50 năm Hiệp định Hòa bình Paris : lời kể của một người phiên dịch cho phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
BBC tiếng Việt, 13/01/2023
Ông Nguyễn Ngọc Giao, giảng viên đại học ngành toán đã nghỉ hưu, từng làm phiên dịch từ tiếng Pháp sang tiếng Việt cho phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong quá trình đàm phán và ký kết Hiệp định Hòa bình Paris từ 1968 đến 1973. Nhân kỷ niệm 50 năm ngày ký kết hiệp định này, ông Nguyễn Ngọc Giao kể với BBC News tiếng Việt cơ duyên khiến ông, một Việt Kiều người Bắc di cư, lại trở thành phiên dịch cho phái đoàn VNDCCH, những kỷ niệm đáng nhớ về ông Xuân Thuỷ, Lê Đức Thọ và các đồng nghiệp làm phiên dịch cho các phái đoàn khác.
Nguồn : BBC, 13/01/2023
*************************
Tài liệu mới công bố : Hiệp định Paris 1973 không mang lại hòa bình
RFA, 12/01/2023
Một tài liệu mới công bố về giải thưởng Nobel về Hòa bình trao cho cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger và lãnh đạo Việt Nam Lê Đức Thọ cho thấy Ủy ban giải thưởng Nobel đã biết Hiệp định Paris khó mang lại hòa bình.
Hình chụp hôm 25/1/1969 : các đại diện Bắc Việt Nam gồm ông Lê Đức Thọ (giữa) tại hội nghị Paris về hòa bình ở Việt Nam (minh họa) – AFP
Hôm 1/1 vừa qua, 50 năm sau khi giải thưởng được trao, các tài liệu về giải thưởng trao cho hai nhà đàm phán Mỹ và Việt Nam được công bố theo yêu cầu.
Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, cựu Ngoại trưởng Hoa Kỳ Henry Kissinger và ông Lê Đức Thọ hồi tháng 1/1973 đã đạt được một thỏa thuận hòa bình mà theo đó Mỹ sẽ hoàn tất việc rút quân khỏi Nam Việt Nam.
Tuy nhiên lệnh ngưng bắn theo thỏa thuận ngay sau đó đã không có hiệu lực trên thực tế khi quân đội miền Bắc không bị yêu cầu rút quân khỏi miền Nam và cuộc chiến vẫn tiếp tục với việc quân đội Bắc Việt tiến vào miền Nam trong khi quân đội miền Nam không còn nhận được sự hỗ trợ như trước kia từ phía Mỹ. Cuộc chiến kết thúc với việc quân đội miền Bắc chiếm lại toàn bộ miền Nam vào ngày 30/4/1975.
Đề cử trao giải Nobel Hòa bình cho hai nhà đám phán Mỹ và Việt Nam đã vấp phải phản đối của những thành viên của Ủy ban giải Nobel Hòa bình. Hai người trong số họ đã từ chức để phản đối. Tất cả những người trong Ủy ban này vào lúc đó hiện đều đã qua đời.
Tờ The Guardian trích lời giáo sư Stein Tonnesson thuộc Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo nói sau khi xem tài liệu mới công bố rằng ông thật sự còn ngạc nhiên hơn nữa khi thấy Ủy ban giải Nobel Hòa bình lại có một quyết định tồi tệ đến vậy.
Tài liệu mới công bố cho thấy đề cử giải cho hai người được một thành viên của Ủy ban giải Nobel Hòa bình đưa ra vào ngày 29/1/1973, hai ngày trước khi Hiệp định được ký kết.
Người đề cử là ông John Sanness. Trong một bức thư được ông Sanness viết khi đó, ông này nói rằng ông lập luận rằng việc lựa chọn đề cử này là để nhấn mạnh tính tích cực của đàm phán dẫn đến thỏa thuận khiến chấm dứt xung đột vũ trang giữa Bắc Việt Nam và Hoa Kỳ.
Nhưng ông Sanness, người đã mất vào năm 1984, cũng viết rằng : "Chỉ có thời gian sắp tới mới có thể biết được rõ ràng tầm quan trọng trên thực tế của Hiệp định này".
