Thông Luận

Trừ phi xã hội có dân trí cao, có tư duy phản biện (critical thinking), và quan trọng nhất, có nền truyền thông độc lập thuần túy phục vụ cho sự thật.

Biểu tình dù vàng ủng hộ dân chủ ở Hong Kong, 28 tháng Chín, 2017. Hình minh họa.

Hồi xưa, lẫn bây giờ, thông tin đóng vai trò trọng yếu trong hầu hết các lĩnh vực hoạt động của con người. Ai nắm thông tin là nắm quyền, hay ảnh hưởng lên, quyết định sau cùng. Thông tin về ta, về bạn, lẫn thù. Về thị trường, về thương trường, và quan hệ v.v…

Cho nên câu nói "Giữ bạn của mình gần, giữ kẻ thù của mình gần hơn nữa" (Keep your friends close and your enemies closer), cũng không ngoài hàm ý đó.

Xin mở ngoặc ở đây để nói chút về thông tin và kiến thức. Người có kiến thức nhưng không có đủ thông tin chưa chắc sẽ đi đến quyết định tốt nhất trong những trường hợp quan yếu. Thông tin, trong trường hợp này, mang tính quyết định. Còn người có đầy thông tin nhưng không có kiến thức thì dễ bị choáng ngợp và lún sâu vào biển thông tin mà không biết sau cùng phải làm gì. Thông tin, trong trường hợp này, chỉ làm rối việc.

Nhưng quan niệm về thông tin và kiến thức giữa hai thể chế dân chủ và phi dân chủ khác nhau trời vực. Chế độ dân chủ cấp tiến quan niệm rằng người dân chỉ thật sự có khả năng làm chủ nếu họ không chỉ có kiến thức mà cần phải có đầy đủ thông tin để chính họ tự lấy quyết định thích hợp nhất cho quyền lợi của mình. Xin nhấn mạnh ở đây là quyền lợi của mình, tức của mỗi công dân, không phải của chế độ, hay nhà nước. Chế độ phi dân chủ, ngược lại, không muốn người dân hiểu biết và có đầy đủ thông tin vì như thế đe dọa đến sự tồn tại của họ. Chính vì thế mọi chế độ phi dân chủ đều tìm mọi cách để tác động lên lĩnh vực thông tin. Nhẹ là kiểm soát truyền thông và quyền tự do biểu đạt của người dân. Nặng là không cho bất cứ cơ quan truyền thông độc lập nào tồn tại, ngoại trừ truyền thông nhà nước. Còn người dân thì bị giới hạn và rằng buộc bởi bao luật lệ khác nhau, như luật an ninh mạng, luật hình sự vi tính v.v… Không những thế, họ có đội ngũ hùng hậu dư luận viên để hóa giải những khó khăn thử thách chế độ gặp phải, đồng thời nỗ lực tung tin thất thiệt, tung hỏa mù, tạo nghi vấn, đánh lạc hướng vấn đề, và sau cùng, khi cần, để làm cho tất cả những nguồn thông tin đều vô giá trị, bất khả tín như nhau.

Đây là chiến thuật mà những chế độ phi dân chủ đã và đang áp dụng khá thành công từ nhiều năm qua.

Tại Phi Luật Tân, Ferdinand Marcos Jr đã tuyên thệ trong buổi lễ nhậm chức tổng thống vào ngày 30 tháng 6 vừa qua. Marcos con không ngần ngại ca ngợi thành tựu và con người của cha mình, mặc dầu Marcos cha là một nhà độc tài khét tiếng, đánh dấu bởi nạn tham nhũng lan tràn và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng trong 21 cầm quyền. Marcos con đã chiến thắng cuộc bầu cử vào tháng 5 năm nay vì biết sử dụng đội ngũ chuyên về mạng truyền thông xã hội, tung tin sai lệch về thời đại của Marcos cha, và hóa giải những nghi vấn mà giới trẻ Phi hiểu về thời điểm họ chưa sinh thành. Chiến dịchchiến tranh thông tin này không phải mới đây mà nó đã được tiến hành từ ít nhất 3 năm trước, năm 2019, và được củng cố mạnh mẽ trong thời gian vận động tranh cử.

