Thông Luận

Việt Nam mất gì khi bị Mỹ ‘tố’ lên WTO ? (VOA, 13/01/2018)

Một cựu chuyên gia Liên Hiệp Quốc cảnh báo về những hệ lụy có thể xảy ra đối với nền kinh tế Việt Nam sau khi Mỹ "tố giác" lên WTO về việc 8 công ty Việt Nam không khai báo là doanh nghiệp nhà nước, đồng thời cho đây là một động thái "bất thường", có thể nằm trong chuỗi phản ứng qua lại liên quan đến việc Mỹ áp thuế nặng lên một số sản phẩm nhập từ Việt Nam gần đây.

Tòa nhà Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) tại Hà Nội. PVN là một trong số 8 công ty bị Mỹ tố cáo lên WTO.

Hôm 11/1, Mỹ cho biết đã "thay mặt Việt Nam" thông báo với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về 8 công ty mà lẽ ra Việt Nam phải đăng ký là "doanh nghiệp nhà nước" theo quy tắc thương mại toàn cầu.

8 công ty mà Mỹ khai báo với WTO gồm có Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) và công ty con là Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), Công ty Xăng dầu Hàng không Việt Nam (Vinapco/SKYPEC), Tổng công ty Lương thực miền Bắc và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood I và Vinafood II), Công ty Vàng Bạc Đá Quý Sài Gòn (SJC) và Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin).

Lập lờ

Tiến sĩ Vũ Quang Việt, cựu Vụ trưởng Vụ Thống kê của Liên Hiệp Quốc, nói Liên Hiệp Quốc đã có định nghĩa rõ ràng về "doanh nghiệp nhà nước".

Theo đó, một công ty được xếp là doanh nghiệp nhà nước khi có trên 50% cổ phần thuộc về nhà nước. Hoặc Nhà nước sở hữu dưới 50% cổ phần nhưng lại có rất nhiều quyền kiểm soát, chỉ định việc điều hành, quản lý thì công ty đó cũng được xem là doanh nghiệp nhà nước.

Tiến sĩ Vũ Quang Việt nói Việt Nam có những bất nhất trong việc khai báo số lượng doanh nghiệp nhà nước trong cả các báo cáo trong nước lẫn quốc tế.

"Họ chỉ khai báo có 100 doanh nghiệp nhà nước. 100 công ty này là công ty mà họ nắm 100% cổ phần. Còn nếu nắm 98% cổ phần thì họ cũng xếp là công ty tư nhân. Cái đó là không đúng đắn".

Cựu chuyên gia Liên Hiệp Quốc nói việc khai báo số lượng doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam thay đổi tùy theo bối cảnh. Tiến sĩ Việt nói :

"Họ lập lờ, chỗ này thì họ bảo 100, chỗ kia họ bảo 3.800. Khi ra Quốc hội Việt Nam, họ đưa ra số nợ của 100 công ty chứ không phải 3.800 công ty, nhưng trong bản báo cáo của Tổng cục Thống kê Việt Nam thì có 3.800 công ty xếp vào dạng doanh nghiệp nhà nước".

Chứng minh ‘kinh tế thị trường’

Việc Việt Nam không khai báo thực số lượng doanh nghiệp nhà nướcđối với quốc tế, theo Tiến sĩ Việt, là nhằm để chứng minh Việt Nam là một nền kinh tế thị trường.

Tiến sĩ Việt nói mặc dù chưa có một định nghĩa rõ ràng về "nền kinh tế thị trường", nhưng khi một quốc gia có đa số công ty là doanh nghiệp nhà nước thì quốc gia đó thường bị xem là "phi thị trường".

Đối với trường hợp của Trung Quốc và Việt Nam, mặc dù các quốc gia này đều khẳng định mình là nền kinh tế thị trường, nhưng Châu Âu hay Hoa Kỳ thường không xem đây là các nền kinh tế thị trường thực thụ.

Theo bản tin Reuters ngày 11/1, vào tháng 4 năm ngoái, Việt Nam có thông báo với WTO về 2 doanh nghiệp thương mại nhà nước và đây là hành động khiến Mỹ đặt câu hỏi về các công ty khác.

