 | Tổng quan: | 3054131 |
Theo AFP, ngày 13/08/2021, Trung Quốc đã bác bỏ đề nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mở cuộc điều tra mới tại nước này để tìm kiếm nguồn gốc đại dịch Covid-19, trong khi đó một chuyên gia của tổ chức nêu giả thuyết "bệnh nhân số 0" là một nhân viên phòng thí nghiệm Vũ Hán.
Lối vào Viện Virus Học Vũ Hán được canh giữ nghiêm ngặt trong thời gian chuyến thăm của phái đoàn điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới ngày 03/02/2021. AP - Ng Han Guan
Hôm qua (12/08), Tổ chức Y tế Thế giới đã kêu gọi các nước, chủ yếu là Trung Quốc, công bố "mọi dữ liệu về virus" để mở điều tra sâu hơn về nguồn gốc virus, trong đó có giả thuyết virus thoát ra từ phòng thí nghiệm. Hôm nay, Bắc Kinh nhắc lại lập trường của họ từ nhiều tháng qua rằng "cuộc điều tra chung hồi đầu năm nay là đủ và đòi hỏi Trung Quốc cung cấp thêm dữ liệu là có ẩn ý chính trị".
Tại cuộc họp báo trực tuyến, thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc Mã Triều Húc tuyên bố : "Chúng tôi phản đối việc chính trị hóa việc nghiên cứu nguồn gốc virus và phản đối việc hủy bỏ báo cáo chung" giữa Trung Quốc với WHO. Quan chức ngoại giao Trung Quốc cũng bác bỏ đề nghị của Tổ chức Y tế Thế giới mở một cuộc điều tra mới sâu rộng hơn.
Hồi tháng Giêng năm nay, Trung Quốc đã phải chấp nhận cho một nhóm chuyên gia quốc tế của WHO đến Vũ Hán điều tra. Bản báo cáo của các chuyên gia, được soạn thảo chung với các đồng nghiệp Trung Quốc, đã không đưa ra được kết luận cuối cùng về nguồn gốc virus. Theo ông Peter Embarek, trưởng đoàn điều tra quốc tế của WHO tại Vũ Hán đầu năm nay, vào lúc đó giả thuyết virus thoát ra từ phòng thí nghiệm của thành phố Trung Quốc, nơi phát hiện những ca Covid-19 đầu tiên từ cuối năm 2019, rất ít được chú ý.
Trong một phim tài liệu mang tiêu đề "Bí mật của virus - Một người Đan Mạch đi tìm sự thật ở Trung Quốc" phát trên truyền hình Đan Mạch ngày hôm qua 12/08, nguyên trưởng đoàn điều tra quốc tế của WHO tại Vũ Hán lần đầu tiên đưa ra các chỉ trích khá gay gắt nhắm vào chính quyền Bắc Kinh. Vị chuyên gia này cho rằng khả năng một nhân viên phòng thí nghiệm Vũ Hán nhiễm virus khi lấy mẫu từ loài dơi tại hiện trường là có thể xảy ra. Theo ông, nhóm điều tra của ông đã rất khó có thể thảo luận với các nhà khoa học Trung Quốc về giả thuyết virus thoát ra từ phòng thí nghiệm.
Đoàn chuyên gia của WHO đã được phép thăm 2 phòng thí nghiệm có nghiên cứu trên loài dơi. Tại những nơi này, các chuyên gia quốc tế được nghe giới thiệu, được đặt câu hỏi, nhưng không hề được tham khảo bất kỳ tài liệu nào. Ông cho biết thêm là trong vùng Vũ Hán không hề có dơi sống hoang dã. Những người tiếp cận được những con dơi bị nghi mang virus SARS-CoV-2 chỉ có thể là những nhân viên phòng thí nghiệm của thành phố.
Trận đại dịch Covid-19, xuất phát từ Trung Quốc, cho đến nay đã khiến hơn 4 triệu người trên thế giới thiệt mạng. Hơn một năm qua, nguồn gốc của virus gây ra đại dịch này vẫn là một bí ẩn.
