Thưa quý vị, Đại tá Nguyễn Từ Huấn, thuộc binh chủng Hải quân Trừ bị Hoa Kỳ vào ngày 5/6/19 được Tổng thống Donald Trump đề nghị thăng cấp Phó Đề đốc và đã được Ủy ban Quân sự Thượng viện Mỹ chuẩn thuận vào hôm 27 tháng 6. Ông Nguyễn Từ Huấn sẽ chính thức trở thành vị tướng gốc Việt đầu tiên trong Hải quân Hoa Kỳ sau lễ thăng cấp dự kiến diễn ra vào tháng 10 tới đây.

Phó Đề đốc Hải quân Hoa Kỳ gốc Việt Nguyễn Từ Huấn. Courtesy : Facebook VAUSA Family & Friend Network

RFA : Hòa Ái xin chào Đại tá Nguyễn Từ Huấn. Câu hỏi đầu tiên dành cho ông là cảm xúc của ông như thế nào trong giây phút đầu tiên ông nhận được thông báo có tên trong danh sách đề nghị thăng cấp Phó Đề đốc của hải quân Hoa Kỳ hồi đầu tháng 6 ?

Nguyễn Từ Huấn : Tôi đã nhận được cuộc điện thoại của một Phó Đô đốc, Tướng 3 sao của Hải quân gọi cho tôi vào khoảng đầu tháng 2 cho biết là tội được chọn thăng cấp lên Phó Đề đốc. Cảm tưởng của tôi lúc đó rất xúc động và cũng cảm thấy rất được vinh dự đã được chọn lên chức vụ như thế. Vinh dự này không chỉ cho chính tôi không thôi mà đó là vinh dự cho tất cả những người mà tôi đã từng phục vụ với và những người đang phục vụ với vì họ chính là những người đã cho tôi cơ hội được có ngày hôm nay.

RFA : Xin hỏi ông đã gia nhập vào Hải quân Hoa Kỳ được bao nhiêu năm ?

Nguyễn Từ Huấn : Tôi gia nhập từ năm 1993.

RFA : Và từ những ngày đầu nhập ngũ đó, có bao giờ ông đặt mục tiêu hay liên tưởng đến rồi sẽ có lúc ông đạt được vị trí chỉ huy, ở cấp bậc tướng lãnh như chức vụ Phó Đề đốc bây giờ không, thưa ông ?

Nguyễn Từ Huấn : Thật sự không bao giờ nghĩ như thế. Ngay cả lúc đó tôi không nghĩ sẽ lên đến đại tá chứ chứ đừng nói lên đến chức phó đề đốc. Động cơ thúc đấy tôi gia nhập Hải quân lúc đó, thứ nhất là mình muốn trả ơn lại cho nước Mỹ đã nhận mình vào như một người con của họ và đã cho mình những cơ hội để thăng tiến ; thứ hai nữa là tôi muốn nối dõi theo thân phụ tôi.

RFA : Khi có thông tin ông được thăng cấp lên Phó Đề đốc Hải quân Hoa Kỳ, Hòa Ái ghi nhận có rất nhiều người đặc biệt quan tâm và theo dõi bởi vì họ cho rằng ông là một nhân vật lịch sử và là một nhân chứng trong Chiến tranh Việt Nam. Câu chuyện về cuộc đời của ông, người ta gọi có phần nào đó rất "huyền thoại". Hòa Ái xin phép ông chia sẻ về một biến cố đã xảy ra trong cuộc đời của ông và của gia đình hồi Tết Mậu Thân năm 1968 ?

Nguyễn Từ Huấn : Bố tôi là cố Đại tá Nguyễn Tuấn, lúc ông mất là Trung tá Nguyễn Tuấn, thuộc binh chủng Thiết giáp. Mẹ tôi là bà Từ Thị Như Tùng. Cả hai người và 5 anh em của tôi đã bị thảm sát vào năm 1968 trong biến cố Tết Mậu Thân. Lúc đó tôi 10 tuổi. Những ký ức đó ghi đậm vào trong đầu óc tôi hơn 50 năm nay và tôi đã phải sống lại với sự kiện đó gần như hàng năm. Nhưng đó cũng là một động lực giúp cho tôi, thúc đẩy tôi lúc nào cũng phải cố gắng vì tôi cho bố mẹ tôi như là những anh hùng vì họ đã sẵn sàng hy sinh cho đất nước. Họ giữ lời hứa của họ với đất nước. Tôi không muốn làm phụ lòng họ và tôi cũng không muốn làm phụ lòng chú thím tôi là người đã nuôi dưỡng tôi sau khi bố mẹ tôi mất.

RFA : Rất cảm ơn Đại tá Nguyễn Từ Huấn chia sẻ về nỗi đau mất mát quá lớn như là một định mệnh xảy ra không chỉ cho ông mà còn cho cả gia đình của ông. Có lẽ trong giây phú ông đang quá xúc động, Hòa Ái chỉ xin thêm một câu hỏi nữa thôi rằng có thể nói ông là nạn nhân của chiến tranh, vậy thì ông có nỗi sợ hãi đối với chiến tranh hay không, và vì sao lại chọn cuộc đời binh nghiệp để trở thành những người tham gia trực tiếp ở tuyến đầu khi chiến tranh xảy ra ?

Nguyễn Từ Huấn : Thật sư tôi không sợ chiến tranh. Tôi ghét chiến tranh tại vì tôi đã là nạn nhân của chiến tranh và tôi cũng là người đã từng tham gia trong chiến tranh. Chiến tranh đem đến những sự đau khổ, chia rẽ, tàn phá, không những chỉ con người mà cả môi trường, thành phố và những gì tốt đẹp của nhân loại. Nhưng mà chúng ta đang sống trong một xã hội có dân chủ, có hòa bình, có nhân quyền thì tôi muốn tham gia vào quân đội vì tôi muốn bảo tồn tự do, dân chủ và nhân quyền đó. Những giá trị đó, nếu chúng chúng ta không bảo tồn thì sẽ mất đi rất dễ dàng.

RFA : Chân thành cảm ơn Phó Đề đốc được chuẩn thuận dành cho RFA cuộc phỏng vấn này.

Thưa quý khán thính giả, Đài RFA không thể thực hiện trọn vẹn cuộc phỏng vấn với Phó Đề đốc được chuẩn thuận Nguyễn Từ Huấn do ông quá xúc động trong lúc chia sẻ về biến cố gia đình của ông bị thảm sát hồi Tết Mậu Thân năm 1968. Chúng tôi hy vọng rằng trong tương lai, Đài RFA một lần nữa sẽ được dịp cùng quý vị nghe Phó Đề đốc Hải quân Nguyễn Từ Huấn chia sẻ nhiều hơn về cuộc đời binh nghiệp của ông, đã góp phần vinh danh cho cộng đồng người Mỹ gốc Việt tại Hoa Kỳ.

Tham khảo toàn bộ cuộc phỏng vấn video :

Hòa Ái thực hiện

Nguồn : RFA, 05/07/2019

Việt Nam vừa chính thức từ chối khuyến nghị của Cộng hòa Czech kêu gọi Hà Nội "tạo điều kiện cho đa nguyên chính trị và dân chủ, đảm bảo cho công dân toàn quyền bầu cử, ứng cử và tham gia các vấn đề công".

Bất cứ nước phát triển nào, dù ở phương Tây hay ở phương Nam, cũng phải dựa trên phát triển ý thức tôn trọng luật pháp, bắt đầu từ chính quyền để thấm vào người dân.

Vấn đề được đặt ra là khi nào Việt Nam sẽ chấp nhận thay đổi chính trị theo hướng dân chủ hóa trước kêu gọi của quốc tế, trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hòa nhập sâu rộng với thế giới như hiện nay.

Hai lần từ chối khuyến nghị

Báo cáo của Nhóm Làm việc Liên Hiệp Quốc (LHQ) về Hoạt động Kiểm điểm Định kỳ Phổ quát, vào ngày 26 tháng 6, công bố Việt Nam chính thức từ chối khuyến nghị của Cộng hòa Czech đưa ra là "tạo điều kiện cho đa nguyên chính trị và dân chủ, đảm bảo cho công dân toàn quyền bầu cử, ứng cử và tham gia các vấn đề công", tại phiên Kiểm điểm Định kỳ Phổ quát (UPR), diễn ra hồi tháng 1 năm 2019.

Trước đó, tại phiên điều trần vào tháng 2 năm 2014, đại diện của Cộng hòa Czech cũng từng nêu lên khuyến nghị tương tự với Việt Nam "Tạo điều kiện cho đa nguyên chính trị và dân chủ" ; đồng thời còn đề cập đến "tăng cường quyền tham chính một cách bình đẳng cho công dân, bao gồm cả việc từng bước tiến tới một nền dân chủ đa đảng".

Thế nhưng, Việt Nam đã không chấp nhận khuyến nghị này.

Thông tin vừa nêu đặc biệt được dư luận quan tâm. Riêng qua trang Facebook Việt ngữ của Đài Á Châu Tự Do, chúng tôi ghi nhận trong hơn 350 bình luận thì hầu hết khẳng định ngày nào Đảng Cộng sản Việt Nam còn là đảng duy nhất lãnh đạo quốc gia thì ngày đó Việt Nam vẫn không thể có đa nguyên, đa đảng.

Không chỉ vậy, một số trong giới quan sát tình hình Việt Nam mà Đài RFA tiếp xúc, cũng cho rằng Việt Nam dưới sự điều hành của Đảng Cộng sản Việt Nam không chấp nhận các khuyến nghị về cải tổ chính trị theo hướng dân chủ hóa như đa nguyên, đa đảng là lẽ đương nhiên, mặc dù chịu áp lực không ít từ các yêu cầu của những chính phủ và các tổ chức thế giới khi Việt Nam tham gia ký kết hiệp định và hiệp ước quốc tế.

Từ Hà Nội, Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai, nguyên Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu Ban Dân vận Trung ương lý giải với RFA rằng vì sao Việt Nam hai lần từ chối khuyến nghị về "tạo điều kiện cho đa nguyên chính trị và dân chủ" của Cộng hòa Czech :

"Điều này thì phải trở về bản chất của những người Cộng sản Việt Nam, họ theo một chủ thuyết mà họ nói là Cộng sản và Chủ nghĩa Karl Marx nhưng thực chất là họ thực hiện cái chúng tôi gọi là ‘siêu phong kiến’, tức là còn hơn cả độc tài, vua chúa ngày xưa nữa. Vì thế họ không chấp nhận đa nguyên và ai trong Đảng nói đến đa nguyên như ông Trần Độ, ông Trần Xuân Bách, ông Nguyễn Cơ Thạch, ông Hoàng Minh Chính…thì họ đều tiêu diệt hết. Ngay trong Tuyên ngôn Cộng sản của Karl Marx cũng khuyên những người Cộng sản ở các đất nước phải biết phấn đấu, đoàn kết và hợp tác với các đảng dân tộc, dân chủ trong mỗi quốc gia. Nhưng từ khi tuyên bố điều ấy cho đến nay thì không có bất cứ một Đảng cộng sản nào trên thế gian này thực hiện lời khuyên đó, mà chúng tôi gọi là ‘thánh kinh’ của họ. Do đó, họ bác bỏ ‘thánh kinh’ của mình rồi thì làm sao họ đa nguyên được ? Bây giờ, chỉ có khi nào lâm vào bước đường cùng như ở Nga thì Đảng Cộng sản Việt Nam giải thể chế độ xã hội chủ nghĩa, từ bỏ chủ thuyết Marx-Lenin, sửa mình và chuyển hóa thành một trong những lực lượng của dân tộc và cho lập lại theo thể chế đa nguyên và đối lập thì quốc gia mới có được đa nguyên".

Đang lâm vào bước đường cùng ?

Theo nhận xét của ông Nguyễn Gia Kiểng, một trong những người sáng lập tổ chức Tập hợp Dân chủ Đa nguyên thì Việt Nam đang trong tình cảnh "bước đường cùng" khi nội bộ Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam bị chia rẻ và không có sự đồng thuận trước các quyết định quan trọng cho vận mệnh của Việt Nam.

Ông Nguyễn Gia Kiểng nhắc lại bối cảnh lịch sử của khối Đông Âu và Liên Xô hồi thập niên 90 của thế kỷ trước, khi quyền lực lãnh đạo của Đảng cộng sản và nhà nước tập trung vào một nhân vật như ông Mikhail Gorbachev và kết cục sau đó là Đảng Cộng sản ở Liên Xô và các nước Đông Âu bị cáo chung và giải thể trong việc độc quyền lãnh đạo quốc gia. Ông Nguyễn Gia Kiểng cho rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc và Đảng Cộng sản Việt Nam đang bước vào lối mòn của "vết xe đổ" đã từng xảy ra tại cái nôi sản sinh chủ thuyết Cộng sản. Từ Paris, Pháp, ông Nguyễn Gia Kiểng nhấn mạnh :

"Tôi phải nói rằng vấn đề của Đảng Cộng sản Việt Nam còn nguy ngập hơn cả Liên Xô cũ và các nước Đông Âu hay Đảng Cộng sản Trung Quốc bởi vì họ vừa tập trung quyền lực vào trong tay một người là ông Nguyễn Phú Trọng nhưng lại xảy ra một biến cố mà có lẽ không ai có thể dự đoán trước là ông Nguyễn Phú Trọng bị thương tổn nặng về sức khỏe, không còn đảm nhiệm được vai trò mà ông được bầu ra để đảm nhiệm là lấy quyết định chung cho Đảng khi cần để thay thế cho một ban lãnh đạo chia rẻ cho nên Đảng Cộng sản Việt Nam bị lung lay hơn chúng ta tưởng. Và viễn ảnh về dân chủ sẽ mạnh hơn người ta tưởng".

Có thay đổi sau Đại hội Đảng XIII ?

Chính trường Việt Nam được cho là có những thay đổi sau khi có thông tin Chủ tịch nước kiêm Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng bị bạo bệnh hồi trung tuần tháng 4 vừa qua. Giới quan sát lẫn dân chúng tại Việt Nam theo dõi tin tức về Hội nghị Trung ương 10, diễn ra vào hạ tuần tháng 5, bàn thảo vấn đề như cơ cấu cán bộ cấp chiến lược để chuẩn bị cho Đại hội Đảng XIII. Dư luận trông ngóng những thông tin liên quan nhân vật nào sẽ thay thế ông Nguyễn Phú Trọng và tình hình chính trị ở Việt Nam sẽ thế nào sau thời kỳ ông Trọng nắm quyền lãnh đạo tối cao.

Thế nhưng, ông Nguyễn Phú Trọng xuất hiện trở lại vào sáng ngày 14 tháng 5, chủ trì cuộc họp lãnh đạo chủ chốt tại Hà Nội và khai mạc Hội nghị Trung ương 10 vào ngày 16 tháng 5. Hình ảnh mới nhất của ông Nguyễn Phú Trọng được truyền thông trong nước loan đi vào ngày 21 tháng 6, cho thấy sức khỏe của ông Trọng được hồi phục khi ông tham gia chủ trì một cuộc họp phê duyệt quy hoạch Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, nhiệm kỳ 2021-2026.

Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Đình Cống, người tuyên bố ra khỏi Đảng Cộng sản Việt Nam hồi năm 2016 và kêu gọi Việt Nam đa nguyên, dân chủ, vào tối ngày 28 tháng 6 cho RFA biết nhận xét của ông qua câu hỏi của RFA liệu rằng có sự biến chuyển nào liên quan tới "đa nguyên, dân chủ" sau Đại hội Đảng XIII hay không :

"Tôi theo dõi sự chuẩn bị Đại hội Đảng XIII thì những gì thể hiện ra bên ngoài cũng chưa thấy có những chuyển biến gì. Còn nhận thức của người dân về dân chủ, nhân quyền thì quả là có tiến bộ hơn ngày xưa nhưng số ấy vẫn còn chiếm một tỷ lệ ít trong dân. Ví dụ, trước đây chỉ có 1-2% và bây giờ tăng lên 10-20%. Nhưng số đông chiếm 70-80% thì người ta vẫn chưa có chuyển biến gì. Một lực lượng rất đông người dân buôn bán, làm việc ở nông thôn và trong nhà máy…thì hầu như chưa có được chuyển biến gì lớn. Thành ra có thể nói chuyển biến về dân chủ thì có nhiều, nhưng chưa đạt yêu cầu để tạo thành phong trào".

Mặc dù vậy, từ góc độ bên ngoài nhìn vào tình hình của Việt Nam, ông Nguyễn Gia Kiểng lưu ý đến sự kiện Việt Nam vừa ký kết Hiệp định Tự do Thương mại với Châu Âu (EVFTA) vào ngày 30 tháng 6 và thông qua hiệp định này, Việt Nam bị ràng buộc và phải đối diện với những thách thức về thay đổi thể chế theo hướng dân chủ hóa mà Liên Hiệp Châu Âu (EU) yêu cầu. Ông Nguyễn Gia Kiểng lập luận :

"Chúng ta đừng quên Liên Hiệp Châu Âu là thế lực quốc tế đầu tiên trong lịch sử thế giới ra đời không phải bằng áp lực, không dùng chiến tranh mà thuần túy dựa vào đồng thuận trên các giá trị về dân chủ và nhân quyền. Hiện nay tôi cho rằng Việt Nam đang hân hoan về việc ký kết những bước đầu của Hiệp định Tự do Thương mại Châu Âu-Việt Nam. Nhưng, tôi nghĩ điều đó chỉ tạo ra một áp lực mới, một áp lực mềm nhưng rất nặng. Do đó, cần có một cái nhìn thấu đáo về những yếu tố thật sự ảnh hưởng đến tình hình Việt Nam thì sẽ lạc quan đang chuyển biến theo chiều hướng tốt".

