Cách đây vài ngày, không ai có thể nghĩ được chế độ độc tài al Assad lại có thể sụp đổ nhanh như thế. Một số nhà báo có tiếng tăm ở ngay tại hiện trường cũng thổ lộ là họ cũng không ngờ. Thứ Năm 05/12/2024, Tổng thống Thổ, một trong những tác nhân ủng hộ của cuộc tấn công này còn kêu gọi Bachar al Assad khẩn cấp tìm ra một giải pháp chính trị cho Syria theo nghị quyết 2254 của Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc. Nước Nga thì kêu gọi tái lập trật tự hiến định mở đường cho một thỏa thuận chính trị…
Quân nổi dậy reo hò chiến thắng giữa thủ đô Damscus - Ảnh minh họa
Thùng rỗng kêu to, nhiều khi cũng có tác dụng. Sau khi bị thất bại ở Aleppo, Idlib, Hama, Homs, chính quyền al Assad vẫn tuyên bố là tuyến phòng thủ Damascus đã được củng có từ nhiều năm nay, là bất khả xâm phạm… Do vậy, hầu như tất cả mọi người vẫn tin là chưa sập ngay được.
Tuy nhiên, theo thiển nghĩ của người viết, vận mệnh của al Assad đã được định đoạt từ ngày 24/02/2014, ngày mà Putin đã khởi động cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine. Một yếu tố tình cờ cũng vô cùng quan trọng nữa, một nước tính ngu xuẩn của quân khủng bố Hamas đã đẩy cả khối độc tài vào tình trạng thảm hại hiện nay : ngày 07/10/2023, quân khủng bố Hamas ở dải Gaza bất ngờ tấn công tàn sát người Israel và bắt nhiều con tin. Quá giận dữ, Israel đã tấn công Gaza, càn quét truy đuổi quân khủng bố Hamas (mức độ tàn bạo của Israel trong cuộc tấn công này là chủ đề khác, không nói đến ở đây). Một số nước và lực lượng ủng hộ Hamas như Iran, Hezbollah… cũng nhân dịp này bị Israel đánh cho tơi tả luôn và họ cũng chính là các lực lượng ủng hộ al Assad.
Ban đầu mọi người nghĩ rằng cuộc tấn công của Hamas là có lợi cho cuộc xâm lược của Nga, nhưng cho đến nay thì chúng ta lại thấy nó rất có hại cho Nga.
Bản đồ những căn cứ quân sự của Nga tại Syria
Ai có thể ngờ rằng, lợi dụng lúc Nga đang quá mệt mỏi ở Ukraine, trong khi Hamas, Hezbollah, Iran chỉ mong Israel thôi không đánh nữa vì đã bị thiệt hại quá nhiều, các lực lượng chống đối al Assad - chỉ với chục ngàn quân với những trang bị khiêm nhường - đã đánh chiếm Aleppo, thành phố lớn thứ hai của Syria, một cách dễ dàng. Không còn được đồng minh (Hezbollah và Iran) hỗ trợ, quân đội của al Assad đã tan rã giống hệt như quân đội của Iraq trước sức tấn công của Mỹ.
Thực ra lực lượng của quân nổi dậy không có mạnh và không đông bằng quân chính quy al Assad, nhưng đó là một đội quân rệu rã, hoàn toàn không có tinh thần chiến đấu, quen với tham nhũng. Cách đây vài ngày al Assad quyết định tăng gấp đôi tiền lương cho lính nhưng cũng chẳng có tác dụng gì. Lính của al Assad lũ lượt bỏ ra đầu hàng. Trang bị chiến tranh do Nga cung cấp rơi hết vào tay quân nổi dây, trong đó có cả trực thăng và hàng chục xe tăng T72. Họ đã dùng chính những chiến lợi phẩm này để đánh đuổi quân al Assad và tiến về Damascus. Trước sự tiến quân vũ bão này, Nga không còn có lực lượng để phản ứng nữa, chỉ ném vài quả bom, trong đó có vụ định phá một chiếc cầu trên sông Oronte cách Homs 24 km để chặn đường tiến quân của đối phương.
Một nguyên nhân rất cơ bản nữa khiến sự sụp đổ nhanh đến mức không ai dám nghĩ tới đó là tất cả không quân, thủy quân, bộ binh Nga cũng được lệnh "tùy nghi di tản". Với tốc độ truyền tin ngày nay, tất cả các lính tráng của al Assad biết hết mọi thông tin này. Rồi đến lúc họ biết nốt tin al Assad đã chạy trốn thì hỏi còn đánh đấm gì nữa. Quân nổi dậy cứ thẳng tiến vào dinh tổng thống al Assad bằng cả "taxi". Sau đó, dân tình cũng xông vào đó hôi của, đốt phá. Đại sứ quán Iran cũng chung số phận. Tượng đài bố con nhà al Assad bị lật đổ, kéo lê trên đường phố.
Cả gia đình Bachar al Assad đã đến Moskva ti nạn
Hôm nay, người ta đã biết rõ hơn về việc chạy trốn của al Assad. Cách đây hơn một tuần, cả gia đình al Assad đã chạy sang Moskva. Cuối cùng, chế độ al Assad đã sụp đổ từ bên trong, mạnh ai nấy chạy. al Assad cũng bỏ của chạy lấy người, bỏ lại lâu đài, dinh thự và hàng chục xe sưu tầm sang trọng. al Assad đã chuẩn bị hết cho cuộc chạy trốn này, đã mua khoảng 20 căn hộ với giá 40 triệu dô la Mỹ trong các thành phố lớn của Nga, như Moskva và saint Peterburg.