Theo bản tin này, Việt Nam sau đó đã trả lời rằng hầu hết các doanh nghiệp nhà nước trước đây đã được cổ phần hóa và hoạt động theo điều kiện kinh tế thị trường, không còn được hưởng các ưu đãi như trước đây nữa.

Bất thường

Nếu Mỹ và các nước phanh phui về số lượng thực sự các doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam, điều này có thể gây tác động tiêu cực lên hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang ra thị trường quốc tế, theo nhận định của Tiến sĩ Vũ Quang Việt.

"Nếu là nền kinh tế không phải thị trường thì những hàng hóa mà Trung Quốc hay Việt Nam xuất đi các nước, họ có quyền đối xử khác dựa vào chuyện đó, chẳng hạn như tăng thuế nhập khẩu".

Cựu chuyên gia của Liên Hiệp Quốc cho rằng việc Mỹ tố giác 8 doanh nghiệp nhà nước Việt Nam là một động thái bất thường, có thể liên quan đến chuỗi phản ứng qua lại giữa hai nước về việc Mỹ áp thuế nặng lên một số mặt hàng nhập từ Việt Nam gần đây.

Ông giải thích thêm :

"WTO không tự động đem một vấn đề nào ra xử. Họ chỉ hành động khi có một nước than phiền về nước kia. Thí dụ, bây giờ Việt Nam đưa sắt thép, nhôm Trung Quốc vào Việt Nam rồi xuất sang Mỹ. Mỹ biết điều đó nên áp thuế đối với sắt thép, nhôm từ Việt Nam. Và như vậy, chính phủ Mỹ phải đưa ra lý do, phải cho WTO biết tại sao lại làm như vậy. Dĩ nhiên trong trường hợp này, Việt Nam có thể kiện Mỹ ở WTO và nói rằng đây là những công ty Việt Nam. Tuy nhiên, tôi nghĩ điều này khó vì rõ ràng đây là hàng hóa của Trung Quốc dùng con đường Việt Nam để xuất sang Mỹ".

Tháng trước, Bộ Thương mại Mỹ quyết định đánh thuế lên các sản phẩm thép của Việt Nam có xuất xứ từ Trung Quốc. Theo đó, thép cuộn lạnh của Việt Nam sẽ chịu mức thuế 531%, trong khi thép không gỉ sẽ bị đánh thuế 238%, mức thuế được cho là "hơn mức cần thiết" để chặn các sản phẩm trên đi vào thị trường Mỹ.

Ngoài sắt thép, Việt Nam còn bị Mỹ áp thuế nặng lên một số sản phẩm thủy sản.

Ngày 12/1, một ngày sau khi Mỹ tố Việt Nam ở WTO, Việt Nam cho biết đã đệ đơn khiếu nạn lên WTO về việc Mỹ đánh thuế theo kiểu "trừng phạt" lên mặt hàng cá phi lê của Việt Nam.

Việt Nam cho rằng Mỹ đã vi phạm các quy định của WTO trong cách áp thuế khi cho rằng mặt hàng này đang được "bán phá giá hoặc với giá rẻ một cách không công bằng trên thị trường Mỹ".

Khánh An

*********************

Hoa Kỳ nêu tên 8 công ty nhà nước Việt Nam lên WTO (RFA, 12/01/2018)

Hoa Kỳ đã thông báo cho Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về 8 công ty Việt Nam không đăng ký là "doanh nghiệp thương mại nhà nước" theo các quy tắc thương mại toàn cầu, theo hồ sơ của Mỹ được WTO công bố hôm thứ 5.

Bên ngoài văn phòng chính của PetroVietnam ở Hà Nội hôm 5/6/2004 - AFP

Theo hãng tin Reuters, Hoa Kỳ "thông báo cho WTO thay mặt Việt Nam" vì Việt Nam đã không làm như vậy.

Danh sách các công ty được Mỹ nêu tên bao gồm : Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PetroVietnam) và Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) trực thuộc PetroVietnam, Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV Nhiên liệu Hàng không Việt Nam (SKYPEC), Công ty Xăng dầu hàng không Việt Nam (VINAPCO), Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood I) và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood II), Công ty Vàng Bạc Đá Quý Sài Gòn (SJC), và Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin).

