Thông Luận

Mỹ khôi phục chương trình gián điệp tàu ngầm thời Chiến tranh Lạnh để chống lại Trung Quốc

Trên một hòn đảo lộng gió cách Seattle 80 km về phía bắc có một trạm giám sát của Hải quân Hoa Kỳ. Trong nhiều năm, trạm này luôn bận rộn theo dõi di chuyển của cá voi và đo nhiệt độ nước biển đang tăng cao. Tháng 10 năm ngoái, Hải quân đã đặt cho đơn vị một cái tên mới phản ánh rõ hơn nhiệm vụ hiện tại của đơn vị : Bộ Tư lệnh Giám sát Dưới biển.

Tàu ngầm USS Pennsylvania tại căn cứ Hải Không quân Whidbey Island, tiểu bang Washington, ngày 20/7/2005.

Theo ba người hiểu biết trực tiếp về kế hoạch này, việc đổi tên trạm giám sát tại căn cứ hải quân đảo Whidbey là sự chấp thuận một dự án quân sự lớn hơn nhiều của Mỹ : tiến hành tái thiết lớn nhất chương trình gián điệp chống tàu ngầm của Mỹ kể từ khi chấm dứt Chiến tranh Lạnh.

Sự hồi sinh của nỗ lực trị giá hàng tỷ đô la, được gọi là Hệ thống Giám sát Tích hợp Dưới biển (IUSS), diễn ra khi Trung Quốc tăng cường các cuộc tập trận xung quanh Đài Loan, làm tăng mối lo ngại về một cuộc xung đột tiềm tàng trên lãnh thổ được cai trị dân chủ mà Bắc Kinh muốn đặt dưới sự kiểm soát của mình.

Dự án vực dậy IUSS chưa từng được báo cáo trước đây. Nó liên quan đến việc hiện đại hóa mạng lưới cáp gián điệp âm thanh dưới nước hiện có của Mỹ và trang bị thêm cho đội tàu giám sát những cảm biến tiên tiến và máy thu âm dưới biển, những động thái nhằm tăng cường khả năng do thám kẻ thù của quân đội. Hoa Kỳ đã đồng ý bán cho Úc công nghệ tương tự để giúp tăng cường khả năng phòng thủ của đồng minh ở khu vực Thái Bình Dương.

Thay đổi sáng tạo nhất trong hệ thống trinh sát đại dương của Hải quân là đầu tư vào công nghệ mới để thu nhỏ và toàn cầu hóa các công cụ giám sát hàng hải truyền thống. Ba nguồn tin cho biết, mạng lưới cáp gián điệp cố định ban đầu nằm ở những vị trí bí mật dưới đáy đại dương, được thiết kế để do thám các tàu ngầm của Liên Xô cách đây 7 thập niên.

Kế hoạch của Hải quân bao gồm việc triển khai một đội máy bay không người lái trên biển để lắng nghe tàu địch ; đặt các cảm biến "vệ tinh dưới nước" di động dưới đáy biển để quét tìm tàu ngầm ; sử dụng vệ tinh để định vị tàu bằng cách theo dõi tần số vô tuyến của chúng ; và sử dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu gián điệp hàng hải chỉ trong một phần thời gian mà các nhà phân tích thường bỏ ra.

Ba nguồn tin vừa kể cho biết, sự tồn tại của IUSS chỉ được công bố vào năm 1991 khi Chiến tranh Lạnh kết thúc và các chi tiết về hoạt động của cơ quan này vẫn được giữ bí mật. Cả ba nói về chương trình mật với điều kiện giấu tên.

Reuters đã có thể tập hợp các chi tiết về kế hoạch của đơn vị thông qua các cuộc phỏng vấn với hơn chục người tham gia vào nỗ lực này, bao gồm hai nhân viên Hải quân hiện đang làm việc về giám sát hàng hải, các cố vấn cho Hải quân và các nhà thầu quốc phòng tham gia vào các dự án.

