Theo nguồn tin từ nội bộ Trung ương Đảng còn chưa thể kiểm chứng, ngay sau khi Ban kiểm tra Trung ương ngày 27/04/2017 công bố kiến nghị Bộ chính trị xem xét kỷ luật ông Đinh La Thăng, thì cùng ngày Ban thường vụ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức một buổi họp đột xuất để thông qua bản tự kiểm điểm của ông Đinh La Thăng và gửi lên Ban bí thư Trung ương Đảng một phong bì, gồm một bản tự kiểm điểm của ông Đinh La Thăng dày 20 trang kèm theo biên bản kết luận của cuộc họp Ban thường vụ. Được biết, biên bản "không chấp nhận bản tự kiểm điểm và xin nhận mức kỷ luật khiển trách" của ông Đinh La Thăng, nhưng lại "kiến nghị Trung ương không áp dụng hình thức kỷ luật với đồng chí Đinh La Thăng". Cái khác thường của vụ việc là, đáng lẽ chỉ được gửi đến Ban bí thư, phong thư này được "gửi tới tất cả các ủy viên Trung ương, có tên trên mặt phong bì".
Thường trực Ban Bí thư Đinh Thế Huynh, nguyên Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Lê Thanh Hải, tân Trưởng Ban Tuyên giáo trung ương Võ Văn Thưởng tặng hoa chúc mừng tân Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Đinh La Thăng ngày 05/02/2016. Ảnh : Thanh Vũ – TTXVN
Nếu có chuyện thật như vậy thì đây là một điều bất ngờ, thậm chí là không ngờ đối với Ban bí thư, nhất là với riêng Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Có cái gì giống như cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Hội nghị Trung ương 6 khóa XI, tháng 10/năm 2012. Trung ương Đảng khi đó đã biểu quyết chống lại quyết định của Bộ chính trị thi hành kỷ luật đồng chí X, lần này là thường vụ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh. Không lẽ, định mệnh một lần nữa lại "chơi khăm" ông Trọng ?
Thường vụ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã làm như nghiêm chỉnh và khẩn trương kiểm điểm đảng viên thuộc đảng bộ của mình ngay sau khi có kết luận của Ủy ban kiểm tra Trung ương, nhưng thực chất là lợi dụng việc báo cáo biên bản cuộc kiểm điểm để gửi kiến nghị miễn áp dụng kỷ luật đối với ông Đinh La Thăng tới Ban bí thư và các ủy viên trung ương.
Không biết đây là sáng kiến của ai trong Đảng ủy Thành phố, nhưng là một sáng kiến "do nhầm lẫn". Trước đây thì là khôn ngoan, nhưng từ sau Hội nghị trung ương 6 khóa XI, cái kẽ hở dẫn đến sự lọt lưới của đồng chí X, đã bị ông Trọng bịt lại rồi. Kỷ luật do Bộ chính trị quyết định, trung ương chỉ quyết định mức kỷ luật cụ thể.
Năm 2011, Quyết định số 46-QĐ/TW của Ban chấp hành trung ương quy định : "Ban chấp hành Trung ương là cấp quyết định kỷ luật cuối cùng sau khi xem xét, kết luận và biểu quyết bằng bỏ phiếu kín việc kỷ luật hay không kỷ luật. Nếu có quá nửa số phiếu đề nghị kỷ luật thì tiến hành bỏ phiếu quyết định hình thức kỷ luật cụ thể".
Đây là một quyết định mà sau đó ông Trọng và Bộ chính trị nhận ra kẽ hở, dẫn đến cuộc bỏ phiếu của Trung ương chống lại quyết định của Bộ chính trị, mặc dù trước đó Bộ chính trị đã quyết định kỷ luật với số phiếu 100%. Ông Dũng thoát kỷ luật nhờ thao túng được Trung ương.
Sau Đại hội 12, Quyết định 46-QĐ/TW, nhanh chóng được thay bằng Quyết định 30-QĐ/TW tại Hội nghị trung ương 4, ngày 14/10/2016. Quyết định này được sửa lại : "Ban chấp hành trung ương là cấp quyết định kỷ luật cuối cùng, sau khi xem xét, kết luận phải biểu quyết bằng phiếu kín việc quyết định hình thức kỷ luật".
Theo quyết định này, Ban chấp hàng trung ương không còn là cấp quyết định kỷ luật hay không kỷ luật, mà chỉ bỏ phiếu để quyết định lựa chọn hình thức kỷ luật.