Hàng trăm người dân Việt Nam biểu tình hồi trung tuần tháng 6 năm 2018 phản đối hai Dự luật Đặc khu và An ninh mạng. AFP

Đồng quan điểm về sự lạc quan cho tiến trình dân chủ hóa tại Việt Nam, Tiến sĩ Phạm Chí Dũng đưa ra nhận định rằng sẽ có sự thay đổi trong Đảng Cộng sản Việt Nam tùy thuộc vào sức khỏe của ông Nguyễn Phú Trọng :

"Có thể nói rằng đây là một năm có thể thay đổi ở Việt Nam về vấn đề dân chủ và thậm chí đặt ra những tiền đề về cải cách thể chế. Và kịch bản đến năm 2020 và năm 2021sẽ tùy thuộc phần lớn vào sức khỏe của ông Nguyễn Phú Trọng. Nếu trường hợp ông Trọng hồi phục được sức khỏe thì ông sẽ tiếp tục ‘ngồi’ đến cuối năm 2020 để chuẩn bị cho Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam XIII. Lúc đó tôi cho là độ mở của dân chủ và vấn đề cải cách thể chế tương đối hạn hẹp, không lớn lắm so với một não trạng bảo thủ như của ông Trong. Nhưng trong trường hợp ông Trong không đủ duy trì sức khỏe để ‘ngồi’ tiếp và phải chuyển giao quyền lực cho những nhân vật khác thì tôi tin rằng các nhân vật còn lại trong Bộ Chính trị hiện nay đều mang khuynh hướng rất thực dụng và cũng dễ tránh xa những cạm bẫy của Trung Quốc.

Tôi cho là đa số tập thể Bộ Chính trị hiện nay vì quyền lợi và sinh mạng chính trị của họ và kể cả những tài sản thuộc thân nhân của họ chủ yếu nằm ở phương Tây thì họ sẽ dễ thỏa hiệp hơn với phương Tây về vấn đề cải cách thể chế và cải thiện dân chủ nhân quyền. Và do đó sẽ là cơ hội mở để cho dân chủ nhân quyền và vấn đề tam quyền phân lập, cũng như nhà nước pháp quyền mới của việt Nam chứ không phải nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa được hình thành, ra đời trong khoảng sau năm 2020".

Sẵn sàng để dân chủ hóa ?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai khẳng định đất nước Việt Nam được thay đổi theo hướng dân chủ hóa cần phải có yếu tố quan trọng là sự sẵn sàng của phía người dân, chứ không hẳn là tùy thuộc vào quyết định hay chuyển biến của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông Nguyễn Khắc Mai nói rằng một khi tinh thần và nội lực của dân chúng tại Việt Nam đủ mạnh thì đất nước Việt Nam đa nguyên, dân chủ sẽ có cơ hội :

"Một trong những đặc tính của thời đại mới là tốc độ cho nên có những sự phát triển sẽ nhanh, đột xuất và bất ngờ. Và vì bất ngờ nên phải chuẩn bị tâm thế và năng lực khi điều ấy xuất hiện là phải tổ chức được đa nguyên, văn hóa, rất văn minh và rất dân tộc, rất nhân văn. Hiện nay Đảng Cộng sản Việt Nam rất sợ cái gọi là ‘tự diễn biến, tự chuyển hóa’ nhưng tôi tin rằng cái ‘tự chuyển biến, tự chuyển hóa’ cũng nằm ngay trong lòng và trong nội bộ của Đảng Cộng sản Việt Nam và đến lúc nào đó phong trào của nhân dân được mạnh thì buộc họ phải theo".

Luật sư Lê Công Định, từ Sài Gòn lên tiếng rằng người dân Việt Nam hiện chưa có một tâm thế đủ để đón nhận nền dân chủ :

"Cái tâm thế của người dân Việt Nam là họ đang trông đợi dân chủ, nhưng phải nói thật là họ đang hiểu về dân chủ theo nghĩa không đúng lắm ở chỗ là ai muốn nói gì nói, ai muốn làm gì thì làm và không đi theo một thể thức nào một cách có quy cũ hết. Chúng ta phải hiểu dân chủ phải được thực thi thông qua một thể chế, một định chế và phải có những quy tắc cho nền dân chủ cho nên nếu Việt Nam có một cơ hội dân chủ hóa vào ngày mai thì ngay lập tức phải nghĩ đến việc thiết lập một thể chế để thực thi các quyền dân chủ cũng như thực thi một hệ thống dân chủ như thế nào thông qua một thể chế. Vì vậy, vai trò của luật pháp và hiến pháp rất quan trọng trong chuyện dân chủ trong tương lai".

Luật sư Lê Công Định, một cựu tù nhân lương tâm đấu tranh cho dân chủ Việt Nam nhấn mạnh rằng dân chủ là một quá trình, một sự học hỏi và là một sự phát triển do đó điều mà người dân Việt Nam cần có là không chấp nhận sự độc tài lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và đồng thời họ phải được chính quyền chấp nhận cho thực thi các quyền tự do để người dân xây dựng thể chế và dần dần cải tổ theo chiều hướng dân chủ.

Luật sư Lê Công Định còn nhấn mạnh về vai trò quan trọng của Hiệp định EVFTA là mở ra một cơ hội mà Châu Âu sẽ đưa Việt Nam vào những quy tắc và quy luật phát triển tự nhiên của nền kinh tế thị trường, thì tự khắc một thể chế độc tài sẽ bộc lộ những nhược điểm và sẽ va chạm với quy luật phát triển bình thường và dẫn đến tự đổ vỡ. Luật sư Lê Công Định cũng cho rằng sự "tự đổ vỡ" này tương tự như thời kỳ Mỹ bắt tay với Liên Xô và các nước Đông Âu qua các thỏa thuận thương mại theo quy luật tự nhiên của nền kinh tế thị trường. Còn trước mắt, ích lợi của EVFTA mang lại cho người dân Việt Nam qua nhận định của Luật sư Lê Công Định là :

"Theo EVFTA, nếu Việt Nam vi phạm những vấn đề nhân quyền thì Châu Âu sẽ có cơ sở để trừng phạt Việt Nam và do đó Việt Nam sẽ khó có thể có những hành động trấn áp nhân quyền như trước khi Việt Nam ký EVFTA. Hiệp định này rất quan trọng, có thể giúp cho Việt Nam theo một quy luật của nền văn minh hiện đại mà cả thế giới đang phát triển theo hướng đó".

Người đồng sáng lập Tổ chức Tập hợp Dân chủ Đa nguyên, ông Nguyễn Gia Kiểng còn xác quyết với niềm tin Đảng Cộng sản Việt Nam trong nay mai sẽ buộc phải "tự diễn biến, tự chuyển hóa" theo đa nguyên, dân chủ trong bối cảnh thế giới trong thế kỷ 21 đang phát triển theo giá trị của nền tảng trào lưu dân chủ và nhân quyền.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 01/07/2019

Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh vừa tổ chức Tọa đàm khoa học, với chủ đề 100 năm bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" (1019-2019).

"Yêu sách của nhân dân An Nam" được gửi đến Hội nghị Hòa Bình, tổ chức tại Cung điện Versaille, Pháp ngày 18/06/1019. Courtesy : Ảnh chụp màn hình tuyengiao.vn

Đài RFA ghi nhận ý kiến của dư luận liên quan sự kiện vừa nêu, cũng như tìm hiểu xem người dân Việt Nam nói gì về các quyền tự do, dân chủ của họ hiện nay như thế nào khi so sánh với một thế kỷ trước dưới thời thực dân Pháp đô hộ ?

Yêu sách 8 điểm tại Hội nghị Versailles

Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, vào chiều ngày 18 tháng 6, tổ chức một buổi tọa đàm khoa học ở Hà Nội, nhân dịp tròn đúng 100 năm ngày ông Nguyễn Ái Quốc (sau này là Hồ Chí Minh) đại diện một nhóm người Việt Nam yêu nước ở Pháp gửi một bản Yêu sách 8 điểm đến Hội nghị Hòa Bình, tổ chức tại Cung điện Versaille, Pháp, sau khi Chiến tranh Thế giới lần thứ I kết thúc.

Bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" (Revendications du Peuple Annamite) do Chí sĩ Phan Châu Trinh, Luật sư Phan Văn Trường cùng ông Nguyễn Ái Quốc soạn thảo và bản Yêu sách này được Luật sư Phan Văn Trường viết bằng tiếng Pháp ; tuy nhiên tên người đại diện được ghi trong "Yêu sách của nhân dân An Nam" là "Nguyễn Ái Quấc".

Tại buổi Tọa đàm Khoa học với chủ đề 100 năm bản "Yêu sách của nhân dân An Nam", truyền thông trong nước cho biết các đại biểu tham dự nhận định đây là bản tuyên bố chính trị đầu tiên của nhân dân Việt Nam, thể hiện nguyện vọng và yêu cầu về tự do, dân chủ và bình đẳng của con người ở các nước thuộc địa. Các đại biểu cho rằng bản Yêu sách 8 điểm sau 100 năm vẫn có giá trị thực tiễn nhằm hiện thực hóa tư tưởng Hồ Chí Minh trong cuộc sống để nhân dân Việt Nam thực sự được tự do, ấm no, hạnh phúc một cách vững chắc.

Tám điểm được nêu ra trong bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" bao gồm :

1. Tổng ân xá cho tất cả những người bản xứ bị án tù chính trị ;

2. Cải cách nền pháp lý ở Đông Dương bằng cách cho người bản xứ cũng được quyền hưởng những đảm bảo về mặt pháp luật như người Âu Châu ; xóa bỏ hoàn toàn các tòa án đặc biệt dùng làm công cụ để khủng bố và áp bức bộ phận trung thực nhất trong nhân dân An Nam ;

3. Tự do báo chí và tự do ngôn luận ;

4. Tự do lập hội và hội họp ;

5. Tự do cư trú ở nước ngoài và tự do xuất dương ;

6. Tự do học tập, thành lập các trường kỹ thuật và chuyên nghiệp ở tất cả các tỉnh cho người bản xứ ;

7. Thay chế độ ra các sắc lệnh bằng chế độ ra các đạo luật ;

8. Đoàn đại biểu thường trực của người bản xứ, do người bản xứ bầu ra, tại Nghị viện Pháp để giúp cho Nghị viện biết được những nguyện vọng của người bản xứ.

Đài RFA ghi nhận qua ý kiến của một số người Việt trong nước lẫn quốc ngoại chia sẻ rằng họ nhận thấy rất cần thiết tổ chức các hội thảo khoa học để thảo luận, nghiên cứu về đề tài này, vì như theo lời của Blogger JB Nguyễn Hữu Vinh nhận xét :

"Tôi nghĩ rằng sẽ có tác dụng nếu những người đó biết lắng nghe và để cho người dân cùng tham gia vào các hội thảo đó để nghiên cứu về yêu sách của 100 năm trước với những yêu sách của người dân Việt Nam bây giờ".

Cùng quan điểm ủng hộ cho hội thảo khoa học này, Nhà văn Vũ Thư Hiên, tác giả của cuốn hồi ký "Đêm giữa ban ngày", từ Paris lên tiếng rằng những người tham gia tọa đàm cần nghiêm túc xem xét và nhìn nhận người dân Việt Nam sau 100 năm đã thụ hưởng đầy đủ theo bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" hay chưa, cũng như hãy lắng nghe nguyện vọng của dân chúng hiện nay như thế nào, qua việc tham khảo một bản Yêu sách mới được công bố hồi cuối năm 2018, có tên "Yêu sách Tám điểm năm 2019 của Người dân Việt Nam". Nhà văn Nguyễn Thư Hiên nhấn mạnh :

"Tôi nghĩ là khi đã đưa ra một yêu sách giống như 100 năm trước thì điều đó có nghĩa là điều kiện sống của xã hội Việt Nam về mặt dân chủ và nhân quyền cũng vẫn như thế cho nên mới có một yêu sách như vậy. Tôi cho rằng các tổ chức dân sự và những cá nhân cùng ký tên vào đấy là họ đang làm một việc rất phải làm".

22222222222222

Tọa đàm khoa học, với chủ đề 100 năm bản "Yêu sách của nhân dân An Nam", tổ chức vào ngày 18/06/2019. Courtesy : Ảnh chụp màn hình qdnd.vn

Yêu sách 8 điểm sau một thế kỷ

Hồi trung tuần tháng 12 năm 2018, gần 100 tổ chức và cá nhân người Việt trong và ngoài nước khởi xướng bản "Yêu sách Tám điểm năm 2019 của Người dân Việt Nam" với nội dung :

1. Trả tự do vô điều kiện cho tất cả tù nhân chính trị, tù nhân lương tâm, những người thực hiện quyền tự do biểu đạt đã bị Tòa án Việt Nam tuỳ tiện quy kết là "gây rối trật tự", "tuyên truyền chống nhà nước", "hoạt động lật đổ chính quyền nhân dân"… ;

2. Cải cách căn bản nền pháp lý để mọi người dân được hưởng các đảm bảo pháp lý như nhau, xóa bỏ những luật và điều luật đặc biệt dùng làm công cụ khủng bố và áp bức bộ phận trung thực nhất trong nhân dân (như những người biểu tình ôn hòa đòi quyền lợi chính đáng, bảo vệ môi trường, bảo vệ chủ quyền đất nước…, những người phản biện chính sách, những người đối lập chính trị…) ;

3. Thực thi quyền tự do báo chí và tự do ngôn luận, công nhận báo chí tư nhân, chấm dứt chế độ kiểm duyệt dưới mọi hình thức (bao gồm các quy định kiểm soát thông tin trên mạng) ;

4. Ban hành và thi hành nghiêm túc luật về hội với nội dung bảo đảm quyền tự do lập hội và tự do hội họp ;

5. Đảm bảo quyền tự do cư trú và đi lại trong nước, quyền tự do ra nước ngoài và từ nước ngoài trở về ;

6. Thi hành quyền tự do học tập, tự do học thuật, quyền tự trị đại học, phi chính trị hóa trường học ;

7. Đảm bảo để tất cả các điều luật và các hướng dẫn thi hành luật trung thành với hiến pháp. Thực hiện trưng cầu ý dân đối với những luật có tác động lớn đến đời sống của đông đảo người dân và an nguy của quốc gia. Lấy pháp trị thay cho đảng trị (của Đảng Cộng sản), tiến tới phân lập ba quyền : lập pháp, hành pháp, tư pháp.

8. Thực hiện chế độ bầu cử (bao gồm quyền ứng cử) tự do, công bằng, minh bạch, xóa bỏ cơ chế "đảng cử dân bầu".

Tù nhân nhân quyền-Blogger Nguyễn Ngọc Già, từ Sài Gòn dẫn chứng một so sánh theo yêu sách số 1 trong hai bản Yêu sách 8 điểm ra đời cách nhau đúng 100 năm :

"Nếu so về 100 năm trước, lúc đó những người như chúng tôi chỉ là một hạt cát thì tôi không biết. Nhưng qua sách vở, qua những tài liệu lịch sử để lại thì tôi dám nói rằng hiện nay những người tù chính trị, những người tù tôn giáo, những người bất đồng chính kiến nói chung họ đang bị đối xử còn khủng khiếp hơn 100 năm trước. Đó là về mặt vật thể. Còn về mặt phi vật thể, tức là về tinh thần của chúng tôi thì phải nói rằng rất là ê chề và chua chát bởi vì một thế kỷ trước, vào lúc bấy giờ, thực dân Pháp đối xử với người bản xứ An Nam, tức là người Việt Nam ; còn bây giờ nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam đối xử ngay với những người Việt Nam, là đồng bào của họ thì không còn gì để nói về tính người ở đây nữa".

Hay như yêu sách số 3 về đòi hỏi tự do báo chí và ngôn luận, Nhà báo độc lập Ngô Nhật Đăng giải thích với RFA :

"Nếu chúng ta nhìn lại lịch sử một chút thì ta nhớ lại bài phát biểu Toàn quyền Paul Beau khi chúng ta vẫn còn dưới ách đô hộ của thực dân. Có những lời khi chúng ta đọc lại thấy tôn vinh nghề báo và thiên chức của nhà báo phải như thế nào là bênh vực nhân dân…mà lúc đó đất nước ta dưới thời bảo hộ của thực dân Pháp. Một người Toàn quyền Pháp, một tay thực dân trong kỷ niệm nói chuyện với báo chí Việt Nam tôn vinh nghề báo dám dũng cảm đứng lên chống cường quyền. Khi chúng ta đọc lại những báo ngày xưa như Gia Định báo, Nông-cổ Mín-đàm, Tân Bắc Trung Văn… những ai tâm huyết với nghề làm báo đều thấy buồn vì cả một quãng dài cả trăm năm mà báo chí nước ta so với tinh thần các tiền nhân hình như đang đi thụt lùi".

Với tình hình kinh tế-xã hội-chính trị hiện nay của Việt Nam, nhiều chính phủ và các tổ chức nhân quyền thế giới chỉ trích Chính quyền Hà Nội những năm qua bước thụt lùi về nhân quyền và trong tiến trình tự do, dân chủ toàn cầu trong thời đại của thế kỷ 21, như tăng cường bắt bớ và giam cầm những tiếng nói bất đồng chính kiến, bỏ tù các nhà hoạt động dân quyền và nhân quyền, đàn áp những người tham gia biểu tình bảo vệ môi trường, dùng chế độ công an trị để cai trị dân chúng Việt Nam…

Blogger Nguyễn Ngọc Già khẳng định rằng Nhà nước Việt Nam, một nhà nước gọi là "Nhà nước của dân, do dân, vì dân" rõ ràng bộc lộ "một chính thể phi nghĩa, bất chính danh và vô nhân đạo". Blogger Nguyễn Ngọc Già kêu gọi sự can thiệp của Liên Hiệp Quốc :

"Tôi muốn nhấn mạnh rằng sai lầm lớn nhất của Liên Hiệp Quốc là đã vội vàng công nhận Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam sau khi họ đã xé bỏ Hiệp định Paris năm 1973 và là thành viên của Liên Hiệp Quốc năm 1977. Liên Hiệp Quốc buộc phải lên tiếng trong trường hợp này. Một nhà nước như vậy thì tại sao cả thế giới công nhận được ? Và những người là nạn nhân như tôi phải đi đòi giống như thời cách đây 100 năm trước ?".