Tại Hồng Kông, Apply Daily của Jimmy Lai và những cơ quan truyền thông độc lập đều gặp khó khăn để rồi phải đóng cửa vì tài sản bị đông lạnh, không thể tiếp tục trả lương cho nhân viên ; hoặc vì bị đe dọa bởi luật an ninh mạng đang treo sợi dây thòng lọng lên đầu. FactWire, cơ quan truyền thông chuyên điều nghiên về dữ kiện, đã ra thông báo đóng cửa hoạt động vào ngày 10 tháng 6. Sau 6 năm hoạt độngchuyên điều tra nghiên cứu những sự kiện quan tâm để đưa sự thật đến người nhận thông tin, thông tấn xã phi lợi nhuận FactWire hiểu rằng thời điểm đã đến, và họ không còn sự chọn lựa nào. Sự sách nhiễu chính thức lẫn những đe dọa âm thầm không phải là điều gì lạ với họ. Những cuộc điều nghiên trước đây của FactWire đã vạch trần một số âm mưu và can thiệp của Trung Quốc lên trên phạm vi của Hồng Kông, điều mà Bắc Kinh hứa hẹn sẽ tôn trọng nhưng làm ngược lại. Ngoài Apple Daily và FactWire, Stand News và Citizen News cũng cùng chung số phận. Cuối năm 2021, sau khi hơn 200 cảnh sát độp nhập cơ sở phát hành, Stand News đã đóng cửa  hoạt động. Mấy ngày sau, đầu năm 2022,Citizen News  cũng lấy quyết định tương tự chủ yếu vì lo ngại đếnsự an toàn  của nhân viên. Hơn 800 ký giả Hồng Kông thuộc Apply Daily and Stand News đã mất việc sau khi hai cơ quan này đóng cửa.

Sự tấn công vào truyền thông trong thời gian qua thật ra không chỉ diễn ra ở các thể chế độc tài hay phi dân chủ. Nó đã và đang diễn ra khắp nơi. Trong thời gian Donald Trump làm Tổng thống, ông cũng lên án những cơ quan truyền thông nào phê phán ông, và gán nhãn hiệu cho họ là tin giả. Sau khi xâm chiếm Ukraine ngày 24 tháng 2, đầu tháng 3 nước Nga của Putin đã thông qua đạo luật kiểm soát ngoặc nghèo thông tin, tấn công những cơ quan truyền thông hay cá nhân nào đưa thông tin ngược lại xu hướng chung của nhà nước Nga. Chỉ cần gọi nó là cuộc chiến, thay vì "chiến dịch đặc biệt", là có thểbị rắc rối  ngay. Tường trình về cuộc chiến từ bên trong nước Nga một cách độc lập gần nhưbất khả , và truyền thông nhà nước Nga trở thành độc quyền đưa tin, bình luận và định hướng dư luận.

Peter Limbourg, Tổng Giám đốc cơ quan truyền thôngDeutsche Welle (DW)  của Đức biện luận rằng tuy không thể chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, đây là thời điểm quan trọng khi vai trò của ký giả cần chứng minh tính thích đáng của nó, vì những gì được truyền đi có thể ảnh hưởng đến số phận của hàng trăm nghìn người và các hành động chính trị quan yếu. Limbourgnhấn mạnh  rằng "Chúng ta đang phải đối mặt với một cơn bão thông tin sai lệch, tuyên truyền và kiểm duyệt. Khi những tiếng nói tự do và độc lập kết hợp với nhau, chúng ta có thể chống chọi với cơn bão này và tạo ra sự khác biệt".

Maria Ressa, người đoạt giải Nobel Hòa Bình năm 2021, trong bài phát biểu tại Diễn đàn Truyền thông Toàn cầu tổ chức bởi DW tại Đức vào cuối tháng 6 vừa qua,biện luận  rằng "Nếu bạn không có dữ kiện, bạn không có sự thật ; nếu bạn không có sự thật, bạn không có lòng tin". Ressa xác định : "Làm thế nào để chúng ta xây dựng lại lòng tin ? Bởi vì đó là điều mà các chính phủ phi tự do/cấp tiến đã phá hủy. Nếu bạn không có tính trung thực của sự kiện, làm sao bạn có thể có được sự liêm chính trong các cuộc bầu cử ?". Ressa quan ngại rằng nghề ký giả đang đứng ở khoảnh khắc sống còn (existential moment ) và quả quyết rằng "Xây dựng lại niềm tin bằng sự thật là điều cần thiết để chống lại sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít".