Anh Vũ
"Thật kỳ lạ khi đại dịch lại xuất phát ngay chính thành phố duy nhất của Trung Quốc có được một phòng thí nghiệm sở hữu bộ sưu tập lớn nhất về virus corona trên loài dơi". Nếu Covid khởi đầu từ vùng Essonne ở ngoại ô Paris, nơi đặt trụ sở một trong ba phòng thí nghiệm P4 của Pháp, thì ai có thể tin rằng đó chỉ là một sự ngẫu nhiên như Trung Quốc đang tuyên truyền ?
Bên ngoài khu vực phòng thí nghiệm P4 của Viện Vi trùng học Vũ Hán, ngày 03/02/2021. AP - Ng Han Guan
Trang nhất của Le Figaro hôm nay dành cho tổng thống Pháp, trong bài phỏng vấn độc quyền ông Emmanuel Macron khẳng định quyết tâm làm giảm tình trạng tội phạm, "vì quyền được sống yên ổn" của người dân. Libérationquan tâm đến những người mà việc giải phẫu phải hoãn lại để dành chỗ cho bệnh nhân Covid, Le Monde nói về nỗ lực trị liệu của ngành y tế để những thủ phạm bạo hành tình dục không tái phạm. Les Echos cảnh báo "Nợ công, quả bom nổ chậm", khi nợ của 35 nước giàu nhất đã tăng gấp bốn lần trong 25 năm qua. La Croix đặt câu hỏi "Một hiệp ước nguyên tử Iran, liệu vẫn còn có thể ?"
Về quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, Les Echos có bài phân tích "Bí mật về nguồn gốc Covid càng làm tăng thêm sự đối địch Mỹ-Trung". Chính quyền Biden muốn buộc Bắc Kinh phải trả giá vì đã dối trá, giấu diếm nguyên nhân xảy ra đại dịch, đây sẽ là mối đe dọa nặng nề cho Trung Quốc.
"Vụ con virus thoát ra khỏi phòng thí nghiệm P4 một cách bí ẩn", nghe chừng như là tựa đề của một truyện phiêu lưu Tintin, nhưng lại là một thực tế đang làm gay gắt thêm cuộc đối đầu thế kỷ giữa Washington và Bắc Kinh. Giáo sư Matt Ridley của đại học Oxford khẳng định đây là một giả thiết khả tín, ông nói : "Thật kỳ lạ khi đại dịch lại xuất phát ngay chính thành phố duy nhất của Trung Quốc có được một phòng thí nghiệm sở hữu bộ sưu tập lớn nhất về virus corona trên loài dơi".
Bắc Kinh đã thành công trong việc áp đặt ý tưởng con virus độc hại xuất phát từ những con dơi bày bán ở chợ Vũ Hán, tuy nay đã nhìn nhận rằng không có chợ nào bán loài vật này tại Vũ Hán, và con virus có bộ gien gần giống với Covid-19 nhất sống bám trên dơi trong những hang động cách đó tận 1.200 kilomet. Nếu đại dịch khởi đầu từ Vert-le-Petit thuộc vùng Essonne ở ngoại ô Paris, nơi đặt trụ sở một trong ba phòng thí nghiệm P4 của Pháp, thì ai có thể tin rằng đó chỉ là một sự ngẫu nhiên như Trung Quốc đang tuyên truyền ?
Bắc Kinh gặp may mắn là giả thiết virus corona thoát ra khỏi phòng thí nghiệm P4 Vũ Hán, nơi chuyên nghiên cứu những con virus nguy hiểm nhất, được tổng thống Donald Trump đưa ra, vì lời nói của ông ít được tin tưởng.