Trong khi đó cũng có không ít người dân Việt Nam như Blogger JB Nguyễn Hữu Vinh cho rằng họ trông đợi chính Nhà nước Việt Nam hãy nhanh chóng thực hiện yêu cầu của nhân dân là thay đổi thể chế thì mới có thể mang lại đời sống tốt hơn và dân chủ, công bằng, văn minh hơn cho dân chúng. Blogger JB Nguyễn Hữu Vinh nói :

"Điều rất dễ hiểu mà ai cũng có thể thấy đó là phải thay đổi các thể chế chính trị. Thay đổi này không phải theo cách mà nhiều người nghĩ là phải lật đổ Cộng sản…mà vấn đề là phải thay đổi tư duy, cách nghĩ của một thể chế dựa trên học thuyết rất lỗi thời, đã bị vứt đi. Chính học thuyết Karl Marx-Lenin làm cho cả một hệ thống thành một hệ thống độc tài và đi ngược lại lợi ích của nhân dân, của đất nước. Những điều đó trở thành phản khoa học. Nó giống như đội bóng đá của Việt Nam thôi. Trước đây trầy trật bao nhiêu năm tỏng vũng bùn mà khi thay huấn luyện viên và cầu thủ thì đội bóng trở nên rất mạnh mẽ và đạt được những thành tích nhất định của nó".

Để kết thúc bài ghi nhận hạn hẹp này, chúng tôi đề cập đến trường hợp của nhà hoạt động dân chủ, Blogger Phạm Đoan Trang, tác giả cuốn sách "Chính trị Bình dân". Cô Phạm Đoan Trang xuất bản quyền sách "Chính trị Bình dân" hồi năm 2017 với chủ đích giúp cho giới trẻ Việt Nam có thêm kiến thức về các quyền căn bản thông thường của họ, để mạnh dạn lên tiếng đóng góp cho xã hội được thay đổi vì tương lai tốt đẹp hơn. Thế nhưng, Blogger Phạm Đoan Trang bị sách nhiễu, bị câu lưu, bị thẩm vấn nhiều lần liên quan cuốn sách "Chính trị Bình dân" và kể từ khi quyển sách ra đời đến nay, cô phải luôn ẩn náu vì sự an toàn của mình khi luôn bị công an theo dõi.

Blogger Phạm Đoan Trang được Tổ chức Nhân quyền People In Need trao giải thưởng nhân quyền Homo Homini năm 2017 và cô đã chia sẻ với RFA rằng cô rất cảm ơn về giải thưởng này và càng biết ơn hơn nữa nếu People In Need cũng như các tổ chức nhân quyền có thể giúp lên tiếng về tình trạng thiếu dân chủ tại Việt Nam, vì trong khi nhiều nước trên thế giới đang ra sức vận động cho quyền của động vật mà người dân Việt Nam vẫn cứ phải loay hoay với dân quyền và nhân quyền của họ.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 22/06/2019

Mùa vải thiều ở Lục Ngạn, Bắc Giang năm 2019 được xem như là khởi sắc và nhộn nhịp với giá cả tăng gấp ba và có gần 400 thương lái Trung Quốc tranh mua trong những ngày đầu vụ.

Nông dân Lục Ngạn, Bắc Giang trong mùa vụ vải thiều năm 2019. Courtesy : Ảnh chụp màn hình sggp.org.vn

Vấn đề đặt ra là sự khởi sắc này sẽ được bền vững hay lại cũng giống nhiều nông sản khác của Việt Nam trong những năm qua khi vẫn lệ thuộc phần lớn vào xuất khẩu qua Trung Quốc ?

Tin vui vải thiều Lục Ngạn

Báo mạng congthuong.vn, cơ quan ngôn luận của Bộ Công thương Việt Nam, hồi trung tuần tháng 5 loan tải thông tin mùa vải thiều ở Lục Ngạn, Bắc Giang năm 2019 tuy sản lượng thu hoạch ước đạt khoảng 50% so với vụ mùa năm trước, nhưng giá thành có thể sẽ đạt kỷ lục cao gấp 3 lần.

Trái vải thiều Lục Ngạn có màu đỏ tươi khi chín với hạt nhỏ, cùi dày, ngọt thanh, không chỉ là là một đặc sản nổi tiếng của tỉnh Bắc Giang mà còn là sản vật của Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Đông Nam Á chính thức xác nhận nằm trong Top 10 món ăn, đặc sản đạt giá trị kỷ lục của khu vực Đông Nam Á, đã có mặt tại hơn 30 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Mùa vải năm 2018 là một mùa vụ bội thu ở Lục Ngạn. Truyền thông trong nước dẫn số liệu do Sở Công thương tỉnh Bắc Giang cung cấp rằng tổng sản lượng vải thiều tiêu thụ hồi năm ngoái đạt xấp xỉ 216 ngàn tấn, với giá bình quân 16 ngàn đồng/kg, thu về gần 6 tỷ đồng. Trong đó, vải tươi tiêu thụ ở thị trường trong nước chiếm 55% và 45% xuất khẩu sang các nước ở Châu Á, Châu Âu, Trung Đông, Bắc Mỹ và Australia…Đặc biệt vải thiều Lục Ngạn xuất sang Trung Quốc chiếm 88,7% tổng sản lượng xuất khẩu trong năm 2018.

Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang ghi nhận có gần 180 thương nhân Trung Quốc phối hợp với thương nhân Việt Nam thu mua vải thiều mùa vải năm 2018 và mùa vụ năm 2019 số lượng thương nhân Trung Quốc tăng lên gần 400 người.

Ông Nghĩa, một chủ vựa trái cây ở Lục Ngạn cho biết tình hình thương lái Trung Quốc đến mua vải mùa vụ năm 2019 :

"Thương lái Trung Quốc thì năm nào cũng vậy. Năm nay chiếm đa số. Bây giờ còn xuất hiện thương lái Thái Lan nhập số lượng nhiều. Giá cả thì coi như trực tiếp với nông dân. Thương lái vào tận vườn để đặt hàng với nông dân luôn. Nói chung nguồn hàng năm nay hơi ít nên xuất đi rất dễ".

Ông Nghĩa còn xác định với RFA rằng bên cạnh yếu tố do bị mất mùa, sản lượng thấp thì trái vải thiều Lục Ngạn còn có những sản phẩm được sản xuất theo phương pháp trồng hữu cơ, đạt các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế nên nông dân bán được giá cao.

Truyền thông trong nước ghi nhận sản lượng vải thiều Lục Ngạn được tiêu thụ ở mức "cực khủng" là nhờ xuất sang Trung Quốc lẫn chính ngạch và tiểu ngạch.

Nhưng vẫn bấp bênh

Mặc dù vậy, không chỉ trái vải thiều Lục Ngạn, Bắc Giang mà còn nhiều trái cây và nông sản khác ở khắp tỉnh thành Việt Nam như thanh long, chuối, dưa hấu, ớt, khoai lang…mà người nông dân một nắng hai sương chăm chút với mong cầu được mùa, được giá thì lại bị lệ thuộc vào nhu cầu mua hàng từ Trung Quốc.

Trung Quốc được ghi nhận là thị trường nhập khẩu nông sản Việt Nam nhiều nhất, chủ yếu bằng đường tiểu ngạch nên mang nhiều rủi ro và thiếu bền vững.

Trong năm 2018, hàng vạn nông dân khóc ròng vì trái vải thiều đầu vụ bị rớt giá và trái thanh long chín đỏ ngoài ruộng nhưng không bán được do thương lái Trung Quốc đột ngột ngừng mua. Và sau đây là chia sẻ của hai nông dân ở miền Đông và miền Tây Nam Bộ với RFA về nông sản khoai lang và chuối mà họ bỏ vốn và công sức vào rất nhiều ; thế nhưng :

"Trung Quốc vô mua, ban đầu cho giá cao rồi từ từ rút lại. Nông dân mở đất trồng khoai lang ồ ạt. Trồng xong rồi bị thương lái Trung Quốc ép giá, xuống giá. Nông dân bị lỗ nhiều lắm".

"Trung Quốc vô đây nói cứ trồng đi, 2 năm 3 vụ thì cỡ nào cũng thu hết, mua với giá cao. Nhưng khi mình trồng cho đến khi thu hoạch chuối, giá cả như năm nay thì có hơn 2000 đồng/kg. Thương lái ép nhà vườn. Dù chuối của mình đẹp bán theo giá thị trường được 3.300/kg thì bị thương lái ép còn có 2.500 đồng/kg. Không biết nói sao nữa, nhưng tóm lại Trung Quốc không thu mua thì nhà vườn chết".

Trước sự bế tắc và nan giải của nông dân trong tình huống bị tồn ứ do không bán được hàng, cộng đồng xã hội kêu gọi các phong trào "giải cứu" nông sản cho nông dân, tuy nhiên giới chuyên gia trong nước cho rằng các cuộc "giải cứu" như thế chỉ là muối bỏ biển, mà hãy để thị trường điều tiết.

Do kinh tế thị trường

Lên tiếng với Đài Á Châu Tự Do, một phóng viên phụ trách chương trình truyền hình nông thôn ở khu vực miền Tây Nam Bộ cho biết một số nông dân trở thành "nạn nhân" của các thương lái Trung Quốc là do mang tính tự phát. Người phóng viên không muốn nêu tên cho biết thêm qua công việc, ông có cơ hội tiếp xúc được với nhiều thành phần bao gồm chính quyền, nông dân, giới chuyên gia và ông đưa ra nhận xét cá nhân rằng :

"Nông dân Việt Nam được Nhà nước lo cho nhiều lắm. Có cả một Trung tâm Khuyến nông hỗ trợ nông dân, rồi Sở Nông nghiệp lo cho nông dân…Nói chung là nông dân được hỗ trợ rất nhiều. Tuy nhiên người nông dân chỉ biết được hỗ trợ vậy thôi chứ họ không thể quyết định được thị trường. Cho nên có những lúc được Nhà nước hỗ trợ rất nhiều, nhưng họ vẫn thua, vẫn bị lỗ. Ngược lại có khi Nhà nước không giúp chi hết, nhưng họ vẫn lời. Yếu tố thị trường quyết định hết. Ngay cả những người nông dân giúp đỡ nhau nhưng họ không quyết định được thị trường".

Nông dân 9X Võ Văn Tiếng bên cánh đồng lúa hữu cơ ở huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp. Courtesy : Ảnh chụp màn hình Truyền Hình Đồng Tháp

Một ghi nhận đáng chú ý mà người phóng viên này nêu lên là người nông dân Việt Nam hiện nay có xu hướng tìm tòi, học hỏi những giải pháp sản xuất đạt tiêu chuẩn quy định của quốc gia và quốc tế (như VietGAP, GlobalGAP) để có sản phẩm với giá trị cao, mang lại lợi ích kinh tế hiệu quả và bền vững, đồng thời còn bảo vệ môi trường. Người phóng viên nhấn mạnh :

"Ví dụ trái cam trồng theo tiêu chuẩn VietGap, tức là không bao giờ được tưới thuốc trừ sâu và không dùng phân hóa học. Trồng cam theo kiểu dùng phân thuốc hóa học ví dụ thu hoạch được 100 trái, trong khi trồng theo kiểu VietGab thì thu hoạch được 10 trái. Người nông dân bây giờ đứng trước chọn lựa trồng đạt 100 trái để xuất khẩu qua Trung Quốc hay chọn trồng đạt 10 trái để xuất qua Châu Âu (EU) và Mỹ ? Và họ quyết định chọn bán qua thị trường Mỹ và EU, không chọn bán qua Trung Quốc nữa vì không chắc chắn, 50% ăn và 50% thua".

Trong những tháng đầu năm 2019, truyền thông quốc nội cho biết Trung Quốc chỉ nhập chính ngạch 8 loại nông sản Việt, bao gồm xoài, nhãn, chuối, dưa hấu, chôm chôm, vải, mít, thanh long và dẫn số liệu của Bộ Nông nghiệp-Phát triển Nông thôn cho thấy Việt Nam xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc trong 8 tháng đầu năm 2018 đạt gần 2 tỷ đô la Mỹ (USD), tăng 11, 6% với cùng kỳ năm 2017. Đồng thời, báo giới còn dẫn nguồn dự báo từ Thường trực Ban chỉ đạo Phát triển Thị trường Nông sản, thuộc Cục Chế biến và Phát triển Thị trường Nông sản, Bộ Nông nghiệp-Phát triển Nông thôn rằng nông sản của Việt Nam xuất qua thị trường Trung Quốc sẽ gặp rất nhiều thách thức, do bị tác động bởi một số chính sách thuế và các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc nông sản của Trung Quốc.

Bên cạnh đó, nông sản Việt xuất sang các thị trường tiềm năng như EU và Mỹ cũng không dễ dàng dù đã ký kết tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Châu Á-Thái Bình Dương (CPTPP) cũng như có thể sắp ký kết Hiệp định Tự do Thương mại EU-Việt Nam (EVFTA), được dự kiến diễn ra trong mùa hè năm nay. Một trong những lý do chính yếu là nông sản Việt chưa đạt chuẩn chất lượng theo quy định của các thị trường này. Điển hình, hồi đầu tháng 6, Bộ Công Thương thông báo Liên Minh Châu Âu-EU từ chối hoặc cho giám sát 17 lô hàng nông sản và thủy sản của Việt Nam, do không đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm. Hay một tháng trước đó, Cục Bảo vệ thực vật, thuộc Bộ Nông nghiệp-Phát triển Nông thôn cũng ra thông báo Nhật Bản sẽ kiểm tra các mặt hàng nông sản nhập khẩu từ Việt Nam và sẽ kiểm tra 100% các lô hàng của những công ty xuất khẩu nông sản Việt Nam vi phạm vượt mức thuốc bảo vệ thực vật theo quy định của Nhật.

Khó khăn trong tiêu thụ

Ông Trần Dũng, chủ một doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh gạo hữu cơ cho biết Việt Nam có rất nhiều sản phẩm nông nghiệp có thể xuất khẩu qua các thị trường "khó tánh" như Nhật Bản, EU và Mỹ. Tuy nhiên, theo như ông biết không ít nhà nhập khẩu đến từ những thị trường đó vào Việt Nam tìm kiếm nông sản để mua trực tiếp nhưng đều từ chối vì hầu hết nông sản sản xuất tại Việt Nam không đáp ứng được đủ tiêu chuẩn khi qua máy kiểm tra chất lượng của họ.

Nhận xét về khâu xuất khẩu nông sản của Việt Nam, ông Trần Dũng nhìn nhận vẫn còn nhiều trở ngại cho người nông dân :

"Ngay cả việc xuất khẩy, tuy bây giờ cũng tốt hơn, nhưng cũng còn vấn đề là người nông dân phải qua nhiều kênh thì sản phẩm của họ mới được đi ra tới thị trường quốc tế, chứ không giống như nông dân ở một số nước có khả năng đàm phán trực tiếp để họ xuất hàng luôn. Rất ít nông dân Việt Nam có trình độ và khả năng để làm như vậy. Và nhiều khi người nông dân Việt Nam muốn xuất khẩu trực tiếp nhưng không biết xuất hàng đi đâu nên phải nhờ cậy vào thương lái. Về bản chất thì thương lái thu mua rồi bán qua cho công ty xuất khẩu. Rồi bản thân công ty xuất khẩu ít nhất cũng phải qua 2 nấc trung gian thì mới xuất hàng ra được nước ngoài".

Chủ doanh nghiệp Trần Dũng và một vài doanh nhân trong lãnh vực sản xuất và xuất khẩu ở Việt Nam mà RFA có dịp tiếp xúc chia sẻ rằng tuy nông dân và doanh nghiệp rất nỗ lực trong khâu sản xuất lẫn tìm kiếm thị trường đầu ra, nhưng công tác xúc tiến thương mại của Chính phủ Việt Nam hầu như không có.

Từ Sài Gòn, ông Lê Công Giàu, nguyên Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư thành phố Hồ Chí Minh lý giải về nhận định của giới doanh nhân vừa nêu :

"Ở Việt Nam, người ta hiểu về chuyện xúc tiến thương mại, đầu tư tuy so với lúc tôi còn làm làm trong lãnh vực này thì họ hiểu được khá hơn. Nhưng trong thực tế, việc Nhà nước đứng ra hỗ trợ cho người sản xuất thì rất hạn chế. Và các bộ phận có trách nhiệm làm công việc này, như Phòng Thương mại hay Cơ quan Xúc tiến Thương mại Đầu tư của Trung ương thì hiện nay họ làm vẫn kém hiệu quả. Nguyên nhân chính vì họ xuất phát từ một tổ chức của Nhà nước hoặc là tổ chức không phải của Nhà nước nhưng do Nhà nước chỉ đạo nên họ làm công việc xúc tiến thương mại theo kiểu của nhân viên công chức. Do đó, hiện nay công tác đó gây ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của người dân.

Nói tóm lại Việt Nam chưa có một nền kinh tế thị trường thật sự, chỉ mới mở ra cho một số phạm vi, một số lĩnh vực, cho nên người nông dân sản xuất ra san phẩm nhưng không biết được ai sẽ là người tiêu thụ và tiêu thụ như thế nào. Hiện nay Trung Quốc mua hàng của Việt Nam thì chỉ mua những mặt hàng có lợi và thậm chí đẩy giá cao để mua cho nhanh. Thế nhưng mua bán như thế thì rất nguy hiểm cho người sản xuất".

Liên quan yếu tố đầu vào, Doanh nhân Trần Dũng cho rằng phần lớn vật tư nông nghiệp nhập từ Trung Quốc cũng gây ảnh hưởng rất nhiều cho chất lượng nông sản của Việt Nam. Ông Trần Dũng còn khẳng định :

"Nói chung bây giờ Nhà nước cũng có những chính sách gọi là hỗ trợ nhưng thực sự thì tư duy về làm nông nghiệp vẫn còn kém quá. Cả tư duy và trình độ của cán bộ khuyến nông cũng quá kém. Tức là bản thân chuyên gia kỷ thuật làm việc trong cơ quan Nhà nước truyền đạt xuống cho nông dân cũng còn kém thì làm sao có thể giúp cho người nông dân làm ra sản phẩm đạt chất lượng, chứ chưa nói về sản phẩm hữu cơ".

