Một số đông những người sẽ bầu cho Macron chỉ bầu để chống Le Pen chứ không phải vì tín nhiệm ông, ngược lại đa số những người sắp bầu bà Le Pen cũng sẽ chỉ bầu vì dị ứng với Macron. Nói khác đi lần này người Pháp bầu để chống đối chứ không bầu vì tán thành. Cách bầu tiêu cực này sẽ có kết quả là làm cho chính trị Pháp trở thành bấp bênh ; dù Macron hay Le Pen thì tổng thống sắp tới của Pháp cũng sẽ là một tổng thống yếu vì thiếu hậu thuẫn của quần chúng.

Hai ứng cử viên tổng thống Pháp, bà Marine Le Pen và ông Emmanuel Macron lại gặp nhau trong vòng bầu cử chung kết ngày 24/04/2022

Sau vòng đầu cuộc bầu cử tổng thống ngày chủ nhật 10/04/2022 vừa qua Emmanuel Macron với số phiếu 27,8% và Marine Le Pen, 23,1%, lại gặp nhau trong cuộc bầu cử chung kết và có mọi triển vọng Macron sẽ lại thắng. Có vẻ như bổn cũ soạn lại. Thực ra trong chiều sâu rất nhiều điều đã thay đổi và nước Pháp sẽ không còn như trước.

Những thay đổi lớn

Thay đổi đầu tiên là Macron sẽ không còn thắng vòng hai, chủ nhật 24/04, với tỷ lệ áp đảo 66% - 34% như năm 2017. Ngay tối hôm 10/04 cuộc thăm dò ý kiến đầu tiên cho thấy là Marcron sẽ chỉ thắng với tỷ lệ 51% - 49%. Các thăm dò kế tiếp cho thấy là ông sẽ thắng với tỷ lệ 52% - 48%, hoặc 53% - 47% nghĩa là dự đoán thắng lợi của ông vẫn nằm trong biên độ sai số. Nói cách khác, Marine Le Pen lần này có thể đắc cử và nước Pháp sẽ có một nữ tổng thống dân túy cực hữu.

Đây là một thay đổi rất lớn trong chính trị nước Pháp. Đảng Tập Hợp Quốc Gia (Rassemblement National hay RN, tên cũ là Mặt Trận Quốc Gia hay Front National hay FN) từ ngày thành lập tới nay vẫn được nhìn, không oan, như một đảng theo đuổi một chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi và một mối nguy cho nền dân chủ Pháp vì thế không ai nghĩ nó có thể lãnh đạo nước Pháp. Nó ít nhiều còn là bửu bối cho các chính trị gia truyền thống. Họ muốn được gặp ứng cử viên của Tập Hợp Quốc Gia (RN) tại vòng hai bởi vì như thế là chắc thắng và thắng lớn. Cho đến nay bà Marine Le Pen và cha bà là ông Jean-Marie Le Pen đã từng vào được chung kết nhưng cả hai đều thua rất xa, chưa bao giờ đạt được 34% số phiếu. Đùa với lửa có thể phỏng tay, dần dần vì không cảnh giác bây giờ các chính trị gia Pháp đã để Marine Le Pen tới rất gần ngưỡng cửa điện Elysées.

Lần này nếu may mắn Macron cũng sẽ chỉ thắng khít khao. Lý do chính là sau 5 năm cầm quyền sức thu hút của ông không còn như trước nữa. Năm 2017 Macron được nhìn như một hiện tượng chính trị độc đáo, gần như một thiên tài có khả năng làm mới nước Pháp mặc dù ông chưa hề có một kinh nghiệm hay thành tích nào đáng kể, ngoại trừ một thời gian ngắn làm bộ trưởng tài chính gây tranh cãi nhưng không thuyết phục. Sức thu hút của ông chủ yếu là nhờ trẻ đẹp, học giỏi và có cuộc sống không bình thường, thí dụ như khi vừa 15 tuổi đang học trung học ông đã yêu một cô giáo của mình hơn mình tới gần 25 tuổi đã có con lớn tuổi hơn mình và đã chinh phục được cô giáo này bỏ chồng con. Nhưng giờ đây ông là một người đã quen thuộc, những nét độc đáo trước đây, thí dụ như cuộc hôn nhân lạ đời, không còn là lý do để người ta thán phục và tín nhiệm nữa mà có thể còn gây phản cảm, như những cuộc biểu tình "Áo Vàng" (Les Gilets Jaunes) đã chứng tỏ. Macron còn tạo cảm tưởng ông là một người khô khan, tẻ nhạt, kiêu căng, tự mãn. Quan trọng hơn là ông đã không lập được một thành quả đặc biệt nào sau 5 năm cầm quyền. Nói chung lần này, một số đông những người sẽ bầu cho Macron chỉ bầu để chống Le Pen chứ không phải vì tín nhiệm ông, ngược lại đa số những người sắp bầu bà Le Pen cũng sẽ chỉ bầu vì dị ứng với Macron. Nói khác đi lần này người Pháp bầu để chống đối chứ không bầu vì tán thành. Cách bầu tiêu cực này sẽ có kết quả là làm cho chính trị Pháp trở thành bấp bênh ; dù Macron hay Le Pen thì tổng thống sắp tới của Pháp cũng sẽ là một tổng thống yếu vì thiếu hậu thuẫn của quần chúng.

Một thay đổi khác là lãnh tụ cực tả Jean-Luc Mélenchon được 22%, vượt xa 9 ứng cử viên khác và chỉ sau Marine Le Pen 1%. Chỉ cần một thay đổi nhỏ Macron sẽ gặp Mélenchon trong vòng chung kết và kết quả có thể rất khác vì, không như bà Le Pen, ông Mélenchon rất hùng biện và cũng khá được kính trọng. Có thể nói là Macron hú hồn. Cũng không phải chỉ có thế. Vài ngày trước cuộc bầu cử các cuộc thăm dò còn cho bà Valéry Pécresse (Đảng Cộng Hòa) được khoảng 10%, bà Anne Hidalgo (Đảng Xã Hội) 2%, ông Yannick Jadot (Đảng Xanh) 8%. Cả ba người này được coi là ôn hòa.

