 | Tổng quan: | 3078769 |
Trong những năm gần đây và nhứt trong thời đại dịch Covid-19, tôi thường ngẫm nghĩ về câu nói của cụ Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu (1889-1939) : "Cũng bởi thằng dân ngu quá lợn. Cho nên quân nó dễ làm quan". Hai câu thơ này được trích từ bài thơ có tựa đề Xem tiểu thuyết "Tờ chúc thư" cảm đề của cụ được đăng trên An Nam tạp chí số 8, 1927. Có lẽ đây là bài thơ đầu tiên trong văn chương chữ quốc ngữ trực diện chống tham nhũng ở Việt Nam vào thời đó. "Cụ Tản Đà đã chỉ ra một vấn nạn vô cùng nặng nề và dai dẳng của dân tộc. Ấy là mối quan hệ giữa dân trí với nạn quan tham lại nhũng" (1). Ngày nay, hơn 90 năm sau, với tôi 2 câu thơ của cụ Tản Đà vẫn có tính thời sự nóng bỏng. Thời nào và ở đâu cũng thế, khi dân trí thấp thì người dân trở thành miếng mồi ngon của chủ nghĩa dân túy. Lãnh tụ dân túy là người khai thác triệt để sự ngu muội, cuồng tín và nhứt là những bản năng thấp hèn của người dân.
"Cụ Tản Đà đã chỉ ra một vấn nạn vô cùng nặng nề và dai dẳng của dân tộc. Ấy là mối quan hệ giữa dân trí với nạn quan tham lại nhũng"
Ngay lúc này đây, khi nói đến chủ nghĩa dân túy, tôi không thể không nghĩ đến Thủ tướng Narendra Modi của Ấn Độ. Tôi chưa từng đặt chân đến Ấn Độ. Tôi chỉ thực sự biết được bộ mặt thật của xã hội Ấn Độ kể từ khi người nữ tu nhỏ bé người Albani tên là Teresa Bojaxhiu (1910-1997) rời bỏ tu viện nơi bà đang dạy học trong một trường trung học dành riêng cho con cái nhà giàu để đến cư ngụ trong một khu ổ chuột của Thành phố Calcutta và chia sẻ cuộc sống với những người cùng khổ nhứt trong xã hội, đặc biệt các bệnh nhân đang hấp hối bên lề đường. Người nữ tu mà về sau thế giới thường gọi tên một cách thân thương là Mẹ Teresa Calcutta đã khởi sự công việc từ thiện từ thập niên 1950, nhưng mãi đến cuối thập niên 1960, nhờ cuốn phim tài liệu có tựa đề "Làm một điều tốt đẹp cho Thiên Chúa" (Something Beautiful for God) do một phóng viên người Anh là ông Malcolm Muggeridge thực hiện, thế giới mới biết đến tên tuổi của bà và dĩ nhiên cũng đã thấy được cuộc sống khốn khổ của người nghèo tại Ấn Độ và hố ngăn cách giàu nghèo tại nước này. Tôi vẫn nhớ mãi những người bạn Ấn Độ cùng làm việc chung với tôi trong một đài phát thanh công giáo tại Phi Luật Tân hồi thập niên 1980. Họ không tỏ ra mặn mà với hoạt động từ thiện của Mẹ Teresa mấy. Một số cho rằng người nữ tu này đã "bêu xấu" Ấn Độ khi cho thế giới thấy được cuộc sống của người nghèo trong những khu ổ chuột.
Nay, hơn 30 năm sau khi Mẹ Teresa đã ra đi, bộ mặt xã hội của quốc gia có dân số đông thứ nhì thế giới này lại được phơi bày một cách thê thảm hơn qua cơn đại dịch Covid-19. Mỗi ngày có đến trên dưới 400 ngàn người bị lây nhiễm và số tử vong có khi lên đến hơn 4000 người mỗi ngày. Hình ảnh được chiếu trên các phương tiện truyền thông mỗi ngày thật rùng rợn : hành lang các bệnh viện trở thành nhà xác, lửa từ các giàn hỏa thiêu tập thể bốc lên khắp nơi...