Giấc mơ xanh

Trở lại với chia sẻ của ông Nghĩa, chủ vựa thu mua vải thiều ở Lúc Ngạn, Bắc Giang rằng vụ vải năm nay được giá cao một phần nhờ vào đạt chuẩn xuất khẩu. Nhận xét này được chứng thực tại Tuần lễ Vải thiều Lục Ngạn năm 2019, được tổ chức ở Hà Nội vào đầu tháng 6 nhằm quảng bá đặc sản này đến người tiêu dùng trong và ngoài nước. Báo congthuong.vn cho biết các sản phẩm tham dự sự kiện này là những loại vải thiều có chất lượng cao nhất, được các hộ nông dân và hợp tác xã ở Lục Ngạn trồng theo các tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP, được lựa chọn, đóng gói và dán tem nhãn xuất xứ nguồn gốc.

Đài RFA ghi nhận để đạt được những thành quả trong sản xuất nông sản sạch và đạt tiêu chuẩn xuất khẩu ra thị trường thế giới, người nông dân Việt Nam đã và đang phải trả giá cho quyết định sống còn của họ.

Chúng tôi muốn đề cập đến trường hợp của một nông dân 9X, ở huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp đã thuyết phục ba mẹ của anh trồng lúa sạch, sau khi anh giải ngũ bộ đội và đọc được quyển sách "Cuộc cách mạng một cọng rơm", của tác giả Masanobu Fukuoka. Với quyết tâm trồng lúa không có phân thuốc hóa học của cậu con trai tên Võ Văn Tiếng, ông Võ Văn Hào đồng ý cho con được toại nguyện. Trong một phóng sự do Đài Truyền hình Đồng Tháp thực hiện hồi năm 2016, ông Võ Văn Hào chia sẻ :

"Lúc mới làm vụ đầu, nói thiệt là tui và bà nhà ăn ngủ không yên vì chưa biết cách thức con làm ra sao. Rồi mình cũng hồi hộp sợ con làm bị lỗ. Mình là nông dân mà, lỗ thì làm lại cũng 2, 3 mùa mới có thể trả nợ được".

Miệt mài với hoài bão "ước mơ xanh", anh Võ Văn Tiếng thu hoạch sau mỗi vụ lúa dù ít hơn đến 1/10 sản lượng so với các hộ nông dân láng giềng sử dụng phân thuốc hóa học, nhưng sản phẩm gạo do anh chăm chỉ sản xuất ra với thương hiệu "Gạo Tâm Việt" được người tiêu dùng đón nhận và bán với giá cao xấp xỉ gấp 3 lần mặt hàng gạo bán lẻ trên thị trường nội địa.

Nông dân trẻ tuổi Võ Văn Tiếng còn tự thân đi tìm kiếm thị trường tiêu thụ ở các thành phố lớn như Sài Gòn và tham gia những hội chợ trong nước và trong khu vực. Anh Võ Văn Tiếng chia sẻ với Đài Truyền hình Đồng Tháp trong chương trình về nông thôn mới :

"Em về đây làm thì có nhiều người theo đổi theo em. Ví dụ như miếng đất kế bên và miếng đất đằng kia, mỗi vụ lúa thì họ xịt rất nhiều phân tuốc hóa học. Vụ trước thì họ xịt gần 10 cử thuốc từ lúc mới xạ cho tới lúc thu hoạch. Nhưng hiện tại họ xịt chỉ năm cử thuốc thôi, giảm khoảng 50%. Họ nghe theo chia sẻ kinh nghiệm của em thì họ giảm phân thuốc hóa học nhiều lắm. Và xung quanh đây cũng có rất nhiều người tự thay đổi. Chưa đạt được ý nguyện nhưng đó cũng là sự thay đổi của người nông dân".

Trong phóng sự do Đài Truyền hình Đồng Tháp thực hiện còn ghi nhận có rất nhiều bạn trẻ sinh viên, nông dân khắp nơi nối kết với anh Võ Văn Tiếng qua mạng xã hội và đến tận huyện Hồng Ngự để học hỏi kỹ thuật trồng lúa sạch của anh với tâm nguyện vì một nền nông nghiệp sạch của Việt Nam và vươn tầm thế giới.

Cùng trong lãnh vực sản xuất gạo hữu cơ, Doanh nhân Trần Dũng cho RFA biết các công ty sản xuất và kinh doanh gạo hữu cơ như công ty của ông hay của Nông dân Võ Văn Tiếng phải đối mặt với thách thức trong khâu tiêu thụ vì người tiêu dùng nội địa thường chuộng "ngon và rẻ", nhưng với mong muốn góp phần thay đổi nhận thức của cộng đồng vì sản phẩm "xanh và sạch" thì người nông dân và doanh nghiệp sẽ quyết tâm theo đuổi đến cùng. Còn "giấc mơ xanh" của họ được loan tỏa trong quốc nội lẫn quốc ngoại nhanh chóng hay không thì tùy thuộc vào tầm vĩ mô của Chính phủ Việt Nam.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 19/06/2019

******************

Biện pháp giảm diện tích trồng lúa mà hiệu quả kinh tế vẫn cao (RFA, 19/06/2019)

Giảm diện tích trồng lúa

Tại phiên thảo luận về "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu vùng Đồng bằng sông Cửu Long" diễn ra hôm 18/6, Bà Phạm Hoàng Vân chuyên gia đại diện của Ngân hàng Thế giới cho rằng, sản lượng nông nghiệp tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và cả nước Việt Nam nói chung tăng lên chủ yếu nhờ vào mở rộng sản xuất, tăng cường sử dụng đất và các tài nguyên thiên nhiên cũng như sử dụng khá nhiều phân bón hóa chất ảnh hưởng đến môi trường.

Do đó, đại diện Ngân hàng Thế giới đề nghị giảm diện tích trồng lúa để giảm tác động ảnh hưởng về môi trường. Thay vào đó thúc đẩy sản xuất các loại gạo có giá trị chất lượng cao.

Công tác dọn ruộng nước trước khi gieo mạ - Ảnh minh họa. AFP

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn chuyên gia môi trường và tài nguyên, đang làm việc tại Viện Nghiên Cứu Biến Đổi Khí Hậu của Đại Học Cần Thơ cho chúng tôi biết ông hoàn toàn đồng ý với đề nghị này.

"Theo tôi ở điều kiện hiện nay thì điều đó hoàn toàn hợp lý bởi thứ nhất nguồn nước tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long bây giờ đang có khuynh hướng ngày càng ít đi và đặt biệt là trong mùa khô thì việc sản xuất lúa nhiều sẽ tiêu thụ nhiều nước sẽ dễ xảy ra xâm ngập mặn nhiều hơn và tại những vùng sản xuất lúa nhiều thì người nông dân sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu nhiều dẫn đến ô nhiễm nguồn nước. Hiện tại nguồn nước đang ở mức đáng ngại nên nông dân đang chuyển sang nguồn nước ngầm thì điều này làm cho nguồn nước ngầm giảm đáng kể và hệ quả mang lại là khu vực đồng bằng sẽ bị chìm đi vì lún".

Tiến sĩ Đinh Xuân Quân, chuyên gia kinh tế phát triển, cựu giáo sư Đại học Kinh Tế Saigon, đã từng làm cố vấn kinh tế cho nhiều Bộ trưởng Bộ Nông Nghiệp tại Phi Châu và Á Châu có ý kiến thêm về điều này.

"Không chỉ đề nghị của Ngân hàng Thế giới mà còn của các chuyên gia Nông nghiệp của Việt Nam cũng như Quốc tế, họ thấy dĩ nhiên người nông dân chỉ trồng một thứ nông phẩm không thì khó có thể sống lâu sống dài vì phải đầu tư. Bao giờ cũng vậy trong các chính sách phát triển nông nghiệp không phải chỉ có tăng diện tích mà thôi mà phải tăng lợi tức của người nông dân, có mùa thì mình trồng lúa gạo, có mùa trồng nông phẩm khác hay những đặc sản của miền đó, nếu cộng lại cả năm thì lợi tức của người nông dân sẽ cao hơn nhiều".

Gạo xuất khẩu cao, nông dân vẫn khó khăn

Báo cáo của Bộ Công thương vào cuối năm 2018 cho thấy Việt Nam tiếp tục là nước xuất khẩu gạo đứng thứ ba thế giới chỉ sau Ấn Độ và Thái Lan. Chỉ riêng 9 tháng đầu năm 2018 đạt gần 5 triệu tấn gạo, mang về giá trị lên tới khoảng 2.46 tỷ USD.

Tiến sĩ Ngô Tấn Lực, nguyên hiệu trưởng trường Đại học Tiền Giang cho rằng, việc xuất khẩu gạo đứng hàng đầu thế giới để làm gì trong khi đời sống người nông dân vẫn còn quá nhiều khó khăn.

"Vì mình chưa có những công nghệ sinh học, chưa tác động mạnh mà vẫn còn làm theo giống cũ, truyền thống nên một tấn lúa gạo của mình mà xuất khẩu sang Châu Âu nhiều khi còn thua nữa tấn về giá trị của Campuchia nữa, thì thấy rằng lúa của Việt Nam mình chưa được tuyển chọn tốt. Công nghệ tác động vào đó chưa nhiều, người nông dân làm công nhận về năng suất rất cao nhưng giá trị trên một diện tích thì vẫn còn thấp lắm".

Công tác cấy mạ trên ruộng nước - Ảnh minh họa AFP

Đồng ý với điều này Tiến sĩ Đinh Xuân Quân có so sánh :

"Các vị phải xuất khẩu bao nhiêu tấn gạo mới mua được một chiếc xe hơi, vì vậy lúc nào người ta cũng có chính sách kinh tế dựa vào vừa công nghiệp vừa nông nghiệp chứ không chỉ có xuất khẩu gạo mà thôi. Việt Nam xuất khẩu rất là nhiều ví dụ như là hải sản nó còn cao hơn gạo rất là nhiều thì ai có lợi, cả Việt Nam có lợi chứ không chỉ có gạo, gạo chỉ là một phần trong nhiều nông phẩm khác. Nếu chúng ta bớt xuất khẩu gạo và tăng xuất khẩu các loại nông phẩm khác có giá trị cao thì khi đó GDP nông nghiệp của chúng ta cao hơn nhiều không".

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn cũng có ý kiến nên xem lại việc sản xuất lúa gạo. Theo ông thì mục tiêu cuối cùng nhắm tới là quyền lợi của người nông dân, sức khỏe và môi trường.

"Nếu chạy theo như vậy mình đang khai thác cận kiệt tài nguyên về đất và nước tại Đồng bằng sông Cửu Long để bán ra nước ngoài mà giá bán lại không cao cho nên việc đứng nhất nhì thế giới nó không có ý nghĩa gì hết trong khi người nông dân vẫn tiếp tục nghèo".

Tại phiên thảo luận hôm 18 tháng 6, đại diện Ngân hàng Thế giới khẳng định sự bất bình đẳng về thu nhập đang gia tăng ở khu vực nông thôn. Do đó, ngành nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long cần đảm bảo tăng giá trị, mang lại nhiều lợi ích cho người nông dân, thay đổi sử dụng đất, sản xuất, giá trị xuất khẩu theo nhu cầu thị trường.

Hướng giải quyết tương lai

Giải pháp mà Ngân hàng thế giới cũng như các chuyên gia nông nghiệp đưa ra cũng không có gì mới lắm tức ngoài việc giảm diện tích trồng lúa, phần đất còn lại tăng cường trồng các loại nông sản có giá trị cao thích ứng với biến đổi khí hậu và đồng thời chính sách của nhà nước cần thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào vùng này tăng chất lượng đời sống nông dân.

Tiến sĩ Đinh Xuân Quân chỉ ra bất cập khi Bộ Nông nghiệp tiếp tục khuyến khích nông dân chỉ trồng lúa.

"Nếu bộ NN cứ khuyến khích nông dân làm lúa thì chỉ có các công ty quốc doanh, các công ty xuất nhập khẩu, phân bón hay là thuốc rầy… thì mới có lợi vì họ được độc quyền".

Một biện pháp nêu ra lâu nay được tiến sĩ Lê Anh Tuấn nhắc lại :

"Thay vì sản xuất 3 vụ lúa một năm thì có thể giảm còn 2 vụ thôi còn vụ còn lại nên để cho nước lũ đi vào đem theo phù sa bồi dưỡng lại cho đất đai, rửa sạch đồng ruộng hoặc tận dụng để sử dụng cho mùa vụ khác ít sử dụng nước hơn thì điều này sẽ hợp lý hơn.

Theo tiền sĩ Lê Anh Tuấn thì có nhiều mô hình canh tác khác nhau ở nhiều vùng sinh thái khác nhau, những vùng ngập lũ thì người nông dân có thể phát triển mô hình lúa cá, tức là xung quanh ruộng lúa có những mương có thể thả cá. Cá có thể lên ruộng lúa để ăn sâu bệnh, chất thải của cá trở lại làm phân bón cho cây lúa giúp người nông dân bớt sử dụng thuốc trừ sâu hơn.

Đối với vùng bị nhiễm mặn thì mùa mưa trồng lúa, mùa khô thì có thể nuôi tôm thì nó cũng giống như mô hình lúa cá. Điều này phù hợp với mô hình hệ sinh thái đảm bảo được sự phát triển nông nghiệp bền vững hơn.

Một người Việt Nam, từng tham gia vào các cuộc biểu tình phản đối công ty Formosa gây ô nhiễm biển miền Trung Việt Nam hồi năm 2016, đã đào thoát khỏi Việt Nam đến Mỹ xin tị nạn. Tuy nhiên, Tòa án Di trú Mỹ đã từ chối cấp quy chế tị nạn của người này và ra phán quyết trục xuất.

Ông Hà Văn Thành tham gia biểu tình phản đối Formosa ở Nghệ An (người đứng bên phải trên, đội mũ bảo hiểm) Courtesy of FB Nguyễn Đình Thuc

Hành trình đến Mỹ xin tị nạn

Ông Hà Văn Thành, sinh năm 1982, ở thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An bắt đầu cuộc đào thoát khỏi Việt Nam từ ngày 12/05/2018 vì ông lo sợ sẽ bị chính quyền địa phương bắt bỏ tù như một số nhà hoạt động về môi trường khác ở khu vực như Hoàng Đức Bình và Nguyễn Nam Phong. Đây là những người đã cùng tham gia xuống đường tuần hành tập thể với hàng trăm nạn nhân của thảm họa môi trường biển Formosa ở khu vực 4 tỉnh Bắc Trung bộ kể từ khi biến cố xảy ra hồi đầu tháng 4 năm 2016.

Vào ngày 7/6, từ trại giam di trú ở bang New Mexico, Hoa Kỳ, ông Hà Văn Thành liên lạc với RFA qua điện thoại và kể lại hành trình ông đến Mỹ hôm 24/07/2018 xin tị nạn :

"Tôi đi từ Việt Nam sang Lào và sang Thái Lan. Từ Thái Lan tôi mua vé bay qua Cuba. Rồi tôi tiếp tục mua vé máy bay sang Panama. Tôi xin tị nạn ở Panama. Trong lúc chờ xin tị nạn, tôi gặp được những người Cuba đi qua Mexico nên tôi xin tháp tùng. Đến Mexico thì họ cho tôi được ở lại trong vòng khoảng 20 ngày. Rồi từ thành phố Bonne Terre của Mexico, tôi đi bộ đên biên giới Mỹ và gặp cảnh sát tại cửa khẩu để xin tị nạn".

Ông Thành cho biết sau khi tham gia các cuộc biểu tình tập thể ôn hòa đến cơ quan chính quyền địa phương để yêu cầu được bồi thường chính đáng cho những thiệt hại do nhà máy Formosa gây ra, tên của ông được loan trên bản tin của Đài Truyền hình An ninh. Truyền thông trong nước gọi ông là "thành phần phản động" ; đồng thời ông cũng nhận được ba giấy triệu tập làm việc với công an. Ngoài ra ông còn bị công an canh chừng trong việc đi lại và sinh hoạt hàng ngày.Linh mục Gioan Baotixita Nguyễn Đình Thục, quản xứ Giáo xứ Song Ngọc cũng chia sẻ với RFA về các việc làm của ông Hà Văn Thành trong cộng đồng giáo dân :

"Anh ấy thường hay tham gia và đồng hành với tôi, đặc biệt trong việc đấu tranh với Formosa thì anh luôn gần gũi để giúp tôi và giáo xứ trong các cuộc xuống hành tuần hành, cụ thể vào ngày 14/02/17 Giáo xứ Song Ngọc đi kiện Formosa và bị đàn áp. Trong ngày đó, anh Thành đã đồng hành với chúng tôi như một trong những người tổ chức và hướng dẫn cho đoàn, tức là giúp ổn định trật tự cho đoàn và nhất là khi xảy ra đàn áp đối với đoàn Diễn Châu thì chính anh là người bảo vệ tôi khỏi đám đông công an khi họ có ý định tách biệt tôi với bà con giáo xứ để dễ bề đàn áp một cách thẳng tay. Khi công an đến để tấn công bắt tôi thì anh Thành giữ tôi lại và tôi thoát được".

Linh mục Nguyễn Đình Thục cũng xác nhận ông Hà Văn Thành gặp nhiều trở ngại với công an địa phương và trước sụ lo lắng có thể bị bắt giam và bị khởi tố nên ông Hà Văn Thành quyết định rời khỏi địa phương và ra nước ngoài tìm quy chế tị nạn.

Trả lời câu hỏi của RFA rằng vì sao có thể thực hiện một cuộc hành trình đến Mỹ để xin tị nạn như thế, ông Hà Văn Thành nói rằng ông cứ dò tìm thông tin và quyết định trong sự phó thác.

