Lâu lắm mới bắt gặp một tập thơ chan chứa ưu tư số phận cá nhân và dân tộc, đất nước và lịch sử, lại mang hơi thở đương đại, đàng hoàng đứng đắn như tập Phồn sinh của Nguyễn Linh Khiếu, Phó Giáo sư Tiến sĩ triết học. Anh là tác giả 6 tập thơ và một số công trình triết học, xã hội học, hiện sống ở Hà Nội.
Phồn sinh gồm 120 khúc, dày gần 700 trang cỡ 15x23.
Nếu bản thảo không gặp được biên tập viên Tạ Duy Anh tác giả tiểu thuyết Mối Chúa lừng danh thì không thể xuất bản ở Nhà xuất bản Hội nhà văn được.
Bản thảo lại phải che giấu khéo đừng để cho ông HT "trùm thủ lĩnh của 4 vạn chiến sĩ canh giữ mặt trận tư tưởng văn hóa" biết được. Mặc cho ông ta hân hoan với việc"chúng ta vẫn được nhà nước nuôi", cuốn sách cứ tái bản lần 1 vào cuối năm 2018. (May mà xuất bản trót lọt năm 2002, năm nay mới tái bản được). Tái bản thơ bây giờ là chuyện hiếm. Sau đó những khúc thơ tâm đắc được gõ và truyền trên mạng xã hội.
Phồn sinh gồm 120 khúc, dày gần 700 trang cỡ 15x23. Nhà triết học làm thơ về dân tộc Việt, đất nước, lịch sử và thời đại, thân phận cá nhân và cộng đồng. Đúng như cốt cách một triết gia nhập cuộc. Thi pháp của anh là triền miên suy ngẫm theo từng chủ đề cụ thể rõ ràng, được diễn đạt bằng thơ văn xuôi và tận dụng ngữ âm trầm bổng, chan chứa hình ảnh ẩn dụ, ưa dùng điệp từ, điệp ngữ, điệp khúc. Vậy đúng là hình thức thơ rồi, không thể khác. Còn về nội dung tư tưởng thì xin tùy bạn đọc cảm nhận
Vài chục năm qua, nước ta cơ hồ đang tự chuyển biến thành "vương quốc thơ". Ấy là nhìn vào thơ đăng báo, thơ blog, thơ mạng xã hội, thơ tự xuất bản, nhan nhản, chỉ thiếu vắng mỗi lý tưởng. Dưới ngọn cờ phất lên của trùm hội Hữu Thỉnh tuyên ngôn "Hội văn nghệ chúng ta với 4 vạn chiến sĩ canh giữ mặt trận tư tưởng văn hóa" nhưng gần 1000 hội viên văn thơ không ai lên tiếng hò reo hưởng ứng tuyên ngôn ấy nữa. Trong không khí đó, tập thơ Phồn sinh lẳng lặng ra đời, len lỏi vào tâm trí bạn đọc, không quảng cáo và giải thưởng.
"Phồn sinh" nghĩa là cuộc sống phong phú, nhiều, đầy, đông đúc, nhung nhúc, đàn lũ. Tùy theo cách dùng từ này trong văn cảnh sẽ hàm nghĩa tích cực.
Trường ca đương đại của Nguyễn Linh Khiếu là kiểu suy tư triền miên có vẻ tản mạn, dàn trải nhiều chủ đề
Nhà thơ gọi Phồn sinh là "trường ca". Khác với trường ca cổ đại và trung đại xoay quanh một sự cố lớn của đất nước và một số nhân vật tiêu biểu diễn ra trong một giai đoạn, trường ca đương đại của Nguyễn Linh Khiếu là kiểu suy tư triền miên có vẻ tản mạn, dàn trải nhiều chủ đề. Cốt lõi của tập thơ là…"Phồn sinh". Là đất nước Việt Nam nhiều nghìn năm lịch sử khi âm ỉ, khi sôi trào một cuộc sống phong phú, trăn trở, vô thường. Nói đầy đủ là Việt Nam phồn sinh. Đó là tư tưởng lạc quan của nhà thơ trong tình cảnh đất nước ngổn ngang trăm mối tơ vò.