Thành tích chống dịch Covid-19 của Bộ ba dân túy về số người chết : Donald Trump, Narendra Modi, Jair Bolsonaro
Đài Tiếng nói Quốc tế của Pháp RFI đã có lý khi nhận định : Thủ tướng "Narendra Modi đang trả giá cho sự kiêu căng của mình". Đầu năm 2020, hãnh diện về sự thành công của mình trong cuộc chiến chống đại dịch, "Thủ tướng Modi liên tục nhấn mạnh đến "ngoại lệ Ấn Độ" : rất ít ca nhiễm và tử vong tính theo tỷ lệ dân số ! Ông còn lạc quan đến độ, trước Đại hội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 26 tháng 9 năm 2020, ông đã thông báo "khả năng sản xuất vac-xin và khả năng cung ứng của Ấn Độ sẽ được huy động để giúp nhân loại chống cuộc khủng hoảng này" (2).
Huênh hoang, kiêu căng, tự mãn đến độ phủ nhận tính nghiêm trọng của đợt bùng phát thứ hai của đại dịch, Thủ tướng Modi cho tổ chức một cuộc hành hương khổng lồ nhân ngày lễ Kumbh Mela, quy tụ hàng triệu người Ấn giáo đổ xô đến tắm gội bên bờ sông Hằng. Đã thế ông còn tập trung dân chúng trong các cuộc vận động bầu cử tại một số tiểu bang. Và cho tới nay, bất chấp mối đe dọa chết người của Covid-19, bất chấp các khuyến cáo của các chuyên gia y tế, người được dân chúng tung hô như nhà "hiền triết" vẫn không chịu ban hành lệnh phong tỏa vì sợ ảnh hưởng đến kinh tế. Đây là một thái độ ngu xuẩn và thiếu trách nhiệm đến độ một nhà văn nổi tiếng của Ấn Độ là bà Arundhati Roy đã phải lên tiếng tố cáo : "Chúng ta đang chứng kiến tội ác chống lại nhân loại" (3).
Tại một quốc gia đông dân khác là Ba Tây, hiện cũng đang được cai trị bởi một lãnh tụ dân túy là ông Jair Bolsonaro, người ta cũng có thể nói đến "tội ác chống lại nhân loại" khi chứng kiến cảnh chết chóc do đại dịch Covid-19 gây ra chỉ vì cung cách đối phó tồi tệ và thiếu trách nhiệm của nhà lãnh đạo. Chỉ trong ngày 8 tháng Tư vừa qua, có đến 4.250 người thiệt mạng vì Covid-19. Đây là con số tử vong trong một ngày cao nhứt trên trái đất ! Hệ thống y tế của Ba Tây đã hoàn toàn sụp đổ. Ngoài một số yếu tố như bất bình đẳng xã hội, hệ thống y tế xuống cấp một cách trầm trọng, thái độ ngu xuẩn và thiếu trách nhiệm của một nhà lãnh đạo dân túy như ông Bolsonaro mới thực sự là nguyên nhân gây ra thảm họa cho đất nước. Khi đại dịch bùng nổ, ông bảo đây chỉ là một "cơn cúm nhẹ" không gây bất cứ nguy hiểm chết người nào. Dân chúng đã tin lời ông. Rồi khi đại dịch lây lan khắp nơi, ông ngăn cản bất cứ một sự ứng phó nào từ trung ương. Ông cũng xem thường và chống lại các nỗ lực của các thị trưởng và thống đốc tiểu bang nào tìm cách áp đặc việc phong tỏa hay đề ra những biện pháp phòng chống như đeo khẩu trang, giữ giãn cách xã hội. Chỉ trong một năm, ông đã thay đổi đến 4 bộ trưởng y tế, bởi vì vị nào cũng bị ông buộc phải sử dụng những loại thuốc không hề được kiểm nghiệm như Ivermecin và Hydroxychloroquine để chữa trị Covid-19 (4). Và mới đây, thay vì nhận trách nhiệm của mình trong việc đối phó tồi tệ trước đại dịch, ông lại đánh trống lảng bằng cách tung ra thuyết âm mưu theo đó chính Trung Quốc đã sáng chế ra siêu vi Corona để đầu độc thế giới và thủ lợi (5).
