Thông Luận

Freedom House : Việt Nam vẫn không có tự do Internet trong năm 2022

VOA, 21/10/2022

Tổ chức Freedom House có trụ sở ở Hoa Kỳ vừa ra báo cáo "Tự do Internet 2022", trong đó xếp hạng Việt Nam là một trong năm quốc gia kém tự do Internet nhất trên thế giới.

Báo cáo của Freedom House về Tự do Internet ở Việt Nam năm 2022.

Báo cáo công bố hôm 18/10 lần nữa cho biết Việt Nam không có tự do Internet, chỉ đạt 22 điểm trên thang điểm 100, trong đó 12 điểm cho danh mục "trở ngại để truy cập", 6 điểm cho "giới hạn nội dung" và 4 điểm cho "vi phạm quyền của người dùng".

Năm nay Việt Nam chỉ xếp trên Cuba (20 điểm), Iran (16), Myanmar (12) và Trung Quốc (10) về tự do Internet. Theo Freedom House, đây là năm thứ ba liên tiếp Việt Nam bị điểm 22/100, và là năm thứ 7 liên tiếp Việt Nam không có tự do Internet.

Bảng xếp hạng Tự do Internet 2022 này dựa vào các tiêu chí như hành vi ngăn chặn các trang web, sự tác nghiệp của dư luận viên ủng hộ chính phủ, ban hành chính sách mới để kiểm duyệt, bắt bớ và giam cầm người dùng, sử dụng bạo lực đối với người dùng, và các biện pháp tấn công kỹ thuật, để đánh giá về tình hình tự do Internet ở Việt Nam.

Báo cáo cho biết quyền tự do Internet vẫn bị hạn chế ở Việt Nam do chính phủ thực thi các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt đối với môi trường trực tuyến của đất nước.

Báo cáo ghi nhận rằng mặc dù chính quyền Việt Nam không làm gián đoạn kết nối hoặc ngăn chặn các máy chủ của Facebook như đã làm trước đây, nhưng nhà nước vẫn tiếp tục yêu cầu các công ty xóa, gỡ nội dung các bài đăng và tuyên các bản án hình sự hà khắc đối với những người phản biện trên mạng xã hội.

Báo cáo ghi nhận các sự kiện diễn ra trong khoảng thời gian từ tháng 6/2021 đến tháng 5/2022 với các điểm đáng lưu ý tại Việt Nam, trong đó có việc các quan chức chính phủ đã ra lệnh cho các công ty truyền thông xã hội quốc tế gỡ bỏ hàng nghìn nội dung, đặc biệt nhắm vào những lời chỉ trích quan chức nhà nước ; chính quyền áp dụng các bản án tù đối với những người bảo vệ nhân quyền và những người sử dụng internet vì các hoạt động trực tuyến của họ, bao gồm cả bản án 10 năm tù dành cho nhà hoạt động Trịnh Bá Phương.

VOA cố gắng liên lạc Bộ Ngoại giao Việt Nam, đề nghị họ phản hồi về báo cáo này của Freedoom House, nhưng chưa được họ trả lời.

Báo cáo Tự do Internet là nghiên cứu hàng năm của Freedom House về quyền con người trong lĩnh vực kỹ thuật số. Khảo sát đánh giá quyền tự do Internet ở 70 quốc gia, chiếm 89% người dùng Internet trên thế giới.

Vào tháng 6, sau khi Freedom House ra báo cáo về "Bảo vệ nền dân chủ khi sống lưu vong", báo Công an Nhân dân của Bộ Công an Việt Nam cho rằng nội dung của báo cáo có nhiều thông tin "bịa đặt, sai trái về tình hình thực tế tại Việt Nam", "vu cáo" về tình hình tự do, dân chủ ở nước này.

Trong báo cáo ngày 2/6, Freedoom House cho rằng Việt Nam là một trong số các quốc gia "thực hiện đàn áp xuyên quốc gia nhằm bịt miệng người đấu tranh ngay cả khi họ rời quê hương" ; "tiến hành tấn công mạng vào các tổ chức hỗ trợ người Việt tị nạn và thúc đẩy nhân quyền" ; "quấy rối, cấm xuất cảnh hoặc bị tịch thu hộ chiếu đối với các "nhà dân chủ" chỉ vì họ báo cáo vi phạm nhân quyền của chính phủ lên các cơ chế nhân quyền Liên Hợp Quốc.

Vào tháng 3, Freedom House đánh giá mức độ tự do của Việt Nam ở mốc 19/100 điểm, trong đó 3/40 điểm về các quyền tự do chính trị và 16/60 điểm cho các quyền tự do dân sự, là quốc gia có điểm số áp chót khu vực Đông Nam Á.

Vào tháng 9 năm ngoái, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định báo cáo của Freedom House xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia không có tự do trên mạng internet 2021 "là vô giá trị".

Truyền thông Việt Nam dẫn lời bà Hằng khi ấy nói : "Thực tế những nỗ lực thúc đẩy và bảo đảm quyền con người ở Việt Nam được các nước, tổ chức quốc tế đánh giá cao tại Cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc qua các chu kỳ".