Tổng Thư ký của tổ chức Phóng viên Không Biên giới còn tô lên một bức tranh ảm đạm hơn thế nữa. Christophe Deloire, phát biểu tại cuộc họp của Diễn đàn Kinh tế Thế giới vào đầu tháng 6 vừa qua,nhận định  rằng "Mỗi năm bản đồ tự do báo chí thế giới trở nên tối hơn". Kenneth Roth, Giám đốc Điều hành của Human Rights Watch, cảnh báo : "Sổ tay của kẻ chuyên quyền luôn bắt đầu bằng việc đóng cửa các phương tiện truyền thông độc lập. Các nhà báo đóng một vai trò xã hội thiết yếu để cung cấp thông tin cho công chúng, do đó, một công chúng hiểu biết có thể buộc các chính phủ phải chịu trách nhiệm về hành động của họ". Agnes Callamard, Tổng thư ký của Tổ chức Ân xá Quốc tế, đã đi xa hơn : "Thông tin độc lập và tự do là trọng tâm của chính hệ thống toàn cầu. Nếu chúng ta không duy trì không gian cho tự do báo chí ngày hôm nay, trật tự thế giới của ngày mai sẽ bị thiên lệch, một chiều và gây bất lợi cho tất cả chúng ta ".

Truyền thông tại Úc tương đối đa dạng, tự do và độc lập. Những người làm truyền thông một chiều hay chủ trương tuyên truyền đã bị vạch trần, cảnh báo, thách thức, và qua thời gian không còn mang tính thuyết phục. Tính liêm chính (integrity) trong nghề truyền thông tại Úc tương đối cao. Những cơ quan truyền thông công cộng như ABC và SBS đóng vai trò đáng kể trong việc truyền đạt thông tin và gia tăng kiến thức của công dân. Tuy nhiên mạng xã hội vẫn đầy những thông tin giả, và người ta vô tình hay cố ý tiếp tục truyền nhau những thông tin chưa được kiểm chứng, nhất là các cộng đồng sắc tộc không muốn, hay không thể, kiểm chứng thông tin trên các cơ quan truyền thông chính mạch.

Ita Buttrose, Chủ tịch của cơ quan truyền thông công cộng hàng đầu của Úc hiện nay ABC, cũngchia sẻ những thử thách mà truyền thông Úc đang đối diện hiện nay. Phát biểu tại một buổi họp mặt của giới truyền thông vào ngày 19 tháng 6, cùng thời điểm với cuộc họp của giới truyền thông tự do toàn cầu tại Đức, Buttrose cho rằng "Người Úc chủ yếu dựa vào các phương tiện truyền thông chính thống như một phần thiết yếu của đời sống công dân và dân chủ của chúng ta nếu họ có thể tin tưởng rằng chúng ta có thể phơi bày cách bao biện (spin), dối trá và thông tin sai lệch, đồng thời đưa ra dữ kiện và sự thật. Tất cả dữ kiện. Tất cả sự thật… Với nền tự do báo chí mong manh, nền dân chủ đang đứng trước rủi ro. Không có tự do báo chí, nền dân chủ sẽ chết… Báo chí vì công ích phải được bảo vệ và bất kỳ nỗ lực nào nhằm bóp nghẹt quyền tự do truyền thông đều nên bị từ chối kịch liệt…"

Con người trước nay đều dễ bị thao túng. Dân trí càng thấp càng dễ bị định hướng. Thông tin tràn ngập, không kiểm chứng, với dụng ý gây lung lạc (misinformation) hay gây tác hại (disinformation), đang là trở ngại cực lớn hiện nay. Fake news nói chung đang là mối đe dọa lớn nhất của mọi nền dân chủ. Oái ăm, chính nó lại nuôi dưỡng sự tồn tại của các chính thể phi dân chủ. Hôm nay và về sau. Trừ phi xã hội có dân trí cao, có tư duy phản biện (critical thinking), và quan trọng nhất, có nền truyền thông độc lập thuần túy phục vụ cho sự thật. Trên hết, tất cả những điều này chỉ có thể có được trong một xã hội mà văn hóa nơi đó đề cao nền tảng đạo đức và nỗ lực truy tìm chân thiện mỹ.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 08/07/2022

Nếu mọi sự mà tối quan trọng là thể chế chính trị không thay đổi thì trong tương lai không xa người Việt sẽ rơi vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan Siberia. Hay nói cách khác đó là sự chọn lựa giữa hai cách chết.

