Nguồn gốc, bản chất và hậu quả của cơn giận
Bạo lực bắt nguồn từ sự bất ổn của cảm xúc và sự mất khả năng kiềm chế bản thân. Tuy vậy, cảm xúc tiêu cực như giận dữ có logic riêng của mình. Trong thời cổ đại, tổ tiên của loài người phát triển cảm xúc như một cơ chế tự động để xúc tác phản ứng. Trước một con hổ dữ, người đi săn không thể đứng đực ra để suy diễn về lối thoát, hay các viễn cảnh xảy đến khi ông ta đứng yên. Mắt phải mở to, tim đập nhanh, thở dốc, tập trung cao độ để gia tăng tốc độ phản ứng trước hiểm họa. Từ đó mà người cổ đại phát triển cảm xúc tiêu cực như cơn giận. Mục đích của cơn giận là để bảo đảm khả năng sinh tồn.
Ở người Việt Nam hiện đại, cơn giận trở thành trạng thái thường xuyên, gây phản tác dụng. Có 2 lý do :
- Thời tiết nóng bức, môi trường ô nhiễm khiến cơ thể mệt mỏi, đờ đẫn, giảm thiểu khả năng quản lý cảm xúc.
- Xã hội tôn thờ bạo lực khiến tâm lý người Việt luôn trong trạng thái cảnh giác, đề phòng, sợ hãi. Dẫn đến sự sẵn sàng kích phát cơn giận để tự vệ.
Cơn giận là một dấu chỉ tốt, nhưng hành động trong cơn giận dữ luôn sai.
Trong xã hội văn minh, bạo lực chỉ là cơ chế đề phòng và có 1% khả năng cần đến trong đời sống thường nhật, thường là để tự vệ trước kẻ cướp. Vì thiếu sự giáo dục đúng đắn, và vì xã hội Việt Nam quá bất ổn, mà đa số người Việt giữ tâm lý đề phòng, cảnh giác rất cao khi sinh hoạt cộng đồng.
Đa số thường hành xử cảm tính khi giận dữ. Giận ai là vùng tới đập phá, mắng chửi, đánh đập, khủng bố tinh thần. Điều này là phản văn minh, và gây tác động tiêu cực đến mối tương giao trong xã hội. Ngoài ra nó còn ẩn chứa mối nguy cơ đến sức khoẻ, tính mạng và dẫn đến tù tội.
Vậy phải hiểu và làm gì ?
Cơn giận là một dấu chỉ tốt, nhưng hành động trong cơn giận dữ luôn sai.
Mỗi người luôn có "linh tính", hình thành do kinh nghiệm và hiểu biết. Khi bạn giận dữ, linh tính đang mách bảo rằng có một điều sai đang diễn ra. Điều đó đang gây khó khăn cho bạn. Và thường thì linh tính của bạn đúng, đối với bạn.
Nhưng hành động trong cơn giận dữ là sai, luôn sai. Trừ khi bạn cần tự vệ (chức năng chính của cơn giận).
Trong môi trường đầy nguy cơ như xã hội Việt Nam, khi người khác làm bạn giận dữ, họ đều đang hướng bạn đến phản ứng mà bạn cho là hiển nhiên, nhưng có lợi cho họ, và bất lợi cho bạn.
- Trong công việc
- Trong giao tiếp
- Trong kinh doanh
- Trong các mối quan hệ
Nhìn lại tất cả những lần mà bạn hành xử nông nỗi do giận dữ, bạn sẽ thấy rõ.
Nói một cách hình tượng, khi giận dữ, bạn đang uống thuốc độc của một tay bán hàng lừa đảo, và còn hí hửng tin lời rao của hắn.
Thực hành kiểm soát cơn giận, giảm thiểu bạo lực
Hãy tự tìm nút pause (tạm dừng) của bạn. Khi cơn giận bùng phát, đó là dấu hiệu cho thấy bạn đang gặp bất lợi. Hãy tách xa bản thân khỏi nguồn cơn gây giận dữ (đó có thể là đồng nghiệp, một tin dữ). Bị giang hồ cà khịa ? Lùi bước, lánh xa, chạy, hướng về đám đông. Bị đồng nghiệp trở mặt ? Nói mát, quay mặt khỏi họ, tự giải trí. Tự nhấn nút Pause của mình để tránh phản ứng nông nỗi.
Phản ứng trong cơn giận luôn sai. Bất lợi càng bất lợi.
Khi đã bình tâm, nhanh chóng xử lý nguồn cơn giận dữ bằng lý trí tỉnh táo. Người giận dữ có xu hướng hình dung ra các viễn cảnh tồi tệ rồi hành xử theo nó. Hãy làm ngược lại, hướng tới những khả năng có lợi cho mình và người khác. Và nghĩ ra những phương pháp tạo lợi thế cho mình, hướng tới những viễn cảnh đó.
Ví dụ : đồng nghiệp phao điều tiếng xấu về bạn trong công ty.
- Người giận dữ lớn tiếng chửi rủa, gây mất trật tự.
- Người hiểu biết không phản ứng tiêu cực ngay, mà lên tiếng cảnh báo dứt khoát về hành vi phao tin nhảm. Sẵn sàng báo lên quản lý và phòng nhân sự. Cô lập kẻ xấu tính vì hành vi tiêu cực của anh ta/cô ta.
Hãy học cách ngưng phản ứng trong cơn giận. Bạn có thể không thành công trong những lần đầu. Nhưng miễn là bạn bắt đầu từ bây giờ, về lâu về dài, bạn sẽ mở ra rất nhiều cơ hội cho bản thân và gia đình khi xa lánh bạo lực. Và qua đó, góp phần giải độc bạo lực cho cộng đồng.
Việt Hùng
(4/10/2019)