Nhưng rồi họ chỉ được 4,8%, 1,8% và 4,6%, thua cả Eric Zemmour, một ứng cử viên cực hữu quá khích, được 7,1%. Nói chung ba ứng cử viên ôn hòa này đã mất khoảng 8%. Chắc là vào phút chót, trước sự trỗi dậy mạnh mẽ của bà Le Pen và ông Mélenchon, các cử tri ôn hòa đã lo âu và dồn phiếu cho Macron thay vì bầu cho ba vị này. Nếu không có phản xạ "bầu an toàn" này rất có thể Macron đã bị loại và vòng chung kết có thể sẽ diễn ra giữa hai ứng cử viên cực tả và cực hữu.

Thay đổi quan trọng nhất mà giờ này nhiều người chưa ý thức được là sự sụp đổ của hai đảng truyền thống Cộng Hòa và Xã Hội đã thay phiên nhau lãnh đạo nước Pháp từ hơn một thế kỷ qua. Sụp đổ chứ không chỉ suy yếu. Ứng cử viên Đảng Cộng Hòa Valéry Pécresse chỉ được 4,8%, ứng cử viên Đảng Xã Hội Anne Hidalgo chỉ được 1,8%. Cả hai đều ở dưới mức 5% để có thể được nhà nước bồi hoàn chi phí tranh cử. Cả hai đảng đều đã phá sản.

Dân trí thấp là hậu quả tự nhiên và đất nước mất định hướng.Ảnh minh họa cuộc Cách mạng Pháp 1879 đã đưa xã hội Pháp từ chế độ vua chúa cũ sang cộng hòa.

Một tương lai đầy bất trắc

Nước Pháp sắp bắt đầu một giai đoạn bấp bênh. Lý do là vì chế độ tổng thống của Pháp khá phức tạp, có cả tổng thống lẫn thủ tướng nắm quyền hành pháp nhưng cũng không hẳn là một chế độ bán tổng thống. Quyền hành của tổng thống Pháp tùy thuộc rất nhiều vào sự kiện ông hay bà ấy có được đa số trong Quốc hội hay không. Nếu có thì tổng thống Pháp còn có nhiều quyền hơn cả tổng thống Mỹ và thủ tướng không khác một chánh văn phòng của tổng thống và có thể bị thay thế bất cứ lúc nào tùy tổng thống, tóm lại không khác gì một chế độ tổng thống thuần túy. Nếu không thì phần lớn quyền hành pháp sẽ nằm trong tay một thủ tướng có thể đối lập với tổng thống và vai trò tổng thống chỉ còn là nghi lễ, không khác các chế độ đại nghị. Tình trạng tổng thống và thủ tướng thuộc hai đảng khác nhau và chống nhau mà người Pháp gọi là cohabitation (chung sống) đã xảy ra hai lần trong quá khứ. Để tránh tình trạng này hiến pháp Pháp đã được sửa đổi năm 2000, nhiệm kỳ tổng thống được rút xuống còn 5 năm như nhiệm kỳ Quốc hội và Quốc hội được bầu ngay sau tổng thống. Như thế thông thường người dân có khuynh hướng bầu cho các ứng cử viên dân biểu thuộc đảng của vị tổng thống mà họ vừa tín nhiệm. Tình trạng cohabitaion nhờ vậy đã không còn xảy ra từ 20 năm qua.

Nhưng lần này nó có thể lại tái diễn và tái diễn trong những điều kiện khó khăn hơn hẳn.

Marine Le Pen nếu đắc cử chắc chắn sẽ không có đa số hay ngay cả một thiểu số đáng kể trong Quốc hội vì đảng của bà trải rộng trên cả nước và cũng bị thiểu số trên hầu hết mọi vùng, những người đã bầu cho bà chỉ vì ghét ông Macron hơn ghét bà không còn lý do để bầu cho ứng cử viên Tập Hợp Quốc Gia ở cấp địa phương. Ngược lại các cử tri Cộng Hòa và Xã Hội đã bầu Macron chỉ để tránh tai họa Le Pen cũng không còn lý do để bầu cho các ứng cử viên thuộc Đảng Nước Cộng Hòa Đi Tới (La République En Marche hay LaREM) của Macron, một đảng chỉ mới do Macron thành lập khi ra ứng cử tổng thống năm 2017, gồm toàn những người không có cả kinh nghiệm lẫn thành tích chỉ dựa vào hào quang của Macron. Đảng này nhờ Macron đã giành được đa số trong Quốc hội năm 2017 nhưng sau đó lủng củng nội bộ và gần đây mất đa số sau khi nhiều dân biểu ly khai. Lần này hào quang Macron không còn, hy vọng giành được đa số của nó rất mỏng manh.

Hai đảng truyền thống lớn Cộng Hòa và Xã Hội tuy vẫn còn rất mạnh tại các địa phương vì đã ăn rễ lâu đời -như họ đã chứng tỏ trong cuộc bầu cử chính quyền vùng không đầy một năm trước đây trong đó cả đảng RN của Le Pen lẫn đảng LaREM của Macron đều đại bại không thắng được một vùng, thậm chí một tỉnh nào- nhưng sau thất bại bi đát vừa rồi cũng chỉ hy vọng mỗi đảng được một số ghế vừa phải.