Reuters cũng đã xem qua hàng trăm hợp đồng của Hải quân. Cuộc kiểm tra đó đã xác định được ít nhất 30 thỏa thuận liên quan đến chương trình giám sát đã được ký kết trong ba năm qua với các tập đoàn quốc phòng khổng lồ cũng như một loạt các công ty khởi nghiệp đang phát triển máy bay không người lái trên biển và xử lý AI. Một đánh giá của Reuters về dữ liệu theo dõi tàu và hình ảnh vệ tinh cũng tiết lộ những chi tiết mới về việc đặt cáp dưới nước bí mật của Hải quân.

IUSS được chỉ huy bởi Đại tá Stephany Moore, một sĩ quan tình báo kỳ cựu của Hải quân. Chương trình hoạt động dưới sự chỉ huy của Lực lượng Tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ, do Chuẩn đô đốc Richard Seif đứng đầu.

Hai ông Moore và Seif từ chối yêu cầu phỏng vấn. Trả lời câu hỏi của Reuters, phát ngôn viên của Lực lượng Tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ cho biết Hải quân không thể thảo luận các chi tiết cụ thể liên quan đến hệ thống giám sát dưới biển của mình vì "lý do an ninh hoạt động".

Phát ngôn viên nói trong một tuyên bố : "Các hệ thống đã và sẽ trải qua sự tăng trưởng và tái cấp vốn khi các công nghệ dưới biển được phát triển và khi các ưu tiên quốc phòng được cập nhật".

Ông Tim Hawkins, phát ngôn viên của Hạm đội 5 Hoa Kỳ, có trụ sở tại Trung Đông và đã chỉ đạo các cuộc thử nghiệm máy bay không người lái trên biển của Hoa Kỳ, nói với Reuters rằng Hải quân đang cải thiện khả năng giám sát từ "không gian đến đáy biển" với mục đích vẽ ra bức tranh rõ ràng nhất từ trước đến nay về hoạt động toàn cầu trên biển.

Trong khi đó, Trung Quốc đang thực hiện chương trình gián điệp hàng hải của riêng mình, được gọi là Vạn lý Trường Thành Dưới nước, hai nguồn tin của Hải quân Hoa Kỳ nói với Reuters.

Hệ thống đó đang được xây dựng, bao gồm các dây cáp được trang bị cảm biến nghe sóng siêu âm đặt dọc đáy biển ở Biển Đông, một đấu trường căng thẳng do tranh chấp lãnh thổ giữa Bắc Kinh và các nước láng giềng. Hai người này cho biết, Trung Quốc cũng đang xây dựng một đội máy bay không người lái trên biển và tàu không người lái dưới nước để truy tìm tàu ngầm của đối phương.

Sự đẩy mạnh của Trung Quốc kéo dài đến tận Thái Bình Dương. Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc do nhà nước điều hành cho biết vào năm 2018 họ đã vận hành hai cảm biến dưới nước : một ở Challenger Deep ở rãnh Mariana, điểm sâu nhất được biết đến trên trái đất ; cái còn lại gần Yap, một hòn đảo trong Liên bang Micronesia. Các nguồn tin Hải quân cho biết, mặc dù Trung Quốc nói những cảm biến này được sử dụng cho mục đích khoa học nhưng chúng có thể phát hiện các chuyển động của tàu ngầm gần căn cứ hải quân Mỹ trên đảo Guam, một lãnh thổ của Mỹ tại Thái Bình Dương.

Bộ Quốc phòng Trung Quốc không trả lời yêu cầu bình luận về bất kỳ khía cạnh nào của câu chuyện này. Bộ Ngoại giao Trung Quốc từ chối bình luận.

Theo ba người có hiểu biết trực tiếp về kế hoạch này, việc thúc đẩy giám sát của Hải quân Hoa Kỳ được thúc đẩy bởi ba yếu tố chính. Đầu tiên là sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc như một cường quốc biển và khả năng các tàu của nước này tấn công Đài Loan hoặc phá hoại cơ sở hạ tầng quan trọng dưới biển, bao gồm đường ống dẫn dầu và cáp quang internet.

Thứ hai là sự thành công của Ukraine trong việc áp dụng các chiến thuật tác chiến trên biển mới trong cuộc phản công chống lại các lực lượng xâm lược của Nga ; Ukraine đã sử dụng các phương tiện biển không người lái tương đối rẻ tiền để tấn công tàu và cầu của đối phương. Sự phát triển này đã bộc lộ tính dễ bị tổn thương của các tàu mặt nước lớn trước các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và Hải quân Hoa Kỳ cần phải làm chủ công nghệ này cho các hoạt động tấn công của riêng mình, cũng như học cách tự vệ trước nó. Điều đó có thể nâng cao tầm quan trọng của chiến tranh tàu ngầm trong bất kỳ cuộc xung đột nào với Trung Quốc, ba người nói.