Không phải tình cờ mà ông Bolsonaro buộc các bộ trưởng y tế của Ba Tây phải sử dụng thuốc trừ sốt rét Hydroxychloroquine để chữa trị Covid-19. Đây chính là một "toa thuốc" ngu xuẩn mà một người không có bất cứ một hiểu biết nào về y khoa như cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã từng đề ra cho dân chúng Mỹ dùng. Là nhà lãnh đạo của nền kinh tế lớn nhứt tại Châu Mỹ La Tinh, ông Bolsonaro theo đuôi ông Trump trên từng cây số. Chính vì thế mà ông được thế giới tặng cho danh hiệu "Trump của vùng nhiệt đới" (Tropical Trump).
Dưới thời ông Trump, Hoa Kỳ chiếm giải quán quân về con số người bị lây nhiễm và tử vong vì Covid-19. Bolsonaro chạy theo đuôi ông Trump cho nên thế giới không ngạc nhiên tại sao Ba Tây cũng có số người bị lây nhiễm và tử vong cao kỷ lục. Và dĩ nhiên, nhìn vào số người bị lây nhiễm và tử vong cao ngút ngàn hiện nay tại Ấn Độ, thật khó mà phủ nhận bóng ma của ông Trump trên dung mạo của Thủ tướng Modi và nhứt là trên vô số những giàn hỏa thiêu tập thể đang ngày đêm bốc lửa tại Ấn Độ.
Cụ Tản Đà chưa từng sống trong một chế độ dân chủ. Nhưng ít ra cụ cũng đã thấy được mối tương quan giữa dân trí và dân chủ.
Hoa Kỳ dưới thời Trump, Ba Tây dưới thời Bolsonaro và Ấn Độ dưới thời Modi là ba quốc gia dân chủ trong đó lãnh tụ là người được người dân bầu lên. Cụ Tản Đà chưa từng sống trong một chế độ dân chủ. Nhưng ít ra cụ cũng đã thấy được mối tương quan giữa dân trí và dân chủ. Dân trí thấp dẫn đến một nền dân chủ giả hiệu trong đó lãnh tụ dân túy hành xử nếu không như một nhà độc tài thì cũng theo đường lối chuyên chế.
Thời cụ Tản Đà, đa số dân chúng Việt Nam còn sống trong mê muội vì mù chữ. Ở những nước như Ấn Độ hay Ba Tây là nơi mà khoảng cách giữa giàu nghèo, giữa kiến thức và ngu muội vẫn còn là vực thẳm, sự kiện người dân "ngu" chạy theo các lãnh tụ dân túy là điều có thể hiểu được. Còn tại một đất nước "văn minh" như Hoa Kỳ mà vẫn còn có những lãnh tụ dân túy tiếp tục mê hoặc người dân bằng những chiếc bánh vẽ độc hại của họ là bởi vì người dân không "mù chữ" hay mù kiến thức. Họ "mù trong lương tâm". Đây mới thực sự là cái "ngu quá lợn" !
Hoa Kỳ đã một thời mê ngủ trong cái ngu ấy và hiện vẫn muốn tiếp tục kéo dài giấc ngủ ấy. "Kẻ mà ai cũng biết là ai đó" (The One every knows who he is), xét dưới bất cứ phương diện nào, từ trí tuệ, tâm lý, tính tình cho đến đạo đức, là người có một nhân cách tồi tệ, mạt hạng trong đó dối trá đã trở thành phương châm sống và hành động. Những lời dối trá của con người này hẳn phải độc hại khủng khiếp bởi vì các công ty mạng xã hội như Twitter, Facebook, Instagram.. .đã buộc lòng phải "bịt miệng" ông bao lâu ông còn tiếp tục phun ra những lời dối trá độc địa của mình. Đây quả là một hồi chuông cảnh tỉnh cho tất cả những ai còn muốn tự ru ngủ và tự sướng bằng những chiếc bánh vẽ của dối trá trong thứ "thiên đường mù" ấy của lãnh tụ.
Nghèo đói, ngu dốt, mù chữ không phải là một cái tội. Bịt mắt lương tâm để trở nên mù lòa trước sự dối trá : đó là một tội ác, bởi vì đó là hành động đồng lõa với cái Ác !