Tóm lại, có nhiều triển vọng là trong Quốc hội sắp tới của Pháp sẽ không có đảng nào có đa số để áp đặt một thủ tướng. Dự đoán hợp lý nhất là Macron vẫn sẽ có một số khá đông dân biểu nhưng sẽ phải thỏa hiệp với các chính đảng khác và không còn toàn quyền bổ nhiệm và giải nhiệm thủ tướng như trước nữa, nghĩa là trên thực tế phải chấp nhận chuyển giao phần lớn quyền hành pháp cho một thủ tướng đứng đầu một chính phủ liên hiệp, vị thủ tướng này có thể không thuộc đảng LaREM của ông và không phục tùng ông nhưng cũng không có toàn quyền vì phải luôn luôn dung hòa lập trường của các đảng thành viên của liên hiệp. Chính trường Pháp sẽ rất bấp bênh. Macron sẽ chủ yếu có vai trò nghi lễ không khác bao nhiêu một tổng thống trong một chế độ đại nghị, một vai trò không mấy phù hợp với ông. Rất có thể nước Pháp sẽ phải trải qua một giai đoạn xét lại định chế chính trị dài và khó khăn.

Một kết hợp chính trị lớn chỉ có thể thành lập và tồn tại nếu đặt nền tảng trên một tư tưởng chính trị và một dự án chính trị chung.

Quan trọng hơn hết

Trở lại với sự kiện quan trọng nhất, có thể nói là nghiêm trọng nhất, trong cuộc bầu cử tổng thống vòng đầu ngày 10/4 vừa qua : sự sụp đổ bi thảm của hai đảng truyền thống Cộng Hòa và Xã Hội đã thay phiên nhau lãnh đạo nước Pháp từ hơn một thế kỷ.

Nguyên nhân trực tiếp là họ đã quá chia rẽ ; nhiều nhân vật nổi trội trong đảng đã công khai ủng hộ Macron thay vì ứng cử viên của đảng mình, những người khác thì phần lớn hoặc lên tiếng phản bác hoặc giữ im lặng. Hai cựu tổng thống Sarkozy (Cộng Hòa) và Hollande (Xã Hội) không hề có một lời ủng hộ ứng cử viên của đảng mà họ từng lãnh đạo.

Câu hỏi mà nhiều người có thể đặt ra là "phải chăng họ không biết chia rẽ như thế là thất bại chắc chắn ?". Câu trả lời là họ thừa biết như vậy vì họ đều là những người hoạt động chính trị có kiến thức cao và kinh nghiệm dày nhưng họ không thể đoàn kết. Câu hỏi này cũng tương tự như câu hỏi mà nhiều người Việt Nam thường đặt ra là tại sao những người muốn dân chủ cho đất nước không đoàn kết lại để có một tổ chức mạnh thay vì cứ mạnh ai nấy làm hoặc trong những nhóm nhỏ cứ hợp rồi lại tan ? Phải chăng họ không biết rút kinh nghiệm của công lao phí uổng trong 47 năm qua ? Câu trả lời cũng tương tự : họ biết và biết rõ nhưng họ không thể đoàn kết.

Tại sao ? Lý do là vì một kết hợp chính trị lớn chỉ có thể thành lập và tồn tại nếu đặt nền tảng trên một tư tưởng chính trị và một dự án chính trị chung. Đồng thuận đó chỉ có thể là thành quả của một cố gắng nghiên cứu và thảo luận khó khăn trong nhiều năm. Cố gắng này chỉ có được trong hai trường hợp : một là để có thể giành được hoặc giữ được chính quyền, hai là để thực hiện một lý tưởng đúng đến độ xứng đáng để nhiều người lấy làm mục tiêu của đời mình.

Hoạt động chính trị tại các nước dân chủ thuộc trường hợp thứ nhất và chế độ tổng thống -chế độ trong đó vị tổng thống do dân trực tiếp bầu ra và có toàn quyền- hoặc ngăn cản sự thành hình của các chính đảng lớn như tại các nước chưa phát triển hoặc làm sụp đổ các chính đảng lớn nếu đã sẵn có như tại Mỹ và Pháp hiện nay. Đề tài này cần một cuộc thảo luận riêng, ở đây ta có thể tóm tắt như sau : khi mọi quyết định thuộc về một người thì không thể có thảo luận nghiêm túc để đi đến một tư tưởng chính trị và một dự án chính trị chung. Thảo luận gay go và liên tục trong nhiều năm để làm gì khi mà quyền quyết định chỉ tùy thuộc một người ? Và khi đã không có tư tưởng và dự án chính trị chung thì không thể có chính đảng lớn.

Sự thiếu vắng các chính đảng lớn đe dọa tương lai của quốc gia bởi vì các chính đảng vừa là môi trường sản xuất và sàng lọc các ý kiến vừa, qua các đảng viên, là hàng trăm nghìn hay hàng triệu cỗ xe chuyên chở các ý kiến đó tới quần chúng. Không có các chính đảng lớn thì các thảo luận dù phẩm chất cao tới đâu cũng chỉ quanh quẩn ở các trường đại học, các viện nghiên cứu và các câu lạc bộ trí thức. Dân trí thấp là hậu quả tự nhiên và đất nước mất định hướng. Điều này có thể thấy rõ trong cả hai chế độ tổng thống tại Mỹ và Pháp, hai nước dân chủ hàng đầu thế giới. Giữa lúc mà cuộc chiến thảm khốc và vô đạo tại Ukraine do tên côn đồ Putin gây ra làm hàng trăm nghìn người chết, hơn 10 triệu người phải chạy loạn và đe dọa an ninh của toàn thế giới đa số cử tri Mỹ và Pháp đã chỉ quan tâm trước hết tới giá xăng.

Một lời sau cùng cho Việt Nam.

Do một hoàn cảnh lịch sử đặc biệt hai cường quốc dân chủ mà chúng ta tiếp xúc nhiều nhất, Mỹ và Pháp, đều là hai nước theo chế độ tổng thống, vì thế đa số người Việt Nam, kể cả trí thức, gần như có một "phản xạ tổng thống", khi nói đến dân chủ họ nghĩ ngay đến chế độ tổng thống.