***************************

Xếp hạng Tự do Internet 2022 : Nga tụt điểm nghiêm trọng nhưng vẫn hơn Việt Nam

RFA, 20/109/2022

Việt Nam đứng thứ năm trong nhóm sáu quốc gia có điểm số thấp nhất toàn cầu về tự do Internet, xếp ngay sau Nga - quốc gia tụt hạng nghiêm trọng trong năm nay vì cuộc chiến xâm lược đối với nước láng giềng Ukraine.

Người dân dùng internet tại một trạm xe buýt có quảng cáo mạng 4G ở Hà Nội hôm 29/8/2017 - Reuters

Tổ chức Freedom House hôm 18/10 công bố báo cáo mang tên Freedom on the Net 2022 (Tự do trên Mạng 2022), quốc gia độc đảng ở Đông Nam Á tiếp tục bị liệt vào nhóm "không có tự do" Internet với điểm số 22 theo thang điểm 100 là tự do hoàn toàn.

Cụ thể, Việt Nam có 12 điểm ở mục những trở ngại tiếp cận, 6 điểm ở mục giới hạn nội dung và 4 điểm ở tiêu chí những vi phạm quyền của người sử dụng.

26/70 quốc gia được khảo sát có điểm số cải thiện trong năm 2022, trong khi đó Việt Nam vẫn dậm chân tại chỗ so với năm ngoái, bốn quốc gia theo sau là Cuba (20), Iran (16), Myanmar (12) và Trung Quốc (10).

Trong khi đó, với việc chính quyền Putin kiểm duyệt tin tức về cuộc xâm lược ở Ukraine, chỉ số tự do Internet của Nga tụt từ 30 trong năm 2021 xuống còn 23 trong năm nay.

Bình luận về điều này, ông Trịnh Hữu Long, Tổng biên tập Luật Khoa Tạp Chí, người có đóng góp vào báo cáo của Freedom House, nói với Đài Châu Á Tự Do qua tin nhắn :

"Về điểm số đúng là Việt Nam dậm chân tại chỗ, nhưng có rất nhiều dấu hiệu cho thấy chính phủ ngày càng quản lý Internet chặt hơn, kiểm duyệt nội dung trên mạng gắt gao hơn, bỏ tù và phạt hành chính nhiều người hơn với mức phạt cao hơn.

Chính phủ Việt Nam cũng thu thập dữ liệu online của công dân ở quy mô lớn hơn, và ngày càng ép được các công ty công nghệ nước ngoài như Facebook, Google tuân thủ các yêu cầu của chính phủ hơn".

Ông cho rằng điểm số của Việt Nam giữ nguyên so với năm ngoái mặc dù tự do Internet tệ đi, tuy nhiên cũng theo ông Long có lẽ tình hình chưa tệ đến mức có thể hạ điểm của Việt Nam trong nhiều tiêu chí xuống ngang với Trung Quốc.

Tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Mỹ chuyên thực hiện nghiên cứu và vận động về dân chủ, tự do chính trị và nhân quyền trên thế giới, dẫn báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam cho biết, tỷ lệ sử dụng Internet ở quốc gia Đông Nam Á này là 71% vào cuối năm 2021.

Tính đến tháng 12/2021, tín hiệu 4G phủ sóng 99,8% lãnh thổ Việt Nam, trong khi 5G đã được thử nghiệm tại 16 tỉnh, tuy nhiên các "sự cố đứt cáp Internet" xảy ra nhiều lần trong giai đoạn cả nước bị phong tỏa vì đại dịch Covid-19.

Cũng theo Freedom House, các nhà chức trách Việt Nam thiết lập một hệ thống lọc nội dung hiệu quả, việc kiểm duyệt thường nhắm vào các blog hoặc trang web nổi tiếng có nhiều người theo dõi, cũng như nội dung được coi là đe dọa đến sự cai trị của Đảng Cộng sản Việt Nam, bao gồm thảo luận về bất ổn xã hội hoặc bất đồng chính kiến, vận động cho nhân quyền và dân chủ, và chỉ trích phản ứng của chính phủ ở biên giới và các tranh chấp ở Biển Đông với Trung Quốc.

Việc truy cập vào các trang web quốc tế như của tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) và các ấn bản tiếng Việt của Đài Châu Á Tự do (RFA), BBC không ổn định và không thể đoán trước được.

Ông Trịnh Hữu Long đưa ra dự báo, Việt Nam "đang đi theo mô hình độc tài kỹ thuật số của Trung Quốc, mặc dù còn xa mới đạt được năng lực kiểm soát Internet như Trung Quốc".

Trả lời câu hỏi người dân và các nhà hoạt động có thể làm gì để chính phủ dỡ bỏ các hạn chế Internet trong thời gian tới trong bối cảnh Việt Nam vừa mới được bầu vào Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, ông nói :

"Hội đồng Nhân quyền, rất tiếc không phải là cơ chế đủ mạnh để gây được sức ép với chính phủ Việt Nam làm gì đó có ý nghĩa thực chất về nhân quyền. Việc Việt Nam được bầu thậm chí còn chính danh hoá những gì chính phủ đã và đang làm.