Chu Văn
(10/05/2021)
Chú thích :
(1) https://toquoc.vn/tan-da-chong-tham-nhung-99105153.htm
(3) https://baotiengdan.com/2021/05/07/khi-nen-dan-chu-lon-nhat-the-gioi-thieu-oxy/
(4) https://theconversation.com/covid-19-in-brazil-how-jair-bolsonaro-created-a-calamity-159066
(5) https://www.thejakartapost.com/news/2021/05/06/brazils-bolsonaro-links-pandemic-to-germ-warfare-.htm
Thêm một chính trị gia "phản hệ thống", Bolsonaro, được bầu làm tổng thống Brazil. Với khẩu hiệu "Trật tự và tiến bộ", ông thuyết phục được đa số cử tri Brazil, chán ngán về nạn tham nhũng, lo âu về tình trạng tội phạm mà các đảng truyền thống không giải quyết được. Chiến thắng của ứng viên cực hữu Brazil là chủ đề nổi bật trên hầu hết nhật báo Pháp số ra ngày 30/10/2018.
Người ủng hộ ứng viên cực hữu Brazil Jair Bolsonaro ngày 28/10/2018 tại São Paulo. Reuters/Amanda Perobelli
"Brazil tự đặt mình dưới quyền lực của một tổng thống phản hệ thống" là nhận định trên trang nhất của Le Figaro. Les Echos đưa tin : "Brazil đối mặt với cuộc cách mạng tự do của Jair Bolsonaro".
Với Le Monde, "Bolsonaro chiến thắng, Brazil bấp bênh" vì sau 13 năm dưới chính quyền cánh tả, "phe cực hữu lên nắm quyền", còn "phe đối lập tan nát sau chiến dịch tranh cử thất bại". Vẫn theo Le Monde, ông Bolsonaro giành được "chiến thắng rõ ràng, có một chương trình cấp tiến nhưng lại mông lung".
Libération dành nhiều trang để nói về "đà tiến nhanh như chớp của viên sĩ quan hằn thù".
Thêm một chính trị gia cực hữu trở thành lãnh đạo một quốc gia, xã luận của Le Figaro so sánh khuynh hướng dân túy như "cơn gió đang lan khắp hành tinh". Nếu như tổng thống Philippines Duterte được ví như một "Trump Châu Á", thì Bolsonaro được so sánh là một "Trump vùng nhiệt đới". Họ có nhiều điểm chung : đều là ứng viên "phản hệ thống", đi theo hình ảnh "người mạnh mẽ", phát ngôn ngắn gọn, thậm chí cộc lốc, khiêu khích và gây sốc vì mang tính phân biệt, nhưng lại vô cùng hiệu quả.
Làn sóng dân túy lan tỏa khắp thế giới, từ Philippines đến Brazil, từ Hoa Kỳ đến một số nước Châu Âu (Ba Lan, Ý, Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ). Chỉ một điểm khác ở Brazil là Bolsonaro không mang lá bài người nhập cư ra tranh cử. Nhưng theo xã luận của Le Figaro, nguyên nhân sâu xa của làn sóng dân túy là hệ quả của một quá trình toàn cầu hóa tự do, nuôi dưỡng những bất công và nỗi sợ bị hạ thấp đẳng cấp xã hội, xáo trộn bản sắc.
Khắp nơi trỗi dậy mối lo về an toàn tính mạng, bất an về văn hóa. Khắp nơi, giới lãnh đạo của các đảng truyền thống đều tỏ ra bất lực, không đáp ứng được những yêu cầu của người dân. Và thay vì ca thán qua những kỳ bầu cử, hết lần này sang lần khác, họ cần phải thức tỉnh. Có lẽ vì thế, những người như Bolsonaro còn nhiều ngày sáng lạn trước mắt.
Brazil vừa gia nhập các nước theo trào lưu dân túy, đang trỗi dậy trên khắp thế giới. Đây là "Sự quay lại quá khứ đáng ngại", theo nhận định trong bài xã luận của Le Monde. Tổng thống tân cử Brazil sẽ thắt chặt quan hệ ngoại giao với Washington. Với một Donald Trump, ông Bolsonaro có chung quan điểm về một số chủ đề : Israel, Venezuela, và môi trường. Ông Bolsonaro có thể sẽ rút Brazil ra khỏi hiệp định khí hậu Paris như tổng thống Mỹ đã làm hoặc đóng cửa cơ quan kiểm lâm và giám sát phân định ranh giới với đất của thổ dân…
Tại sao chủ nghĩa dân túy lại trỗi dậy ?
Trang nhất của La Croix có chung nhận định với Le Figaro : "Chủ nghĩa dân túy đang lây lan". Nhưng tại sao chủ nghĩa dân túy lại trỗi dậy ? Nhật báo công giáo đặt câu hỏi với giáo sư Jan-Werner Muller, đại học Princeton (Hoa Kỳ).