Thế nên trong cuộc chiến về xuất xứ đại dịch, Bắc Kinh đã thắng được ván đầu. Quốc gia duy nhất đòi phải mở điều tra quốc tế là Úc đã phải chịu đựng sự trả thù về hàng xuất khẩu sang Trung Quốc – không thể bình an vô sự khi chọc giận đối tác thương mại chính của 15-20 nước lớn trên thế giới. Châu Âu từ một năm qua tự bằng lòng với hàm ý về sự thiếu minh bạch của Bắc Kinh, những người ủng hộ giả thiết con virus thoát khỏi phòng thí nghiệm bị coi là theo thuyết âm mưu.
Nhưng tờ báo rất nghiêm túc Washington Post ngay từ tháng 4/2020 đã nhấn mạnh giả thiết không có gì là hoang tưởng : virus SARS, người anh em nguy hiểm của Covid-19, đã bốn lần thoát khỏi các phòng thí nghiệm có độ an toàn cao, trong đó có hai lần tại Trung Quốc. Và một kỹ thuật viên của một phòng thí nghiệm Vũ Hán (ít an toàn hơn, cách nơi xảy ra ca đầu tiên chỉ có 300 mét) từng khoe trong một video đang thao tác với các virus độc hại mà không mặc trang phục bảo hộ. Các phòng thí nghiệm ở Vũ Hán nuôi cấy đến 1.500 dòng virus, là "ngân hàng" lớn nhất tại Châu Á.
Tuy nhiên gió đang bắt đầu đổi chiều. Cựu giám đốc Trung tâm Phòng chống Dịch bệnh Hoa Kỳ, Robert Redfield hồi cuối tháng Ba tuyên bố ông tin rằng đây là một sự cố phòng thí nghiệm. Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus dù những năm qua thông đồng với Bắc Kinh, cũng cho là "tất cả các giả thiết đều phải được xem xét", nhất là ê-kíp của WHO bị cấm tiếp cận các dữ liệu quan trọng của Vũ Hán. Tổng thống Biden cùng với 13 nước đồng minh hôm 30/03 tố cáo sự mập mờ của Bắc Kinh. Giám đốc tình báo Mỹ Avril Haines thứ Tư 14/04 khẳng định trước một ủy ban Thượng Viện là không loại trừ giả thiết con virus thoát ra khỏi phòng thí nghiệm.
Nếu rốt cuộc dư luận tin rằng các nhà khoa học Trung Quốc thiếu thận trọng để xảy ra tai nạn, sau đó lại nói dối khiến nhân loại phải rơi vào một cuộc khủng hoảng dịch tễ, xã hội, kinh tế, tâm lý chưa từng thấy xưa nay, sẽ là thảm họa cho Bắc Kinh. Chuyên gia François Heisbourg của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược đánh giá đó là "một Tchernobyl lũy thừa 10". Chế độ sẽ bị mất mặt và bị trừng phạt, tất cả các Nhà nước và doanh nghiệp làm ăn với một quốc gia nguy hiểm như vậy gánh lấy rủi ro cao, chủ yếu là về uy tín.
Câu chuyện Trung Quốc chiến thắng vẻ vang con virus cũng sẽ bị xé toạc, hơn nữa vac-xin Trung Quốc lại tỏ ra kém hiệu quả. Dù không thể kiện tụng, nhiều nước sẽ buộc Bắc Kinh phải trả giá, chiến lược bành trướng thông qua "Con đường tơ lụa" coi như tiêu tùng. Vấn đề là làm thế nào Washington tranh thủ được tình thế này. Theo ông Heisbourg, Joe Biden không có lợi khi gây chiến. Biden sẽ dấn thêm nước cờ nhưng không vượt qua lằn ranh đỏ, đòi hỏi phải làm rõ khiến Bắc Kinh ngày càng lao sâu vào gian dối và mất uy tín. Dù sao đi nữa, rất khó tìm được bằng chứng, 16 tháng sau khi đại dịch khởi phát. Trong khi hồi năm 2003 Bắc Kinh chỉ mất vài tuần lễ để tìm ra xuất xứ dịch SARS.