Dịp này xin giới thiệu trích hai Khúc 63 và Khúc 81.
Tôi tạm đặt tựa đề phụ cho Khúc 63 là "Chế độ độc tài", Khúc 81 xin tạm gọi "Nhà thông thái và kẻ độc tài". Hai khúc này tuy cách xa nhau về số thứ tự nhưng cùng một tâm tư trăn trở.
Ai đó muốn bắt bẻ Phồn sinh, liệu có dám nhận mình là "kẻ độc tài" bị nhà thơ xúc phạm tổn hại danh dự không nhỉ ?
Khúc 63
Thành quả tất yếu của cái ác là chế độ độc tài,
thành quả của chế độ độc tài là toàn trị,
thành quả của chế độ toàn trị là những núi xương những sông máu.
Trong chế độ độc tài
phương thức tồn tại duy nhất là trở thành cái ác
tất cả đàn ông đàn bà nam thanh nữ tú thiếu niên nhi đồng ông già bà lão lũ lượt trở thành ác nhân.
mọi động vật lũ lượt trở thành ác thú
mọi thực vật lũ lượt trở thành ác mộc
mọi chim muông lũ lượt trở thành ác điểu
(…)
Trong chế độ độc tài
phương thức tồn tại duy nhất là giả dối
Bạn có biết giả dối không
rất có khả năng đó là sở trường
(…)
bạn sẽ thành công, bạn sẽ giầu có, bạn sẽ trở thành chỉ huy, bạn sẽ trở thành thủ trưởng, bạn sẽ thành lãnh tụ, bạn sẽ trở thành đức vua, bạn sẽ thành chúa trời, bạn sẽ thành anh hùng thời đại, bạn sẽ thành thần tượng cho tất cả mọi người ngưỡng mộ.
Trong chế độ độc tài
bạn có biết giả dối không
đó là bẩn thỉu thấp hèn mông muội ma quỷ không thể nào chấp nhận được
bất hạnh
Bạn ơi, bạn đã hết cơ hội sinh sống trên quê hương xứ sở của mình
bạn đã hết cơ hội tồn tại trong thời đại của mình
bạn đã hết cơ hội tồn tại trong thế giới này
bạn sẽ bị khủng bố, sẽ bị đàn áp, sẽ bị truy nã, sẽ bị bắt bớ, sẽ bị biệt giam hoặc bạn sẽ phải chui lủi lẩn trốn trong rừng rậm hoặc lênh đênh biển khơi làm thuyền nhân tìm đường sống sót.
(…)
Khi chân lí nằm trong tay một người, mạng sống muôn người đã bị tuyên án
khi quyền lực nằm trong tay một người, đời sống mang khuôn mặt cái ác
khi một dân tộc chỉ mang tên một người, dân tộc ấy đã bị cái ác hoàn toàn khuất phục
khi niềm tin đặt vào một con người, cái ác đã trị vì tột đỉnh
cái ác trở thành thần tượng
cái ác trở thành chuẩn mực
cái ác trở thành khuôn mẫu
cái ác trở thành cảm hứng thi ca
cái ác trở thành xác tín tôn giáo
cái ác trở thành đối tượng nghiên cứu
cái ác trở thành khách thể suy tư
cái ác trở thành ngọn nguồn sáng tạo
(…)
Khúc 81
"Nhà thông thái và kẻ độc tài"
Sự thông thái bao giờ cũng là kẻ thù của đám đông
sự thông thái bao giờ cũng là kẻ thù của nhà cầm quyền
không có đế chế nào chấp nhận sự tồn tại của các nhà thông thái
không có chính quyền nào chấp nhận sống chung cùng các nhà thông thái
không có kẻ độc tài nào chịu đựng nổi khuôn mặt của nhà thông thái
(…)
Các nhà thông thái bao giờ cũng phải sống cuộc đời vô cùng tăm tối bần hàn đắng cay tang thương nhục nhã, cùng quẫn, khốn khổ, hiểm nguy
(…)
Sự thông thái đối với nhân loại là vô giá
sự thông thái là tai họa đối với mỗi cá nhân
không có nhà lãnh đạo nào chấp nhận một nhà thơ
không có lãnh tụ nào chấp nhận một triết gia
không có lãnh tụ nào chấp nhận được sự thông thái
(…)
Ngu dốt là mảnh đất mỡ màu để những kẻ độc tài gặt hái những mùa đầu lâu xương sọ
Ngu dốt là mảnh đất mỡ màu để những kẻ độc tài thu hoạch những mùa xương máu tim gan
Đó chính là căn nguyên triết gia muôn đời khốn cùng trong thời đại của mình
trong thời đại độc tài
trong thời đại toàn trị
trong thời đại chuyên quyền
trong thời đại độc đoán
trong thời đại gia đình trị
trong thời đại cha truyền con nối
trong thời đại của hung thần
trong thời đại của những kẻ lưu manh, những kẻ dối trá, những kẻ vô học những kẻ bạo chúa trở thành lãnh tụ.
