Cứ theo như lời của giáo sư Nguyễn Văn Lục thì Thượng tọa Thích Trí Quang là tác giả của câu nói "Cộng sản nó giết mình hôm nay, mai nó mang vòng hoa đến phúng điếu !"
Tôi nghe mà bán tin bán nghi, vì nếu sự thực đúng y như vậy thì hoa hòe ở Việt Nam phải trồng bao nhiêu mới đủ, hả Trời ?
Chả riêng gì hoa, ở nước ta, cái gì mà không thiếu nên mọi thứ vẫn thường phải phân phối theo tiêu chuẩn, ngoại trừ huân chương, huy hiệu, bằng khen, giấy thưởng… thì mới thừa thôi. Bởi vậy, tôi xin được có ý kiến khác chút xíu : "Cộng sản nó chôn sống mình hôm nay, mai nó mang huân chương hay giải thưởng đến để… làm lễ truy tặng !"
Ông Trần Đức Thảo là một nạn nhân điển hình cho cái cách chôn sống rất bất nhân như thế, theo như lời của một bà cụ bán nước trà ở đầu khu tập thể Kim Liên, nơi mà triết gia của chúng ta cư ngụ cho đến gần lúc cuối đời :
"Trong khu nhà B6 đằng kia cũng có một ông tên Thảo, nhưng lôi thôi nhếch nhác quá mấy anh công nhân móc cống. Mùa rét thì áo bông sù sụ, mùa nực thì bà ba nâu bạc phếch, quần ống cao ống thấp, chân dép cao su đứt quai, đầu mũ lá sùm sụp, cưỡi cái xe đạp ‘Pơ-giô con vịt’ mà mấy bà đồng nát cũng chê. Thật đúng như anh hề làm xiếc ! Mặt cứ vác lên trời, đạp xe thỉnh thoảng lại tủm tỉm cười một mình, một anh dở người…
"Một buổi trưa nắng chang chang, ông ghé vào quán uống cốc nước chè xanh, tôi hỏi : ‘Ông đi đâu về mà nom vất vả thế..ế.. ế. Ông nói : ‘Lên chợ Hàng Bè mua củi đun’. Tôi hỏi : ‘Thế củi ông để đâu cả rồi ?’ Ông quay lại nhìn cái ‘pooc ba ga’, mặt cứ ngẩn tò te. Chỉ còn có sợi dây buộc ! Củi nả rơi đâu hết dọc đường, chẳng còn lấy một que… Nghĩ cũng tội, già ngần ấy tuổi đầu mà phải nấu lấy ăn, không vợ, không con…" (Phùng Quán, "Chuyện vui về triết gia Trần Đức Thảo", Ba phút sự thực, Văn Nghệ : 2007).
Nếu quí vị nghe những lời lẽ (thượng dẫn) của một bà cụ bán nước trà vô danh chưa đủ trọng lượng thì xin nghe thêm đọc thêm đôi ba câu nữa, từ cuốn Mémoire d’un Vietcong (Hồi ký của một Việt Cộng) của một chứng nhân thế giá hơn – luật sư Trương Như Tảng :
"Ông không bị tù hay hành hạ thân xác, nhưng công an bao vây, cô lập ông không cho ai tiếp xúc… Nếu ông Thảo tiếp xúc với ai, chẳng hạn một người bạn trên đường phố, thì người đó sẽ bị bắt giữ để điều tra. Bề ngoài xem ra triết gia sống cuộc đời bình thường. Nhưng thực tế ông sống như Robinson Crusoe, hoàn toàn cô độc, mặc dầu có nhiều người ở xung quanh. Ngay họ hàng thân thích cũng không được phép nói chuyện với ông. Đối với một trí thức như vậy là một sự tra tấn dã man".
Ngó bộ ông Trương Như Tảng có vẻ hơi quá lời chút xíu, chứ nếu Trần Đức Thảo bị "tra tấn dã man" thì làm sao triết gia của chúng ta sống sót cho mãi đến năm 1991 – năm mà ông được nhà nước "tha tào" và cho trở lại Paris, theo như tường thuật của tác giả Minh Diện :
"Bảy mươi tuổi Trần Đức Thảo mới quay về chốn xưa. Tiếc thay thời huy hoàng của ông đã qua lâu rồi. Rất ít người còn nhớ tới ông. Suốt 40 năm ông cô đơn bên trời Nam, giờ lại cô đơn bên trời Tây. Khi người ta đã bỏ lỡ cơ hội thì khó mà tìm lại được. Quay lại Paris, Trần Đức Thảo sống tạm bợ trong căn phòng xép trên tầng 5, nhà khách của Đại sứ quán Việt Nam".
Nhà báo Nguyễn Đức Hiền tả lại cảnh sống của ông như sau :
"Một ông già ở độ tuổi cổ lai hy, khoác chiếc áo cũ màu tím dài chấm gót, bưng bê lỉnh kỉnh mọi thứ xoong chảo, chai lọ leo lên, leo xuống hàng trăm bậc thang tự lo lấy bữa ăn cho mình. Ông già ấy cứ hành trình chừng mười bậc thì dừng lại, tựa người vào hành lang đứng nhắm mắt, há miệng thở như thổi bễ. Một chiều mùa Hè năm 1993, ông già ấy gục xuống tại bậc cầu thang, không bao giờ gượng đứng dậy được nữa… Năm 2000, ông được nhà nước Việt Nam truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Xã hội".