Theo giáo sư người Mỹ, phương pháp được phe dân túy theo đuổi là liên lạc trực tiếp với người dân, vì người dân không còn tin vào truyền thông hoặc các chính trị gia bị cho là tham nhũng, và khuếch đại nguyện vọng của dân. Họ hình thành một sự liên kết giữa hy vọng về đời sống chính trị "sạch" và sự suy tàn của các quyền lực trung gian.
Giáo sư người Mỹ cho rằng để đáp lại những định kiến và tư tưởng của phe dân túy, không nên loại họ khỏi cuộc tranh luận vì như vậy, càng củng cố thêm quan điểm của họ là tầng lớp tinh hoa không nghe nguyện vọng của người dân. Ngoài ra, không nên bắt chước đường lối của phe dân túy để kiếm phiếu bầu hoặc uy tín vì cử tri bỏ phiếu cho một chương trình riêng của đảng đó, chứ không phải là cho bản cóp nhặt.
Với chiến thắng của ứng viên cực hữu Brazil, nhật báo Le Figaro nhận định "Châu Mỹ latinh đã ngả sang hữu". Từng giành chiến thắng vẻ vang trong những năm 2000, cánh tả Nam Mỹ hiện bị thu hẹp, chỉ còn ở hai nước là Bolivia và Venezuela.
Công nghiệp quốc phòng Mỹ hưởng lợi từ hiệu ứng Trump
Vẫn tại Châu Mỹ, nhật báo Le Figaro đánh giá : "Ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ hưởng lợi nhờ hiệu ứng Trump". Số đơn hàng của các nhân tố chính trong lĩnh vực này không ngừng tăng và nhờ vào việc chi phí quân sự Mỹ sẽ còn cao hơn.
Theo Le Figaro, nếu như các nhà quan sát còn bị chia rẽ về hiệu ứng Trump đối với nền công nghiệp Mỹ, thì ngược lại, lĩnh vực quốc phòng là một trong những bên được lợi nhất từ chính sách tăng ngân sách quốc phòng của Nhà Trắng, hiện ở mức kỷ lục 700 tỉ đô la.
Tập đoàn Boeing hướng đến doanh thu từ 98 đến 100 tỉ đô la trong năm 2018, nhờ vào các hợp đồng của Bộ Quốc phòng. Tương tự, Northrop Grumman, tập đoàn sản xuất vũ khí lớn thứ năm của Mỹ, cũng hướng đến mục tiêu doanh thu 2018 là 30 tỉ đô la. Tập đoàn Lockheed Martin đưa ra mục tiêu tăng trưởng thêm 5-6% vào năm 2019.
Để thỏa mãn được số đơn đặt hàng trên, năm tập đoàn lớn nhất Hoa Kỳ "big 5" gồm Lockheed Martin, Boeing, General Dynamics, Raytheon và Northrop Grumman tự cải tổ với việc mua lại một số công ty nhỏ hơn. Vụ ám sát Khashoggi liên quan đến chính quyền Saudi Arabia sẽ không gây ảnh hưởng đến các hợp đồng vũ khí với Hoa Kỳ. Theo một chuyên gia, cùng lắm là "thời hạn bàn giao sẽ được lùi lại và gia hạn cho các hợp đồng mới cho đến khi cơn bão địa chính trị lắng xuống".
Đức : Thủ tướng Đức chuẩn bị rút lui
Liên tiếp hứng kết quả không cao của đảng Dân chủ-Thiên chúa giáo (CDU) tại các cuộc bầu cử cấp vùng, thủ tướng Đức Angela Merkel thông báo không tranh cử nhiệm kỳ mới vào năm 2021.
Báo Le Figaro nhận định : "Bị suy yếu, Merkel bắt đầu chuẩn bị rút lui". Sau một năm đồn đại, cuối cùng bà Merkel đã thông báo không tranh cử kỳ bầu chủ tịch đảng CDU trong hai ngày đại hội đảng 07-08/12 tại Hamburg, cũng như bất kỳ chức vụ nào khác. Như vậy, thủ tướng Đức cũng bác những lời đồn rằng bà sẽ giữ một chức vụ nào đó ở Bruxelles.