Nếu băng sụp xuống, những người câu cá đối mặt với tình trạng tiến thoái lưỡng nan Siberia

Ở Siberia nhiều hồ đóng băng quanh năm. Cá thường tụ ở giữa hồ nơi có nhiều ánh nắng và thức ăn, vì thế những người câu cá thường bò ra chỗ lớp băng mỏng nhất để câu. Vào những ngày giá lạnh, nếu băng sụp xuống, họ đối mặt với tình trạng tiến thoái lưỡng nan Siberia - tức nếu họ ra khỏi nước và lên lại mặt băng thì họ sẽ biến thành khối nước đá và chết ngay tức thì, còn nếu họ vẫn ở dưới nước chờ đợi thì thường sau ba phút họ chết.

Nếu ta không chết trên giường bệnh ung thư ; nếu ta không chết dưới bánh xe trên đường ; nếu ta không chết dưới cơn mưa đấm đá trong đồn công an, thì ít nhất ta cũng chết nhiều về tâm hồn và lương tâm và nhân tính nói chung trong xã hội mà đạo đức ngày càng đảo điên, bản năng ngày càng che mờ lý trí, sống chết ngày càng mặc người dưới thể chế phản động và cực kỳ thối nát toàn diện chưa từng có trong lịch sử. Con đường duy nhất giải thoát khỏi số phận tất yếu này chính là xác lập thể chế dân chủ và hồi sinh mạnh mẽ xã hội dân sự.

Nếu ai cũng chấp nhận hy sinh cho phong trào chung thì sự hy sinh cá nhân của mỗi người sẽ giảm đi nhiều và hoa dân chủ và tự do sẽ tươi nở sớm hơn trên quê hương. Ảnh minh họa hoa hướng dương trên Ukraine

Nhưng tương lai chắc chắn là bóng đêm dài liệm kín bao thế hệ nếu tuyệt đại đa số mọi người hiện nay vẫn vô cảm và quay lưng lại với chính trị. Như thế, chúng ta chung cuộc trôi mãi trong vòng quay luân hồi vô tận của đau khổ triền miên nếu chúng ta không nhận lấy trách nhiệm công dân, nếu ta không cất lên tiếng nói của lương tâm và sự thật, nếu ta không là những Ngu Công phá núi toàn trị mở đường đến tương lai cho mình và các thế hệ tương lai. Hãy nghĩ đến viễn cảnh u ám ấy trong bối cảnh vựa lúa Cửu Long chẳng bao lâu không còn và ngư trường Biển Đông co lại và cạn kiệt dưới chính sách bành trướng và triệt đường sống của Trung Quốc. Viễn cảnh ấy chỉ là vấn đề thời gian.

Nếu chúng ta thà mất tự do hơn mất miếng ăn thì có ngày chế độ độc tài toàn trị cũng sẽ cướp miếng ăn cuối cùng của ta. Nếu những người tốt trong chúng ta thờ ơ với chính sự thì tất yếu những kẻ ác sẽ mãi mãi cai trị chúng ta. Đất nước thuộc về nhân dân. Cho nên nếu họ chán ghét chế độ hiện hành này, họ phải thực thi quyền công dân để phản kháng và thực thi quyền cách mạng để lật đổ.

Nếu chúng ta thà mất tự do hơn mất miếng ăn thì có ngày chế độ độc tài toàn trị cũng sẽ cướp miếng ăn cuối cùng của ta. Ảnh minh họa Trịnh Văn Quyết và Nguyễn Phương Hằng mất cả chì lẫn chài khi vào tù

Hôm nay chúng ta vẫn còn có sự lựa chọn về cách sống cho mình và bao thế hệ mai sau nếu chúng ta ý thức về vai trò và trách nhiệm công dân của mình để tham gia vào phong trào dân chủ chống cường quyền dưới mọi hình thức ôn hòa. Tiếng nói tập thể mạnh mẽ từ nhân dân sẽ là vũ khí mạnh mẽ nhất làm lung lay tận gốc chế độ. Nếu ai cũng chấp nhận hy sinh cho phong trào chung thì sự hy sinh cá nhân của mỗi người sẽ giảm đi nhiều và hoa dân chủ và tự do sẽ tươi nở sớm hơn trên quê hương.