Trong khi đó, ở quê nhà, vợ của ông Hà Văn Thành, bà Hồ Thị Thắm cho RFA biết, cuộc sống của gia đình ông Thành gặp khó khăn với công an địa phương và bà phải lánh về quê nhà của mình sinh sống. Bà Hồ Thị Thắm giảy bày :

"Hồi em ở nhà chồng thì công an đến nhà tìm và bắt mẹ, con điện thoại tìm chồng về và em bảo em không biết chồng đang ở đâu. Sau đó, họ mặc thường phục bảo là bạn học của anh Thành tìm anh ấy, nhưng em bảo anh Thành không có ở nhà và em cũng không biết tin tức vì anh Thành không liên lạc về. Họ cứ canh trước nhà suốt và đi khắp xóm để hỏi thông tin anh Thành đang ở đâu".

Không những vậy, bà Thắm cho biết con của bà đến trường còn bị giáo viên chỉ trích là con của phản động nên bà cũng phải chuyển trường học cho con của mình.

Bị tòa bác đơn và đối diện trục xuất

Trong cuộc điện thoại gọi từ trại giam di trú ở thành phố Chaparral, bang New Mexico đến RFA, ông Hà Văn Thành cho biết đã trải qua quá trình thẩm vấn di trú và đã ra tòa ba lần. Sau ba phiên tòa, ông bị từ chối cho tị nạn và sẽ phải bị trục xuất về nước. Ông Hà Văn Thành nói :

"Lần thứ ba ra tòa thì tòa phán tôi không đủ điều kiện được tị nạn vì họ không tin tôi và không tin các việc làm của tôi. Sau đó, tôi có kháng cáo và luật sư cũng đệ đơn kháng cáo của tôi lên tòa nhưng tòa cũng từ chối luôn vào hôm mùng 10/05 và nói rằng trong vòng 30 ngày thì họ trục xuất".

Đài RFA liên lạc với Luật sư Khanh Phạm, là luật sư trợ giúp cho ông Hà Văn Thành để hỏi về lý do vì sao tòa di trú ở thành phố Chaparral, bang New Mexico từ chối không đồng ý cho ông Hà Văn Thành quy chế tị nạn. Luật sư Khanh Phạm tường thuật lại :

"Lúc ra tòa đã nộp hết bằng chứng anh Thành đưa, gồm giấy triệu tập và những là thư của linh mục gửi qua để trình bày về chuyện anh Thành bị đánh đập…Và cũng có đơn tường trình của anh Thành gửi vào nữa. Các bằng chứng này đã nằm trong hồ sơ hết rồi. Nhưng điều đó không có nghĩa là quan tòa sẽ ra phán quyết dựa vào các bằng chứng trong hồ sơ, mà quan tòa còn hỏi anh Thành những câu hỏi liên quan các bằng chứng đã đưa ra thì có nhiều lúc anh Thành không trả lời đúng, hay quan tòa hỏi một câu mà anh Thành không biết trả lời như thế nào. Vì vậy, vào cuối phiên tòa, bà thẩm phán nói rằng có thể sự việc đã xảy ra nhưng bà không tin về lời nói của anh Thành. Tôi cũng giúp anh Thành kháng kiện rồi và tòa BIA (The Board of Immigration Appeals : Tòa Kháng án về Di trú) cũng nói là một khi quan tòa không tin tưởng lời nói thì khó kháng kiện được".

Trả lời câu hỏi của chúng tôi rằng theo Luật di trú của Mỹ thì ông Hà Văn Thành còn cơ hội nào để tiếp tục kháng án hay không, Luật sư Khanh Phạm cho biết :

"Sau khi kháng kiện xong và tòa BIA ra quyết định cuối cùng thì vẫn có thể kháng kiện lên tòa án liên bang, nhưng Sở Di trú vẫn có thể trục xuất ngay lúc này. Tại vì tòa BIA đã xác định với tòa cấp dưới thì nói chung là Sở Di trú có quyền trục xuất".

Thông tin về trường hợp ông Hà Văn Thành sẽ bị trục xuất cũng đã đến được văn phòng của thị trưởng thành phố Westminster, bang California. Ông Tạ Đức Trí, Thị trưởng thành phố Westminter, cho biết ông đã chuyển hồ sơ của ông Hà Văn Thành đến Dân biểu Liên bang Alan Lowenthal vào hôm 5/6 với hy vọng có được sự can thiệp giúp ông Thành không bị trục xuất về lại Việt Nam. Thị trưởng Tạ Đức nói với Đài Á Châu Tự Do :

"Chúng tôi có nhận email của một người từ tiểu bang khác và có thể đây là người đang vận động giúp cho anh Hà Văn Thành được ở lại Hoa Kỳ. Qua email đó, chúng tôi thấy có đầy đủ hồ sơ liên quan tới anh Hà Văn Thành và chúng tôi đã chuyển hồ sơ từ email chúng tôi nhận được đến văn phòng của Dân biểu Liên bang, ở đơn vị 47, bang California trong khu vực của chúng tôi là ông Alan Lowenthal để yêu cầu giúp đỡ từ phía của Dân biểu Alan Lowenthal cho trường hợp của anh Hà Văn Thành".

Trước nỗi lo sợ sẽ bị bắt vào tù khi về nước của ông Hà Văn Thành, Thị trưởng Tạ Đức Trí nêu lên nhận định của ông :

"Nếu trường hợp anh Thành bị trục xuất để trở về Việt Nam thì chúng tôi chắc chắn rằng cuộc sống của anh Thành sẽ gặp rất nhiều khó khăn và Chính quyền Việt Nam sẽ trù dập anh Thành nên chúng tôi hy vọng rằng các tổ chức hội đoàn cũng như cộng đồng (người Việt) ở Hoa Kỳ tiếp tục vận động các chính giới và dân biểu liên bang, các thương nghị sĩ Mỹ để đưa ra nguyện vọng của tập thể người Việt tị nạn là hỗ trợ và cố gắng giúp đỡ cho anh Thành không bị trục xuất về Việt Nam. Chúng ta thấy và hiểu được nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam rằng rất nhiều đồng bào ở Việt Nam tham dự các cuộc biểu tình phản đối vấn đề Formosa thì đã có nhiều người bị bắt giữ, bị đánh đập và bị trù dập".

Đại diện văn phòng dân biểu Alan Lowenthal cho Đài Á Châu Tự Do biết văn phòng đã nhận được hồ sơ về ông Hà Văn Thành từ Thị trưởng Tạ Đức Trí và văn phòng của dân biểu đang xem xét có thể làm được gì cho ông Thành.

Vào tháng 4 năm 2016, công ty thép Formosa Hà Tĩnh xả chất thải độc ra môi trường biển khiến hàng trăm tấn cá chết trôi dạt vào bờ. Formosa sau đã phải xin lỗi và nhận bồi thường 500 triệu đô la. Tuy nhiên, đến nay nhiều người dân ở khu vực 4 tỉnh miền trung bị ảnh hưởng cho biết họ vẫn còn phải chịu hậu quả.

Hai trong số những người tham gia trong các cuộc biểu tình cùng với những nạn nhân của thảm họa Formosa trong việc đi khiếu kiện đòi bồi thường thỏa đáng đã bị Chính quyền địa phương khởi tố và tuyên các bản án tù lần lượt là Hoàng Đức Bình, 14 năm tù giam và Nguyễn Nam Phong, 2 năm tù giam. Một người khác là Bạch Hồng Quyền bị phát lệnh truy nã và ông đã đào thoát khỏi Việt Nam. Ông Bạch Hồng Quyền và gia đình vừa được Chính phủ Canada cấp quy chế tị nạn và vừa được đến định cư hồi đầu tháng 5 năm 2019.

Hòa Ái

Nguồn : VOA, 07/06/2019

Tình trạng tài khoản bị khóa ở Việt Nam và cách Facebook giải quyết

Cư dân mạng tại Việt Nam ghi nhận kể từ khi Luật An ninh mạng có hiệu lực từ đầu tháng 1 năm 2019 đến nay, tình trạng tài khoản mạng xã hội trên Facebook bị khóa và bị mất ngày càng nghiêm trọng.

Tài khoản Facebook "Thái Văn Đường" bị treo do bị báo cáo đã chết. Courtesy : Ảnh chụp màn hình Facebook Thái Văn Đường

Thế nhưng, một số nạn nhân của vụ việc này than phiền rằng Facebook đã không giúp đỡ họ khi họ thông báo với Facebook tình trạng vừa nêu.

Càng ngày càng nghiêm trọng

Hàng loạt người sử dụng mạng xã hội Facebook ở Việt Nam trong những tháng gần đây liên tục cầu cứu với Facebook giúp đỡ giải quyết tình trạng tài khoản của họ bị mất và bị khóa.

Qua ứng dụng messenger, Nhà văn Phạm Lưu Vũ chia sẻ với RFA là tài khoản Facebook của ông bị người khác kiểm soát từ lâu, nhưng ông không nhận biết và đến hôm 24 tháng 5 thì bị mất hẳn luôn, ông không thể nào lấy lại được.

Một trường hợp khác bị mất tài khoản Facebook là Facebooker Thái Văn Đường. Anh Thái Văn Đường kể với RFA rằng tài khoản tên "Thái Văn Đường bị mất hồi đầu tháng 3 :

"Cái tài khoản chính của mình ‘Thái Văn Đường’ đã bị người ta làm giả mạo giấy chứng tử để báo cáo với Facebook là mình đã bị chết và hiện nay Facebook khóa treo tài khoản này của mình. Vào tài khoản ‘Thái Văn Đường’ thấy mọi người tưởng nhớ vì nghĩ rằng mình đã chết rồi, nhưng thực tế thì mình không truy cập được vào tài khỏan đó. Còn tài khoản phụ thì bị đánh sập ngày 4/4 và bây giờ cũng không lấy lại được nữa.

Mình nhiều lần gửi báo cáo cho Facebook về địa chỉ ‘mail’ cũng như hộp thư tự động trên Facebook thì đều không được hồi âm. Sau khi mất hai tài khoản đấy, mình lập tới 21 tài khoản nữa nhưng đều bị Facebook khóa vì Facebook đã quét hình ảnh của mình, quét tên của mình cũng như quét cả IP vì cái IP dùng là cố định cho nên mình không lập được tài khoản mới".

Không chỉ các chủ tài khoản Facebook ở Việt Nam bị mất hay bị khóa tài khoản mà cả những người Việt Nam ở nước ngoài có tài khoản Facebook được nhiều người trong nước theo dõi (follow) cũng bị rơi vào tình trạng tương tự, như Blogger Điếu Cày-Nguyễn Văn Hải ở Mỹ, ông Nguyễn Gia Kiểng ở Pháp…

Facebook giải quyết thế nào ?

Trước những than phiền rằng Facebook đã không có bất cứ hồi đáp nào khi các chủ tài khoản bị mất hay bị khóa liên lạc để yêu cầu giúp đỡ khôi phục lại, Đài RFA gửi thư điện tử đến Facebook liên quan vấn đề này và được bà Sarah Pollack hồi âm với nội dung đề nghị chúng tôi gửi các đường dẫn (link) và/hoặc email đăng ký của những tài khoản bị mất để họ tìm hiểu nguyên nhân. Tuy nhiên, sau khi Đài RFA gửi đi một vài thông tin của các tài khoản bị mất tại Việt Nam thì chúng tôi vẫn chưa nhận được trả lời từ Faebook.

Trong khi đó, nhà báo Lê Trung Khoa, chủ bút của tờ báo Việt ngữ Thoibao.de cho biết ông cùng với Tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF) đang thực hiện chương trình có tên "1000+ Facebook Vietnam" để giúp đỡ cho các chủ tài khoản Facebook bị mất hay bị khóa.

Nhà báo Lê Trung Khoa cho biết Facebook ở Đức đang phụ trách làm việc liên quan chương trình bảo trợ "1000+ Facebook Vietnam" :

"Chúng tôi đang làm việc với Facebook tại Đức và đang tích cực cùng với chúng tôi tìm nguyên nhân. Ngoài ra, rất ngạc nhiên là họ có hỏi một số trường hợp tù nhân lương tâm đã bị bắt bỏ tù rồi mà tại sao vẫn đăng Facebook được. Họ cũng biết rõ như thế. Tôi đã cung cấp một số thông tin nguyên nhân tại sao và như thế nào, trong đó có những tài khoản bị an ninh Việt Nam kiểm soát và họ tiếp tục dùng tài khỏan của những người bị bắt vào tù đó để theo dõi những người bên ngoài. Tôi báo cho Facebook để họ có biện pháp phòng tránh những việc như vậy vì các hoạt động đó giống như hoạt động gián điệp".

Nhà báo Lê Trung Khoa cho biết thêm hiện đợt đầu tiên gửi danh sách đến Facebook ở Đức gồm 51 tài khoản bị tấn công bằng hình thức báo cáo sai trái, nhằm mục đích khóa tài khoản của họ. Các chủ tài khoản này là những người thường xuyên viết bài phản biện và có đến đến 1 triệu ‘follow’.

Theo ghi nhận của nhà báo Lê Trung Khoa, trong vòng hai tháng qua, hàng trăm tài khoản liên tục bị tấn công và bị mất. Hiện tại ông và RSF đang cùng Facebook tại Đức nỗ lực làm việc với nhau để xác minh, cũng như phân tích những sai sót trong hệ thống dữ liệu của Facebook.

Nhận định về phản hồi của Facebook trong việc giải quyết tình trạng mất tài khoản tại Việt Nam một cách nghiêm trọng, Nhà báo Lê Trung Khoa nhấn mạnh :

"Không phải cảm nhận mà rõ ràng họ viết cho mình bằng thư để hỏi rất nhiều trường hợp cụ thể khác nhau. Không những cái danh sách mà mình đưa cho Facebook mà họ đang làm việc và họ phân tích từng trường hợp mà mỗi trường hợp bị nhiều lần khóa hay bị báo cáo như thế nào…Họ còn tìm những người khác đưa cho mình để mình cùng kiểm tra với họ. Tức là họ rất cầu thị và rất mong muốn làm cho hệ thống của họ được tốt hơn và chặt chẽ hơn. Có thể nói rằng Facebook gần đây tỏ ra rất thiện chí, đặc biệt sau khi họ nhận được thư của Nghị viện Châu Âu và Quốc hội Đức yêu cầu giải trình vấn đề tại sao lại khóa tài khoản Facebook của Thoibao.de trong thời gian qua. Bây giờ họ hành động rất tích cực, nhanh và chi tiết. Nói chung mình thấy như vậy là tốt".

Chủ bút Thoibao.de nói rằng ông sẽ trình bày dự án "1000+ Facebook Vietnam" cùng các thông tin cụ thể trước hàng trăm nhà báo quốc tế, tại Hội nghị báo chí lớn nhất của Đức tổ chức ở Hàn Quốc trong hai ngày 14 và 15 tháng 6.

Còn bị hạn chế bởi nhiều hình thức

Bên cạnh tình trạng tài khoản bị khóa hay bị mất, không ít chủ tài khoản Facebook tại Việt Nam còn bị nhiều hình thức hạn chế khi họ tương tác với mạng xã hội này.

Bà Nguyễn Thị Châu, vợ của Kỹ sư thủy sản Nguyễn Ngọc Ánh là người bị bắt vào dịp lễ 2-9 năm 2018 với cáo buộc "phát tán tài liệu nhằm chống nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" cho RFA biết tài khoản tên "An Duong" của bà bị mất sau khi chồng bà bị bắt khoảng một tháng. Vào hôm 28 tháng 5, qua tài khoản mới" Duong An", bà Châu đăng thông tin tòa án tỉnh Bến Tre sẽ xét xử chồng bà vào ngày 6/6/2019 tới đây, thì sau khi có 32 lượt ‘share’ bất thình lình nút ‘share’ biến mất. Bà Nguyễn Thị Châu kể lại :

"Hôm tôi đưa thông tin của ông xã lên thì cư dân mạng chia sẻ được, còn những người ‘copy’ về chia sẻ thì bị chặn. Những nút ‘share’ bài viết của tôi thì bị chặn hết, với những ‘comment’ tôi cảm ơn những người chia sẻ bài viết của tôi cũng bị xóa luôn. Thêm nữa, mỗi lần tôi đi thăm ông xã về và đăng bài lên thì mạng internet của tôi hay bị chập chờn, chậm hay bị cắt trong vòng 3,4 ngày rồi tôi phải kêu thợ đến sửa thì mới chạy lại bình thường".

Từ Australia, Chuyên gia Công nghệ thông tin Hoàng Ngọc Diêu cho biết ông ghi nhận tình trạng không thể ‘share’ hay không thể bấm ‘like’ và cả nhiều hình thức rất lạ khác đang xảy ra khi đăng tải những nội có liên quan đến Việt Nam. Ông Hoàng Ngọc Diêu, qua ứng dụng messenger đưa ra dẫn chứng trường hợp cá nhân của ông :

"Ví dụ, trang Facebook của tôi có rất nhiều người vào xem không được. Vào là bị treo cứng. Riêng tình trạng vào mà không thấy được live stream, mãi đến nửa giờ đồng hồ hoặc sau đó mới thấy. Còn tình trạng bấm vào live stream bị rớt ra thì thường xuyên".

Hồi hạ tuần tháng 5, Reuters dẫn lời người phát ngôn của Facebook rằng Facebook nhiều lần phải hạn chế truy cập nội dung ở một quốc gia vì vi phạm luật của quốc gia đó, mặc dù không vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng, khi trả lời liên quan số liệu Facebook gia tăng lượng nội dung bị giới hạn tiếp cận tại Việt Nam đến hơn 500% từ nửa cuối năm 2018.

Một số người dùng Facebook ở Việt Nam lên tiếng cho rằng Facebook đang bội tín đối với khách hàng qua việc làm vừa nêu, vì Facebook hứa hẹn không kiểm duyệt và không thỏa hiệp với các quốc gia có vi phạm nhân quyền, nhưng lại đứng về phía Chính phủ Hà Nội, gián tiếp hạn chế các quyền tự do biểu đạt và chia sẻ thông tin của dân chúng Việt Nam.