Tình trạng khủng hoảng chính trị hiện nay của nước Mỹ và tình trạng bất ổn chính trị sắp tới của Pháp phải khiến chúng ta nhận diện sự độc hại của chế độ này và dứt khoát loại bỏ nó trước ngưỡng của kỷ nguyên dân chủ. Socrates và Platon đã từng khuyến cáo như vậy từ 25 thế kỷ trước.

Nguyễn Gia Kiểng

(19/04/2022)

Bất trắc bao trùm bầu cử tổng thống Pháp : Ứng viên cực hữu có thể gây bất ng

Thượng đỉnh Liên Âu – Trung Quốc với cuộc chiến tranh Ukraine là tâm điểm, dầu lửa - khí đốt, trận chiến năng lượng giữa phương Tây – Nga, là chủ đề chính của nhiều nhật báo Pháp hôm 01/04/2022. Một chủ đề bao trùm khác là cuộc tranh cử tổng thống Pháp, mà vòng một sẽ diễn ra trong hơn tuần nữa. Một cuộc bầu cử tổng thống "bất thường", "đầy bất trắc", là cảm nhận chung của nhiều báo.

Ứng cử viên cực hữu Marine Le Pen (P) AFP – Eric Piermont

Le Monde, Le Figaro, Les Echos, La Croix đều nói đến nguy cơ lãnh đạo đảng cực hữu Marine Le Pen có thể tạo bất ngờ. Xã luận nhật báo công giáo La Croix mang tựa đề "Cạm bẫy", nhấn mạnh đến ba cuộc khủng hoảng : khủng hoảng Covid, chiến tranh Ukraine và cuộc khủng hoảng với phong trào Áo Vàng chống tăng giá xăng dầu (bùng lên cuối 2018). Hiện tại, với cuộc chiến tại Ukraine, giá xăng dầu tiếp tục tăng vọt, khiến cuộc sống của nhiều gia đình nghèo trở nên bấp bênh hơn. Bất mãn chồng bất mãn có thể làm bùng nổ một quyết định phản kháng thông qua lá phiếu.

Le Pen tập trung vào "sức mua" để thu hút cử tri

La Croix nhấn mạnh là vấn đề "sức mua", hay khả năng mua sắm, đang trở thành mối quan tâm hàng đầu của các cử tri Pháp, có thể khiến họ quyết định bầu cho ai. Cho dù "sức mua" tại Pháp về cơ bản đã gia tăng trong nhiệm kỳ 5 năm của tổng thống Emmanuel Macron, nhưng vấn đề này có thể có thể là đầu mối gây bất mãn lớn, trong bối cảnh lạm phát tăng ở mức chưa từng có kể từ năm 1985, và "căng thẳng về khí đốt Nga những ngày gần đây khiến tình hình trở nên bất lợi hơn".

Nhật báo công giáo nhấn mạnh là các bất mãn tích đọng có thể khuyến khích nhiều người bỏ phiếu chống lại chính quyền Macron, và điều này có lợi cho ứng cử viên cực hữu Marine Le Pen, hiện đang tìm cách "lợi dụng làn sóng bất mãn" trong dân chúng. Ứng cử viên cực hữu đảng Tập hợp Quốc gia (RN) tự khẳng định là người đã nhận ra đầu tiên tầm quan trọng của vấn đề "sức mua" của người dân. Khi nhấn mạnh đến vấn đề vốn dễ nhận được sự đồng thuận của người dân này, và thường là một "chiếc bẫy" đối với các chính phủ mãn nhiệm, ứng viên cực hữu đang tìm cách che khuất các khía cạnh khác của một dự án chính trị "rõ ràng mang tính cực hữu".

Cử tri hãy bình tĩnh suy xét

Nhật báo thiên hữu Le Figaro cũng nói về cuộc bầu cử tổng thống với đầy lo ngại. Bài xã luận "Lịch sử và bầu cử" nhấn mạnh là không cần có tư vấn của các chuyên gia, cũng có thể hiểu rằng "không thể nói nước Pháp đang ở trước ngưỡng cửa của một kỳ bầu cử bình thường". Các khủng hoảng đang diễn ra cộng với những ám ảnh về tương lai, như viễn cảnh tụt hạng kinh tế, biến động lớn về thành phần dân cư, khí hậu bị hâm nóng, "tác động sâu sắc" đến cách cảm nhận, cách nghĩ của cử tri. 

Trong bối cảnh các hiểm họa chồng chất, Le Figaro khuyến cáo công chúng cảnh giác với những quyết định vội vã nhất thời : trong thời gian mười ngày tới, cử tri cần "bình tĩnh suy xét, so sánh, thậm chí chiêm nghiệm, bởi nếu không bản năng sẽ lấn át lý trí, nỗi giận lấn át sự tỉnh táo". Le Figaro nhấn mạnh là "trong các xã hội dân chủ, có hàng ngàn phương tiện trong tầm tay. Các thăm dò dư luận, báo chí, trình bày quan điểm, mít tinh, chương trình truyền thông, các mạng xã hội có thể giúp chúng ta hiểu hơn, soi sáng cho chúng ta". Nhật báo thiên hữu kết luận, với những đảo lộn lớn như hiện nay, "mọi thứ đều có thể" trong cuộc bầu cử này.

Jacques Attali : Những lý do khiến Le Pen có thể đắc cử

Hiện tại ứng cử viên cực hữu còn ở một khoảng cách khá xa với ứng cử viên tổng thống tái tranh cử Emmanuel Macron, theo nhiều thăm dò dư luận, nhưng ứng viên cực hữu "Marine Le Pen có thể thắng" là nhận định của học giả Jacques Attali trên báo Les Echos. Kinh tế gia Pháp, người từng dự đoán đúng thắng lợi của ông Emmnuel Macron trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2017, đã nêu ra "ít nhất bốn lý do" khiến việc lãnh đạo đảng Tập hợp Quốc gia chiến thắng là điều có thể. Trong số các lý do được nêu có việc ít nhất hai ứng cử viên từng được coi là người chắc chắn sẽ giành chiến thắng rút cuộc đã thất cử (đó là tổng thống tái tranh cử Valéry Giscard d'Estaing năm 1981 và thủ tướng Lionel Jospin ra tranh cử năm 2002). Ứng cử viên tổng thống tái cử không loại trừ sẽ phải đối mặt với làn sóng phản kháng trong xã hội, tập hợp mọi phe phái bất luận tả hữu, liên minh của tất cả phe phái chống lại chính quyền mãn nhiệm cũng chính là sức mạnh đã dẫn đến thành công khá bất ngờ của ông Macron hồi 2017.

