Việt Nam khó thể đòi hỏi gì hơn : một chiến hạm Mỹ thách thức Trung Quốc tại Biển Đông, một cuộc hội kiến tại Nhà Trắng, và sáu chiếc tàu tuần duyên mới được chuyển giao.
Ông Trần Công Trục, nguyên trưởng ban Biên giới chính phủ, chụp hình trước bản đồ Việt Nam khi trả lời phỏng vấn Reuters ngày 16/05/2017.Reuters
Đó là những dấu hiệu cho sự cam kết của Mỹ, trước một Việt Nam đang lo ngại rằng dưới thời tổng thống Donald Trump, Hoa Kỳ sẽ không còn ủng hộ tích cực như trước. Trong khi đó, Việt Nam đang là quốc gia Đông Nam Á dám đương cự với tham vọng bành trướng của Trung Quốc tại Biển Đông, một trong những vùng biển quan trọng nhất thế giới.
Do không chắc chắn rằng Mỹ sẽ hỗ trợ một cách bền bỉ, đồng thời phải thận trọng khi dựa vào bất kỳ đồng minh nào, Việt Nam cũng khéo léo giữ gìn mối quan hệ với kẻ thù lâu đời là Trung Quốc.
Ông Trần Công Trục, nguyên trưởng ban Biên giới chính phủ, nhiều năm qua vẫn đấu tranh cho chủ quyền biển đảo nói với Reuters : "Việt Nam không muốn một sự mất thăng bằng quyền lực trong khu vực, có thể dẫn đến chiến tranh".
Cuộc gặp gỡ với tổng thống Mỹ Donald Trump vào thứ Tư tới là một sự kiện quan trọng đối với thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Ông sẽ là nhà lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên đến thăm Nhà Trắng dưới thời chính quyền mới của Hoa Kỳ.
Đó là thành công từ những cuộc gọi, thư từ, liên lạc ngoại giao và các chuyến viếng thăm ở cấp thấp hơn, đã bắt đầu rất sớm trước khi ông Trump chính thức nắm quyền ở Washington. Tại đây, theo Reuters, Việt Nam vẫn đang duy trì một nhà vận động hành lang với ngân sách 30.000 đô la một tháng.
Một động thái mang tính biểu tượng quan trọng đối với Việt Nam trong tuần này, là chiến hạm Mỹ USS Dewey đã tiến sát một đảo nhân tạo do Trung Quốc xây lên tại Biển Đông nhằm mở rộng chủ quyền tại vùng biển tranh chấp với Việt Nam và bốn nước khác.
Các viên chức Việt Nam và những phái viên thạo tin nói rằng đã phải vận động rất mạnh cho việc tuần tra "vì tự do hàng hải". Để nhấn mạnh thêm sự yểm trợ của Mỹ, Hoa Kỳ đã chuyển giao cho Việt Nam sáu tàu tuần duyên trong tuần này.
Đại sứ Mỹ tại Hà Nội, ông Ted Osius nói : "Sự thịnh vượng của Việt Nam trong tương lai lệ thuộc vào một môi trường biển ổn định và hòa bình". Phát biểu này giúp làm giảm bớt quan ngại của Việt Nam, đang là một tiếng nói đơn độc thách thức tham vọng của Bắc Kinh trên Biển Đông, đặc biệt từ khi tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ngả vào vòng tay của Trung Quồc.
Quan hệ quân sự giữa Hoa Kỳ và Việt Nam đã được tăng cường dưới thời chính quyền Obama, nhưng hồ sơ quan trọng hơn cả là Hiệp định Đối tác Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP). Việt Nam tỏ ra thất vọng khi ông Trump từ bỏ hiệp định tự do mậu dịch này, và chú trọng việc giảm bớt thâm hụt thương mại – Việt Nam xuất siêu vào Mỹ 32 tỉ đô la trong sáu năm gần đây.
Hà Nội lại càng căng thẳng hơn khi sau đó ông Trump xích gần lại với Tập Cận Bình, do muốn Bắc Kinh gây áp lực lên Bình Nhưỡng về chương trình nguyên tử. Chuyên gia Carl Thayer, trường đại học New South Wales (Úc), nhận xét : "Việc hoàn toàn chú tâm vào Bắc Triều Tiên khiến Việt Nam rất lo là vấn đề Biển Đông sẽ bị gác sang một bên".
Tại Washington, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Katrina Adams tuyên bố : "Quan hệ đối tác Mỹ-Việt là yếu tố chủ chốt trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương". Nhưng một cựu quan chức Mỹ nói rằng ông Trump có thể phàn nàn với thủ tướng Việt Nam về tầm mức xuất siêu. Theo dự toán ngân sách của chính quyền Trump, các viện trợ quân sự Mỹ cho Hà Nội có thể trở thành các khoản cho vay.
Theo Reuters, trước một Hoa Kỳ với chủ trương không rõ ràng từ khi Donald Trump lên nắm quyền, mức độ quan tâm của Hà Nội đối với Bắc Kinh cũng tương tự Washington.
Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã viếng thăm chính thức Bắc Kinh, cùng lúc với việc tham dự hội nghị thượng đỉnh về dự án "Một vành đai, một con đường" của Trung Quốc. Còn tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, được cho là người quyền lực nhất Việt Nam, đã có mặt tại Bắc Kinh nhiều ngày trước khi Donald Trump nhậm chức.
Sau hai chuyến viếng thăm trên, đôi bên đã khẳng định sẵn sàng duy trì hòa bình tại Biển Đông. Đầu tháng này, lần đầu tiên một tàu của tuần duyên Việt Nam đã sang thăm hữu nghị Trung Quốc.
Ông Trần Công Trục nhận định : "Vừa hợp tác vừa đấu tranh là một chủ trương rất thực tế. Việt Nam sẽ không bao giờ chịu khuất phục hoặc quy hàng trước việc Trung Quốc ngang nhiên vi phạm chủ quyền hợp pháp của mình, nhưng cũng không cho Bắc Kinh cơ hội sử dụng vũ lực để gây ra xung đột".
Thụy My