Còn theo nhật báo kinh tế Les Echos, với tuyên bố rút lui "Angela Merkel khởi đầu cho quá trình tìm người thay thế". Các ứng viên cho chức chủ tịch đảng CDU bắt đầu tuyên bố ứng cử ngày 29/10, nhưng thủ tướng Đức từ chối chỉ định người được bà ủng hộ.
Tuy nhiên, theo Le Figaro, quyết định của bà Merkel không giúp giải quyết được cuộc khủng hoảng trong nội bộ CDU. Thậm chí, một số người còn muốn là bà không từ chức luôn vị trí thủ tướng hiện nay.
Pháp đưa ra ánh sáng nạn ấu dâm trong trường học và nhà thờ
Trong lĩnh vực xã hội, hai tai tiếng ấu dâm tại Pháp đồng loạt được Libération và Le Figaro đề cập.
Báo Le Figaro đưa tin : "Ấu dâm trong trường học : 477 trẻ em được lắng nghe tại tỉnh Maine-et-Loire" để chắc chắn rằng các em không phải là nạn nhân của một thầy giáo dù chỉ tiếp xúc với giáo viên này trong một thời gian ngắn. Giáo viên 24 tuổi này, sau đó đã tự vẫn, bị nghi ngờ xâm hại tình dục từ 60-70 học sinh từ năm 2000-2012 ở nhiều trường học trong vùng Lyon. Trước đó, nghi phạm kể trên một trang "dark web" rằng đã cưỡng hiếp hai cháu trai 4 và 5 tuổi của mình. Chính vì tội danh này, cũng như tội phát tán ảnh khiêu dâm trẻ em, mà nghi phạm đã bị bắt tạm giam ngày 23/02/2018.
Còn Libération đề cập : "Ấu dâm trong Giáo hội : Sự tôn thờ im lặng bị đưa ra tòa ở Orléans". Linh mục Pierre de Castelet bị cáo buộc sàm sỡ trẻ em nam từ 10-13 tuổi trong năm 1993 bị đưa ra tòa xét xử từ ngày 30/10/2018. Cựu giám mục André Fort cũng bị truy tố vì tội "không tố cáo". Năm 2012, linh mục Pierre de Castelet từng thú nhận : "Tôi bị các em từ 11-13 tuổi thu hút… Tôi bảo các em cởi áo và các em vẫn mặc quần short. Đôi khi tôi cũng cởi quần các em và chạm vào bộ phận sinh dục…".
Theo Libération, hồ sơ này còn cho thấy cả một bộ máy giữ bí mật : một bên là thượng tầng câm lặng từ thế hệ này sang thế hệ khác, bên kia là khó khăn của những người đệ đơn tố cáo các hành vi sàm sỡ mà họ buộc giấu kín suốt thời niên thiếu và có nguy cơ làm vấy bẩn danh tiếng của Giáo hội. Qua phiên xử này, bên nguyên đơn còn muốn có những lời giải thích về sự im lặng của địa phận.
Báo động về số lượng động vật hoang dã giảm mạnh
Trong lĩnh vực môi trường, thiên nhiên, hai nhật báo Les Echos và Le Figaro cùng đề cập đến báo động về việc "số lượng động vật hoang dã bị giảm sút".
Theo báo cáo "Hành tinh sống" 2018 do Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) công bố ngày 30/10, sự đa dạng sinh học đang bị đe dọa. Từ năm 1970 đến 2014, số lượng động vật có xương sống (cá, động vật có vú, lưỡng cư và bò sát) đã giảm 60%. Nguyên nhân chính là do con người và các hoạt động phá hủy hoặc làm hư hại nơi ở của chúng : gia tăng khai thác nông nghiệp, đánh bắt quá khối lượng, phá rừng, tiêu thụ quá nhiều nước ngọt, du lịch đại trà…
Từ nay đến năm 2050, nếu con người không thay đổi, số lượng động vật hoang dã sẽ chỉ còn khoảng 1/10. Quỹ Bảo vệ Thiên Nhiên đang vận động cho một thỏa thuận đầy tham vọng về bảo vệ thiên nhiên nhân hội nghị thế giới về đa dạng sinh học sẽ diễn ra tại Bắc Kinh năm 2020, theo đó "cần ấn định mục tiêu không có tổn thất về đa dạng sinh học vào năm 2030".
Thu Hằng