Về mặt y tế đơn thuần, Les Echosgiải thích "Làm thế nào Hoa Kỳ đã vượt qua thử thách tiêm chủng". Tất cả những người Mỹ trưởng thành kể từ hôm nay đã được chích ngừa Covid, mục tiêu là đạt miễn dịch cộng đồng vào mùa hè này.
Ngưỡng 200 triệu liều đã vượt được, và nhịp độ tiêm chủng ngày càng nhanh, với 3,35 triệu liều mỗi ngày. Đó là nhờ chiến dịch Warp Speed (Thần tốc) do cựu tổng thống Donald Trump tung ra hồi tháng 5/2020 : đầu tư ồ ạt, chấp nhận mọi rủi ro, điều hành theo kiểu nhà binh... Chính quyền Trump không từ bất cứ điều gì để tìm ra vac-xin. Nhiều công nghệ được lựa chọn để có được tối đa cơ hội, việc triển khai và sản xuất được công tư cùng phối hợp, các liều vac-xin được đặt mua trước. Ông Joe Biden kế tục với chiến lược tiêm chủng cấp quốc gia tại các bệnh viện, nhà thuốc, ngay cả trong siêu thị. Theo CDC, trong số 66 triệu người Mỹ đã được chích ngừa, chỉ có 5.800 ca bị lây nhiễm, tức 0,008%, hết sức thấp nếu so với vac-xin cúm thông thường.
Liên quan đến Nga, các báo đều chú ý đến tình trạng sức khỏe tồi tệ của nhà đối lập Alexei Navalny đang bị giam giữ trong một nhà tù nổi tiếng khắc nghiệt. TheoLibération, Navalny đang chết dần mòn trong cảnh tù tội.
Cuối tuần qua, phát ngôn viên của Navalny kêu cứu trên mạng xã hội "Alexei sắp chết, trong tình trạng hiện nay sự sống chỉ tính theo từng ngày". Nhà đối lập 44 tuổi từ nhiều tuần qua đòi được gặp bác sĩ vì đau lưng, chân tay mất cảm giác nhưng vô vọng, để phản đối ông bắt đầu tuyệt thực từ 31/03 và mỗi ngày sụt mất một kí lô. Một trong những bác sĩ quen của Navalny báo động ông cần phải được chăm sóc tích cực vì có nguy cơ ngưng tim. Theo nhà chính trị học Tatiana Stanovaya, điện Kremlin sẽ không để Navalny chết vì không có lợi, nhưng Putin sẽ không dành cho nhà đối lập một ưu đãi nào. Đối với Putin, hồ sơ đã đóng lại, Navalny đã ở trong tù, mọi việc nay phó mặc cho trời. Nhà hoạt động sẽ trở thành món hàng trao đổi với phương Tây một ngày nào đó.
Cũng về nước Nga, Libération cho biết Praha vừa phát hiện một vụ gián điệp : các nhân viên tình báo Nga bị nghi ngờ đã đầu độc Sergeui Skripal tại Anh năm 2018 được cho là đã gây ra vụ nổ kho đạn năm 2014 tại Cộng hòa Czech. Vì vậy Praha đã trục xuất 18 nhà ngoại giao Nga.
Hôm 16/10/2014, một nhà kho ở Vrbetice chứa 58 tấn đạn dược đã bị nổ tung làm hai người chết. Nguyên nhân không được rõ, cho đến tối thứ Bảy 17/04 vừa rồi. Chính quyền loan báo cơ quan tình báo quân đội Nga (GRU) có thể là thủ phạm, cho biết đang nắm giữ những "bằng cớ không thể chối cãi" nhờ thông tin mới nhận được, không cho biết nguồn. Cảnh sát Cộng hòa Czech nêu ra hai nghi can : Alexander Petrov và Ruslan Boshirov, hai cái tên giả được sử dụng trong vụ đầu độc Skripal.