Giáo sư Tonnesson nói rằng thư đề cử cũng như tài liệu về hai nhà đàm phán Mỹ và Việt Nam cho thấy Ủy ban đã biết một cách đầy đủ rằng Hiệp định khó có thể được thực hiện.
Trong số các tài liệu được công bố còn có bức điện thư mà ông Lê Đức Thọ gửi đi từ Hà Nội cho biết ông không thể chấp nhận giải thưởng.
Trong bức thư, ông Thọ viết : "Khi Hiệp định Paris được tôn trọng, tiếng súng im và hòa bình thực sự được lập lại ở Nam Việt Nam, tôi sẽ xem xét việc chấp nhận giải thưởng này".
Hiện cựu Ngoại trưởng Kissinger chưa đưa ra lời bình luận gì về thông tin mới này.
Nguồn : RFA, 12/01/2023
*************************
'Ủy ban Nobel biết Hiệp định Paris năm 1973 của Kissinger khó có thể mang lại hòa bình'
BBC, 12/01/2023
Giải Nobel Hòa bình năm 1973 cho nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ Henry Kissinger và ông Lê Đức Thọ của Bắc Việt Nam, một trong những giải gây tranh cãi nhất trong lịch sử của giải này, đã được trao khi biết rõ rằng Chiến tranh Việt Nam khó có thể kết thúc sớm, các tài liệu mới được công bố cho thấy, theo Reuters.
Các đề cử cho Giải Nobel Hòa bình vẫn được giữ bí mật trong 50 năm. Vào ngày 1/1, các tài liệu về giải thưởng được trao cho ông Kissinger và trưởng đoàn đàm phán của Hà Nội, ông Lê Đức Thọ, được cung cấp theo yêu cầu.
Quyết định này đã gây sốc cho nhiều người vào thời điểm đó vì Kissinger, lúc đó là cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ và là ngoại trưởng dưới thời Tổng thống Richard Nixon, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược quân sự của Hoa Kỳ trong giai đoạn cuối của chiến tranh Việt Nam 1955-1975.
Stein Toennesson, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo, người đã xem xét các tài liệu, nói với Reuters: "Tôi giờ thậm chí còn ngạc nhiên hơn lúc đó, rằng ủy ban có thể đưa ra một quyết định tồi tệ như vậy".
Ông Kissinger và ông Lê Đức Thọ đã đạt được Hiệp định Paris vào tháng 1/1973, theo đó Washington hoàn thành việc rút quân khỏi miền Nam Việt Nam sau khi đã chấm dứt phần lớn các cuộc tấn công và tránh xung đột với Cộng sản miền Bắc trước tình hình tinh thần quân đội ngày càng sa sút và các cuộc biểu tình phản chiến lớn ở Mỹ.
Nhưng lệnh ngừng bắn được quy định trong hiệp định đã sớm bị cả miền Bắc và miền Nam Việt Nam phớt lờ. Miền Nam từ chối ký thỏa thuận và cho rằng bị phản bội do quân cộng sản Bắc Việt không bị buộc phải rút khỏi miền Nam.
Chiến tranh tiếp tục ác liệt với quân Bắc Việt nhanh chóng tiến vào miền Nam - giờ đây phải chiến đấu mà không có sự hỗ trợ quan trọng của Hoa Kỳ và bị suy yếu bởi tình trạng hỗn loạn và tham nhũng của nhà nước.
Giao tranh chỉ kết thúc vào ngày 30/4/1975 sau khi các lực lượng Bắc Việt chiếm được Sài Gòn, gây ra một cuộc sơ tán hỗn loạn và nhục nhã của những người Mỹ và các đồng minh bằng trực thăng từ sân thượng Đại sứ quán Hoa Kỳ.
Ông Lê Đức Thọ từ chối Giải thưởng Hòa bình với lý do chưa có hòa bình. Hai trong số năm thành viên của Ủy ban Nobel Na Uy - tất cả hiện đã chết - đã từ chức để phản đối.
Ông Kissinger, dù nhận giải thưởng, đã không đến Na Uy để dự buổi lễ và sau đó đã cố gắng trả lại giải thưởng.
