưng do được tiến hành bởi một chính khách muốn làm ngơ trước những hành động của quân phiệt Nhật trước đây, nên công luận Nhật tỏ ra lo ngại.

Đày ải người Rohingya : Tội ác chống nhân loại

Còn tại Miến Điện, Le Monde trong bài xã luận mạnh mẽ tố cáo "Việc lưu đày người Rohingya là tội ác chống nhân loại".

Từ 8 tuần qua, làn sóng người Rohingya chạy sang tị nạn tại Bangladesh không ngày nào ngưng lại. Từ ngày 25/8 đến nay, đã có 600.000 người phải lìa bỏ làng mạc, rời mảnh đất của mình, bổ sung vào số người đã phải chạy trốn cách đây 30 năm.

Theo Le Monde, từ ngữ "cuộc di dân" trong trường hợp người Rohingya là thiếu chính xác, vì họ không chỉ chạy trốn bạo lực, mà đây chính là mục tiêu của chiến dịch quân sự Miến Điện. Cụ thể, đây là một "sự lưu đày", với tầm vóc quy mô và tốc độ của nó. Về mặt luật pháp, đó là "tội ác chống nhân loại".

Amnesty International trong báo cáo rất chi tiết công bố hôm 18/10 đã mô tả "một chiến dịch có hệ thống, có kế hoạch và vô nhân đạo". Tổ chức quốc tế này đã nhận diện ít nhất sáu tội ác có thể liệt vào tội chống nhân loại, đó là "giết người, đày ải, tra tấn, hãm hiếp, đàn áp, và các hành động phi nhân khác như bỏ đói". Human Rights Watch cũng có kết luận tương tự, và 80 tổ chức phi chính phủ (NGO) khác hoạt động tại Miến Điện và Bangladesh cũng đồng thuận.

Chính phủ và quân đội Miến Điện còn vi phạm cả các luật lệ thời chiến. Tuy hiếm có một quân đội nào lại không phạm phải tội ác chiến tranh, nhưng sự thiếu vắng các lên án và trừng phạt đối với Miến Điện, thật sự gây sốc. Amnesty International kêu gọi ngưng các hợp tác quân sự cấm vận vũ khí và trừng phạt những kẻ chịu trách nhiệm.

Không ai có thể đoán được tương lai của người Rohingya ra sao. Ngược lại, cộng đồng quốc tế, hoặc thông qua Hội đồng Bảo an, hoặc từng nước có thể lên tiếng. Le Monde kết luận, những tội phạm chống nhân loại ở Miến Điện, thậm chí có thể cả giải Nobel Hòa bình Aung San Suu Kyi, cần phải biết rằng tội ác của họ có mang một cái tên, và Tòa án Hình sự Quốc tế một ngày nào đó có thể yêu cầu họ phải trả lời.

Lao động biệt phái, quấy rối tình dục : Tựa chính báo Pháp

Các vấn đề thời sự trong nước chiếm trang nhất các nhật báo Pháp hôm nay. Về kinh tế, Les Echos cho biết "Các cải cách thuế của tổng thống Macron được đặt trên đường ray", còn Le Figaro chạy tựa "Châu Âu trước thử thách lao động biệt phái".

Về mặt xã hội, Libération dành tựa chính và bốn trang trong cho chủ đề "Sau rừng Calais là niềm hy vọng mới". Cách đây đúng một năm, 7.600 di dân đã được giải tỏa khỏi khu rừng, và nay phân nửa trong số này đã được chấp nhận cho tị nạn, bắt đầu quá trình hòa nhập vào nước Pháp. Le Monde nói về một hồ sơ lớn khác : "Quấy nhiễu tình dục : Phụ nữ đã dám lên tiếng". Cũng như ở Hoa Kỳ, tại Pháp cũng có rất nhiều phụ nữ không còn giữ im lặng mà mạnh dạn tố cáo, kể cả một số người nổi tiếng, và trong nhiều lãnh vực. Tương tự, ảnh bìa của La Croix là một phụ nữ đang giơ tay ngăn cản, với dòng tựa "Quấy nhiễu : Hãy phản ứng trên mọi mặt", từ luật pháp cho đến lãnh vực giáo dục, văn hóa.

Thụy My