Trong khi rất nhiều Facebooker kêu gọi Facebook hãy tôn trọng và bảo vệ khách hàng tại Việt Nam, thì một số tổ chức quốc tế ký tên vào thư ngỏ kêu gọi Facebook không được khuất phục biện pháp kiểm duyệt của Chính phủ Hà Nội, cũng như sẽ vận động để tạo một số áp lực hoặc mở những cuộc điều trần với Facebook tại Quốc hội Hoa Kỳ nhằm yêu cầu Facebook phải có những hành xử đúng đắn hơn trong việc bảo vệ quyền tự do của các facebooker ở những quốc gia độc tài, bao gồm cả Việt Nam.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 31/05/2019

Một nhóm gồm 4 vị nhân sĩ trí thức vừa gửi kiến nghị kêu gọi Quốc hội cần bổ sung vào chương trình nghị sự của Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV thảo luận về những vấn đề cấp bách của đất nước cũng như không thể chậm trễ hơn nữa trong việc thực hiện trưng cầu dân ý theo luật định.

Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương 10 ngày 16/05/19. Courtesy : Ảnh chụp màn hình Truyền Hình Nhân Dân

Những câu hỏi của Tổng bí thư

Trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương 10 dài 14 phút đồng hồ vào ngày 16 tháng 5, Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước Việt Nam, ông Nguyễn Phú Trọng, nhấn mạnh các cột mốc quan trọng gồm năm 2030, là 100 năm thành lập Đảng cộng sản hay đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước và ông đưa ra nhiều câu hỏi gây chú ý đặc biệt đối với các cử tri là giới nhân sĩ trí thức bao gồm định hướng, hình dung Việt Nam như thế nào vào năm 2030, 2045 ; thời kỳ quá độ là thế nào ; đổi mới chính trị và đổi mới kinh tế là thế nào ; đổi mới chính trị có phải đổi mới chế độ chính trị không ; vừa qua kinh tế thị trường phát triển đến thế được chưa, có bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa không, có lệch về phía nào không… ?

Trước đó, truyền thông trong nước còn đăng tải thông tin về 3 cuộc họp do ông Nguyễn Phú Trọng chủ trì, cũng nêu lên những câu hỏi lớn liên quan vận mệnh quốc gia và đời sống của toàn dân Việt Nam như "Có cần phải sửa đổi điều lệ của Đảng cộng sản Việt Nam hay không ?" hay "Có nên xóa bỏ thành phần kinh tế nhà nước hay không ?"…

Giáo sư Tương Lai, nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học Việt Nam, thành viên Tổ Tư vấn Võ Văn Kiệt cho RFA biết một số nhân sĩ trí thức tại Việt Nam quan tâm đến những điều ông Nguyễn Phú Trọng vừa nêu. Theo họ những vấn đề đó có ý nghĩa lớn về lý luận cũng như về thực tiễn đối với sự tồn tại và phát triển đất nước. Những vấn đề như thế từng được đặt ra nhiều năm trước mà bản thân Giáo sư Tương Lai đã từng đề cập hồi năm 2009 hay cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã từng nói đến trước đó. Giáo sư Tương Lai trình bày :

"Ông Võ Văn Kiệt mất năm 2008. Hai năm trước khi mất, ông đã nói rất rõ và tôi có trích trong Bản tham luận của tôi là ‘Cái gọi là ‘Định hướng xã hội chủ nghĩa’ thực ra là tư tưởng giáo điều bảo thủ, kìm hãm sự phát triển của đất nước’. Thế thì bây giờ ông Trọng lại nêu lên như là một vấn đề gì mới mẻ, mà thực ra có gì mới đâu. Những điều người ta đề cập đến từ lâu mà chính bản thân ông Trọng gạt bỏ, thậm chí quy kết cho là chệch hướng, chống Đảng, phản động. Bây giờ duới sức ép của cuộc sống và sự bế tắc cho nên ông ta phải đặt những câu hỏi đó ra".

Mặc dù vậy, Giáo sư Tương Lai cùng với ba vị nhân sĩ trí thức khác gồm ông Lê Công Giàu, ông Huỳnh Tấn Mẫm và ông Huỳnh Kim Báu ghi nhận chương trình nghị sự của phiên họp lần thứ 7 Quốc hội Khóa XIV, khai mạc vào ngày 20/05/19 không có nội dung quan trọng mà ông Nguyễn Phú Trọng chính thức đặt lại nhằm định hướng cho sự phát triển đất nước.

Bốn vị nhân sĩ trí thức, trong tư cách của cử tri vào ngày ngày 23/05/19 công bố một Kiến nghị gửi Quốc hội.

Bốn vị nhân sĩ trí thức (từ trái sang) : các ông Huỳnh Tấn Mẫm, Tương Lai, Huỳnh Kim Báu, Lê Công Giàu. Courtesy : Facebook, RFA edited

Kiến nghị gửi Quốc hội

Điểm đầu tiên trong Kiến nghị gửi Quốc hội, bốn vị nhân sĩ trí thức đề nghị Quốc hội cần bổ sung vào chương trình nghị sự của Kỳ họp thứ 7 một mục quan trọng hàng đầu là thảo luận những vấn đề vừa cấp bách vừa lâu dài đến quốc kế dân sinh. Giáo sư Tương Lai giải thích về kiến nghị này :

"Nghĩa là vẫn đang là câu hỏi, không có gì rõ ràng và nếu không xác định cho rõ thì như bài trên Vietnamnet nói rằng ‘Đã đến lúc chấm dứt mô hình Xô Viết’, họ mượn khái niệm mô hình Xô Viết để giảm nhẹ bớt đi, nhưng thực ra là nói một mô hình của chế độ được bao cấp toàn trị về mặt chính trị, về mặt kinh tế, về mặt văn hóa. Cho nên không tách vấn đề quốc kế dân sinh, tức là không thể tách vấn đề đời sống ra khỏi vấn đề chính trị và cũng không thể tách vấn đề chính trị ra khỏi vấn đề kinh tế được. Nền tảng kinh tế như thế nào thì nó chi phối đời sống chính trị và ngược lại thể chế chính trị như thế nào thì nó chi phối mô hình kinh tế và nó kìm hãm sự phát triển của kinh tế. Chúng tôi nói vấn đề quốc kế dân sinh là nói khái niệm chung như vậy, chứ không phải chỉ nói đến đời sống của nhân dân mà thôi".

Trong Kiến nghị gửi Quốc hội, bốn vị nhân sĩ trí thức nêu rõ với kiến nghị trên, để làm nền tảng vững chắc cho những kiến giải của Quốc hội sau này về những vấn đề có liên quan đến vận mệnh của đất nước và cuộc sống của mọi người dân, họ kiến nghị cần có trưng cầu ý dân về các vấn đề thiết yếu, chẳng hạn như vấn đề mà ông Nguyễn Phú Trọng nhắc tới về "đổi mới chính trị có phải đổi mới chế độ chính trị không ?" hoặc "có nên xóa bỏ thành phần kinh tế nhà nước hay không ?". Ông Lê Công Giàu khẳng định về lý do đưa ra kiến nghị cần phải trưng cầu dân ý :

"Những nội dung ông Tổng bí thư đề ra rất quan trọng cho đất nước. Tuy nhiên nếu chỉ bàn luận trong nội bộ Ban chấp hành Trung ương Đảng thì cần nhưng chưa đủ, mà bước thứ hai là phải đưa ra cho Quốc hội thảo luận. Bước thứ ba nữa là Quốc hội thảo luận những vấn đề đó xong thì cần phải đưa ra trưng cầu dân ý. Luật trưng cầu dân ý đã có rồi nhưng chưa bao giờ thực hiện. Nhân dịp ông Tổng bí thư đặt ra vấn đề như thế thì Quốc hội bàn rồi đưa ra trưng cầu dân ý luôn thì rất tốt vì liên quan tới đường lối phát triển đất nước thì phải trưng cầu dân ý".

Thêm một kiến nghị được bốn vị nhân sĩ trí thức đưa ra là Đại biểu Quốc hội cần thay đổi cách tiếp xúc cử tri trước và sau kỳ họp Quốc hội mà lâu nay vẫn tiến hành. Giáo sư Tương Lai nhấn mạnh rằng người dân có quyền đến dự cuộc gặp mặt cử tri ở bất cứ nơi nào họ muốn và Đại biểu Quốc hội có thể nghe được tiếng nói trung thực, thẳng thắn của dân chứ không phải là những lời ca tụng hay phê bình của cử tri đã được chính quyền địa phương lựa chọn và gợi ý và cơ quan Mặt trận Tổ quốc ở cơ sở làm nhiệm vụ giới thiệu và chủ trì.

Ông Lê Công Giàu chia sẻ trong trường hợp Đại biểu Quốc hội tiếp xúc và thật lòng lắng nghe tiếng nói của cử tri thì ông sẽ góp ý rằng :

"Tính từ năm 1975 thì sau bốn mươi mấy năm, còn trước đó lâu hơn nữa kể từ ngày Đảng thành lập thì thể chế chính trị này cho người ta thấy việc phát triển đất nước rất chậm. Hiện nay GDP của Việt Nam chỉ có hơn Lào và Campuchia thôi và càng ngày càng đẻ ra nhiều vấn đề phức tạp, ví dụ như tham nhũng. Chính thể chế này tạo ra tham nhũng. Thể chế này không thể chống tham nhũng mà phải sửa thể chế thì mới chống tham nhũng được. Do đó chúng tôi suy nghĩ cần phải có thay đổi về thể chế".

Còn ý kiến của Giáo sư Tương Lai là :

"Quan trọng nhất thể chế chính trị này còn duy trì cái gọi là ‘Chủ nghĩa Marx-Lenin’, cái gọi là ‘Định hướng xã hội chủ nghĩa’ thì mô hình Xô Viết hay mô hình Trung Quốc cũng đều dẫn tới sự bế tắc như hiện nay".

Bốn vị nhân sĩ trí thức gửi kiến nghị đến Quốc hội lần này cũng từng cùng với các nhân sĩ trí thức ở Việt Nam trong 2 thập niên qua nhiều lần gửi thư ngỏ và kiến nghị đến Quốc hội, lãnh đạo Đảng và Nhà nước liên quan các vấn đề trọng yếu như sửa Hiến pháp, kêu gọi không khai thác bauxite Tây Nguyên hay mới nhất là kêu gọi cảnh giác đối với Trung Quốc trước sự im lặng của Nhà nước liên quan thông tin ông Nguyễn Phú Trọng lâm bệnh.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 28/05/2019

Các nhà khoa học một lần nữa lên tiếng cảnh báo về tình trạng báo động hàng ngàn con sông ở Việt Nam đang chết dần bởi nước thải công nghiệp, qua thông tin mới nhất liên quan sông Cái lớn ở Đồng bằng Sông Cửu Long bị đổi màu nước đen ngòm hơn 1 tuần qua.

Sông Cái Lớn, tỉnh Hậu Giang bị đổi màu nước đen ngòm và bốc mùi hôi khi thời tiết năng nóng. Courtesy : Ảnh chụp màn hình danviet.vn

Người dân khốn đốn vì sông ô nhiễm

Truyền thông quốc nội, trong những ngày đầu tháng 5, đồng loạt đăng tải thông tin về đời sống người dân địa phương gặp nhiều khó khăn do sông Cái Lớn, chảy qua khu vực huyện Long Mỹ và thị xã Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang bị đổi màu nước đen ngòm và bốc mùi hôi khi thời tiết nắng nóng.

Dân chúng sinh sống dọc theo sông Cái Lớn phản ánh với truyền thông rằng toàn thị xã Long Mỹ bị cúp nước bắt đầu từ sáng ngày 03/05, trong khi nhiều hộ nuôi cá và nuôi ếch bị chết hàng loạt do nước sông ô nhiễm.

Báo Dân Trí Online dẫn lời của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thị xã Long Mỹ cho biết tình trạng sông Cái Lớn bị ô nhiễm xảy ra hơn nửa tháng qua và Nhà máy nước phải cúp nước sinh hoạt vì không thể lấy nước từ nguồn nước ô nhiễm trên sông Cái Lớn.

Vào ngày 06/05, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh hậu Giang, ông Lê Tiến Châu cho báo giới biết qua kết quả kiểm tra ban đầu đã phát hiện việc xả thải của Công ty trách nhiệm hữu hạn Mía đường cồn Long Mỹ là một trong những nguyên nhân gây ra ô nhiễm nước ở sông Cái Lớn và các cơ quan chức năng tiếp tục điều tra để tìm ra nguyên nhân gây ra tình trạng ô nhiễm này.

Sở Tài nguyên-Môi trường tỉnh Hậu Giang cũng cho biết nước sông Cái Lớn bị ô nhiễm nghiêm trọng và kết quả quan trắc nước mặt trên đoạn sông Cái Lớn cho thấy có nhiều chỉ số vượt quy định cho phép so với Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng mặt nước.

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu biến đổi khí hậu, thuộc Đại học Cần Thơ nói với RFA về nguyên nhân sông Cái Lớn bị ô nhiễm :

"Tôi nghĩ rằng vùng Long Mỹ là vùng nước không chảy được nên khi nước thải ô nhiễm từ một nhà máy đổ ra mà nước trên sông không chảy được thì có khả năng làm cho nước bị đen hay gây ô nhiễm như vậy. Đây chỉ là một giả thuyết thôi vì tôi cũng chưa chắc chắn là từ một nhà máy sản xuất đường hay còn nguyên nhân nào khác, do tôi chưa có đầy đủ số liệu về vụ việc này".

Trong khi đó, Tiến sĩ Hồ Long Phi, nguyên Giám đốc Trung tâm quản lý môi trường nước thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, nhận định rằng với quy mô nhà máy của Công ty trách nhiệm hữu hạn Mía đường cồn Long Mỹ thì việc xả thải gây ô nhiễm đến mức nước sông Cái Lớn bị đen ngòm thì có thể bị tích lũy từ vài tuần đến vài tháng, với mức độ ngày càng tăng dần.

Đài RFA ghi nhận trong lúc cơ quan chức năng tỉnh Hậu Giang đang điều tra để tìm ra nguyên nhân gây ô nhiễm nước sông Cái Lớn chỉ bởi từ mỗi việc xả thải của Công ty trách nhiệm hữu hạn Mía đường cồn Long Mỹ hay không thì trước đó Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cùng người dân ở huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang lên tiếng cáo buộc rằng nước thải của nhà máy giấy, thuộc Công ty trách nhiệm hữu hạn Lee & Man sẽ hủy hoại môi trường của sông Hậu Giang.

Hồi tháng 1 năm 2017, tờ Diplomat, cũng dẫn lời cảnh báo của Tiến sĩ Lê Anh Tuấn cho rằng nhà máy sản xuất giấy này có thể gây ô nhiễm trên diện tích rộng hai dòng chính của sông Cửu Long là sông Tiền và sông Hậu. Tiến sĩ Lê Anh Tuấn giải thích thêm với RFA :

"Thật ra nhiều nhà khoa học đã cảnh báo đây là vùng rất nhạy cảm trong lãnh vực môi trường. Ở vùng sản xuất nông nghiệp và thủy sản lớn nhất Đồng bằng Sông Cửu Long thì theo tôi là không nên đặt các nhà máy có nguy cơ gây ô nhiễm như nhà máy sản xuất giấy hay nhà máy sản xuất đường như vậy. Mặc dù có đặt thì phải có việc giám sát môi trường rất chặt chẽ, tức là tất cả nước xả thải phải được xử lý hoặc là phải đạt được tiêu chuẩn theo quy định về môi trường trước khi được phép xả thải ra ngoài các nguồn nước".

Thế nhưng, theo đánh giá của Tiến sĩ Lê Anh Tuấn và của giới chuyên gia tại Việt Nam thì các con sông ở Việt Nam bị ô nhiễm một phần do quản lý không tốt trong việc kiểm soát nước thải của các nhà máy công nghiệp.

Ghe neo đậu dọc bờ sông Thị Vải. Ảnh chụp tháng 9/2018. RFA

Báo động 2000 con sông đang chết

Thảm họa Công ty Vedan xả thải ra sông Thị Vải hồi năm 2008, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho cả lưu vực sông kéo dài đến 40 km được cho là một bài học quý giá trong việc bảo vệ sông ngòi trước xu thế Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa. Mặc dù vậy, một thập niên sau đó, dân cư địa phương dọc sông Thị Vải, từ Đồng Nai cho đến Bà Rịa-Vũng Tàu cho RFA biết rằng Công ty Vedan không còn xả thải nghiêm trọng như trước, nhưng các doanh nghiệp khác cũng đang xả thải và nguồn nước bị ô nhiễm khiến cho thủy sản nuôi bị chết trong vài năm trở lại đây.

Truyền thông trong nước, vào đầu tháng 5 năm 2018 dẫn lời của ông Hoàng Văn Bẩy, Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước, thuộc Bộ Tài nguyên-Môi-trường cho hay Việt Nam có 3 lưu vực sông bị ô nhiễm trọng điểm và ngày càng nghiêm trọng, bao gồm lưu vực sông Cầu, lưu vực sông Nhuệ-sông Đáy và lưu vực sông Đồng Nai. Còn Tiến sĩ Trương Mạnh Tiến, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, cho rằng nếu Việt Nam không có các giải pháp kịp thời thì hơn 2000 dòng sông có nguy cơ trở thành dòng sông chết.

Cùng trong thời gian đầu tháng 5 năm 2018, Bộ Tài nguyên-Môi trường cho biết vừa có văn bản trả lời về tình trạng ô nhiễm nguồn nước và số lượng các dòng sông "chết" ngày càng tăng. Bộ Tài nguyên-Môi trường ghi nhận chất lượng môi trường nước tại các lưu vực sông bị suy thoái ở nhiều nơi, đặc biệt các đoạn sông chảy qua khu công nghiệp, làng nghề và khu vực đô thị và hậu quả của nguồn nước bị ô nhiễm gây ra nhiều bệnh tật cũng như tác động trực tiếp đến đời sống và phát triển kinh tế-xã hội.