Để ý tới cách hành văn, đọc cả hai quyết định mới và cũ đều giữ nguyên mệnh đề "Ban chấp hành trung ương là cấp quyết định kỷ luật cuối cùng", nhưng câu tiếp thì ở Quyết định 46 : "biểu quyết việc kỷ luật hay không kỷ luật", trong khi ở Quyết định 30 : "phải biểu quyết quyết định hình thức kỷ luật".
Ở đây, rất tự nhiên, có thể nghi ngờ ý định của người soạn thảo, vì khi phải đọc để thông qua cùng một lúc rất nhiều quyết định có nội dung rất khác nhau, người bỏ phiếu rất dễ sơ xuất, nhất là khi sự tập trung có thể bị vô tình hay cố ý cuốn vào những quyết định khác có tầm quan trọng hơn. Nhiều người có thể tưởng rằng vẫn là quyết định cũ đã từng thông qua.
Theo Quyết định 30-QĐ/TW năm 2016 thì việc thi hành kỷ luật sẽ tiến hành theo quy trình sau :
1. Theo kiến nghị của Ủy ban kiểm tra trung ương, Bộ chính trị sẽ họp toàn thể, nghiên cứu báo cáo kiểm tra, suy xét, cân nhắc và bỏ phiếu kín quyết định có áp dụng kỷ luật hay không.
2. Bộ chính trị, sau đó, sẽ triệu tập Hội nghị trung ương, theo định kỳ hoặc bất thường, để công bố quyết định thi hành kỷ luật. Sau đó, Trung ương sẽ tổ chức bỏ phiếu kín lựa chọn hình thức kỷ luật. Hình thức quyết định sẽ là hình thức có số phiếu tính cộng, dồn từ trên xuống cho tới mức kỷ luật tương ứng số phiếu quá bán.
3. Đảng bộ nơi sinh hoạt sẽ tổ chức kiểm điểm và thực hiện quyết định kỷ luật của Trung ương, gửi biên bản báo cáo về Ban bí thư.
Như vậy, việc tự tổ chức kiểm điểm đảng viên và tự thông qua kiến nghị hình thức kỷ luật của Thường vụ đảng ủy Thành phố Hồ Chí Minh là việc làm sai nguyện tắc.
Thêm nữa, việc gửi kiến nghị kỷ luật tới tất cả các ủy viên trung ương, cấp không có chức năng quyết định kỷ luật theo Quyết định 30-QĐ/TW, là việc vi phạm điều lệ đảng, và kỷ luật đảng.
Chính vì vậy, sợ bức thư này đến tay các ủy viên trung ương, Ban bí thư đã phải ra một thông báo khẩn cấp, yêu cầu tất cả những ủy viên trung ương nếu nhận được phong bì này thì không được mở mà gửi ngay về Ban bí thư.
Thông báo khẩn cấp, yêu cầu tất cả những ủy viên trung ương nếu nhận được phong bì này thì không được mở mà gửi ngay về Ban bí thư.
Việc vi phạm Quyết định trung ương của cả tập thể thường vụ đảng ủy Thành phố Hồ Chí Minh là một việc vi phạm kỷ luật tập thể hết sức nghiêm trọng.
Nó cho thấy mấy vấn đề :
- Nếu là việc sơ xuất chưa quán triệt nội dung tinh thần của Quyết định 30-QĐ/TW thì Ban thường vụ Thành ủy phải kiểm điểm tập thể, báo cáo về Ban bí thư và xin rút đơn kiến nghị nói trên.
- Nếu không do sơ xuất thì đây là việc bất tuân tập thể, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh bất tín nhiệm Ủy ban kiểm tra trung ương, bất chấp Nghị quyết trung ương, bất tín nhiệm Thường trực Ban bí thư, bao gồm cả Tổng bí thư.
- Hiện tượng "bất tuân dân sự" này là của riêng Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh, hay chỉ là bề nổi của tảng băng ?
- Tư tưởng cát cứ của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh được đồn đại lâu nay là có thật ?
Suốt thời gian 5 năm làm chủ tịch, 9 năm làm bí thư, ông Lê Thanh Hải đã biến đảng ủy Thành Hồ thành một thứ hội kín, bao bọc che chắn nhau chống lại mọi tác động từ bên ngoài. Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh vẫn được mệnh danh là một thứ Bunker bê tông cốt thép.
Ông Nguyễn Tấn Dũng ba lần bảy lượt cài người thân tín, thâm nhập công phá đều thất bại. Đến ngay cả cậu con trưởng, cắm vào trường Đại học kiến trúc Sài Gòn với ý định cơ cấu vào Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố, nhưng bị ông Hải cự tuyệt. Nguyễn Thanh Nghị không vào được Ban chấp hành Thành ủy, không có tên đi dự Đại hội Đảng toàn quốc, đồng nghĩa với việc không thể vào Trung ương, buộc ông Dũng phải nuốt hận nhờ tay chân thân tín khác, đi bằng con đường khác.