Ông Lê Đức Thọ, qua đời ở tuổi 78 vào năm 1990, là một tướng lĩnh, nhà ngoại giao và là thành viên Bộ Chính trị cầm quyền của Bắc Việt Nam. Ông giám sát cuộc nổi dậy của Việt Cộng ở miền Nam chống lại chính quyền Sài Gòn từ cuối những năm 1950, và sau đó là cuộc tấn công quyết định của miền Bắc năm 1974-1975 mang lại sự thống nhất dưới sự cai trị của Hà Nội.
Ông Kissinger, 99 tuổi và vẫn là một nhà bình luận nổi tiếng về chính sách đối ngoại và giải quyết xung đột, bao gồm gần đây nhất là cuộc chiến Ukraine, đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận về việc công bố hồ sơ Nobel Hòa bình năm 1973.
Biết rằng giải thưởng có thể không xứng đáng
Các bài báo, được Reuters xem xét, tiết lộ ông Kissinger và ông Thọ được một thành viên của ủy ban Nobel, học giả người Na Uy John Sanness, đề cử vào ngày 29/1/1973 - hai ngày sau khi ký kết hiệp định Paris.
Hàng nghìn người có thể đề cử các ứng cử viên cho giải thưởng, bao gồm một số giáo sư, người từng đoạt giải Nobel và nguyên thủ quốc gia.
"Lý do của tôi là sự lựa chọn này sẽ nhấn mạnh điều tích cực rằng các cuộc đàm phán đã dẫn đến một thỏa thuận sẽ chấm dứt xung đột vũ trang giữa Bắc Việt Nam và Hoa Kỳ", Sanness viết trong bức thư đánh máy bằng tiếng Na Uy của mình.
Nhưng ông Sanness, người qua đời năm 1984, nói thêm : "Tôi biết rằng chỉ trong thời gian tới người ta mới hiểu rõ (loại) ý nghĩa mà các hiệp định sẽ có trong thực tế".
Toennesson nói rằng thư đề cử và các báo cáo được chuẩn bị về ông Kissinger và ông Thọ cho các cuộc thảo luận của ủy ban cho thấy họ "nhận thức đầy đủ" rằng các hiệp định "không có khả năng được giữ vững".
Ông nói : "Giải thưởng được trao cho Kissinger vì đã đưa Hoa Kỳ ra khỏi Việt Nam... mà không có bất kỳ giải pháp hòa bình nào ở Nam Việt Nam. Ông nói, ông Thọ được đề cử vì ban hội thẩm cảm thấy "không thể trao nó cho một mình Kissinger".
"Ông ấy (Kissinger) cần một đối tác và sau đó họ bổ sung thêm Lê Đức Thọ, người mà họ biết rất ít. Báo cáo về (ông ấy) khá yếu", Toennesson nói thêm.
Trong số các tài liệu được công bố có bức điện tín gốc mà ông Thọ gửi từ Hà Nội cho biết ông "không thể" nhận Giải thưởng Hòa bình.
Ông Thọ viết : "Khi hiệp định Paris về Việt Nam được tôn trọng, không còn tiếng súng và hòa bình thực sự được thiết lập ở miền Nam Việt Nam, tôi sẽ xem xét việc nhận giải thưởng này".
Sự can thiệp quân sự của Hoa Kỳ vào Việt Nam vào đầu những năm 1960 được coi là một động thái nhằm ngăn chặn sự lan rộng của Chủ nghĩa Cộng sản.
Cuối cùng, hiệp định Paris đã đóng dấu lối thoát của Hoa Kỳ khỏi khỏi một cuộc chiến bị nhiều người trong nước chỉ trích là một vũng lầy gây chia rẽ và tốn kém vô cùng, nhưng đã không làm im tiếng súng hay mang lại một nền hòa bình được đàm phán ở Việt Nam.
Vào ngày 1/5/1975, một ngày sau khi Sài Gòn sụp đổ, kết thúc chiến tranh, Kissinger đã cố gắng trả lại giải thưởng, thông qua một bức điện của Hoa Kỳ tới ủy ban Nobel, trong đó ông nói rằng "hòa bình mà chúng tôi tìm kiếm thông qua các cuộc đàm phán đã bị đảo lộn bằng vũ lực".