Thiệt là… có hậu hết biết luôn !
Ít nhất thì những ngày tháng cuối đời của ông già ấy cũng có vẻ đỡ đoản hậu hơn cuộc sống lê lết của… một bà già khác, cùng thời, danh ca Hà Thị Cầu. Nhân vật này tuy có kém danh giá hơn ông Thảo chút đỉnh, nhưng cũng nổi tiếng như cồn, và được rất nhiều người ưu ái :
Nhạc sĩ Quan Long : "Nghệ nhân Hà Thị Cầu là một pho sử sống về nghệ thuật hát xẩm. Cuộc đời bà như một con tằm đã xong kiếp nhả tơ. Không ruộng vườn, không lương hưu, vẫn nghèo khổ như thuở ôm con đi hát rong khắp mọi miền, bà sống dựa vào tình thương yêu, sự giúp đỡ của những người yêu mến giọng hát của bà".
Nhà báo Ngọc Minh : "Trong nghệ thuật hát xẩm, bà Hà Thị Cầu được đánh giá là nghệ nhân duy nhất còn lưu giữ được nhiều làn điệu cổ của nghề. Bà cũng là người có thể tự đặt lời mới mang hơi thở của thời đại cho các làn điệu xẩm truyền thống".
Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa : "Cách hát và chơi đàn của nghệ nhân Hà Thị Cầu vô cùng độc đáo và ở Việt Nam gần như không có người thứ hai".
BBC, nghe được vào hôm 3/3/2013, lặng lẽ và buồn bã đi tin : "Nghệ nhân được coi là linh hồn của hát xẩm Việt Nam với gần 80 năm tuổi nghề, bà Hà Thị Cầu, qua đời tại Yên Mô, Ninh Bình…".
Hung tin này đã khiến cho Nguyễn Quang Vinh đùng đùng nổi giận, viết : "Một nghệ nhân tài hoa như thế, cống hiến cho đất nước như thế, được coi là ‘báu vật nhân văn’ của quốc gia như thế, đã từng đào tạo, truyền nghề cho biết bao nghệ sĩ, đã nổi tiếng không chỉ trong nước mà còn với nước ngoài… nhưng suốt đời nghèo đói, suốt đời khổ sở, túng thiếu như kẻ ăn mày. Báo chí lên tiếng, dư luận lên tiếng, những nghệ sĩ tâm huyết thay bà gõ cửa khắp nơi nhưng mặc nhiên không ai đoái hoài, và bà-nghệ nhân Hà Thị Cầu, cho tới lúc nhắm mắt, vẫn trong nghèo đói…"
Tôi e rằng nhà văn của chúng ta không hiểu biết về đường lối, cũng như chính sách, của Đảng và Nhà Nước, rõ ràng và rành mạch, như nhà nghiên cứu âm nhạc Trần Quang Hải. Trong bản tin của BBC thượng dẫn ông Hải khẳng định :
"Cũng giống như ca trù, hát xẩm đã bị ‘mất đi’ trong 50 năm vì chính quyền không coi trọng những tài tử dân gian. Hát xẩm bị coi là ‘hạ cấp’ và chính quyền không muốn thấy những người hát xẩm lang thang ngoài đường".
Nói cách khác là bà Hà Thị Cầu bị chính quyền "chôn sống" từ lâu, nhưng mãi đến tháng 3/2013 bà mới trút hơi thở cuối cùng. Ngay sau đó, báo Thể Thao Văn Hóa số ra ngày 06/03/2013 liền hớn hở loan tin :
"Tới dự đám tang nghệ nhân Hà Thị Cầu, ông Vương Duy Biên – Thứ trưởng Bộ Văn hóa thể thao và du lịch – chia sẻ tâm nguyện cần đề nghị truy tặng cho bà danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân. Thời gian tới, Bộ Văn hóa thể thao và du lịch sẽ xúc tiến thực hiện việc này".
Thiệt là tử tế !
Năm 1977, sau ngày Việt Nam thống nhất, bà viết bài Theo Đảng trọn đời" (theo Wikipedia).
Tôi sợ rằng vì mù chữ, không đọc được Đề Cương Văn Hóa Việt Nam, nên có lẽ mãi cho đến khi nhắm mắt người được coi là "báu vật nhân văn sống của Việt Nam" vẫn không biết rằng toàn Đảng không ai thiết tha hay mặn mà gì lắm với tình cảm thắm thiết mà bà đã dành cho chúng nó.
Danh ca bị coi là "hạ cấp" đã đành, thế còn triết gia thì sao ?
Xin thưa : giới người này ở bên nước bạn, cũng như ở nước ta, cả hai Đảng đều coi họ không bằng… cục cứt !
Và nói nào ngay, đối với Đảng thì giới người nào cũng vậy, bất kể là nông dân, công nhân, thương nhân, hay trí thức, tất cả đều chỉ là phương tiện, được sử dụng tùy theo lúc mà thôi. Sau đó đều bị mang chôn sống ráo.
Nhà nước đợi cho đến khi họ tắt thở sẽ mang bằng khen hay giải thưởng đến làm lễ truy tặng. Những cái lễ này, cũng tựa như những tấm giẻ lau, dùng để lau sạch máu hay nước mắt, hoặc cả hai, cho nạn nhân của chế độ hiện hành.
Tưởng Năng Tiến
Nguồn : SaigonnhoNews, 07/03/2024