Một nguyên do khác được học giả Attali nêu bật là quan điểm của đảng cực hữu của Marine Le Pen đang được đông đảo xã hội nhìn nhận như một quan điểm chính trị bình thường, khác hơn với cách đây 5 năm, khi bà Marine Le Pen thể hiện như một người cực đoan, thiếu hiểu biết, giờ đây lãnh đạo đảng cực hữu tỏ ra là một người có quan điểm ôn hòa, hiểu biết vấn đề, và như vậy dễ được chấp nhận hơn là Eric Zemmour, một ứng cử viên cực hữu hàng đầu khác.

Đằng sau ngôn từ "dân chủ" là mục tiêu Nhà nước chuyên chế

Nhật báo Le Monde dành hồ sơ chính hôm nay để giải mã cương lĩnh chính trị thực sự của ứng cử viên cực hữu Le Pen. Nhật báo chạy tựa lớn trang nhất : "Marine Le Pen : Đằng sau một quan điểm đã trở nên bình thường hóa là một cương lĩnh cực hữu". Sửa đổi Hiến pháp để lập ra "một Nhà nước chuyên chế" là chủ trương thực sự của bà Le Pen. Mở đầu bài viết, Le Monde nhắc đến bộ phim vừa ra rạp ngày 30/03, mang tựa đề "Thế giới hôm qua" của đạo diễn Diastème, với chủ đề chính là bầu cử tổng thống Pháp. Trước vòng một cuộc bầu cử tổng thống, một cộng sự của tổng thống tái cử cảnh báo là ứng cử viên cực hữu "không làm ai sợ hãi cả trong hiện tại", nhưng "rất nguy hiểm", nhân vật này sẽ "bắt đầu hành động một cách êm ái và kết quả sẽ là… kinh hoàng".

Về hình thức, cương lĩnh tranh cử của bà Marine Le Pen, lãnh đạo đảng Tập hợp Quốc gia, chứa đầy các ngôn từ mang tính dân chủ, cộng hòa. Nhưng Le Monde dẫn lời các chuyên gia, nhà quan sát, chỉ ra tính chất độc tài chuyên chế sâu xa trong dự án chính trị của bà Le Pen. Một trong những điểm chủ yếu mà lãnh đạo cực hữu sẽ tấn công đầu tiên, một khi lên nắm quyền, là "tổ chức trưng cầu dân ý để sửa đổi luật về nhập cư và bản sắc quốc gia", nền tảng cho quan điểm chính trị của bà Marine Le Pen.

Hàng loạt hiệp ước mà Pháp ký kết trong lĩnh vực nhân quyền sẽ bị xem xét lại, các quyền tự do tôn giáo, tự do tư tưởng, tự do hôn nhân (hôn nhân đồng tính), quyền của người tị nạn bị thách thức. Việc đưa đòi hỏi "ưu tiên quốc gia" vào Hiến pháp trên thực tế sẽ làm Hiến pháp của nước Pháp mất đi giá trị nhân quyền căn bản, với "nguyên tắc bình đẳng" của Tuyên ngôn nhân quyền 1789, "quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm" của tất cả mọi người "không phân biệt chủng tộc, tôn giáo hay tin ngưỡng" đã được ghi trong Hiến pháp Pháp.

Lưỡi gươm Damocles lơ lửng trên đầu ứng viên Macron

Vẫn về cuộc tranh cử tổng thống Pháp, nhật báo thiên tả Libération tập trung nói về chủ đề vụ "McKinsey". Theo báo cáo của ủy ban điều tra của Thượng Viện Pháp (hiện do cánh hữu kiểm soát), công bố cùng ngày tổng thống Macron khởi sự chương trình tái tranh cử, chính quyền Macron bị tố cáo chi đến hơn một tỉ euro chi trả cho các dịch vụ cố vấn của các văn phòng tư vấn, trong đó văn phòng McKinsey. Xã luận Libération, với tựa đề "Ảnh hưởng" cho rằng chính quyền Macron đã lúng túng trước vụ việc này, phản ứng quá trễ trong việc chứng minh sự minh bạch. Đây có thể coi là lưỡi gươm Damoclès treo lơ lửng trên đầu ứng viên tổng thống tái cử.

Thượng đỉnh EU – Trung Quốc : Chiến tranh Ukraine là chủ đề chính

Cuộc chiến tranh chống Ukraine của Nga bao trùm thượng đỉnh Liên Âu (EU) – Trung Quốc. Le Figaro dành hai bài viết cho chủ đề này : "Trung Quốc tìm cách xoa dịu Châu Âu đang phẫn nộ" và "Liên Âu tìm cách ngăn chặn trục Nga – Trung". Thượng đỉnh Liên Âu – Trung Quốc đầu tiên kể từ tháng 6/2020, diễn ra trong bối cảnh hết sức bất thường. Chiến tranh diễn ra ở cửa ngõ Liên Âu, với kẻ gây chiến là Nga, và Bắc Kinh đang được coi là đồng minh quan trọng của Moskva, bất chấp việc Trung Quốc kể từ đầu cuộc chiến tranh đang có phần tỏ ra "trung lập". Bài "Trung Quốc tìm cách xoa dịu Châu Âu đang phẫn nộ" dự báo thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường sẽ lại một lần nữa quảng bá cho nguyên tắc "hai bên cùng thắng", và cổ vũ cho việc tái khởi động quan hệ thương mại song phương.