Ủy ban từ chối nhận lại giải thưởng.
Nguồn : BBC, 12/01/2023
***************************
Tài liệu: Ủy ban Nobel biết rõ Hiệp định Paris 1973 của Kissinger khó mang lại hòa bình
Reuters, VOA, 12/01/2023
Giải Nobel Hòa bình năm 1973 được trao cho nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ Henry Kissinger và Lê Đức Thọ của Bắc Việt, một trong những phần thưởng gây tranh cãi nhất trong lịch sử của Nobel Hòa bình, được trao với sự hiểu biết đầy đủ rằng cuộc chiến tranh Việt Nam lúc đó khó có thể kết thúc sớm, theo các tài liệu mới công bố.
Cố vấn đặc biệt Lê Đức Thọ, đại diện đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cố vấn đặc biệt của Tổng thống Hoa Kỳ, Tiến sĩ Henry Kissinger chúc mừng nhau sau lễ ký tắt. (Người đứng giữa, phía sau là Thư ký đoàn Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa Lưu Văn Lợi)
Các đề cử cho Giải thưởng Hòa bình vẫn được giữ bí mật suốt 50 năm.
Hôm 1 tháng 1, các tài liệu liên quan tới giải thưởng trao cho ông Kissinger và trưởng đoàn đàm phán của Hà Nội, Lê Đức Thọ, được trưng ra theo yêu cầu.
Quyết định ấy đã gây sốc cho nhiều người vào thời điểm đó vì ông Kissinger, lúc đó là cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ và là ngoại trưởng dưới thời Tổng thống Richard Nixon, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược quân sự của Hoa Kỳ trong giai đoạn cuối của cuộc chiến Việt Nam 1955-1975.
Ông Stein Toennesson, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo, người xem xét các tài liệu vừa được tiết lộ, nói với Reuters : "Tôi giờ đây thậm chí còn ngạc nhiên hơn lúc đó rằng ủy ban có thể đưa ra một quyết định tồi tệ như vậy".
Ông Kissinger và ông Thọ đã đạt được Hiệp định Hòa bình Paris vào tháng 1 năm 1973, theo đó Washington hoàn thành việc rút quân khỏi miền Nam Việt Nam sau khi đã chấm dứt phần lớn các cuộc tấn công và tránh chiến đấu chống lại Cộng sản miền Bắc trước tình hình tinh thần quân đội ngày càng sa sút và các cuộc biểu tình phản chiến lớn ở Mỹ.
Nhưng lệnh ngừng bắn được quy định trong hiệp định đã sớm bị cả miền Bắc và miền Nam Việt Nam phớt lờ, miền Nam từ chối ký thỏa thuận và tuyên bố bị phản bội vì lực lượng của Hà Nội không bị buộc phải rút khỏi miền Nam.
Chiến tranh tiếp diễn ác liệt, lực lượng của miền Bắc nhanh chóng tiến vào miền Nam trong khi miền Nam lúc đó phải chiến đấu không có sự hỗ trợ quan trọng của Hoa Kỳ và bị suy yếu bởi tình trạng hỗn loạn và tham nhũng cấp cao.
Giao tranh chỉ kết thúc vào ngày 30 tháng 4 năm 1975 sau khi các lực lượng Bắc Việt chiếm được thủ đô Sài Gòn của miền Nam, gây ra một cuộc sơ tán hỗn loạn và bẽ bàng của những người Mỹ còn lại và các đồng minh địa phương bằng trực thăng từ sân thượng Tòa đại sứ Hoa Kỳ.
Ông Lê Đức Thọ từ chối Giải thưởng Hòa bình với lý do hòa bình chưa được thiết lập. Hai trong số năm thành viên của Ủy ban Nobel Na Uy - tất cả nay không còn nữa - đã từ chức để phản đối. Ông Kissinger, dù nhận giải thưởng nhưng không đến Na Uy để dự buổi lễ và sau đó tìm cách trả lại giải thưởng nhưng vô vọng.
