Pierre Cardin, huyền thoại thời trang cuối cùng của Pháp, hiện thân của làng thời trang thế giới thế kỷ XX, một nhà thiết kế với óc sáng tạo, trí tưởng tượng vô song, một thiên tài có tầm nhìn xa vô biên, một nhà kinh doanh tài ba đứng đầu một đế chế xuyên biên giới … Đó chỉ là một vài trong số vô vàn lời ngợi ca, tôn vinh nhà thiết kế Pháp lừng danh Pierre Cardin, vừa qua đời ngày 29/12/2020, ở tuổi 98.
Nhà thiết kế Pierre Cardin trong bảo tàng "Quá khứ - Hiện tại - Tương lai", nơi trưng bày thành quả 60 năm sáng tạo của riêng ông. Bảo tàng mở cửa ngày 13/11/2014 tại Paris, Pháp. © Reuters/Charles Platiau
Thời thơ ấu bị miệt thị
Pierre Cardin chào đời với tên gọi Pietro Cardini vào năm 1922, tại một xóm nhỏ cách Venise, Ý, 50 km về phía bắc. Khi Pietro mới 2 tuổi, cha mẹ cậu, những nông dân có tư tưởng chống phát-xít, phải đưa 10 người con sang Saint-Etienne, Pháp, trốn chạy chế độ độc tài Ý Moussilini. Thưở nhỏ, cậu bé Pietro Cardini thường bị chúng bạn miệt thị vì xuất thân nhập cư. Chính điều đó sau này đã nuôi dưỡng tham vọng thành công trong Pierre Cardin.
Thú vui của Pierre Cardin thở thiếu thời là lật giở cuốn tạp chí thời trang của mẹ và may váy cho búp bê. Lớn lên, Pierre học nghề may và cũng có thời gian làm nghề kế toán. Một thầy bói từng nói rằng sau này tên ông sẽ xuất hiện khắp nơi trên thế giới. Quả đúng không sai !
Pierre Cardin "từ A đến Z"
Sau Đệ Nhị Thế Chiến, chàng thanh niên tỉnh lẻ rời Saint-Etienne lên kinh đô thời trang Paris năm 1945, bắt đầu sự nghiệp ở các hãng thời trang lớn Paquin, Schiapareilli và đặc biệt Cardin là thợ may chính đầu tiên của xưởng may Christian Dior và tham gia thiết kế bộ sưu tập nổi tiếng New Look của Dior. Sau bốn năm làm việc cho Christian Dior, vào năm 1950, chỉ với 20.000 franc, Pierre Cardin mở nhà mốt riêng mang tên ông. Một tay tạo dựng hãng thời trang từ A đến Z ở độ tuổi còn rất trẻ, đó là điều không mấy ai làm được. Trả lời phỏng vấn của đài RFI Pháp ngữ năm 1997, nhà thiết kế tự hào nhấn mạnh :
"Tôi, vào năm 26-27 tuổi, tôi đã có nhà mốt riêng và chỉ của một mình tôi. Bây giờ không một nhà tạo mẫu nào có thể làm được điều đó, bởi vì họ phải có người mẫu riêng, việc ngày nào cũng phải có người mẫu trình diễn tốn kém rất nhiều kinh phí (…) Cần có nhiều người mẫu, cần có các giám đốc, cả một đội ngũ nhân viên để điều hành nhà mốt. Tất cả những điều đó là vô cùng tốn kém, chính vì thế mà không bao giờ thực sự có một nhà may có thể làm được mọi việc từ A đến Z.
Tôi chắc chắn mình là một trong số những người hiếm hoi tự tạo dựng được hãng riêng của riêng mình. Trước tiên bởi vì tôi là kế toán, tôi có thể làm công việc quản lý, tôi nhiều quan hệ, tôi tràn đầy sức sống, tôi là một người lao động, tôi cũng là người đứng đầu hãng. Tôi biết chỉ đạo, điều hành, tôi biết cắt may … Tôi biết làm hầu như mọi thứ và làm một cách hoàn hảo.
Đúng là tôi đã loại một số người trong hãng, tôi không cần một ông chủ, những người phụ trách tài chính, tôi không cần các nhà băng, giám đốc tài chính, tôi chỉ cần một mình tôi. Công tác thư ký ban đầu cũng do tôi làm. Quý vị thấy đấy, tôi có mọi lợi thế kinh tế ở điểm khởi đầu, điều này cho phép tôi tạo dựng nhà mốt và nhất là tiết kiệm được nhiều tiền".
Cho đến nay, nhà mốt Pierre Cardin vẫn là hãng thời trang cao cấp duy nhất còn tồn tại từ thời hậu chiến. Đây cũng là một trong số rất ít hãng thời trang cao cấp mang tên nhà thiết kế và không bi sáp nhập vào bất kỳ tập đoàn nào.