Theo trang web điều tra Bellingcat, tên thật của hai điệp viên này là Alexander Mishkin và Anatoly Chepiga, đều thuộc đơn vị 29155 của GRU. Cả hai đã đến Praha trước vụ nổ vài ngày và thuê một căn hộ ở Ostrava gần kho đạn. Đúng ngày xảy ra vụ nổ, họ bay trở về Moskva. Vụ này còn liên quan đến cái chết khó giải thích vài tháng sau của một nhà buôn chuyên bán vũ khí cho Ukraine, rất giống với vụ đầu độc bằng Novitchok. Trước tiết lộ của Praha, Moskva đe dọa "trả đũa". Chủ đề này được thảo luận hôm nay trong cuộc họp các ngoại trưởng Liên Hiệp Châu Âu.
Tác giả Dominique Moisi trên Les Echos cho biết trên tường chỗ làm việc của tổng thống Putin ở điện Kremlin có treo ba bức chân dung : Pierre Đại đế, Alexandre Pushkin và tướng De Gaulle. Ông tự hỏi, chân dung nào được treo ở văn phòng Tập Cận Bình ? Có thể là hoàng đế cuối cùng của nhà Thanh, Khổng Tử và Mao Trạch Đông. Còn nơi tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, rất có thể là người hùng Mustafa Kemal Ataturk, "Cha già dân tộc Thổ". Một bộ phim nhiều tập của Thổ Nhĩ Kỳ trên Netflix mang tên "Ottoman" được mở đầu bằng câu "Để khai sinh một đế quốc, cần phải có một đế quốc chết đi".
Công thức này là chìa khóa cho chính sách của Putin, Tập Cận Bình và Erdogan. Tham vọng của họ : trả thù cho những nhục nhã trong quá khứ. Đối với Thổ Nhĩ Kỳ là dọc theo chiều dài lịch sử, từ 1840 đế giữa thế kỷ 20 với Trung Quốc và 1991 đến 2000 đối với Nga. Cảm giác của Thổ Nhĩ Kỳ khi phương Tây can thiệp vào những vùng đất thuộc đế quốc Ottoman cũ rất giống với Nga về Ukraine và Trung Quốc về Đài Loan. Khích động chủ nghĩa dân tộc để đánh lạc hướng những bất bình của nhân dân cũng là điểm chung của các chế độ này.
Thụy My
Cảnh sát canh giữ nghiêm nhặt trước cổng chính của Viện nghiên cứu vi sinh học Vũ Hán
Nhiều tuần sau khi một nhóm chuyên gia từ Trung Quốc và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tiến hành một cuộc điều tra chung về nguồn gốc của Covid-19, báo cáo được công bố vào ngày 30 tháng 3, không đưa ra kết luận rõ ràng. Báo cáo cho biết giả thiết có thể khả năng xảy ra cao nhất là virus đã lây từ động vật sang người thông qua một động vật chủ trung gian. Nhưng cuộc nghiên cứu khoa học nhằm tìm ra câu trả lời chắc chắn sẽ vẫn còn gặp nhiều thách thức vì căng thẳng địa chính trị và những nỗ lực che giấu của Trung Quốc.
Báo cáo này cho biết việc mầm bệnh thoát ra từ một phòng thí nghiệm ở Vũ Hán là "cực kỳ khó xảy ra". Thật vậy, báo cáo không khuyến nghị nghiên cứu thêm khả năng này. Nhiều nhà di truyền học và chuyên gia virus học khác không đồng ý, cho rằng lý thuyết rò rỉ trong phòng thí nghiệm vẫn hợp lý. Bình luận về bản báo cáo, ông Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc WHO, cho biết cần phải "điều tra thêm" khả năng xảy ra sự cố trong phòng thí nghiệm.