Đứng khoanh tay không làm gì cả trong xã hội thối nát và đầy bất công cũng là sự lựa chọn một cách sống mà tất nhiên ngày nào đấy không xa sẽ khiến chúng ta chỉ còn được chọn lựa hai cách chết. Chết trong chờ đợi dưới lớp băng vô cảm ngày càng dày thêm. Hay rồi sẽ chết tức thì hôm nay dưới tay bạo quyền hay ngày mai dưới tay quân Tàu.

Thiểu số phản kháng và lên tiếng lần lượt bước đến vành móng ngựa hôm nay vì họ còn có can đảm thực thi quyền công dân của mình nhằm tạo ra sự thay đổi tích cực cho xã hội. Họ đã chọn cách sống và gánh vác trên vai mình trách nhiệm công dân chung mà đáng lẽ ra là của hàng triệu người mà đã mặc nhiên chọn sự an phận cúi đầu để đi về tương lai nơi chỉ được chọn hai cách chết.

Trần Quốc Việt

04/05/2022

Vị kỷ – vì mình, lấy mình làm trung tâm của mọi quyết định, tùy theo môi trường sống mà nó biến đổi giữa hai cực ích kỷ và vị tha – là một trong ba tiểu bản năng của sinh tồn (vị kỷ, tình dục, xã hội).

Các lãnh tụ độc tài cộng sản chạy theo chiều ích kỷ (indomemoires.hypotheses)

Các lãnh tụ dân chủ và độc tài đều giống nhau ở một điểm : tất cả đều vị kỷ. Nhưng, sau cái điểm giống nhau này là nó bắt đầu rẽ qua hai hướng khác nhau.

Các lãnh tụ độc tài thì bản năng vị kỷ nó chạy theo chiều ích kỷ, chỉ biết có mình, chỉ lo phục vụ sinh tồn cá nhân và gia đình mình, sẵn sàng hy sinh sự sinh tồn của dân tộc.

Khi sống họ lo tóm thu quyền lực và quyền lợi càng nhiều càng tốt, quyền lực để ép dân như ép hạt mè lấy dầu, quyền lợi để đem tài sản và gia đình ra bên ngoài Việt Nam, coi Việt Nam là một con thú để xẻ thịt, như Nguyễn Phú Trọng và các đảng viên cao cấp cộng sản Việt Nam đang làm.

Khi chết họ làm quốc táng, lấy đất dân để xây lăng, tiêu tốn ngân sách nhà nước, thu hẹp sự sinh tồn của dân tộc, dù cho khi sống họ hạ độc lẫn nhau hay đì nhau cho chết, như Trần Đại Quang bị ép tiếp khách không ngừng nghỉ (cùng một ngày Quang bay từ Hà Nội dự APEC ở Đà Nẵng, xong bay vào Sài Gòn, chiều bay về Hà Nội tiếp tục họp). Ngày Quang chết, khoảng 10g00 tối 20/9, Quang cũng phải cật lực làm việc và gục tại bàn họp. Trọng cho Quang chết theo quy trình, tức 10g05 sáng ngày hôm sau 21/9.

Trọng muốn Quang chết trước ngày họp Trung Ương 8 (từ 2/10 đến 6/10) để ông ta sớm thu tóm chức chủ tịch nước vào tay, nếu không phải chờ thêm 6 tháng nữa ở hội nghị trung ương 9, trong khi trung ương8 cần quyết vấn đề nhân sự.

Đó là chưa kể đến việc ông Quang bị bệnh gì, tại sao bị nhiễm "virus hiếm và độc hại"như lời ông Nguyễn Quốc Triệu, Trưởng ban Bảo vệ và Chăm sóc sức khỏe trung ương hé lộ. Với y học tân tiến của ngày hôm nay mà Nhật, nơi ông Quang trị bệnh lại không biết "virus hiếm và độc hại" này ? Lạ thật !

Ông Đỗ Mười Nguyễn Duy Cống chết, theo một số nguồn tin riêng từ Hà Nội, cũng là theo quy trình (11g12 tối 1/10/2018) để cho vừa buớc sang tháng 10 thay vì còn trong tháng 9, tránh trùng đại tang trong cùng một tháng. Đây là những xác chết đóng băng chờ Đảng quyết định cho khi nào được chết.