Chính quyền Trung Quốc hy vọng sử dụng thượng đỉnh này, diễn ra một tuần sau chuyến công du của tổng thống Mỹ đến châu Âu, để quyến rũ Liên Âu, ngăn cản mối đoàn kết Âu – Mỹ xuyên Đại Tây Dương, vừa được siết chặt để đối phó với đe dọa Nga. Tuy nhiên, lập trường hồ hởi thúc đẩy quan hệ Trung-Âu của Bắc Kinh tương phản với thái độ giá lạnh tại Bruxelles. Liên Hiệp Châu Âu báo trước "chủ đề chính sẽ là chiến tranh tại Ukraine", và đặc biệt là cuộc khủng hoảng nhân đạo do "cuộc xâm lược của Nga". Các nhà ngoại giao hai bên được trông đợi sẽ có các đối thoại cứng rắn hơn.

Áp lực Liên Âu phải cứng rắn hơn với Trung Quốc trong lĩnh vực nhân quyền cũng gia tăng, với việc 46 tổ chức phi chính phủ, Hồng Kông, Đài Loan, Duy Ngô Nhĩ hay Tây Tạng gửi thư chung đến các lãnh đạo Liên Âu, kêu gọi EU giảm phụ thuộc về kinh tế vào Nga, và vào Trung Quốc, để bảo đảm an ninh của chính mình.

Liên Âu – Trung Quốc : Nhiều khả năng duy trì nguyên trạng

Bài phân tích thứ hai của Le Figaro về thượng đỉnh Liên Âu -Trung Quốc ghi nhận, cho dù không khí thượng đỉnh lần này là căng thẳng, EU có thái độ cứng rắn với Trung Quốc. Tin tưởng vào việc Trung Quốc đóng vai trò môi giới hòa bình Nga – Ukraine là ảo tưởng, theo chuyên gia Sylvie Bernman, viện Jacques Delors. Cùng lúc đó cả hai bên đều không muốn quan hệ trở nên tồi tệ hơn. Le Figaro dự báo, trong hiện tại, khi EU đang vất vả tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế cho dầu khí Nga, sẽ không có việc mở thêm một mặt trận khác với Trung Quốc, và như vậy, thượng đỉnh này có thể là một thượng đỉnh "duy trì nguyên trạng". Sẽ không có họp báo, tuyên bố chung.

Về chủ đề này, Les Echos có bài phân tích trang nhất : "Liên Âu buộc Trung Quốc làm rõ lập trường với Nga". Nhật báo kinh tế dự báo Liên Âu sẽ gia tăng áp lực để buộc Bắc Kinh phải "góp phần ngừng cuộc chiến tranh". Les Echos dẫn lời đại diện châu Âu tại Bắc Kinh, Nicolas Chapuis, trước thượng đỉnh ít hôm. : "Trong cuộc chiến tranh này, không có chỗ cho thái độ giả vờ trung lập". Trung Quốc cần phải hiểu được điều đó.

Cuộc chiến năng lượng Nga – phương Tây

Cuộc chiến năng lượng Nga – phương Tây là chủ đề trang nhất của nhật báo kinh tế Les Echos. Để đối phó với nguy cơ thiếu hụt năng lượng Hoa Kỳ quyết định tung ra thị trường số lượng dầu mỏ chưa từng có, lấy từ khoản dự trữ chiến lược. Trung bình 1 triệu thùng dầu trong vòng 6 tháng, đây là một trong các nội dung chính của chuyên mục Căng thẳng năng lượng Nga – Phương Tây trên Les Echos. Tương đương với gần một phần ba dự trữ chiến lược của Mỹ. Sau khi Mỹ mở kho dự trữ, giá dầu WTI sụt giảm 5%.

Trọng Thành

Pháp : Tổng thống Macron khởi động "chiến dịch quyến rũ cử tri"

Tranh cử tổng thống Pháp với cuộc phỏng vấn dài trên truyền hình của đương kim tổng thống Emmacron, hôm thứ Tư, 15/12, bốn tháng trước cuộc bầu cử, là chủ đề chính của nhiều báo Pháp hôm 17/12/2021. 

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trả lời phỏng vấn TF1 và LCI, ngày 15/12/2021. AFP – Ludovic Marin

Le Monde chạy tựa trang nhất : "Chiến dịch quyến rũ cử tri của Macron với đích ngắm 2022". Tờ báo tóm lược một số nét lớn của cuộc trả lời phỏng vấn ngày 15/12 với hai đài truyền hình TF1 và LCI. Mục tiêu chính của cuộc phỏng vấn là để nguyên thủ Pháp bảo vệ các thành quả của nhiệm kỳ tổng thống 5 năm sắp khép lại. Điểm đáng chú ý là, trong cuộc phỏng vấn này, ông Macron đã cố gắng thể hiện thái độ khiêm nhường và đồng cảm, bảo đảm là đã "học" được nhiều từ "các sai lầm".

Chuyến bay đang tốt, "có nên thay phi công ?"

Tổng thống Emmanuel Macron chưa chính thức ra tái tranh cử, nhưng cuộc phỏng vấn nói trên có thể coi như là một hoạt động tranh cử thực sự, theo bài xã luận của Le Monde, có nhan đề "Cuộc biện hộ của người gần như là ứng cử viên". Bài viết nhận xét : nguyên thủ Pháp tìm cách tránh đòn và phản công lại các đối thủ, tuy không chỉ đích danh ai. Không chỉ đích danh, nhưng theo Le Monde, đối thủ chính của ông Macron không ai khác hơn là bà Valérie Pécresse, ứng cử viên đảng cánh hữu Những Người Cộng Hòa (LR), "đối thủ nguy hiểm nhất" sau chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ của LR.