Trung Quốc đã tức giận lên án việc đưa ra giả thuyết rò rỉ từ phòng thí nghiệm là cố ý loan truyền thuyết âm mưu. Họ sẽ rất khó chịu trước nhận xét của Tiến sĩ Tedros cũng như rất hài lòng với việc báo cáo đánh giá rằng rất ít có khả năng xảy ra sự cố này. Trung Quốc sẽ rất vui với lời kêu gọi của các chuyên gia về việc nghiên cứu sâu hơn khả năng (có xác suất xảy ra rất thấp) vi-rút có thể tồn tại trên bao bì và các bề mặt khác trong các lô hàng thực phẩm đông lạnh và tiếp tục lây nhiễm sang người. Ý tưởng này là một trong những ý tưởng mà Trung Quốc đã rất háo hức thúc đẩy. Họ muốn công dân của mình tin – và ít nhất là thế giới xem xét khả năng – rằng virus có nguồn gốc bên ngoài Trung Quốc, mặc dù các nhà khoa học thấy rất ít bằng chứng về điều đó.
Sự kiên định của Trung Quốc đối với thuyết thực phẩm đông lạnh đã thúc đẩy các biện pháp đặc biệt nhằm ngăn chặn vi rút tái nhập qua con đường này (Covid-19 đã bị loại trừ hoàn toàn trong nước). Họ đã yêu cầu kiểm tra gắt gao các lô hàng đông lạnh. Các quan chức đã đình chỉ quyền gửi các sản phẩm đông lạnh đến Trung Quốc của hàng trăm nhà cung cấp.
Thỉnh thoảng, các quan chức báo cáo việc phát hiện ra SARS-COV-2, vi rút gây bệnh Covid-19, trên bao bì thực phẩm đông lạnh. Một phát hiện như vậy, liên quan đến một sản phẩm thịt bò từ Argentina, được thực hiện vào ngày 28 tháng 3 tại một nhà kho ở Tongliao, một thành phố ở khu vực phía bắc Nội Mông. "Phản ứng khẩn cấp" đã được ban hành, huy động công an và các quan chức khác phong tỏa khu vực, đưa mọi người dân đi xét nghiệm virus corona và dọn sạch địa điểm này. Jamie Metzl, cựu thành viên Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ và là một chuyên gia di truyền học, cho biết : "Họ đang dồn rất nhiều tâm sức vào giả thuyết khó có thể xảy ra này, cố gắng nâng cao nó lên vì những lý do rõ ràng.
Báo cáo của nhóm WHO này sẽ không làm được gì nhiều để xóa tan những nghi ngờ phổ biến rằng Trung Quốc đang lợi dụng quá trình điều tra vì mục đích chính trị và không minh bạch đầy đủ. Tiến sĩ Tedros cho biết các chuyên gia đã gặp khó khăn trong việc tiếp cận dữ liệu thô từ phía chủ nhà Trung Quốc. Ông nhấn mạnh rằng các nghiên cứu trong tương lai nên "bao gồm việc chia sẻ dữ liệu kịp thời và toàn diện hơn". Tuy nhiên, Trung Quốc cho biết họ đang hoàn toàn cởi mở. Họ cũng tuyên bố rằng WHO nên điều tra xem liệu virus có nguồn gốc từ Mỹ hay không. Khi một cuộc chiến tranh lạnh mới đang hình thành, sương mù ngày càng dày.
The Economist
Đúng như mọi người chờ đợi, tranh cãi lại bùng lên gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc liên quan đến nguồn gốc dịch Covid-19 sau khi nhóm chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hoàn tất ngày 09/02/2021 chuyến đi điều tra ngay tại Vũ Hán, nơi dịch bệnh bùng lên cách nay hơn một năm.
Ông Peter Ben Embarek, trưởng đoàn chuyên gia WHO đến Vũ Hán điều tra về nguồn gốc virus corona, trả lời họp báo ngày 12/02/2021, tại Genève, Thụy Sĩ. Via Reuters - Christopher Black/WHO
Ngay sau khi phái đoàn WHO rời khỏi Trung Quốc, Washington đã lập tức lên tiếng bày tỏ thái độ hoài nghi về kết quả điều tra, ngay khi các kết luận chưa được công bố, trong lúc Bắc Kinh lại vin vào một số phát biểu của các chuyên gia để xóa nhòa nguồn gốc Trung Quốc của virus gây dịch bệnh.
