Các tiêu chuẩn cộng đồng của Meta - công ty mẹ của Facebook - có mục đích tốt nhưng dễ bị lạm dụng bởi một số chính quyền độc tài như Việt Nam để hạn chế quyền tự do ngôn luận của người dân.
Reuters/ RFA edited
Đây là nhận định trong một bản báo cáo có tên "Một cách kiểm duyệt khác - Tìm hiểu về tiêu chuẩn cộng đồng của Facebook tại Việt Nam". Tài liệu này vừa được công bố trong tháng 12 bởi Đảng Việt Tân - một tổ chức có trụ sở tại Hoa Kỳ, chuyên vận động dân chủ ở Việt Nam.
"Tiêu chuẩn cộng đồng" của Facebook bị lạm dụng
Trong nội dung của báo cáo, đảng Việt Tân cho biết trong năm 2023, có 10 bài viết trên trang Fanpage chính thức của đảng này bị Facebook cảnh cáo vì đã vi phạm các nguyên tắc cộng đồng, như "phát ngôn thù hận, kích động bạo lực, vi phạm quyền riêng tư, bắt nạt và quấy rối"… Điều này khiến lượng tương tác tới trang Fanpage của Việt Tân bị giảm sút nghiêm trọng.
Sau khi kháng cáo, có đến tám trong số 10 bài viết được Facebook gỡ bỏ cảnh cáo. Tuy nhiên, theo báo cáo, Facebook đã không có sự đền bù nào sau khi đảo ngược lại quyết định sai lầm ban đầu.
Đảng Việt Tân nhận định, thông qua các tài khoản thật và giả, một số lượng lớn du luận viên đã báo cáo hầu hết từng nội dung của họ là vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng, bao gồm cả nội dung đăng cách nay nhiều năm.
Ông Trần Đức Tuấn Sơn, Ủy viên Trung ương Đảng Việt Tân, đồng tác giả của báo cáo nêu trên, cho biết đã gởi báo cáo này cũng các khuyến nghị cho công ty Meta, nhưng chưa nhận được phản hồi :
"Dĩ nhiên chúng tôi cũng đã gửi cho Facebook xem và hiện giờ cũng chưa có một sự hồi đáp nào từ công ty Meta, nhưng mà cái đó cũng không quan trọng lắm. Điều quan trọng là mình cần phải nói lên sự lạm dụng mà hiện nay đang xảy ra tại Việt Nam như chúng tôi đã ghi trong báo cáo".
Không chỉ có trang Fanpage của đảng Việt Tân gặp phải tình trạng trên. Bà Huệ Như, người thường xuyên đăng tải các bài viết về tình hình xã hội trên Facebook, xác nhận với RFA rằng trang cá nhân của bà cũng liên tục bị cảnh cáo "vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng" dẫn đến bị hạn chế tương tác với các tài khoản khác :
"Facebook này thường xuyên bị hạn chế lượng người tiếp cận. Mới gần đây nhất, vào ngày 23 tháng trước thì cũng đã có thông báo rằng Facebook của tôi không được tiếp cận với những người mới.
Hiện tại, đến bây giờ những người chưa có tương tác với Facebook của Huệ Như muốn tìm vào Facebook của tôi rất khó khăn, không tìm được và không hiển thị ra được, cả bằng số điện thoại hoặc bằng tên…"
Phóng viên RFA gởi emial cho Facebook yêu cầu bình luận về báo cáo trên nhưng chưa nhận được phản hồi từ công ty này.
Chiến thuật lâu dài của chính quyền Việt Nam
Liên tục từ năm 2014 cho đến nay, năm nào Facebook cũng bị cáo buộc lạm dụng tiêu chuẩn cộng đồng để ngăn chặn, hạn chế các tài khoản đăng bài viết chỉ trích nhà nước Việt Nam, đặc biệt là thời điểm xảy ra các sự kiện lớn, ví dụ như biểu tình Luật đặc khu 2018 hay vụ án Đồng Tâm 2019…
Những người bị mất tài khoản Facebook, dù chưa biết nguyên nhân chắc chắn, nhưng họ đều cho rằng hành vi báo cáo hàng loạt đến từ lực lượng dư luận viên, những người được trả tiền để thực hiện hành vi báo cáo các tài khoản hay bài viết chỉ trích chính phủ Việt Nam.
Theo bà Huệ Như, các bài viết bị cảnh cáo vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng trên trang cá nhân của bà hầu hết là đưa tin hay bình luận về tình hình xã hội Việt Nam. Do đó, theo bà, đã có sự can thiệp từ phía Việt Nam để Facebook phải gỡ bỏ các bài viết phản biện xã hội :
"Tất cả những bài viết mà có hơi hướng tính chất phản biện xã hội thì hầu hết đều bị kiểm duyệt một cách rất chặt chẽ.