Ấn tượng nhất đối với tôi khi xem các phóng sự là cảnh mở cửa nhà tù (Phóng thích toàn bộ tù nhân là một chuyện khác, không bàn ở đây). Chế độ độc tài al Assad là một chế độ khủng khiếp nhất của thời đại này, còn trên tài cả chủ nhân của nó là Putin. Khi người ta vào mở cửa nhà tù, rất nhiều tù nhân sợ hãi không dám ra. Nhiều người tưởng trong mơ. Quân nổi dậy phải luôn mồm nói : "Đừng sợ, đừng sợ, chúng tôi vào đây giải phóng các anh chị em, ra đi, ra đi". Trong tù có rất nhiều phụ nữ và trẻ em…
Tương lai của Syria vẫn còn là một ẩn số. Đất nước này đã trải qua một thời kỳ độc tài khủng khiếp, nội chiến rất điêu tàn, 5 triệu người bỏ nước ra đi, ngày hôm qua tôi còn đọc được ở đâu đó con số 10 triệu. Hiện nay, đất nước lại được giải phóng bởi nhiều lực lượng khác nhau, nhưng lực lượng chính lại là HTS (Tổ chức giải phóng Levant, Hayat Tahrir al-Sham) mà người đứng đầu hiện nay là Abu Mohammad al Julani (tên thật là Amed Hussein al Shara, 42 tuổi), đã từng chiến đấu cho tổ chức Nhà nước Hồi giáo ở Iraq, đã từng bị Mỹ bắt và bỏ tù… Nhưng gần đây, al Julani đã đoạn tuyệt với al Qaeda… đã có một bộ mặt sạch sẽ hơn và cũng đang muốn tỏ ra với phương Tây là có một bộ mặt sạch sẽ. Thực tế trong những ngày đánh nhau vừa qua, lực lượng HTS cũng chưa hề có hành động biểu hiện là một lực lượng khủng bố, không có các hành động trả thù, giết người vô cớ, không có lộn xộn… Nói chung, các thành phố mà họ đã chiếm lĩnh đều yên bình.
Cho đến hôm nay, Syria vẫn bị "chiếm đóng" bởi nhiều lực lượng khác nhau (xem bản đồ : mầu khác nhau của các lực lượng khác nhau).
Bản đồ phân bổ những chống đối chế độ al Assad tại Syria
Tương lai quan hệ của Syria với các nước cũng là một ẩn số lớn. Biden hay Trump đều nói là không quan tâm và không muốn dây vào, nhưng nói và làm lại là hai chuyện khác nhau. Bằng nhiều kênh thông tin khác nhau, Mỹ vẫn cảnh báo HTS không được liên minh với Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (mầu đen trên bản đồ). HTS cũng không hề tuyên bố đoạn tuyệt với Nga… Có thể đây là một chính sách ngoại giao khôn ngoan : Khi còn non nớt thì tạm thời không gây sự gì với ai. Tại Syria, Nga có 2 căn cứ quân sự chiến lược cực kỳ quan trọng, đó là cửa ra vào Địa Trung Hải và đầu cầu sang Châu Phi. Nga vẫn đang hy vọng có thể có hợp đồng mới với các chủ nhân mới, mặc dù trước đây một vày ngày các chủ nhân mới này là kẻ thù của Nga, vẫn bị Nga gọi là quân khủng bố. Phải thay ngựa giữa đường, Putin không thể làm gì được hơn. Vấn đề là có còn sức mà làm không và các chủ nhân mới có muốn không ? Truyền thông Nga đã chính thức thông báo gia đình al Assad đã tới Moskva và đã được Putin cho tỵ nạn.
Một số bạn cuồng Putin vẫn tin là Nga sẽ trở lại và sẽ lại còn mạnh hơn xưa. Đợi đấy.
Tóm lại, chính vì xâm lược Ukraine, Putin đã làm cho chế độ al Assad sụp đổ, làm tan tành mọi cố gắng và tiền của Nga, làm thất bại chính sách toàn cầu của Nga, là một lợi thế mà thượng đế dành cho Ukraine vào một thời điểm quan trọng.
Thất bại của al Assad một lần nữa là một bài học cho các chế độ độc tài : Ác như thế mà vẫn sụp đổ với "tốc độ ánh sáng". Tượng đài xây nhiều như thế, to như thế, tốn tiền như thế rồi cũng sẽ đến ngày nhân dân đứng lên giật đổ hết và kéo lê trên đường. Thắng lợi của những người đang làm chủ Syria hôm nay cũng là một bài học cho người dân của các nước có chế độ độc tài : Muốn có tự do chỉ có một con đường duy nhất là đấu tranh, đấu tranh có tổ chức. Tùy theo hoàn cảnh của từng nước, đấu tranh không có nghĩa là phải cầm súng…
Người Syria thành công ngày hôm nay, nhưng họ đã có hàng trăm ngàn người hy sinh và đấu tranh không mệt mỏi từ hơn nửa thế kỷ. Họ rất dũng cảm.
Hoàng Quốc Dũng
(09/12/2024)