Bên cạnh các lập luận mang tính chất chính trị được cả Mỹ lẫn Trung Quốc đưa ra, điều thực tế cần ghi nhận là chuyến điều tra 28 ngày tại Vũ Hán của phái đoàn Tổ chức Y tế Thế giới (trong đó có 14 ngày bị cách ly) vẫn chưa làm rõ được nguồn gốc của virus gây dịch Covid-19, và các giả thuyết đưa ra từ trước đến nay vẫn còn nguyên dưới dạng giả thuyết.
Đến từ vật chủ nào ?
Trong khi chờ đợi phái đoàn điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới công bố kết quả chính thức của chuyến công tác tại Vũ Hán, hãng tin Anh Reuters ngày 10/02 đã căn cứ vào các phát biểu riêng lẻ của một số chuyên gia có tham gia chuyến điều tra để tái phác họa 4 giả thuyết chính đang tồn tại về cách thức con virus gây ra đại dịch lây truyền qua người.
Theo ông Peter Ben Embarek, chuyên gia về bệnh động vật, trưởng nhóm chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới, giả thuyết (hay kịch bản) đầu tiên mà nhóm đã tiến hành điều tra là khả năng người bệnh tiếp xúc trực tiếp với con virus SARS-CoV-2 – tên khoa học của siêu vi gây dịch Covid-19.
Theo kịch bản này, người bệnh đã tiếp xúc trực tiếp với virus nằm trong động vật chủ là loài dơi móng ngựa. Loại virus này có thể đã lưu hành ở trong cộng đồng dân cư một thời gian trước khi tạo ra bước đột phá ở vùng Vũ Hán.
Kịch bản thứ hai, được xem là có nhiều khả năng xảy ra nhất, liên quan đến việc virus lây truyền sang người một cách gián tiếp, thông qua một loài vật trung gian mà cho đến nay chưa được xác định một cách chính xác. Ông Lương Vạn Niên (Liang Wannian), lãnh đạo Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc, cho rằng tê tê là loài có nhiều khả năng là vật trung gian nhất, nhưng không thể loại trừ một số động vật khác như chồn và thậm chí cả mèo.
Khả năng thứ ba là virus gây dịch Covid-19 nằm trong loài dơi (theo kịch bản thứ nhất) hoặc một loài vật trung gian (kịch bản thứ hai) đã chạy qua nằm trong các sản phẩm của dây chuyền đông lạnh. Trong thời gian gần đây, nhiều chuyên gia Trung Quốc đã khẳng định rằng một số ổ dịch mới phát hiện tại nước này đến từ thực phẩm đông lạnh nhập khẩu, từ đó nêu ra khả năng loại thực phẩm này có thể là nguồn gốc khiến dịch bệnh bùng phát ở Vũ Hán.
Kịch bản cuối cùng là SARS-CoV-2 đã bị rò rỉ từ Viện Vi Trùng Học Vũ Hán, nơi được biết là đã nghiên cứu các chủng khác nhau của virus corona. Tuy nhiên, ông Ben Embarek đã loại trừ khả năng này và cho biết sẽ không cần phải thúc đẩy nghiên cứu thêm theo hướng này. Đối với người đứng đầu nhóm điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới, sự cố là điều không thể loại trừ, nhưng tai nạn "rất khó xảy ra" trong trường hợp này.
Bắt đầu từ khi nào và ở đâu ?
Một câu hỏi thứ hai liên quan đến thời điểm xuất hiện chính xác của dịch bệnh vẫn chưa có được lời giải đáp. Theo các chuyên gia, mặc dù khó có khả năng dịch bệnh bùng phát trên quy mô lớn ở Vũ Hán hoặc ở các nơi khác ở Trung Quốc trước tháng 12 năm 2019, nhưng họ không loại trừ khả năng virus đã âm thầm lưu hành ở các nơi khác.