Bộ Tài nguyên-Môi trường cũng cho biết một trong những giải pháp đưa ra là bắt buộc tất cả các khu, cụm công nghiệp xây dựng mới phải hoàn thành hệ thống xử lý nước thải trước khi đi vào hoạt động ; đồng thời tập trung vào công tác thanh tra, kiểm tra về bảo vệ môi trường, xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường.

Tiến sĩ Hồ Long Phi đưa ra nhận xét của ông về các biện pháp xử lý, chế tài đối với những doanh nghiệp vi phạm trong việc xả thải gây ô nhiễm môi trường, kể cả gây ô nhiễm nguồn nước sông ngòi :

"Theo tôi thì luật môi trường có đủ, nhưng có điều là các địa phương nhiều khi quá đặt nặng vấn đề kinh tế, họ muốn thu hút công ăn việc làm và muốn thu hút đầu tư thì họ mới giảm nhẹ chứ căn cứ đúng theo luật định thì có đủ (biện pháp chế tài), tuy nhiên địa phương có muốn áp dụng hay không. Tại vì nhiều khi áp dụng thì doanh nghiệp chạy sang chỗ địa phương khác mà nơi đó dễ dãi hơn, do doanh nghiệp luôn đặt lợi nhuận lên trên hết thành ra chỗ nào ‘nới tay’ thì họ làm thôi. Tóm lại cái gì cũng có hai mặt, lãnh đạo địa phương đôi khi coi trọng mặt này thì bỏ quên mặt kia. Thế còn về luật thì tôi nghĩ không thiếu".

Tiến sĩ Đào Trọng Tứ, Giám đốc Trung tâm Phát triển bền vững tài nguyên nước và thích nghi biến đổi khí hậu (Mạng lưới sông ngòi Việt Nam), trong một cuộc phỏng vấn với Báo mạng Thiennhien.net, hồi năm 2015 từng kêu gọi tình trạng các dòng sông đang suy kiệt về mặt sức khỏe, suy thoái về nguồn nước cần phải đươc nhìn nhận lại vì vấn đề sông ngòi, với hơn 3000 con sông chính là sự bảo đảm tồn vong và phát triển của con người Việt Nam trong tương lai.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 06/05/2019

Đồng Tâm : Người dân lại tuyên bố quyết đổ máu giữ đất sau khi Thanh tra Chính phủ công bố kết luận đất quốc phòng

Kết luận thanh tra là chính xác

Người dân xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, hôm 25/4 bày tỏ bức xúc trước kết luận mới của Thanh tra Chính phủ xác nhận kết luận trước đó của Thanh tra Hà Nội, khẳng định toàn bộ đất sân bay Miếu Môn là thuộc đất quốc phòng.

Thanh tra Chính phủ, vào ngày 25/04/19 công bố khu đất 59 héc-ta đất tại đồng Sênh thuộc Quốc phòng. RFA

Ông Lê Đình Công, người dân Đông Tâm, nói với Đài Á Châu Tự Do vào tối ngày 25/4 qua điện thoại :

"Thực tế Thanh tra Chính phủ cưỡi ngựa xem hoa, không về thực địa, không cùng nguyên đơn để kiểm tra và đối thoại về tất cả các văn bản giấy tờ. Chúng tôi sẽ kiện ra Tòa Tối cao, nếu Tòa Tối cao vẫn xử thế này thì chúng tôi sẽ kiện ra Tòa Quốc tế".

Tại buổi công bố kết luận rà soát thanh tra đất đai Đồng Tâm vào chiều ngày 25/4 ở Hà Nội, ông Nguyễn Mạnh Hà, Tổ trưởng Tổ rà soát, thuộc Thanh tra Chính phủ nói rằng Kết luận Thanh tra về đất đai ở Đồng Tâm của Thanh tra Hà Nội công bố hồi tháng 7 năm 2017 là chính xác ; đồng thời xác định khiếu nại của ông Lê Đình Kình cùng người dân Đồng Tâm liên quan diện tích đất nông nghiệp 59 héc-ta ở đồng Sênh là không đúng.

Thanh tra Hà Nội vào hôm 25/07/17 chính thức công bố xác định toàn bộ diện tích hơn 239 héc-ta ở sân bay Miếu Môn, xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức từ năm 1981 đến này do các đơn vị Quốc phòng quản lý và sử dụng nhưng đã bộc lộ buông lỏng quản lý trong thời gian dài qua việc tiếp tục để người dân canh tác nông nghiệp vào khi hợp đồng hết hạn hồi năm 2012, đồng thời các đơn vị Quốc phòng chưa di dời các hộ dân sinh sống tại khu vực này trước năm 1980 để các hộ lấn chiếm, cho tặng, chuyển nhượng, xây dựng công trình trái phép…

Vụ việc "Khủng hoảng Đồng Tâm" nổ ra vào ngày 15 tháng 4 năm 2017 khi chính quyền xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội tiến hành cưỡng chế, theo thông báo mảnh đất hơn 100 héc-ta tại đồng Sênh, ở thôn Hoành là đất quốc phòng và thu hồi để giao lại cho Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel. Người dân xã Đồng Tâm lên tiếng rằng trong đó có 59 héc-ta là đất canh tác nông nghiệp của họ bao đời nay. Chính quyền địa phương bắt giữ 4 người dân với cáo buộc "gây rối trật tự công cộng" liên quan việc giải tỏa đất ở xã Đồng Tâm, khi họ phản đối chính quyền cắm mốc sai ranh giới. Lập tức người dân Đồng Tâm đã phản kháng lại lực lượng chức năng qua việc bắt giữ 38 cảnh sát cơ động và cán bộ làm con tin, để yêu cầu được đối thoại với Chính quyền thành phố Hà Nội. 7 ngày sau đó, toàn bộ con tin được thả khi Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Đức Chung đích thân đối thoại với người dân Đồng Tâm.

Ông Nguyễn Đức Chung, trong buổi tiếp xúc với người dân Đồng Tâm vào ngày 22/04/2017, đã gọi vụ việc xảy ra là "Khủng hoảng Đồng Tâm" và cam kết rằng sẽ giải quyết đến nơi đến chốn cũng như không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người dân ở đây.

Trước đó vào ngày 7 tháng 7 năm 2017, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Đức Chung, Dự thảo kết luận của Thanh tra Hà Nội được công bố, khẳng định rằng khu vực đất 59 héc-ta tại đồng Sênh là thuộc Quốc phòng.

Trong buổi Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra về đất đai ở Đồng Tâm, bên cạnh thông báo kết luận của Thanh tra Hà Nội là chính xác, Phó tổng Thanh tra Chính phủ, ông Nguyễn Văn Thanh nhấn mạnh rằng Tổ rà soát phát hiện ra có những sơ hở trong việc quản lý đất đai trên địa bàn xã Đồng Tâm, khiến cho người dân sử dụng đất và cho rằng là đất canh tác nông nghiệp của họ trong khi về mặt pháp lý lại là đất quốc phòng từ lâu.

Điều đáng chú ý tại buổi công bố kết luận thanh tra về đất đai Đồng Tâm của Thanh tra Chính phủ là có sự tham dự của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Đức Chung và đại diện của các cơ quan sở, ngành, địa phương liên quan nhưng lại không có sự xuất hiện của người dân Đồng Tâm. Đài RFA liên lạc với Luật sư Trần Vũ Hải, một luật sư tư vấn pháp lý cho người dân Đồng Tâm để tìm hiểu xem vì sao người dân Đồng Tâm không được mời tham dự buổi công bố kết luận thanh tra mà họ chờ đợi suốt hai năm qua và được ông cho biết :

"Về vấn đề này chúng tôi đang nghiên cứu. Nhưng theo tôi rất đáng tiếc là luật sư và người dân Đồng Tâm không được trao đổi trước khi công bố kết luận. Trước mắt tôi chỉ có thể phát biểu như thế thôi".

Không đồng thuận

Người dân Đồng Tâm thả 38 con tin vào ngày 22/04/17 khi Chủ tịch thành phố Hà Nội đến địa phương đối thoại. AFP

Ngay sau khi Thanh tra Hà Nội công bố đất canh tác nông nghiệp ở đồng Sênh là đất quốc phòng hồi tháng 7 năm 2017, người dân Đồng Tâm cho biết họ rất thất vọng và bất bình. Tuy nhiên, người dân Đồng Tâm tuyên bố họ vẫn tin cậy vào Đảng và Chính quyền sẽ công tâm đúng theo luật pháp, đồng thời gửi đơn thư khiếu nại lên Trung ương Đảng, Chính phủ và Quốc hội với đề nghị nhanh chóng giải quyết vụ việc này. Ông Lê Đình Công chia sẻ :

"Từ năm 2017, rất nhiều lần chúng tôi đã yêu cầu rằng nếu có bằng chứng cơ sở pháp lý để chứng minh 59 héc-ta đất đồng Sênh của chúng tôi là đất quốc phòng thì sau 3 tiếng đồng hồ chúng tôi sẵn sàng giao đủ toàn bộ 59 héc-ta đất này cho Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội. Và kể cả bây giờ, nếu có bằng chứng đưa ra thì chúng tôi vẫn bàn giao trong 3 tiếng đồng hồ. Nhưng hoàn toàn là người ta không có một bằng chứng gì, mà chỉ kết luận một cách vu vơ là theo báo cáo của Ủy ban Nhân dân xã Đồng Tâm, toàn bộ đất sân bay Miếu Môn là đất quốc phòng. Quyết định thu hồi đất 113 của Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ Trưởng Đỗ Mười chúng tôi có đủ cả, chỉ có thu hồi 47,36 héc-ta. Quyết định 386 của Uỷ ban Nhân dân tỉnh Hà Sơn Bình là chỉ có bàn giao 47,36 héc-ta cho Quốc phòng".

Nhà quan sát tình hình Việt Nam, Tiến sĩ Phạm Chí Dũng từng đưa ra nhận định "Khủng hoảng Đồng Tâm", theo cách gọi của ông Chủ tịch thành phố Hà Nội Nguyễn Đức Chung là một vụ khủng hoảng lớn mang tầm cỡ "an ninh quốc gia" hay thậm chí là "điểm nóng chính trị", chứ không không đơn thuần ở cấp độ như "điểm nóng xã hội", "khiếu kiện đông người" hay "gây rối trật tự công cộng".

Do yếu tố đặc biệt của vụ việc "Khủng hoảng Đồng Tâm" mà Luật sư Lê Công Định từng cho rằng cần phải có thanh tra độc lập, ngay sau khi Thanh tra Hà Nội công bố Dự thảo Kết luận thanh tra về đất đai Đồng Tâm hồi tháng 7 năm 2017. Luật sư Lê Công Định giải thích :

"Việc ông Nguyễn Đức Chung, với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, công bố một dự thảo thanh tra, xét về phương diện thủ tục thì sai về mặt pháp lý. Lý do là việc thanh tra bao giờ cũng được tiến hành độc lập với các cơ quan hành pháp. Bởi vì việc thanh tra ở đây là thanh tra những hoạt động, những công việc, những hành vi mà nhân viên công vụ và Cơ quan Hành pháp thực hiện. Cho nên, tại sao một bản Dự thảo Thanh tra chưa hoàn tất lại có thể công bố ngay cho Cơ quan hành pháp do ông Nguyễn Đức Chung đại diện. Điều đó đối với tôi, hoạt động thanh tra mất đi tính cách độc lập mà theo quy định của Pháp luật Việt Nam hiện hành thì hoạt động thanh tra hoàn toàn độc lập".

Còn Luật sư Đặng Đình Mạnh, một luật sư tham gia trong nhóm Luật sư Lộc Hưng, tư vấn pháp lý cho người dân ở vườn rau Lộc Hưng, thành phố Hồ Chí Minh bị cưỡng chế hồi đầu tháng 1 năm 2019 cho biết ông không lấy làm lạ sau khi nghe Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra về đất đai Đồng Tâm vào ngày 25 tháng 4 năm 2019. Luật sư Đặng Đình Mạnh nói với RFA :

"Tại vì cơ quan Thanh tra Chính phủ không phải là cơ quan thanh tra độc lập, mà lại thuộc về Chính phủ. Do vậy dù muốn dù không đi nữa thì chắc chắn Thanh tra Chính phủ chiếu theo cơ sở pháp lý thế nào chăng nữa thì họ vẫn buộc phải có những lời lẽ, những nhận định và những đánh giá có lợi cho phía Chính phủ. Chính điều này chứng tỏ rằng việc thanh tra của cơ quan Thanh tra Chính phủ là việc làm vô ích vì không tiếp cận được sự thật khách quan".

Trả lời câu hỏi của Đài Á Châu Tự Do liên quan các vụ tranh chấp đất đai giữa chính quyền và người dân diễn ra trong các thập niên qua, điều cần nhất mà Nhà nước Việt Nam phải làm gì để giải quyết một cách hiệu quả những vụ thưa kiện như của người dân ở Đồng Tâm, ở Dương Nội, ở Thủ Thiêm, ở Lộc Hưng…Luật sư Đặng Đình Mạnh nêu lên quan điểm của ông :

"Điều cần nhất để phân định đúng sai trong việc này là cần phải có một cơ quan tài phán độc lập, tức là toàn án. Với những gì Việt Nam đang có như luật pháp và các cơ quan thiết chế hiện nay thì hầu như không làm được gì cả. Nếu sửa vấn đề này thì thật ra phải sửa từ gốc, sửa từ thể chế và trong thể chế đó phải bảo đảm có tòa án độc lập chỉ xét xử dựa vào luật pháp mà thôi, không lệ thuộc vào chính quyền. Khi nào được như vậy thì mới có thể giải quyết vấn đề là ai đúng, ai sai".

Trong cùng năm 2017 xảy ra "Khủng hỏang Đồng Tâm", Thanh tra Bộ Tài Nguyên-Môi Trường vào tháng 7 cho biết trong tổng số hơn 1.500 lượt đơn khiếu nại trong nửa đầu năm 2017, có đến hơn 95% liên quan đến vấn đề đất đai.

Cụ Lê Đình Kình, từng đại diện cho người dân Đồng Tâm tuyên bố rằng người dân Đồng Tâm luôn tuân thủ luật pháp, nhưng sẽ tuyên chiến với những ai rắp tâm lấy đất canh tác nông nghiệp của họ không theo quy định pháp luật :

"Dân Đồng Tâm bây giờ nói thẳng đây là giặc nội xâm cướp đất này. Dân Đồng Tâm cương quyết tuyên chiến với giặc nội xâm. Bất kể ai không có quyết định thu hồi đất mà vào đây cướp đất thì dân Đồng Tâm sẽ sẵn sàng chiến đấu và nhiều người sẽ sẵn sàng hy sinh. Anh em chúng tôi đương đầu cả về đầu tư, tài chính, kinh tế, thời gian, công sức và thậm chí cả xương máu như tôi. Đây là quyền lợi của toàn dân, hoàn toàn không vì một cá nhân nào cả".

Ông Lê Đình Công, ngay sau buổi công bố kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ rằng đất ở đồng Sênh là đất quốc phòng, một lần nữa tuyên bố người dân Đồng Tâm sẽ theo đuổi giải quyết tranh chấp theo pháp luật, tuy nhiên ông nói :

"Nếu Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội cố tình vào cướp đất của người dân Đồng Tâm thì chúng tôi sẵn sàng đổ máu và cũng sẵn sàng hủy diệt kẻ nào dám vào cướp đất".

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 25/04/2019

Cuộc chiến tranh Việt Nam kết thúc đã tròn 44 năm. Thế nhưng trong hơn 4 thập niên qua, những làn sóng người Việt di cư khỏi quê hương vẫn tiếp diễn.

Đài RFA ghi nhận trong phần sau.

Sau hơn 4 thập niên chiến tranh chấm dứt, người Việt tiếp tục vượt biên ra nước ngoài. Một tàu vượt biên nhắm đến Australia. Hình chụp ngày 14/04/13. AP

Ra đi khi chiến tranh kết thúc

Những ngày cuối cùng của cuộc chiến tranh Việt Nam, những dòng người chen lấn ở Đại sứ quán Mỹ cũng như tại cửa sông Sài Gòn và các cảng biển để di tản, rời bỏ quê hương Việt Nam là nơi với những ký ức tang thương và mất mát.

Thống kê cho thấy sau ngày 30/04/1975, gần một triệu người Việt đánh đổi mạng sống của họ trên những con thuyền bé nhỏ để vượt biển, hay bỏ thây nơi rừng sâu nước độc trong hành trình tìm tự do bên ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Sau hơn một thập niên đất nước Việt Nam "im" tiếng súng, hàng ngàn người Việt ra đi theo các chương trình đoàn tụ gia đình và nhân đạo như chương trình di dân đến Mỹ dành cho những người con lai và dành cho các cựu quân nhân Việt Nam Cộng Hòa bị đi tù cải tạo cùng thân nhân của họ.

Chính phủ Hà Nội thực hiện chính sách mở cửa, phát triển kinh tế và hội nhập với thế giới bắt đầu từ năm 1986. Từ cột mốc thời gian quan trọng này, những làn sóng di dân mới được ghi nhận trong lịch sử Việt Nam thời hiện đại.

Xuất khẩu lao động

Việt Nam bắt đầu xuất khẩu lao động từ thập niên 80 của thế kỷ trước cung ứng lao động sang các quốc gia Đông Âu, trong khối Xã hội Chủ nghĩa và Liên Xô khi tình hình kinh tế gặp nhiều khó khăn.

Lao động Việt ra nước ngoài, khắp nơi trên thế giới làm việc gia tăng mạnh kể từ khi cơ chế của đất nước thay đổi vào năm 1991. Theo số liệu Wikipedia, tính đến năm 2011, Việt Nam có tổng cộng khoảng 500.000 lao động làm việc ở 40 quốc gia và vùng lãnh thổ với hơn 30 nhóm ngành nghề khác nhau, nhiều nhất tại các thị trường lao động Đài Loan, Nhật Bản, Malaysia và Hàn Quốc.