Tôi cho rằng nhà cầm quyền đã sử dụng các biện pháp an ninh để can thiệp với Facebook để hạn chế những lượng tương tác cũng như những bài viết phản biện ở trên trang Facebook cá nhân".
Đầu năm 2016, một lực lượng tác chiến trên không gian mạng được thành lập có tên "Lực lượng 47". Mục tiêu là chống các quan điểm mà chính quyền cho là sai trái trên Internet.
Chính quyền Hà Nội chưa bao giờ thừa nhận chỉ đạo lực lượng này thực hiện hành vi báo cáo hàng loạt các tài khoản bị cho là chống nhà nước.
Tuy nhiên, hồi tháng 7/2021, Facebook cho Reuters biết hãng này đã gỡ bỏ một số tài khoản và nhóm trên Facebook có liên quan đến lực lượng dư luận viên Việt Nam là Lực lượng 47. Trong số nhóm bị gỡ có nhóm E47 được xác định có liên hệ với lực lượng 47 của quân đội.
Tháng 12/2021, công ty Meta ra thông báo về việc gỡ bỏ một mạng lưới khác với hàng trăm tài khoản ở Việt Nam. Lý do được đưa ra là các tài khoản này vi phạm chính sách hành vi giả mạo đối với vấn đề báo cáo diện rộng, nhắm đến những người chỉ trích chính quyền.
Báo cáo về Quyền tự do Internet năm 2023 của tổ chức Freedom House xếp Việt Nam vào hạng thấp nhất - Không có tự do.
Báo cáo này cho biết Việt Nam được đã tạo ra một mạng lưới các tài khoản thật và ảo thân chính quyền. Những tài khoản này có nhiệm vụ phổ biến tuyên truyền và thông điệp ưa thích của chính phủ, troll những người bất đồng chính kiến, tấn công phe đối lập và ngăn chặn nội dung không mong muốn, bao gồm cả việc gởi báo cáo hàng loạt lên các mạng xã hội để yêu cầu xóa các nội dung chống chính phủ.
Facebook thỏa hiệp ?
Trang cá nhân của các nhà hoạt động liên tục bị báo cáo và chặn tương tác vì vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng diễn ra nhiều năm nay. Các tổ chức nhân quyền cũng nhiều lần lên tiếng chất vấn Facebook nhưng đến nay tình trạng này vẫn chưa được giải quyết. Điều đó khiến một số nhà hoạt động nghi ngờ rằng Facebook đã có những thỏa hiệp theo chỉ đạo của chính phủ Việt Nam.
Một người chuyên giảng dạy về bảo mật cho các nhà hoạt động trong khu vực Đông Nam Á, yêu cầu được giấu danh tính, nói với RFA rằng trong một cuộc họp với các tổ chức xã hội dân sự quốc tế, đại diện Facebook cho biết chính quyền Hà Nội đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm tạo áp lực, buộc công ty này phải làm theo yêu cầu :
"Nhà nước chỉ cần chỉ đạo ngân hàng chặn dòng tiền mà người dùng Facebook ở Việt Nam chạy quảng cáo trong hai ngày thôi là công ty này đủ mệt rồi".
Cũng theo người này, Facebook cho biết họ thường nhận được danh sách các tài khoản hay từ khóa cần bị "ngăn chặn". Công ty này sẽ cố gắng làm theo yêu cầu ít nhất có thể, nhưng vẫn đảm bảo được hoạt động bình thường tại Việt Nam.
Tháng 12/2017, truyền thông trong nước cho biết Facebook đã gỡ bỏ 159 tài khoản "nói xấu, bôi nhọ lãnh đạo, tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước" theo yêu cầu của Bộ thông tin Truyền thông.
Cũng theo báo cáo của Freedom House, chính phủ Hà Nội đã nhiều lần đe dọa đóng cửa dịch vụ của Facebook tại Việt Nam nếu công ty này từ chối tuân thủ yêu cầu của chính phủ về quy mô hạn chế nội dung lớn hơn.
Một báo cáo điều tra của Washington Post xuất bản vào tháng 10/2021 xác nhận rằng Facebook đã bị chính phủ đe dọa và quyết định tuân thủ các yêu cầu của họ.
Vào tháng 2/2022, người phát ngôn của Facebook từng phản hồi RFA về những cáo buộc thỏa hiệp với chính quyền Việt Nam rằng :
"Chúng tôi đã cởi mở và minh bạch về các quyết định của mình nhằm ứng phó với sự gia tăng nhanh chóng các nỗ lực nhằm chặn các dịch vụ của chúng tôi tại Việt Nam. Chúng tôi hạn chế một số nội dung ở Việt Nam để đảm bảo dịch vụ của chúng tôi luôn sẵn có cho hàng triệu người dùng mỗi ngày".
Nguồn : RFA, 27/12/2023