Cuối cùng, sự thay đổi công nghệ nhanh chóng, bao gồm các cảm biến dưới nước nhạy cảm hơn, trí tuệ nhân tạo và máy bay không người lái trên biển, đang thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang giám sát giữa Bắc Kinh và Washington.

Ông Brent Sadler, cựu sĩ quan tàu ngầm của Hải quân Mỹ, nói với Reuters rằng việc nâng cấp của Mỹ đáng ra đã phải làm từ lâu và tiến triển quá chậm vì Ngũ Giác Đài vẫn tập trung vào việc chế tạo các tàu chiến và tàu ngầm khổng lồ.

"Chúng ta phải đầu tư nhanh hơn vào khả năng thế hệ tiếp theo. Chúng ta đang mất vị trí dẫn đầu và người Trung Quốc đang nhanh chóng bắt kịp", ông Sadler, hiện là chuyên gia về hải chiến tại The Heritage Foundation, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington, cho biết.

Hải quân và Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã không trả lời yêu cầu bình luận về tốc độ Hải quân áp dụng các công nghệ mới.

Cảm giác cấp bách

Chương trình gián điệp dưới nước của Mỹ được triển khai vào những năm 1950 với hệ thống phát hiện tàu ngầm được gọi là Hệ thống Giám sát Âm thanh. Nó bao gồm cái gọi là cáp thu âm dưới nước - một loại máy thu âm dưới biển - được đặt dưới đáy biển. Tên được đổi thành IUSS vào năm 1985. Đó là khi các dây cáp cố định được bổ sung công nghệ được gọi là Hệ thống Cảm biến Mảng Giám sát (SURTASS), các mảng sonar dài thẳng đứng được kéo bên dưới các tàu Hải quân để lắng nghe tàu ngầm địch đang ẩn nấp ở độ sâu.

Vào thời kỳ đỉnh cao vào những năm 1980, IUSS bao gồm hàng nghìn thủy thủ Hải quân và phân tích dữ liệu từ các tàu và cáp dưới biển tại 31 cơ sở xử lý khác nhau. Theo các tài liệu được giải mật của Hải quân, việc theo dõi các tàu của Liên Xô là trọng tâm của nhiệm vụ ban đầu.

Với sự tan rã của Liên Xô vào những năm 1990, IUSS đã bị thu hẹp quy mô. Các nhà phân tích ngày càng được giao nhiệm vụ giám sát sinh vật biển và các trận động đất ngoài khơi.

Ngày nay, chỉ còn lại hai địa điểm giám sát : cơ sở nằm trong Trạm Không quân Hải quân Đảo Whidbey ở bang Washington và một địa điểm khác tại trạm hải quân Dam Neck ở Virginia Beach, bang Virginia.

Từng được mệnh danh là Cơ sở Xử lý Đại dương của Hải quân, chúng được đổi tên thành Bộ Tư lệnh Giám sát Dưới biển vào năm ngoái. Ông Jon Nelson, sĩ quan chỉ huy của đơn vị Đảo Whidbey, cho biết tại một buổi lễ đổi tên vào tháng 10 năm 2022, tên mới "phù hợp hơn với phạm vi bao quát rộng rãi về sứ mệnh của chúng tôi".

Theo ông Phillip Sawyer, phó đô đốc Hải quân Mỹ đã nghỉ hưu và cựu lãnh đạo của lực lượng tàu ngầm ở Thái Bình Dương của Hải quân Mỹ, sự trỗi dậy của Trung Quốc như một đối thủ hải quân và việc Ukraine sử dụng máy bay không người lái để quấy rối hạm đội Biển Đen của Nga một cách hiệu quả đã khiến quân đội Mỹ đổi mới trọng tâm vào việc giám sát đại dương trong một môi trường hàng hải đang thay đổi nhanh chóng.