Các lãnh tụ độc tài cộng sản, họ nhân danh bảo vệ giai cấp vô sản, nhất là công nhân, nhưng thực sự là để phục vụ bản năng sinh tồn cá nhân theo chiều ích kỷ bằng cách xây dựng giai cấp cộng sản, một loại giai cấp quý tộc thời nay đứng trên hiến pháp và luật pháp mà họ ma mị bằng từ Nhà nước Pháp quyền (rule by law). Quý tộc thời quân chủ chuyên chính xử theo Lễ, quý tộc cộng sản xử theo Điều Lệ Đảng. Hình luật, trong quân chủ và cộng sản, chỉ dành cho thứ dân.

Các lãnh tụ dân chủ thì bản năng vị kỷ nó chạy theo chiều vị tha. Trong khi không quên lấy mình làm trung tâm của mọi quyết định, họ muốn sinh tồn được trường tồn, tức các thế hệ về sau tuy không thấy họ sống nhưng thấy họ còn hiện hữu, nhắc đến họ và cảm kích các công ơn của họ vì khi sống họ biết nghĩ đến và để lại các lợi ích cho hậu sinh. Người chết chỉ thật sự chết đi khi không còn ai nhắc gì đến họ nữa.

Ngoại trưởng Mỹ William H. Seward mua Alaska từ Nga năm 1867, một lãnh thổ khổng lồ, to nhất trong 50 tiểu bang của Mỹ, có vị trí chiến lược và tài nguyên dầu khí, gỗ, hải sản vô tận, với giá 7,2 triệu đôla (khoảng 105 triệu USD bây giờ) cho thấy các lãnh tụ dân chủ giàu viễn kiến và năng lực xây dựng quốc gia dân tộc. Ông được nhớ tới qua một thành phố cảng có tên ông ở Alaska.

Dĩ nhiên, những kẻ ác, những kẻ bán nước cũng được nhắc đến, như những trang đen tối của lịch sử dân tộc.

Các lãnh tụ dân chủ chết đi nhưng không gây thiệt hại ngân sách nhà nước, không ngăn cấm giao thông, không lấy nhiều đất của dân, không xây đường nhanh, chớp nhoáng, phục vụ đám tang, trong khi dân nghèo qua sông bằng dây cáp hay bao ny lông. Mộ họ khiêm nhường, họ và những người yêu thương họ chung tiền xây thư viện mang tên họ. Họ vị kỷ, vì mình, nhưng vì mình bằng cách tạo lợi ích cho người khác.

Nói chung, họ phát triển bản năng vị kỷ qua ngã phục vụ và bảo vệ sức sống của dân tộc, lấy mình làm trung tâm họ hướng về phía vị tha để sinh tồn thăng tiến lên trường tồn.

Người cộng sản không có năng lực xây dựng quốc gia dân tộc, họ chỉ có khả năng xây dựng giai cấp đặc quyền đặc lợi, khả năng vận dụng bản năng sinh tồn về cực ích kỷ. Chủ nghĩa Mác-Lê vốn dạy họ phục vụ ngoại bang (nghĩa vụ quốc tế) và phá bỏ quốc gia (vô tổ quốc). Quốc gia trở thành một cơ thể bệnh hoạn mà ký sinh trùng cộng sản đang hoành hành. Muốn cơ thể khỏi bệnh thì không có cách gì khác hơn là phải tiêu diệt vi trùng cộng sản.

Đất nước cần một cuộc cách mạng để đổi chiều, thay đổi vận mạng đã và đang bất hạnh của dân tộc. Thay đổi có thể đến từ sự nổi dậy của dân chúng, đảo chánh cung đình, đảo chánh dân sự, đảo chánh quân sự, hay hiệu ứng dominoes từ Trung Quốc…

Chúng ta, những con dân đất Việt, nên chuẩn bị sẵn sàng cho một ngày hội lớn, để khi nó xảy ra, chúng ta cương quyết không để nó đi trở lại độc tài dưới một dạng thái khác, mà phải xây dựng cho bằng được các định chế của dân chủ pháp trị (democracy and the rule of law), cũng cố và phát triển nó để bản năng vị kỷ của bất cứ ai lãnh đạo cũng đều được hướng về cực vị tha.

Lê Minh Nguyên

(06/10/2018)