Hai mẫu thiết kế của Pierre Cardin tại bảo tàng Brooklyn, New York, Mỹ. AFP/File
Vô vàn danh hiệu "người đầu tiên"
Từng là người thiết kế phục trang và mặt nạ cho các nhân vật trong bộ phim nổi tiếng "Người đẹp và quái thú" năm 1946 của nhà soạn kịch tài ba Jean Cocteau, nên khi lập nhà mốt, ban đầu Pierre Cardin chuyên thiết kế trang phục biểu diễn trên sân khấu và các bộ y phục dạ vũ. Năm 1953, ông cho ra mắt bộ sưu tập thời trang đầu tiên với các thiết kế rất lịch lãm, nhưng tiện lợi. Năm 1954, mẫu "váy bong bóng" gây ấn tượng đã đưa tên tuổi ông ra toàn cầu. Những thiết kế của ông trong giai đoạn này, trong đó phải kể đến trang phục kiểu Mao Trạch Đông, được giới thiệu trên các tạp chí thời trang danh tiếng nhất thế giới.
Đến năm 1959, Pierre Cardin cho trình diễn bộ sưu tập trang phục may sẵn đầu tiên tại các thương xá Printemps và Galeries Lafayette nổi tiếng tại Paris, gây nên vụ tai tiếng lớn. Nhiều đồng nghiệp cho rằng ông đã làm giảm giá trị của thương hiệu cao cấp. Mặc dù trang phục của ông được nhiều người nổi tiếng như đệ nhất phu nhân Mỹ Kennedy, nhóm nhạc huyền thoại The Beattle, khoác lên người, nhưng mong muốn của ông còn là thấy các thiết kế của mình được đông đảo công chúng mặc hàng ngày, chứ không phải chỉ để dành cho các công nương, công chúa, những người nổi tiếng … Cũng chính vì điều này mà giới thời trang vừa ngưỡng mộ, vừa coi thường ông.
Là người luôn dấn thân đi tiên phong, nhà thiết kế Pierre Cardin cũng là người đầu tiên lấy các chữ cái đầu tên mình đặt thành logo gắn lên sản phẩm, đưa người mẫu nam lên sàn diễn thời trang. Ông cũng là người đầu tiên trình làng bộ sưu tập thời trang may sẵn cho nam giới.
Ưa khám phá, thám hiểm, Pierre Cardin đưa thiết kế của ông vượt Châu Âu sang tận Châu Á. Ngay từ năm 1957, thiết kế của Pierre Cardin đã hiện diện tại Nhât Bản và ông được đón chào nhiệt liệt như một ngôi sao nhạc pop. Ông là nhà thiết kế Tây phương đầu tiên tổ chức trình diễn thời trang ở Trung Quốc vào năm 1979. Sau này, các bộ sưu tập của ông còn được trình diễn ở Tử Cấm Thành và Vạn Lý Trường Thành. Năm 1991, cuộc trình diễn thời trang của Pierre Cardin trên Quảng trường Đỏ, Moskva, Nga, thu hút 200.000 khán giả.
Năm 1992, Pierre Cardin là nhà thiết kế thời trang đầu tiên trở thành Viện sĩ Viện Hàn Lâm Mỹ Thuật Pháp. Ông còn là nhà thiết kế đầu tiên xuất hiện trên trang bìa của tạp chí Time của Mỹ. Có tài và luôn tự tin về khả năng của mình, Pierre Cardin phát biểu với báo Libération hồi năm 1995 :
"Tôi nắm được tất cả các công đoạn cắt mặc, vì vậy tôi có thể làm mọi thứ … Cá tính mạnh mẽ của tôi chứng tỏ rằng tôi thực sự có tài. Nếu không, họ đã không trao cho tôi huân chương Bắc Đẩu Bội Tinh, mời tôi làm đại sứ của UNESCO… Chỉ có tài năng mới cho phép chúng ta sáng tạo. Cái gu chỉ thể hiện sở thích, là cách quyết định cái gì là đẹp hay không đẹp, trong khi tài năng luôn là ẩn số và điều đó gây phiền toái và gây choáng váng".
Pierre Cardin được đón chào nồng nhiệt tại Nhật Bản, năm 1957. Yoshi Takata
Luôn hướng tới tương lai
Về phong cách thiết kế của Pierre Cardin, nổi trội nhất phong cách vị lai. Chính Pierre Cardin hồi những năm 1960 đã nói điều ông muốn làm nhất là thiết kế những bộ trang phục cho thế giới của ngày mai. Và chính điều này mang lại cho ông một hình ảnh, một phong cách khác hẳn các nhà thiết kế khác và biến ông thành người đi trước thời đại, cho dù các thiết kế đi trước thời đại đó không phải lúc nào cũng được đánh giá cao ngay khi được trình làng, thậm chí bị coi là những trang phục vô lý, kỳ dị, ngạo mạn, hay không thể mặc được. Áo cổ lọ và quần tất mầu sắc sặc sỡ là một vài ví dụ.
Được hỏi về phong cách của Pierre Cardin, trả lời phỏng vấn mới đây của đài RFI, nhà thiết kế Agnès B. nhận xét : "Tôi nghĩ rằng ông ấy là người theo trường phái vị lai, điều đó đã được thể hiện ngay trong những mẫu trang phục do ông thiết kế trong những năm 1960. Khi đó tôi còn nhỏ, đương nhiên thời đó tôi chưa phải là một nhà thiết kế, nhưng tôi đã thấy chúng rất đặc biệt, rất thú vị.