Ông Sawyer, hiện là Chủ tịch về Chiến tranh dưới biển tại Trường hậu đại học Hải quân ở Monterey, California, nói : "Việc này mang lại cho chúng tôi cảm giác cấp bách mà có lẽ đã thiếu trong những năm 90 và đầu những năm 2000".

Thêm vào sự cấp bách đó : nhu cầu bảo vệ các tuyến cáp internet dưới biển trải dài dưới đáy đại dương, một mạng lưới toàn cầu vận chuyển 99% lưu lượng truy cập internet xuyên lục địa. Reuters đưa tin vào tháng 3 rằng những dây cáp này là trung tâm của cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc nhằm kiểm soát các công nghệ tiên tiến.

Vào tháng 2, hai tuyến cáp internet dưới biển đã bị cắt vốn nối Đài Loan với Quần đảo Mã Tổ, một cụm đảo do Đài Loan quản lý nằm gần lục địa Trung Quốc. Phải mất nhiều tuần để khôi phục hoàn toàn dịch vụ Internet cho khoảng 14.000 cư dân trên đảo. Chính quyền Đài Loan vào thời điểm đó cho biết họ nghi ngờ hai tàu Trung Quốc là thủ phạm nhưng không đưa ra bằng chứng trực tiếp và không gọi đây là hành động có chủ ý.

Trung Quốc không bình luận về vụ việc vào thời điểm đó. Bộ quốc phòng và ngoại giao của Trung Quốc đã không trả lời các yêu cầu bình luận mới về vấn đề này.

Vào tháng 5 năm nay, nhóm Quad – liên minh giữa Australia, Nhật Bản, Ấn Độ và Mỹ – cho biết bốn nước sẽ hợp tác để bảo vệ và xây dựng các tuyến cáp quang tốc độ cao dưới biển ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Cả hải quân Trung Quốc và Mỹ đều thường xuyên tiến hành các cuộc tập trận quanh Đài Loan, đồng minh của Mỹ, trong khi các nhà phân tích quân sự nghiên cứu xem bất kỳ cuộc xung đột tiềm ẩn nào trên hòn đảo này có thể diễn ra như thế nào.

Theo phúc trình năm 2022 của Ngũ Giác Đài về quân đội Trung Quốc, mặc dù các tàu chiến và tàu ngầm của Mỹ được đánh giá là vượt trội về mặt kỹ thuật nhưng Trung Quốc lại có lực lượng hải quân lớn nhất thế giới, bao gồm khoảng 340 tàu và tàu ngầm. Phúc trình cho biết, Trung Quốc đang chế tạo các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân tiên tiến hơn, chạy êm hơn và khó bị phát hiện hơn.

Tàu đi vào bóng tối

Theo hai nguồn tin của Hải quân có hiểu biết trực tiếp về hệ thống này, viên ngọc quý của các hoạt động giám sát dưới biển của Hoa Kỳ vẫn là mạng lưới cáp nghe toàn cầu lần đầu tiên được lắp đặt trong Chiến tranh Lạnh, vẫn là cơ sở hạ tầng do thám dưới biển tốt nhất trên thế giới.

Các nguồn tin cho biết những sợi cáp này là công cụ giúp giải quyết bí ẩn xung quanh chiếc tàu lặn Titan thuộc sở hữu tư nhân đã phát nổ hồi tháng 6, khiến 5 người thiệt mạng trong hành trình đi xem xác tàu Titanic có niên đại hàng thế kỷ.

Hải quân Hoa Kỳ cho biết trong một tuyên bố rằng họ đã hỗ trợ tìm kiếm Titan sau khi phân tích dữ liệu âm thanh phát hiện ra "sự bất thường phù hợp với một vụ nổ". Hải quân đã không trả lời các câu hỏi của Reuters về cách họ thu được dữ liệu âm thanh.

Hai người cho biết, trong ba năm qua, một số mạng cáp này đã được mở rộng và thay thế bằng các loại cáp tiên tiến được trang bị cảm biến và máy thu âm dưới nước hiện đại để xác định chính xác hơn vị trí của tàu địch.