Nguyễn Khắc Định, Phó chánh Văn phòng chính phủ, người chấp bút tất cả các diễn văn nội ngoại của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng suốt 7 năm, được "luân chuyển" vào Thành phố với ý định tiếp quản vị trí Phó bí thư Thành ủy khi Nguyễn Văn Đua nghỉ hưu, nhưng bị bật trở lại Văn phòng chính phủ cùng với ông Lê Mạnh Hà, con trai Lê Đức Anh, vốn được ông Dũng cài vào từ 5 năm trước, nhưng bị ông Hải bọc kín, cô lập, không phát triển được. Và có một nguyên tắc là nếu không "lên" được thì phải "ra" hoặc "đi".
Bộ chính trị điều một lúc cả Võ Văn Thưởng và Nguyễn Thành Phong về làm Phó bí thư từ tháng 4/2015, chuẩn bị cho Đại hội X của thành phố vào tháng 10/2015, nhưng Võ Văn Thưởng vẫn bị đẩy ra, vì không đủ phiếu bầu. Thành phố luôn dị ứng với bên ngoài, mặc dù Võ Văn Thưởng vốn từ thành phố đi ra.
Người ta đã biết từ rất lâu rằng, ở Thành phố Hồ Chí Minh, kể cả khi nội bộ đang có việc đâm chém nhau, nếu Trung ương tìm cách can thiệp thì họ sẽ co cụm lại thành khối, đánh bật những phần tử đến từ bên ngoài, rồi sau mới xử nhau. Ở đây có một nguyên tắc cứng là không bao giờ được phép tiết lộ nội tình. Kẻ để lộ nội tình, vi phạm quy tắc chống ngoại nhập, lập tức bị loại.
Đinh La Thăng thời kỳ mới vào, chưa biết gì về quy tắc sắt thép này, nên hung hăng, múa may ầm ĩ, không hợp với phong cách "anh Hai Sài Gòn". Lâu dần hiểu luật chơi, gần đây mới trở nên ít ồn ào, thậm chí còn "kiệm lời" nữa.
Nhưng khi đã được nhập cuộc, ông Đinh La Thăng trở thành tài sản chung, Trung ương không được phép động tới. Tuy vậy, mặc dù chắc chắn có chỉ đạo của "anh Hai" Lê Thanh Hải, phản ứng lần này có thể đã phạm sai lầm, có lẽ vì "anh Hai" không còn trong Trung ương, nên cái Quyết định 30-QĐ/TW kia đã bị thay mà "anh Hai" không biết ?!
Cho dù có sơ xuất thì chẳng lẽ 15 ủy viên thường vụ, tất cả đều cho rằng ông Đinh La Thăng không có tội ? 7 tỷ đô lúc nhậm chức còn 1,9 tỷ khi rời đi, hơn 5 tỷ đô thất thoát chỉ trong hai năm, là không có tội ?
Thành ủy Sài Gòn không thể không biết số tiền này đi đâu, bởi vì "luật lại quả 2%" ra đời từ Sài Gòn vào khoảng năm 2006 rồi mới lan ra cả nước. Hơn 5 tỷ đô giải ngân từ két PVN sẽ có bao nhiêu tiền quay lại cho ông NguyễnTấn Dũng, ông Vũ Huy Hoàng và ông Đinh La Thăng, qua tay ông Trịnh Xuân Thanh và ông Vũ Đức Thuận ? Nếu ông Trịnh Xuân Thanh có biệt thự triệu đô trên đỉnh Ba Vì, biệt thự triệu euros ở Berlin thì ông Thăng phải có những tài sản tương tự, nhưng ở đâu ?
Cho nên, dù Thường vụ Sài Gòn có kiến nghị xin miễn, ông Đinh La Thăng nhất định không thoát được kỷ luật. Nhưng Bộ chính trị, Ban bí thư đối diện với một vấn đề quá phức tạp.
Kỷ luật tập thể, hay bỏ qua ?
Với 20% tổng thu nhập quốc dân, 35% tổng vốn đầu tư toàn quốc , 31% tổng thu ngân sách, Trung ương sẽ phải xử sự như thế nào với một đảng bộ như vậy ? Chính trong tiền lương, tiền thưởng, tiền bồi dưỡng hàng tháng của bộ máy của Trung ương đảng, của Ban bí thư, có 1/3 đến từ tiền nộp ngân sách của Sài Gòn. Rõ ràng, thành phố có thể không cần trung ương, chứ trung ương không thể không cần thành phố.