Ông ấy rất tự do và có cá tính riêng, không đoái hoài đến điều người khác làm, tôi cũng như vậy. Tôi không để ý xem người khác làm thế nào và tôi nghĩ là ông ấy có rất, rất nhiều tài. Thiết kế của ông rất trông rất thuần khiết, giản đơn. Đó là những bộ trang phục giản dị trong khi trước thời ông ấy, các thiết kế rất rườm rà. Ông ấy đã sáng tạo rất nhiều. Thực sự là ông ấy đã mở ra nhiều cánh cửa. Tôi nghĩ rằng sau này ông ấy đã mờ nhạt đi không ít, nhưng theo tôi, ông ấy vẫn để lại nhiều dấu ấn".
Không muốn ngoái lại quá khứ, không lấy cảm hứng từ những gì đã qua, Pierre Cardin luôn đắm mình vào thế giới của tương lai, ông đặc biệt say mê và có nhiều cảm hứng từ công cuộc thám hiểm không gian. Pierre Cardin từng khẳng định : "Tôi là một người phản kháng, một người khiêu khích, một nhà thám hiểm. Christian Dior muốn may những chiếc váy mà mẹ ông ấy sẽ thích mặc. Còn tôi, tôi muốn khám phá những con đường mới, con đường của không gian, của khoa học và vô cực".
Chính những cảm hứng từ không gian đã giúp ông làm bùng nổ làng thời trang thế giới với bộ sưu tập Cosmos vào năm 1965. Vinyle, nhựa, cao su …, Pierre Cardin không ngần ngại sử dụng bất cứ chất liệu nào, với những hình khối, sắc màu táo bạo đầy vẻ hiện đại, siêu thực để tạo nên phong cách Space Age (Thời Đại Không Gian).
Nhà tạo mẫu Pierre Cardin trước các thiết kế năm 1954/1956/1957 tại bảo tàng "Quá khứ - Hiện tại - Tương Lai" của riêng ông ở Paris, ngày 12/11/2014. Reuters - Charles Platiau
Nhà kinh doanh đại tài
Có trí tưởng tượng vô biên trong thiết kế và niềm đam mê mỹ thuật, nhưng Pierre Cardin cũng có đầu óc thực tế và tầm nhìn xa trông rộng hiếm có. Chính điều đó đưa ông trở thành một nhà kinh doanh ngoại hạng, tạo nên một đế chế toàn cầu trong khắp các lĩnh vực, từ thời trang đến các vật dụng phục vụ cuộc sống hàng ngày như bát đĩa, đồng hồ treo tường, giấy dán tường, đồ nội thất, khăn choàng tắm, dao cạo râu, đèn bàn, thuốc lá, cigare, xe đẩy cho em bé, xe đạp, nước khoáng, rượu vang, thậm chí cả máy tính bảng, xe hơi, máy bay. Ngoài ra còn phải kể đến hệ thống nhà hàng quốc tế Maxim’s.
Thương hiệu sản phẩm của Pierre Cardin có mặt ở 120 quốc gia khắp 5 năm Châu. Sáng tạo không ngừng nghỉ, Pierre Cardin đã có khoảng 850 bằng sáng chế. Đế chế kinh doanh của ông hiện có tới 500 nhà máy, sử dụng tới 200.000 lao động trực tiếp và gián tiếp trên toàn cầu.
Nhưng Pierre Cardin cũng là người đầu tiên tạo ra mô hình kinh doanh nhượng quyền thương hiệu. Cho dù việc sử dụng tràn lan thương hiệu Pierre Cardin bị chỉ trích là khiến thương hiệu trở nên tầm thường, nhưng mỗi năm hình thức nhượng quyền ước tính mang lại cho ông 35 triệu euro và đưa Cardin trở thành một trong những người giàu nhất ở Pháp và là một trong những người Pháp nổi tiếng nhất thế giới, đặc biệt là ở Châu Á. Vào năm 2009, ông nhượng khoảng 30 bản quyền cho Trung Quốc và thu về 200 triệu euro. Khi đó tài sản của ông ước tính là 600 triệu euro.
Pierre Cardin tại cửa hiệu thời trang của ông ngày 27/06/2019, Paris, Pháp. © AFP – Bertrand Guay
Người không dễ bị lãng quên
Từ nhiều năm nay, Pierre Cardin không còn tổ chức các buổi trình diễn thời trang tại Paris, nhưng ông vẫn miệt mài thiết kế, không ngày nào là không đến xưởng may. Pierre Cardin vẫn say mê với các dự án mỹ thuật, kiến trúc, cho đến khi ông rời xa thế giới sáng ngày 29/12/2020, ở tuổi 98. Pierre Cardin đã từ giã cõi đời sau 60 năm sự nghiệp tỏa sáng toàn cầu, nhưng thế giới của hôm nay và mai sau chắc chắn sẽ không dễ lãng quên một tài năng luôn hướng về tương lai như ông !
(Tổng hợp từ Le Figaro, Les Echos, Libération, France Culture)
Thùy Dương
Nguồn : RFI, 02/01/2021