Những người này nói phần lớn công việc này được thực hiện bởi tàu USNS Zeus 40 năm tuổi, tàu cáp đầu tiên và duy nhất đang hoạt động được chế tạo đặc biệt cho Hải quân Hoa Kỳ. Hỗ trợ là CS Dependable và CS Decisive, hai tàu cáp thuộc sở hữu của công ty tư nhân SubCom của Hoa Kỳ, họ cho biết. SubCom đã trở thành nhân tố chủ chốt trong cuộc chiến công nghệ với Trung Quốc, Reuters đưa tin vào tháng 7.

Theo hai nguồn tin của Hải quân và phân tích của Reuters về dữ liệu theo dõi tàu, để giữ bí mật về vị trí của các dây cáp gián điệp dưới nước của Hoa Kỳ, ba con tàu này đã che giấu vị trí của chúng, được ngành vận tải biển gọi là "đi vào bóng tối".

Các tàu thương mại được yêu cầu theo luật pháp quốc tế phải luôn bật bộ tiếp sóng nhận dạng để ngăn ngừa va chạm và giúp chính quyền chống lại tội phạm hàng hải. Nhưng các quốc gia có thể đảm bảo miễn trừ đối với một số tàu tư nhân, đặc biệt là những tàu làm việc trong các dự án an ninh quốc gia, theo luật sư hàng hải Stephen Askins có trụ sở tại London.

Theo dữ liệu trên thiết bị Eikon của LSEG, từ ngày 1/1/2022 đến ngày 22/8 năm nay, CS Trustable và CS Decisive đã không truyền tín hiệu nhận dạng tương ứng trong 60% và 57% số ngày chúng ở trên biển.

SubCom và Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã không trả lời yêu cầu bình luận về bất kỳ sự miễn trừ nào đối với các tàu SubCom.

Yếu tố thứ hai trong chương trình gián điệp dưới biển ban đầu của Hoa Kỳ là một hạm đội gồm 5 tàu kiểu catamaran lớn được trang bị hệ thống SURTASS, các dây cáp được trang bị thiết bị nghe sóng siêu âm và được kéo qua đại dương.

Vào tháng 2/2020, Hải quân đã trao cho Lockheed Martin một hợp đồng trị giá 287 triệu đô la để sản xuất các dàn sonar kéo tiên tiến mới cho các tàu này. Theo hai nguồn tin của Hải quân, chiếc cáp mới đầu tiên đã được chuyển giao vào năm ngoái.

Lockheed Martin đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Các nguồn tin cho biết hiện Hải quân đang chế tạo các phiên bản di động thu nhỏ mới có thể được triển khai mà không bị phát hiện. Các mô-đun này, được gọi là SURTASS viễn chinh, hay SURTASS-E, có thể được đặt trong các container chở hàng được chất lên bất kỳ tàu sàn phẳng nào, cho phép các tàu thương mại thực hiện giám sát cho Hải quân, hai nguồn tin am hiểu về dự án cho biết.

Các nguồn tin nói, trong ba năm qua, Hải quân đã thử nghiệm hệ thống này từ một tàu cung cấp ngoài khơi ở Đại Tây Dương và kể từ đó nó đã được sử dụng trong các hoạt động tích cực tại các địa điểm bí mật.

Vào tháng 5 năm nay, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết trong một tuyên bố rằng họ đã phê duyệt việc bán hệ thống SURTASS-E trị giá 207 triệu đô la cho chính phủ Úc.

Một phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng Úc nói với Reuters rằng họ đang đầu tư vào các khả năng giám sát dưới biển mới để bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng và theo dõi các mối đe dọa đang gia tăng dưới biển.

Nhật Bản cũng vận hành một hạm đội gồm ba tàu giám sát đại dương, được trang bị cáp SURTASS của Mỹ, hai nguồn tin của Hải quân Mỹ cho biết.

Hải quân Nhật Bản, được gọi là Lực lượng Phòng vệ Hàng hải, cho biết trong một tuyên bố rằng họ đang phối hợp với các đồng minh để chống lại mối đe dọa hải quân ngày càng gia tăng của Trung Quốc ; lực lượng này từ chối bình luận cụ thể về hoạt động giám sát.