Đảng bộ Thành phố kiến nghị Trung ương phê duyệt Cơ chế đặc khu, chính quyền đô thị đặc biệt, Trung ương vốn đã sợ thành phố cát cứ, bây giờ đòi tăng quyền tự chủ, dẫu có đúng và cần, cũng không thể chấp nhận, nhưng cũng không thể từ chối, chỉ có thể cho từng chút một, không ngay lập tức.
Người ta nhớ lại, hôm chia tay ông Thưởng ra Hà Nội nhậm chức Trưởng ban Tuyên giáo trung ương, ông Lê Thanh Hải đã không kìm nén được xúc động, bật khóc và nghẹn giọng : "Em là người con ưu tú, tiêu biểu của Đảng bộ và nhân dân thành phố. Thành phố rất tự hào về em".
Muốn hiểu đúng, người ta phải dịch nghĩa câu nói của ông như thế này : "em là con ta, đứa con cưng nhất của ta, ta đã hy vọng ở em, nhưng em đã rời ta, con ngựa thành Troy. Đó là sự đau đớn nhất trong lòng ta, cũng là sự oán hận lớn nhất của ta".
Cho nên, nếu phải thay ông Đinh La Thăng, Bộ chính trị sẽ gặp lại khó khăn trước đây.
Ông Thưởng là giải pháp hoàn hảo, nhưng nếu bóng của ông Lê Thanh Hải vẫn quanh quẩn đâu đó, thì ông Thưởng sẽ khó qua cửa, vì nếu trước đây đã không chấp nhận, bây giờ, ông Thưởng bị cho là đã Hà Nội hóa, Trung ương hóa thì càng ít khả năng được chấp nhận. Ngược lại, ngay cả khi ông Thưởng được chấp nhận, khả năng bị vô hiệu hóa hay Sài Gòn hóa, như dạng ông Nguyễn Thành Phong, hay ngay chính ông Đinh La Thăng, cũng có thể xảy ra. Nghĩa là trước sau, Trung ương cũng không thể quản được Sài Gòn.
Trên góc nhìn khác, hiện tượng bất tuân Trung ương của Đảng bộ Sài Gòn chứa đựng bản chất bất tín nhiệm Bộ chính trị của Đảng bộ cơ sở, nếu không phải chỉ ở Đảng bộ Sài Gòn, thì khủng hoảng chia rẽ đã tới mức tan rã của toàn hệ thống. Tất cả các Đảng bộ địa phương đều bất tín nhiệm Ban bí thư ? Các quyết định của Ban bí thư sẽ không tự động có hiệu lực ?
Đảng bộ Sài Gòn, đầu tầu kinh tế cả nước, nơi cọ sát từng ngày với năng lực cạnh tranh quốc tế, nơi mâu thuẫn giữa nhu cầu phát triển và nhu cầu thích ứng của thể chế chính trị luôn bộc lộ lớn nhất và gay gắt nhất. Chính ở đây, đòi hỏi bứt phá, giải phóng khỏi những tư duy giáo điều, lạc hậu, cản trở tiến bộ, là động lực đẩy Đảng bộ Sài Gòn tách xa dần lối mòn tư duy của Trung ương, đặc biệt là của Tổng bí thư. Sức ép của mâu thuẫn giữa tăng trưởng với tư duy giáo điều sẽ buộc Đảng bộ Sài Gòn thành nhân tố cách mạng.
Con sóng ngầm từ Sài Gòn đang mở màn sự tan rã không có gì cản được. Hãy nhìn xem toàn cảnh Việt Nam. Nông dân và những cuộc bùng nổ ruộng đất sẽ tiếp tục với trung tâm từ đồng bằng bắc bộ. Formosa sẽ là rốn của vùng lũ miền Trung, công nhân sẽ tiếp tục đốt cháy nhà máy công xưởng Tàu từ khu vực miền Nam. Phong trào tự chủ và tự do tín ngưỡng của đồng bào Công giáo, Phật tử, dân tộc thiểu số Tây nguyên sẽ tiếp tục lan rộng trên cả nước. Tổng biểu tình tuy không rầm rộ nhưng không tắt, âm thầm chờ lửa, sẽ bùng lên bất cứ lúc nào. Ban bí thư và Bộ chính trị bị cô lập, mất tín nhiệm, mất khả năng kiểm soát.
Nếu sự tan rã của Đảng cộng sản đang là hiện tượng có thật, thì một biểu hiện gắn liền với nó có tính quy luật là hiện tượng tập quyền của bộ máy lãnh đạo. Sự hoang mang, hoảng sợ sẽ đẩy đảng tới độc tài.