Cũng theo Reuters, Washington trước đây đã thực hiện các bước tương tự để định danh các công ty Trung Quốc mà họ nghi ngờ đang cạnh tranh một cách không công bằng do mối liên hệ với chính phủ của họ.

Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer đã tuyên bố sẽ tăng cường tính minh bạch trong WTO.

Theo một tài liệu của Trung tâm WTO - đơn vị trực thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thì trong Tổ chức Thương mại Thế giới "doanh nghiệp thương mại nhà nước" được hiểu là doanh nghiệp được Nhà nước dành cho những đặc quyền hay độc quyền nhất định trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu.

Nguyên tắc cơ bản mà WTO áp đặt đối với nhóm doanh nghiệp này là yêu cầu buộc phải tuân thủ các tiêu chí thị trường trong hoạt động mua bán liên quan đến loại mặt hàng mà doanh nghiệp đó có độc quyền/đặc quyền xuất nhập khẩu.

Tài liệu của VCCI cũng đề cập đến việc tăng số doanh nghiệp thương mại nhà nước (theo quyết định của Chính phủ, nếu đó là việc cần thiết để điều tiết nền kinh tế) nhưng Việt Nam sẽ phải chuẩn bị cho những phản đối từ phía các thành viên khác của WTO và có thể sẽ phải có biện pháp đền bù cho các nước liên quan.

********************

Việt Nam khiếu nại với WTO về thuế của Mỹ đánh vào cá nhập khẩu (VOA, 13/01/2018)

Việt Nam đã khiếu nại các biện pháp chống bán phá giá của Mỹ đối với cá filet xuất khẩu của Việt Nam, theo một hồ sơ đệ trình được Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) công bố.

Công nhân xếp những lát cá tra filet để đông lạnh tại công ty hải sản Biển Đông ở thành phố Cần Thơ, ngày 7 tháng 7, 2017.

Việt Nam nói Mỹ đã vi phạm các quy định của WTO trong cách nước này áp đặt thuế quan lên cá của Việt Nam mà họ cho là đang được "bán phá giá, hoặc bán với giá rẻ một cách không công bằng, trên thị trường Mỹ".

Kim ngạch nhập khẩu cá filet từ Việt Nam của Mỹ đã tăng từ 100 triệu đôla vào năm 2007 lên hơn 520 triệu đôla vào năm 2016. Sự phát triển này đã đưa Việt Nam trở thành nhà cung cấp lớn thứ ba của Mỹ sau Chile và Trung Quốc và Mỹ là thị trường xuất khẩu hàng đầu cho cá của Việt Nam.

Mỹ có 60 ngày để dàn xếp khiếu nại của Việt Nam, hoặc Việt Nam có thể yêu cầu WTO phân xử.

Washington hiện đang đối mặt với hàng loạt vụ tranh chấp thương mại về việc sử dụng thuế chống bán phá giá trong hai thập kỷ qua, và đã thua nhiều vụ trong số này sau khi các phương pháp tính toán của Mỹ được xét thấy không phù hợp với các quy định của WTO.

Đầu tuần này, WTO đã công bố một khiếu nại thương mại rộng lớn của Canada, đệ trình trong tháng 12 chống lại việc Mỹ sử dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ giá.

Mỹ gọi đó là một "cuộc tấn công rộng lớn và không hợp lý" có thể khiến "hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và các nước khác ồ ạt tràn vào".

Đơn khiếu nại của Việt Nam là tranh chấp thứ tư do Việt Nam khởi xướng kể từ khi gia nhập WTO vào năm 2007.

Hai khiếu nại trước đó nhắm vào các biện pháp chống bán phá giá của Mỹ đối với tôm xuất khẩu của Việt Nam. Cuộc chiến kéo dài nhiều năm này kết thúc vào năm 2016 khi Mỹ đồng ý loại bỏ thuế đối với một công ty xuất khẩu tôm của Việt Nam và hoàn trả các khoản tiền đặt cọc thuế hải quan mà công ty này đã trả.

Vào thời điểm đó, hai nước là đối tác trong các cuộc đàm phán thương mại cho thỏa thuận Đối tác Xuyên Thái Bình Dương. Nhưng dưới thời tổng thống Donald Trump, Mỹ đã rút khỏi các cuộc đàm phán đó.