Mới đây nhất, Cục Lao động Ngoài nước, thuộc Bộ Lao Động-Thương Binh & Xã Hội công bố tổng số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trong năm 2018 gần 143 ngàn người, vượt 30% kế hoạch đề ra. Bộ Lao Động-Thương Binh & Xã Hội cho biết có kế hoạch xuất khẩu 120 ngàn lao động Việt trong năm 2019 này.

Đài RFA ghi nhận trong gần 4 thập niên Việt Nam xuất khẩu lao động, không ít công nhân Việt kêu cứu vì bị chủ lao động ngược đãi, không được trả lương đúng theo hợp đồng lao động hay thậm chí còn bị rơi vào hoàn cảnh trở thành lao động nô lệ, và thường thì họ không được sự trợ giúp nào từ các cơ quan lãnh sự của Chính phủ Việt Nam ở nước ngoài. Mặc dù vậy, công nhân Việt chọn ở lại nước ngoài để lao động bất hợp pháp mà không muốn về nước, vì dẫu sao đồng tiền bấp bênh họ kiếm được vẫn khá hơn cuộc sống khốn khó ở quê nhà tại Việt Nam.

Chính phủ Malaysia hồi tháng 7 năm 2018 đã mở một chiến dịch truy quét di dân bất hợp pháp và trong số hàng ngàn người bị bắt giữ, số người Việt Nam đông thứ 4 ở mức xấp xỉ 300 người. Chủ tịch Tổ chức Liên đoàn Lao động Việt Tự do, ông Nguyễn Đình Hùng vào thời điểm đó cho RFA biết :

"Trong thời gian chúng tôi đi thăm trong trại tù, cách đây 3 năm, chúng tôi làm việc với Tổng Nghiệp đoàn Malaysia thì họ cho biết số lượng người Việt ở trong các trại tù trên toàn nước Malaysia có khỏang 400 người, bị bắt do nhiều nguyên nhân. Liên đoàn Lao động Việt Tự do vào thăm tù thời gian đó và nghe số người bị bắt 400 là qua nhiều năm, nên tôi thiết nghĩ số người bị bắt trong năm nay được coi như là đông nhất trong thời gian qua ở Malaysia".

Tình trạng người Việt ra nước ngoài để lao động bất hợp pháp được các hãng thông tấn thế giới liên tục loan tin thời gian gần đây. Vào đầu tháng 1 năm 2019, Cơ quan Di trú Đài Loan thông báo một nhóm gồm 153 người Việt Nam đi du lịch, nhập cảnh vào thành phố Cao Hùng hồi hạ tuần tháng 12 năm 2018 đã bỏ trốn tại nước này. Thông tin người Việt bị đưa lậu đến các quốc gia Tây Âu lao động bất hợp pháp, đặc biệt đến Anh Quốc đang ở mức được cho là đáng báo động. Một nghiên cứu do Tổ chức Chống Nô lệ Quốc tế, Quỹ Liên kết Thái Bình Dương và Tổ chức Chống Nạn Buôn trẻ em-Anh Quốc vừa công bố trong tháng 3 năm 2019 cho thấy hàng ngàn trẻ em Việt Nam bị buôn sang Anh lao động và tệ nạn này có xu hướng gia tăng.

Một thanh niên Việt Nam trong hành trình di dân lậu đến Anh Quốc, từ nhà tù ở Ba Lan, hồi năm 2016 kể lại cho RFA anh đã trải qua các nhà tù ra sao :

"Em đi đường rừng qua Ba Lan trên một chiếc xe container có 9 người. Sang tới biên giới Belarus thì em bị bắt ở tù 1 tháng 16 ngày. Ở đó khổ lắm. Nói chung ăn uống không bằng chó ăn".

Trong khi đó, tại Việt Nam, người dân vẫn cứ tìm cách ra nước ngoài lao động với hy vọng sẽ có một cuộc sống tốt hơn. Điển hình là hình ảnh hàng ngàn người Việt, trong những ngày đầu tháng 4 này, đến văn phòng Lãnh sự Hàn Quốc từ 3 giờ sáng để xếp hàng xin visa, sau khi nước này nới lỏng chính sách cấp thị thực cho người Việt Nam ở 3 thành phố lớn bao gồm Hà Nội, Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh.

Cô dâu Việt

Phụ nữ Việt Nam ngồi chờ được đàn ông Hàn Quốc xem mắt để kết hôn. Courtesy : Ảnh chụp màn hình video Truyền hình Báo Phụ Nữ đăng tải ngày 11/03/17.

Hồi tháng 6 năm 2016, truyền thông trong nước dẫn số liệu công bố chính thức của Việt Nam ghi nhận tính đến thời điểm đó có hơn 81.000 người Việt Nam kết hôn với công dân của 50 quốc gia trên thế giới, trong đó nữ giới chiếm đến 92%.

Cũng tính từ mốc thời gian Việt Nam thực hiện chính sách mở cửa, xã hội Việt Nam xuất hiện cụm từ "cô dâu Việt" để nói đến những phụ nữ trẻ ở nông thôn, đặc biệt tại khu vực miền Tây Nam Bộ lấy chồng nước ngoài, chủ yếu qua Đài Loan, Hàn Quốc và Trung Quốc. Hàn chục ngàn cô gái Việt chấp nhận đánh đổi tuổi thanh xuân của họ để lấy một người chồng xa lạ, khác biệt ngôn ngữ và văn hóa cho cuộc đổi đời. Nhiều cô dâu Việt thổ lộ với RFA rằng cuộc sống làm dâu xứ người dù buồn tủi, rủi nhiều may ít nhưng họ không có chọn lựa nào khác hơn. Linh mục Nguyễn Thông, từng phục vụ trong Hội thánh Công giáo tại thành phố biển Busan, Hàn Quốc nói với RFA về hoàn cảnh của hầu hết cô dâu Việt ở nước này :

"Các cô qua với mục đích chính là cố vượt ra ngoài tìm cuộc sống kinh tế để giúp gia đình. Đa số các cô nói rằng ở Việt Nam thì miền sông nước không có gì làm hết, công việc bưng bê cũng không bao nhiêu tiền, trong khi qua đây làm ít nhất một ngày cũng năm bảy chục đô la".

Korea Times trích thống kê của Hàn Quốc, từ năm 2014-2016 có gần 73% phụ nữ nước ngoài lấy chồng ở nước này là người Việt Nam. Còn Taiwan News cho hay tính đến tháng 8 năm 2017 có hơn 98.000 phụ nữ Việt lấy chồng ở Đài Loan, chiếm gần 63% tổng số cô dâu nước ngoài ở đảo quốc này, và tỷ lệ vẫn tiếp tục tăng.

Du học sinh

Một xu hướng di dân khác là tình trạng du học sinh Việt Nam không muốn trở về nước sau khi hoàn tất chương trình học tập ở nước ngoài.

Truyền thông quốc nội, trong năm 2018, dẫn lời của ông Trần Thắng, Chủ tịch Viện Văn hóa và Giáo dục Việt Nam tại Mỹ (IVCE), cho biết người Việt chi tiêu gần 2 tỷ đô la Mỹ (USD)/năm cho việc du học. Số học sinh Việt Nam ở nước ngoài trong năm 2017 được ước tính là 80.000 người, và trung bình tăng 8% tính từ năm 2010 đến năm 2017.

Báo Dân Trí, vào ngày 20 tháng 4 dẫn nguồn từ báo cáo của Văn phòng Giáo dục Quốc tế Canada (CBIE) cho biết Việt Nam nằm trong số 5 nước có du học sinh đông nhất, ở mức gần 24 ngàn người trong năm 2018, tăng 46% so với năm trước đó. Tại Hoa Kỳ, trong năm học 2017-2018, du học sinh đến từ Việt Nam tăng 8,4% gần 25 ngàn sinh viên, tiếp tục đứng thứ 6 trong danh sách các nước dẫn đầu về số lượng du học sinh tại Mỹ.

Nhà báo Lê Bình, từ miền Bắc bang California, tiểu bang có cộng đồng người Việt đông nhất Hoa Kỳ nói với RFA về ghi nhận của ông liên quan tình hình du học sinh Việt Nam ở khu vực này :

"Thành phố San Jose thì sinh viên (Việt Nam) xin học nhiều vì dễ xin nhập học và có nhiều trường học tốt ở đây. Thường thì họ học ở các trường Community College là trường Đại học Cộng đồng hoặc những trường đại học lớn có nhiều ngành chuyên môn ở các thành phố San Jose, San Francisco, Sacramento cũng có sinh viên du học Việt Nam. Nói chung các sinh viên đó là bà con, thân nhân của các cán bộ Cộng sản Việt Nam, hay thậm chí họ là con cái của cán bộ và phần lớn là con của những người có tiền. Theo tôi được nghe biết thì các du học sinh Việt Nam có khuynh hướng nếu được thì họ tìm cách ở lại".

Đài Á Châu Tự Do ghi nhận rất nhiều du học sinh Việt Nam chia sẻ rằng họ không thể về nước làm việc vì môi trường không thích hợp, đặc biệt trong lãnh vực nghiên cứu khoa học. Và lý do trên hết mà họ chọn ở nước ngoài, như theo ghi nhận của Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn, Giảng viên cao cấp tại Đại học New South Wales, ở Australia, rằng giới trí thức và chuyên gia Việt Nam "cảm thấy tuyệt vọng, bất lực vì không có cách gì để đóng góp giúp đất nước vươn lên".

Giới trí thức và doanh nhân

Đồng quan điểm với Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn, Chuyên gia đào tạo doanh nghiệp-Diễn giả Francis Hùng, là người Việt Nam đầu tiên vừa di dân đến Mỹ hồi tháng 4 năm 2018, theo diện nhân tài nhìn nhận hiện tượng di dân của giới trí thức Việt Nam, còn gọi là tình trạng "chảy máu chất xám" là do giới tinh hoa trong xã hội Việt Nam nhìn thấy được hậu quả của việc thiếu năng lực quản lý, điều hành của Nhà nước đã dẫn đến hiện trạng xã hội gần như bế tắc và họ không nhìn thấy chính quyền có giải pháp để xử lý các vấn đề đó nên bị mất lòng tin hay lòng tin bị suy giảm. Diễn giả Francis Hùng nhấn mạnh :

"Bởi vì một lý do rất quan trọng để người ta yêu nước và cống hiến, xây dựng thì người ta phải tin và yêu người lãnh đạo của họ. Nên khi người ta không còn lòng tin cao như ban đầu nữa thì họ buộc phải tìm một nơi chốn khác. Nhiều người kêu gọi một sự yêu nước như một chân lý cao cả, nhưng nó phải gắn liền với quyền lợi của những người yêu nước. Người ta có thể hy sinh quyền lợi cá nhân để phục vụ cho đất nước khi người ta nhìn thấy điểm đích cuối cùng là đạt được sự thịnh vượng nào đó thì người ta trong giai đoạn buộc phải sẵn sàng hy sinh".

Diễn giả Francis Hùng là người được tiếp xúc và làm việc với rất nhiều người trong giới trí thức, doanh nhân tại Việt Nam và ông ghi nhận phần phần đông trong số họ chọn đầu tư ra nước ngoài hay di dân là vì họ bị chán chường và mất lòng tin đối với chính quyền Việt Nam. Diễn giả Francis Hùng lý giải nguyên nhân :

"Nói Việt Nam có sự phát triển kinh tế là đúng, bởi vì nền kinh tế rất khá hơn trước đây. Nhưng vấn đề cốt lõi là năng lực trong việc tái phân bổ lại kết quả đó cho số đông được hưởng một cách công bằng thì bị thiếu và bị rơi vào những nhóm lợi ích, những nhóm thiểu số quá giàu, thậm chí nhiều tỷ phú nước ngoài cũng không thể cạnh tranh nỗi được. Trong khi số lượng đời sống của dân chúng bình thường, ví dụ như bao nhiêu triệu người ở nông thôn lên thành thị làm công nhân thì đời sống không khá lên được".

Hoa Kỳ vẫn là quốc gia được số đông doanh nhân Việt Nam chọn lựa để đầu tư kinh doanh và qua đó họ cùng gia đình có thể di dân đến sinh sống và làm ăn ở xứ cờ hoa. Bà An Nguyễn, làm việc trong ngành buôn bán địa ốc ở miền Nam bang Califonia cho RFA biết những khách hàng của bà đến từ Việt Nam đều có cùng quan điểm khi họ chọn đầu tư ở Mỹ là họ đều muốn định cư ở lại :

"Nhiều người nói rằng tại vì đầu tư ở đây thì mình biết là tài sản của mình, còn ở Việt Nam làm ăn bấp bênh lắm, không biết chuyện gì sẽ xảy ra. Ví dụ như Trung Quốc tràn qua xâm lăng nước mình thì mất hết, còn hai bàn tay trắng. Và ở trong nước khi (chính quyền) muốn bắt bớ ai thì gán tội ‘có âm mưu chống chính phủ’ rồi bắt vô tù, lấy hết tài sản. Họ nói rằng có tiền và giữ được tiền mới là quan trọng, còn có tiền mà sống trong hồi hộp, lo âu thì có đứt mạch máu mà chết. Ở Mỹ mà mua nhà cửa thì biết là sẽ có lời vì số lượng người nhập cư vào nước Mỹ càng ngày càng đông và kinh tế Mỹ cũng mạnh nhất, cho nên người ta không sợ mất. Bên kia có thể người ta đầu tư, làm càng ngày càng nhiều tiền nhưng lại ăn không ngon, ngủ không yên".

Bà An Nguyễn cho biết thêm theo số liệu của Hiệp hội Địa ốc Quốc gia Mỹ công bố hồi năm 2017, Việt Nam xếp thứ 8 trong số 10 nước mua bất động sản nhiều nhất tại Hoa Kỳ, ở mức hơn 3 tỷ USD.

Tị nạn chính trị

Trong những năm gần đây, Việt Nam còn được biết đến như là một quốc gia có chính sách gia tăng cầm tù và tống xuất những tiếng nói của người dân phản biện ôn hòa đối với Chính phủ. Theo số liệu ghi nhận từ các tổ chức nhân quyền thế giới, Việt Nam trong năm 2018 có hơn 100 tù nhân chính trị và tôn giáo. Các trường hợp tống xuất tù nhân chính trị được dư luận toàn cầu quan tâm như Blogger Điếu Cày-Nguyễn Văn Hải, Blogger Mẹ Nấm-Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, Luật sư Nhân quyền Nguyễn Văn Đài…

Hàng ngàn người Việt, trong những ngày đầu tháng 4/2019 xếp hàng bên ngoài văn phòng Lãnh sự Hàn Quốc để xin visa. Courtesy : Ảnh chụp màn hình vnexpress.net

Nhiều nhà hoạt động trong nước, mạnh mẽ lên tiếng về các vấn đề xã hội, tệ nạn tham nhũng, kêu gọi cải cách thể chế… để đất nước bắt kịp với các nước khác trong khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, họ bị sách nhiễu, truy bức đến mức phải trốn ra nước ngoài lánh nạn.

Chúng tôi xin kết thúc bài ghi nhận những làn sóng người Việt di dân vẫn tiếp diễn sau hơn 4 thập niên qua với câu chuyện của ông Hồ Văn Dương, một người Việt Nam hiếm hoi sinh sống tại thành phố Dakar, đất nước Senegal miền Trung Châu Phi. Ông Dương nhiều năm trước tưởng rằng mình gặp may khi được một người đàn ông dẫn qua Pháp làm việc. Thế nhưng, ông Dương lại bị đưa đến vùng Ivory Coast, Bắc Phi.

Ông Dương, qua kênh youtube của Kyle Le Dot Net và một vài báo, đài chia sẻ rằng nhiều năm trước tưởng mình may mắn khi được một người đàn ông dẫn qua Pháp làm việc. Thế nhưng, ông Dương lại bị đưa đến vùng Ivory Coast, Bắc Phi. Sau đó, nơi này xảy ra chiến sự và ông đã trôi dạt đến thành phố Dakar, Senegal, sinh sống bằng nghề chiên chả giò bán. Ông Dương tâm tình rằng một thân một mình ở đó rất buồn và rất nhớ vợ con ở Việt Nam, nhưng ông vẫn chọn lựa ở lại quốc gia nghèo hơn cả Việt Nam vì người dân địa phương tốt bụng, đã giúp đỡ ông những ngày đầu bơ vơ và cũng để kiếm tiền cho cuộc sống mưu sinh của bản thân và gia đình.

Tình cảnh của ông Hồ Văn Dương, một người Việt ở Senegal "về không nỡ mà ở không đành", trong khi tại quê nhà hàng trăm người dân không biết đi đâu về đâu, họ buộc phải sống cảnh tha phương cầu thực ngay trên đất nước Việt Nam với khẩu hiệu "Độc lập-Tự do-Hạnh phúc", trong danh xưng "dân oan" vì chính sách "đất đai sở hữu toàn dân". Theo nhận định của Luật sư Trịnh Vĩnh Phúc thì chính sách này đã biến Việt Nam thành "một cường quốc dân oan", có thể nhìn thấy qua vụ việc cưỡng chế mới nhất ở vườn rau Lộc Hưng, đã khiến hơn 100 hộ dân mất nhà cửa, đất đai chỉ vài ngày trước thềm Tết Nguyên đán.

Còn rất nhiều nữa dân chúng từ Bắc đến Nam chia sẻ với RFA rằng số lượng người chết vì tai nạn giao thông và bệnh ung thư hàng năm chẳng khác mấy số người bị thiệt mạng do bom đạn thời chiến tranh, và họ nói rằng nếu có cơ hội ra đi, có lẽ họ sẽ chọn lựa cuộc sống nơi "đất khách, quê người" hơn là ở lại Việt Nam.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 22/04/2019