Chúng ta vừa nhắc đến một hiện tượng tập quyền thông qua tiểu xảo, như động tác giành quyền kỷ luật đảng viên của Ban bí thư bằng cách sửa Quyết định 46-QĐ/TW năm 2011 thành Quyết định 30-QĐ/TW năm 2016 một cách mập mờ. Đó là phương pháp "biển thủ" quyền lực một cách vụng trộm. Cũng là một sự "sa đọa, suy thoái đạo đức".
Chúng ta sẽ chứng kiến cuộc vận động nhất thể hóa sắp tới, tại Hội nghị trung ương 6 vào cuối năm. Đảng sẽ tràn sang nắm Chính phủ. Khi không thể kiểm soát được bằng các biện pháp thông thường, ít nhiều được che đậy bằng dân chủ hình thức, việc tập trung quyền lực theo hướng độc tài là xu hướng không thể tránh khỏi.
Ở Trung Quốc, việc tập quyền hóa đã thực hiện từ hơn 20 năm, vì một thực tế là đất nước Trung Quốc quá rộng lớn và tập quán độc lập gần như tự trị của các địa phương có nguồn gốc từ khoảng cách địa lý là đặc điểm truyền thống nền chính trị Trung Quốc. Mức độ tập quyền đạt tới mức cao độ hiện nay dưới tay Tập Cận Bình có nhu cầu từ công cuộc "đập hổ diệt ruồi", nguồn gốc sự phân rã trong đảng.
Những hình ảnh của Trung Quốc có thể lặp lại trên đất Việt Nam, vì lịch sử đã chứng minh Đảng cộng sản Việt Nam chưa bao giờ làm được gì trước và khác Trung Quốc.
Tham vọng chia quyền cai trị thế giới với Mỹ, Tập Cận Bình tất yếu tiến hành dân chủ hóa Trung Quốc theo mô hình dân chủ đa nguyên phổ cập. Thủ tướng Úc đã nói với Tập Cận Bình tại Singapore : "Trung Quốc không thể dẫn dắt Châu Á, vì Trung Quốc không phải là quốc gia dân chủ".
Tuy nhiên, ông Tập chỉ mới bắt đầu những bước khởi động kín đáo. Vì vậy, chắc chắn, Đảng cộng sản Việt Nam cũng sẽ dân chủ hóa xã hội Việt Nam, nhưng có thể phải mười năm sau.
Đảng cộng sản Trung Quốc với 86,7 triệu đảng viên, gấp 10 lần số đảng viên cộng sản trên toàn bộ phần còn lại của thế giới, nếu còn tôn thờ chủ nghĩa cộng sản, thì đương nhiên Trung Quốc nắm vai trò lãnh đạo phong trào cộng sản thế giới. Nhưng từ năm 1976, Đặng Tiểu Bình đã tuyên bố, "mèo trắng, mèo đen, mèo nào cũng được miễn là bắt được chuột". Giang Trạch Dân đưa ra thuyết "Ba đại diện" xóa bỏ khái niệm giai cấp và đấu tranh giai cấp, cho phép kết nạp chủ doanh nghiệp tư nhân vào đảng.
Về thực chất, Đảng cộng sản Trung Quốc đã từ lâu không còn là đảng cộng sản mác-xít. Mục đích của Đảng cộng sản Trung quốc là đưa Trung Quốc lên vị trí siêu cường, chia sẻ quyền cai trị thế giới với Mỹ và vượt Mỹ, bất phân biệt ý thức hệ tư tưởng.
Trong khi đó, trong Bộ chính trị đĐảng cộng sản Việt Nam, nhiều kẻ từng ấp ủ mơ ước đưa Đảng cộng sản Việt Nam vào vị trí đứng đầu, dẫn dắt phong trào cộng sản quốc tế. Trong những cái đầu bệnh tật này, có cựu Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh và đương kim Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Thế đấy, biết mười mươi rằng sớm hay muộn cũng phải dân chủ hóa bằng cách tạo ra nền chính trị đa đảng cạnh tranh, nhưng những cái đầu cố thủ kỳ lạ trong Bộ chính trị vẫn cố níu kéo bằng được, cho đến khi không thể níu kéo được nữa. Đến lúc, không chịu được, người ta sẽ phải lôi những cái đầu điên ấy đi. Thế gọi là lú lẫn hay là "lừa ưa nặng".
Những con sóng ngầm từ Sài Gòn có thể bắt đầu làm cho biển động.
Paris, 05/05/2017
Bùi Quang Vơm