Ứng cử viên Valérie Pécresse đã từng tấn công trực diện vào "thành tích" của Macron với nhận định một "nhiệm kỳ 5 năm không mang lại gì". Hiện tại, tăng trưởng kinh tế và thất nghiệp được đẩy lùi mang lại lợi thế cho Macron, vị tổng thống từng hứa hẹn sẽ mang lại "sự thay đổi". Cải cách về bảo hiểm thất nghiệp và cải cách liên quan đến công chức cấp cao là những điểm mạnh của tổng thống Macron.

Nhưng theo Le Monde, cuộc cải cách chế độ hưu trí không được thực hiện, vốn là một cam kết chủ yếu của Macron, sẽ trở thành điểm yếu căn bản của ứng viên tái tranh cử, có thể bị cánh hữu lên án là "bảo vệ nguyên trạng". Về vấn đề này, Macron khẳng định sẽ tiếp tục dự án dang dở này sau năm 2022, với một kế hoạch mở rộng, bao gồm việc đầu tư cho những người tàn tật, "một lĩnh vực bị bỏ rơi khác". Thay đổi cách quản lý y tế, quản lý giáo dục, đào tạo sẽ tiếp tục là các ưu tiên lớn… Tất cả những điều đó được nói ra với ẩn ý mà Le Monde muốn nêu bật. Đó là "bởi vì "có nhiều thứ đang thay đổi", vậy thay thế phi công có tốt không ?".

Tóm lại, theo Le Monde, cương lĩnh tranh cử của ông Macron vẫn giống như năm 2017, đó là "người tạo thay đổi", tái lập lại giá trị của "công trạng, tài năng và trách nhiệm" (vốn được coi là các giá trị cơ bản được cánh hữu tôn vinh). Tuy nhiên, nhật báo cánh trung cũng nhấn mạnh là "sự thức dậy của cánh hữu cũng khiến Macron không được quên các cử tri cánh tả đã từng bầu cho ông cách nay 4 năm". Khi khẳng định các giá trị của "tương trợ" và "đoàn kết", tổng thống Macron khẳng định ông đứng về phía phe Xã hội – Dân chủ. Macron lên án chủ trương "thô bạo" của ứng cử viên cánh hữu cắt giảm mạnh số lượng công chức (với khoảng 200.000 người, theo bà Pécresse).

Tổng thống xin lỗi về những lời xúc phạm

"Macron tìm cách nối lại quan hệ với người Pháp" là một bài chính của Le Monde về chủ đề này. Trong cuộc trả lời phỏng vấn truyền hình, nguyên thủ Pháp đã thừa nhận sai lầm, liên quan đến những câu nói "gây xúc phạm", hồi mới nhậm chức, khi ông đối lập "những người thành đạt" với những người "không là gì cả", khi ông nói với một thanh niên chỉ cần "bước sang bên kia đường" là có được một chỗ làm. Tổng thống Macron thừa nhận sai lầm, thừa nhận đã hành động thiếu tôn trọng, và "cam kết không lặp lại".

Mức sống, chủ đề tranh cử chính

Khẳng định "sức mua" (hay mức sống) của những người nghèo nhất tại Pháp không sụt giảm kể từ năm 2017 là một thông điệp chủ yếu khác của tổng thống. Về hồ sơ này, Le Monde có bài "Sức mua, một chủ đề căn bản trong cuộc tranh cử". Bài viết giới thiệu kết quả khảo sát của Viện Chính sách Công (IPP), phản bác quan điểm của chính phủ, theo đó, "mức sống của 5% người Pháp nghèo nhất sụt giảm trong nhiệm kỳ tổng thống, trong lúc 1% giàu nhất lại kiếm được nhiều tiều hơn phần còn lại của xã hội". Viện tư vấn Terre Nova đứng về phía Viện Chính sách Công (IPP), phản bác các kết luận của bộ Tài Chính, rút ra từ số liệu của INSEE.

Muốn được "mọi gia đình nhắc đến trong bữa cơm Giao thừa"

Cuộc trả lời phỏng vấn của tổng thống Emmanuel Macron tiếp tục là một chủ đề chính của Le Figaro thiên hữu hôm nay, sau khi đã dành trang nhất và xã luận hôm qua với tựa đề "Tự khen ngợi" để chỉ trích ông Macron. Trang nhất Le Figaro hôm nay dành một hồ sơ trang nhất cho chủ đề "Chiến dịch truyền thông của ông Macron trước dịp Noel".

Về chủ đề này, Le Figaro có bài phân tích về việc tổng thống Macron muốn ông trở thành chủ đề trong các cuộc trò chuyện trong gia dình người Pháp bên bàn ăn đón Giao thừa. "Ba lần phát biểu" của tổng thống liên tiếp "trong vòng chưa đầy mươi hôm" được Le Figaro ví với ba món "Khai vị, món chính và tráng miệng" trong bữa tiệc giao thừa của dân Pháp.

Le Figaro đặc biệt chú ý đến cuộc trả lời phỏng vấn hơn mười phút, được phát vào giờ vàng, trong đó tổng thống trả lời các em nhỏ về đủ loại chủ đề, từ khủng hoảng y tế, bóng đá, đến quyết định ứng cử tổng thống…, với khẳng định ông sẽ suy nghĩ về việc ra ứng cử trong kỳ nghỉ Noel - Năm mới.