Khốn nạn thay những nhà thông thái
khốn nạn thay những triết gia
khốn nạn thay những nhà khoa học
khốn nạn thay những thi nhân
khốn nạn thay những nghệ sĩ
khốn nạn thay những người tử tế
khốn nạn thay những người đàng hoàng
tất cả bị ném đá đến chết
tất cả bị ném cứt đến chết
tất cả bị ném huân chương, huy chương, huy hiệu, bằng khen, giấy khen, thư khen đến chết.
tất cả sẽ được phong tặng danh hiệu chức tước, chức vụ, chức danh, nghệ danh, học hàm học vị đến chết
tất cả được nêu gương được ghi danh được ghi tên vào từ điển, vào sách giáo khoa, được đặt tên đường đến chết
Tất cả bị theo dõi/tất cả bị săn lùng/tất cả bị truy nã
tất cả bị bắt giữ/tất cả bị tra tấn
(…)
Tất cả bị hành hình với muôn vàn nguyên nhân, với muôn vàn kiểu dáng, với muôn vàn hình thái, với muôn vàn địa hình, với muôn vàn thời tiết.
Trong chế độ độc tài
thời đại cái ác trị vì, cái ác thống trị, cái ác là chủ nhân
những thiên tài tuyệt vọng
những thiên tài cùng đường
những thiên tài chỉ còn lựa chọn duy nhất là cái chết
muốn sống sót anh dứt khoát không được ẩn trong rừng chúng sẽ đốt,
muốn sống sót anh dứt khoát không được lẩn trốn trong các đô thị,
chúng sẽ hủy diệt phố phường
muốn sống sót anh dứt khoát không được lẩn trốn ở làng quê,
chúng sẽ san phẳng mọi ngôi làng
(…)
Muốn sống sót chỉ còn cách duy nhất là anh phải thành ác nhân, phải hân hoan vui vầy nhảy múa hát ca cùng những ác nhân, những kẻ độc tài, những bạo chúa, những kẻ phát xít, những lũ quân phiệt, những tử thần
Không có lẩn trốn nào tối ưu hơn lẩn trốn chính trong đội ngũ của những ác nhân
Không có cách ở ẩn nào tuyệt vời hơn là ẩn giữa triều đình
trong thời đại cái ác trị vì, cái ác thống trị.
Không có ở đâu an toàn bằng sống trong hàng ngũ của những ác nhân
Phải sống như ác nhân, thức ngủ như ác nhân, đi đứng như ác nhân nằm ngồi như ác nhân, chạy nhảy như ác nhân, ăn uống như ác nhân, làm lụng như ác nhân, khóc cười như ác nhân, yêu đương như ác nhân, liếm láp như ác nhân, giao cấu như ác nhân, hiếp đáp như ác nhân, làm tình như ác nhân, nói năng như ác nhân, hát hò như ác nhân, gào thét như ác nhân, buồn vui như ác nhân, sướng khổ như ác nhân, xúc động như ác nhân.