Drone biển ‘tai thính’

Hải quân đang thử nghiệm những cách mới để theo dõi tàu ngầm ở những khu vực mà tàu chiến của họ bị Trung Quốc giám sát chặt chẽ, bao gồm eo biển Đài Loan và Biển Đông, hai nguồn tin am hiểu về những nỗ lực đó cho biết.

Điều này có nghĩa là sử dụng các phương pháp lén lút hơn như gửi máy bay không người lái nhỏ, được trang bị camera hồng ngoại và máy thu âm dưới nước cũng như thả thiết bị nghe lén di động từ tàu thương mại.

Những nguồn tin am hiểu vấn đề cho biết, một trong những nỗ lực thành công đầu tiên nhằm tạo ra một đơn vị giám sát dưới biển tự động là Hệ thống Đường dẫn Âm thanh Đáng tin cậy Chuyển đổi (TRAPS), được phát triển bởi Leidos, một công ty quốc phòng có trụ sở tại Virginia. Hải quân đã trao cho Leidos một hợp đồng trị giá 73 triệu đô la để phát triển hệ thống này vào năm 2019.

TRAPS bao gồm một hộp xử lý gắn liền với các cảm biến dưới đại dương sâu. Nó được thiết kế để đặt dưới đáy biển và lắng nghe tiếng tàu ngầm trên đầu, giống như một vệ tinh dưới nước.

Ông Chuck Fralick, giám đốc công nghệ của Leidos và một sĩ quan Hải quân đã nghỉ hưu, nói với Reuters rằng các đơn vị gián điệp dưới nước này có thể được lén lút thả ra khỏi mạn tàu đánh cá hoặc tàu kéo trong lãnh thổ đối phương.

Fralick nói : "Bạn có thể có được khả năng nghe ngóng hoặc giám sát ở hầu hết mọi nơi trên thế giới mà bạn muốn".

Hải quân cũng đang thử nghiệm các drone nhỏ trên biển, bao gồm thuyền buồm không người lái và tàu ngầm thu nhỏ tự động trị giá từ 800.000 đến 3 triệu đô la để chế tạo – một thay đổi tương đối nhỏ trong thế giới hệ thống phòng thủ.

Những chiếc tàu này chưa mang theo vũ khí. Nhưng chúng có thể được trang bị camera độ phân giải cao, máy thu âm dưới nước, đường truyền vệ tinh và các thiết bị do thám khác, mang lại cho Hải quân một phương tiện chi phí thấp để mở rộng hoạt động giám sát một cách đáng kể, phát ngôn viên Hải quân Hawkins nói.

Hai nguồn tin Hải quân cho biết, trong tương lai, những tàu này có thể được sử dụng để bắn ngư lôi đánh chìm tàu ngầm, thả mìn dưới nước hoặc kích hoạt các thiết bị mồi nhử tạo ra tiếng động lớn dưới mặt nước nhằm gây nhầm lẫn cho kẻ thù.

Hải quân đã không trả lời các câu hỏi về việc trang bị drone trên biển.

Saildrone, một công ty có trụ sở tại San Francisco được thành lập vào năm 2012 bởi kỹ sư người Anh Richard Jenkins, trong nhiều năm đã thu thập dữ liệu từ các thuyền buồm không người lái của mình để theo dõi chuyển động của sinh vật biển và đo lường tác động của biến đổi khí hậu.

Bây giờ khách hàng quân sự đang tìm tới công ty này. Trong hai năm qua, Saildrone cho biết họ đã cung cấp cho Hải quân Hoa Kỳ 22 chiếc thuyền chạy bằng năng lượng mặt trời, bao gồm cả tàu Voyager có thể được trang bị camera thông minh và nhiều loại cảm biến. Hải quân xác nhận rằng họ đã mua Saildrones.

Mặc dù Hải quân vẫn chưa đặt hàng lớn nhưng Saildrone và các công ty khởi nghiệp về drone cho biết họ sẵn sàng cung cấp hàng trăm tàu mỗi năm.

Phát ngôn viên Hải quân Hawkins từ chối cho biết quân đội có thể mua thêm bao nhiêu tàu không người lái. Tuy nhiên, ông cho biết ngành công nghiệp drone trên biển đang "trên giao điểm của một cuộc cách mạng công nghệ".

(Reuters)

Nguồn : VOA, 22/09/2023