Việc virus vượt qua khoảng cách giống loài từ dơi hay từ một loài vật trung gian nào khác đến lây qua người rất có thể là dấu hiệu cho thấy là sở dĩ dịch bệnh bùng lên dữ dội ở Vũ Hán, đó là vì có điều kiện thuận lợi từ các mạng lưới buôn bán động vật hoang dã.
Marion Koopmans, một thành viên khác của nhóm chuyên gia, cho biết động vật hoang dã được bày bán ở chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán có thể đến từ các khu vực có môi trường sống của dơi được biết đến là nơi chứa virus liên quan chặt chẽ đến SARS-CoV-2.
Một trong những khu vực như vậy là tỉnh Vân Nam, miền tây nam Trung Quốc, nhưng nhóm nghiên cứu cũng đang xem xét rằng sự lây truyền qua con người đầu tiên cũng có thể xẩy ra ở vùng biên giới với Lào hoặc Việt Nam.
Cho dù chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán bị gắn liền với các ổ dịch đầu tiên, đối với các chuyên gia Trung Quốc, sự lây truyền ban đầu từ động vật sang người đã không xảy ra ở đó. Theo ông Lương Vạn Niên, vẫn chưa có đủ bằng chứng để xác định cách thức virus xâm nhập vào chợ Hoa Nam, và rõ ràng là virus cũng lưu hành ở những nơi khác ngoài Vũ Hán trong cùng một lúc.
Điều đáng nói là ông Ben Embarek thuộc Tổ chức Y tế Thế giới cũng cho rằng virus có thể được du nhập vào chợ Hoa Nam thông qua một "sản phẩm", bao gồm cả động vật hoang dã đông lạnh được biết là dễ bị nhiễm virus.
Cần nghiên cứu gì thêm ?
Những tiết lộ sơ khởi về cuộc điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới đã làm cho Trung Quốc rất hài lòng, nhất là khi các chuyên gia quốc tế đã "loại trừ" giả thuyết virus thoát ra từ phòng thí nghiệm của họ, đồng thời chấp nhận rằng Covid-19 có thể có nguồn gốc bên ngoài Trung Quốc, thậm chí còn xem xét lập luận về virus đi theo dây chuyền đông lạnh. Tuy nhiên, giới khoa học không thể hài lòng về kết quả không thỏa đáng của cuộc điều tra do những rào cản mà Trung Quốc đã đặt ra cho nhóm điều tra quốc tế và đòi hỏi Bắc Kinh hợp tác nhiều hơn nữa.
Chuyên gia Ben Embarek cho biết Trung Quốc cần phải tìm thêm bằng chứng để chứng minh rằng luận điểm theo đó virus corona đã lưu hành trong cộng đồng sớm hơn nhiều so với tháng 12 năm 2019. Theo ông, các mẫu trong ngân hàng máu sẽ là một nơi tốt để bắt đầu.
Đối với Bắc Kinh, không cần phải tìm hiểu thêm về khả năng virus đã lây lan ở Trung Quốc trước thời kỳ được Bắc Kinh coi là bắt đầu của dịch bệnh là cuối năm 2019. Ở châu Âu, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng virus đã lưu hành ở Pháp, Ý, Tây Ban Nha kể từ tháng 11 năm 2019, nhưng Bắc Kinh hoàn toàn làm ngơ trước các nghiên cứu này, và cho rằng không có lý do gì để lần ngược về trước những trường hợp chính thức đầu tiên của tháng 12 năm 2019.
Các nhà điều tra của WHO chỉ có quyền truy cập vào các dữ liệu mà Trung Quốc muốn cung cấp cho họ, và bác bỏ các yêu cầu cung cấp đữ liệu "thô" để có thể tự phân tích, thay vì duy nhất dựa vào các kết luận có sẵn của phía Trung Quốc.
Trong thời điểm đó, guồng máy tuyên truyền của Bắc Kinh tiếp tục tung ra những lập luận bác bỏ các giả thuyết về nguồn gốc Trung Quốc của SARS-CoV-2 mà đổ lỗi cho các nước khác.
Mai Vân
Nguồn : RFI, 15/02/2021