Nhật báo thiên hữu chế giễu đương kim tổng thống sử dụng thủ đoạn "con gà Tây Noel", tự đặt mình vào vị trí tâm điểm của các chủ đề được thảo luận trong các gia đình người Pháp trong dịp này, thời điểm mà các quan điểm thường bắt đầu định hình trong các trao đổi. Le Figaro dẫn lời một người được coi là "thân cận với tổng thống", khẳng định : đó là chiến thuật hành xử của một người thách đấu, nỗi sợ bị quên, những thiếu hụt về uy tín cần được lấp đầy…

Thăm dò của Odoxa-Backbone : Phỏng vấn không thuyết phục

Một bài viết khác của Le Figaro lạnh lùng hơn, nhận định cuộc trả lời phỏng vấn dài gần hai giờ của tổng thống trên hai đài TF1 và LCI ít thuyết phục dân Pháp. Theo thăm dò dư luận của Odoxa-Backbone Consulting cho Le Figaro, chỉ có 9% dân Pháp theo dõi đầy đủ, 16% theo dõi một phần (thấp hơn hẳn so với số lượng 64% hay 71% người Pháp trong các cuộc nói chuyện trước đó trên truyền hình của tổng thống). Trong số những người đã coi, chỉ có 37% cảm thấy quan điểm của tổng thống là thuyết phục.

Khủng hoảng khí hậu : chủ đề lớn bị quên lãng

Về cuộc phỏng vấn của ông Macron, Libération có bài về Khí hậu, "chủ đề bị quên lãng". "Khủng hoảng khí hậu" là một mảng trống hoàn toàn trong cuộc phỏng vấn, cũng như vấn đề chính sách năng lượng. Nhật báo thiên tả lên án thái độ này, với nhận định đầy phẫn nộ : ông ấy làm như việc khí hậu bị hâm nóng đã không gây ra các thiệt hại, sẽ không làm thay đổi mạnh nền nông nghiệp của chúng ta, như thể là biến đổi khí hậu không có trách nhiệm gì với việc các thiên tai xảy ra thường xuyên hơn, mãnh liệt hơn. Libération kết luận, trong lúc tổng thống Macron diễn giảng về "cuộc cách mạng" mà ông đã khai mào vào năm 2017, "đang diễn ra", và "về "thế giới mới" mà ông hy vọng sẽ góp phần mang đến", người ta "có ấn tượng cay đắng về sự trở về với một thế giới chính trị và truyền thông xưa cũ". Quên lãng cuộc khủng hoảng khí hậu là quên lãng đi nguồn gốc của những tai họa kinh hoàng, cuộc khủng hoảng lớn "là nguồn gốc của tất cả những khủng hoảng khác".

Sự vắng mặt của khí hậu, của các thảo luận về vấn đề sinh thái trong cuộc tranh cử tổng thống tại Pháp cũng là lo ngại của Le Monde. Bài "Trung hòa về khí thải : Mọi kịch bản đều phải tính đến việc tiết kiệm năng lượng" nhấn mạnh đến một nghịch lý lớn. Đó là, trong lúc tính khẩn cấp về hành động khí hậu, phải được tiến hành ngay trong những năm trước mắt, ngay trong thập niên này (với 8 năm còn lại), nhưng giới chính trị Pháp "đã không thể tổ chức được một cuộc thảo luận dân chủ thực sự, tại Quốc hội và trong xã hội".

2021 : Năm thành công rực rỡ của Airbus, đòn nặng với Boeing

Vẫn về thời sự nước Pháp, Airbus thành công rực rỡ trong năm 2021 là chủ đề trang nhất của Les Echos. "2021 – Năm của Airbus" là tựa lớn của nhật báo kinh tế trên nền hình ảnh một phi cơ chở khách của Airbus trên sân bay Orly (Pháp).

Tổng cộng hãng hàng không Châu Âu – Pháp đã có được đơn đặt mua hơn 6.000 máy bay A320. Tuy nhiên ngày 16/12 này thực sự là một ngày lịch sử, "ngày của ông già Noel" với Airbus. Chỉ trong một ngày, tập đoàn chế tạo máy bay Châu Âu đã giành được hai chiến thắng. Hai khách hàng truyền thống của Boeing đã đặt mua tổng cộng 302 máy bay của Airbus.

Chiến thắng thứ nhất là hàng không Úc đặt mua 134 khi cơ A320 và A220. Chiến thắng thứ hai là AirFrance-KLM đặt mua 168 chiếc, với tổng trị giá 10 tỉ đô la. Với quyết định này AirFrance – KLM đã hoàn toàn ngoảnh mặt với Boeing 737. Les Echos nhấn mạnh đây là "một đòn nặng với tập đoàn Mỹ Boeing".

Bãi công ngành xe lửa Pháp : Công đoàn hủy quyết định vào phút chót

Nghiệp đoàn CGT thất bại trong dự định "phong tỏa hoàn toàn" đường sắt là chủ đề chính của nhật báo Le Figaro. Theo nhật báo thiên hữu, nghiệp đoàn CGT đã phải từ bỏ dự kiến bãi công vào chiều hôm qua. Giao thông đường sắt sẽ trở lại bình thường vào kỳ nghỉ cuối tuần này.

Bài xã luận Le Figaro với nhan đề "Cỗ máy địa ngục", chỉ trích chính sách của nghiệp đoàn CGT bắt hành khách làm con tin, khi đưa ra các đe dọa bãi công đúng vào giai đoạn trước kỳ nghỉ, để gây áp lực đòi tăng lương bổng.

CGT rút cục đã phải rút lại quyết định bãi công, vì công đoàn viên lo ngại các khoản tiền thưởng trong kỳ nghỉ cuối năm sẽ bị mất, do bãi công. Tuy nhiên, cho dù nghiệp đoàn CGT quyết định lùi bước, hàng nghìn hành khách đã bị lỡ chuyến hôm nay.

Tàu cao tốc Ý cạnh tranh với SNCF trên đất Pháp

Đường sắt cũng là tựa trang nhất của La Croix. Kể từ ngày mai, tàu cao tốc Ý của tập đoàn Trenitalia bắt đầu hoạt động trên tuyến Lyon – Paris. Đây là lần đầu tiên một công ty nước ngoài cạnh tranh trực tiếp với công ty đường sắt Pháp SNCF trên địa bàn này. Theo La Croix, dự định bãi công của công đoàn hỏa xa CGT mang lại lợi thế cho công ty Ý.

Trọng Thành