Ông Thọ, qua đời ở tuổi 78 vào năm 1990, là một nhà ngoại giao và là ủy viên Bộ Chính trị cầm quyền của Bắc Việt. Ông giám sát cuộc nổi dậy của Việt Cộng ở miền Nam chống lại chính quyền Sài Gòn từ cuối những năm 1950, và sau đó là cuộc tấn công quyết định của miền Bắc năm 1974-1975 mang lại thống nhất dưới sự cai trị của Hà Nội.
Ông Kissinger, nay 99 tuổi, vẫn là một nhà bình luận nổi tiếng về chính sách đối ngoại và giải quyết xung đột, bao gồm gần đây nhất là cuộc chiến Ukraine, đã không hồi đáp các yêu cầu bình luận về việc công bố hồ sơ Nobel Hòa bình năm 1973.
Biết rằng trao giải cho họ có thể không xứng đáng
Các tài liệu mà Reuters xem qua cho thấy ông Kissinger và ông Thọ được một thành viên của ủy ban Nobel, học giả người Na Uy John Sanness, đề cử vào ngày 29/1/1973 - hai ngày sau khi ký kết hiệp định Paris.
Hàng nghìn người có thể đề cử các ứng viên cho giải thưởng, bao gồm giáo sư, những người từng đoạt giải Nobel và các nguyên thủ quốc gia.
Ông Sanness viết trong bức thư đánh máy bằng tiếng Na Uy lúc đó rằng : "Lý do đề cử là sự lựa chọn đó nhấn mạnh điều tích cực rằng các cuộc đàm phán đã dẫn đến một thỏa thuận sẽ chấm dứt xung đột vũ trang giữa Bắc Việt và Hoa Kỳ".
Nhưng ông Sanness, qua đời năm 1984, cũng nói thêm : "Tôi biết rằng chỉ trong thời gian tới người ta mới hiểu rõ (loại) ý nghĩa mà các hiệp định sẽ có trong thực tế".
Giáo sư Toennesson nói thư đề cử và các báo cáo về ông Kissinger và ông Thọ cho các cuộc thảo luận của ủy ban cho thấy họ "nhận thức đầy đủ" rằng hiệp định Paris "không có khả năng được giữ vững".
Ông nói : "Giải thưởng được trao cho ông Kissinger vì đã đưa Hoa Kỳ ra khỏi Việt Nam... mà không có bất kỳ giải pháp hòa bình nào cho Nam Việt Nam". Vẫn theo lời giáo sư Toennesson, ông Thọ được đề cử vì ủy ban cảm thấy "không thể trao nó cho một mình ông Kissinger".
"Ông ấy (Kissinger) cần một đối tác và sau đó họ bổ sung thêm Lê Đức Thọ, người mà họ ít biết đến. Báo cáo về (ông Thọ) rất yếu", ông Toennesson nói thêm.
Trong số các tài liệu được công bố có bức điện tín gốc mà ông Thọ gửi từ Hà Nội nói rằng ông "không thể" nhận Giải thưởng Hòa bình.
Ông Thọ viết : "Khi hiệp định Paris về Việt Nam được tôn trọng, không còn tiếng súng và hòa bình thực sự được lập lại ở miền Nam Việt Nam, tôi sẽ xem xét việc nhận giải thưởng này".
Sự can thiệp quân sự của Hoa Kỳ vào Việt Nam đầu những năm 1960 được coi là một động thái nhằm ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản.
Cuối cùng, hiệp định Paris đã đóng dấu lối thoát của Hoa Kỳ ra khỏi một cuộc chiến mà nhiều người trong nước chỉ trích là một vũng lầy gây chia rẽ và tốn kém vô cùng, nhưng hiệp định ấy không làm im tiếng súng hay mang lại một nền hòa bình theo thương thuyết tại Việt Nam.
Vào ngày 1/5/1975, tức một ngày sau khi Sài Gòn sụp đổ, kết thúc chiến tranh, ông Kissinger tìm cách trả lại giải thưởng, thông qua một bức điện tín từ Hoa Kỳ gửi tới ủy ban Nobel, trong đó ông nói rằng "hòa bình mà chúng tôi tìm kiếm thông qua các cuộc đàm phán đã bị đảo lộn bằng vũ lực".
Nhưng khi đó ủy ban không chịu lấy lại giải thưởng.
(Reuters)
Nguồn : VOA, 12/01/2023