Các nhà hoạt động có thể tiếp tục làm những gì họ vẫn đang làm, tôi nghĩ điều đó là tốt và cần thiết, nhưng nếu đặt mục tiêu chính phủ sẽ dỡ bỏ một số hạn chế Internet thì tôi e rằng quá xa vời". 

Báo cáo được thực hiện một cách công phu cho biết, mặc dù không có cuộc tấn công mạng nào nhằm vào các nhà bảo vệ nhân quyền và các trang web truyền thông được tiết lộ công khai trong thời gian tiến hành khảo sát, nhưng các báo cáo trước đây cho thấy rằng chính phủ và các ban ngành liên quan có khả năng đã tiếp tục sử dụng chiến thuật này.

Một chuyên gia bảo mật Internet ở Việt Nam giấu tên vì lý do an ninh cho rằng :

"Cách tốt nhất để có thể cải thiện tình hình là từng bước nâng cao ý thức bảo mật của người dùng Internet, rồi từ đó họ sẽ tự hiểu được quyền riêng tư của họ có ý nghĩa ra sao. Nếu mỗi người biết cách tự bảo vệ tốt không gian quyền riêng tư của mình thì sẽ có thể tự thúc đẩy được tự do Internet".

Chính phủ Việt Nam là một trong ít nhất 55 nhà cầm quyền trên thế giới áp dụng chính sách điều tra, bắt giữ và kết tội những người đưa lên mạng xã hội những bài viết của họ.

Từ đầu năm đến nay, có ít nhất 40 nhà hoạt động và Facebooker bị bắt hoặc bị kết án, phần lớn trong số này bị cầm tù với những tội danh mơ hồ như "tuyên truyền chống nhà nước" hay "lợi dụng quyền tự do dân chủ".

****************************

Việt Nam không có tự do trên mạng "do việc bắt giam các nhà hoạt động trên mạng xã hội"

RFA, 19/10/2022

Hôm 18/10, Freedom House đã tổ chức hội thảo trực tuyến với tiêu đề "Freedom on the Net 2022" (Tự do trên mạng 2022), thu hút sự tham gia của các diễn giả đến từ Bộ Ngoại giao Đan Mạch và các tổ chức như Paradigm Initiative và Google.

Các bạn trẻ dùng laptop và điện thoại di động truy cập internet tại một quán cà phê ở Hà Nội. AP | Minh họa

Tự do Internet toàn cầu suy giảm

Tại hội thảo, báo cáo của Freedom House đưa ra nhiều số liệu không mấy sáng sủa về tự do mạng internet toàn cầu.

Cụ thể, theo Freedom House, tự do mạng toàn cầu tiếp tục suy giảm năm thứ 12 liên tiếp. Một trong những nguyên do mà Freedom House đưa ra là nhiều chính phủ độc tài đang phá vỡ cấu trúc mạng internet toàn cầu để tạo ra các không gian trực tuyến dễ kiểm soát hơn.

Góp ý tại Hội thảo, bà Allie Funk, Giám đốc Nghiên cứu về Công nghệ và Dân chủ của Freedom House và một trong ba nhà nghiên cứu đã thực hiện bản báo cáo, đưa ra nhận xét về các diễn biến nhân quyền trên mạng trong năm 2022 :

"Chúng tôi nhận thấy rằng tự do mạng trên toàn cầu đã suy giảm đến năm thứ 12 liên tiếp vào năm 2022, báo hiệu một cuộc khủng hoảng nhân quyền đang tiếp diễn trong thời đại kỹ thuật số Trên một mạng internet phân mảnh, nhiều người không thể truy cập các ứng dụng nhắn tin an toàn mà các thành viên gia đình của họ hoặc các thành viên của cộng đồng cư dân ở nước ngoài có.

Việc xây dựng tình đoàn kết toàn cầu và truy cứu trách nhiệm cũng khó khăn hơn nếu người dân không được chia sẻ tài liệu về việc vi phạm nhân quyền trong các cuộc biểu tình hoặc chiến tranh trên thế giới. Và nếu bạn sống ở một quốc gia nơi Nhà nước kiểm duyệt truyền thông, mạng internet phân mảnh này sẽ hạn chế việc truy cập các nguồn thông tin toàn cầu đáng tin cậy để giúp bạn đưa ra những lựa chọn sáng suốt hơn về chính phủ của mình".

RFA thực hiện theo nguồn Freedom House

Việt Nam tăng kiểm soát mạng xã hội

Theo phân tích trên trang web của Freedom House, Việt Nam bị xếp hạng thấp trong báo cáo này là vì :

"Nhà nước Việt Nam sàng lọc hàng nghìn bài viết trên mạng xã hội chỉ trích chính phủ, ban hành các điều luật mới nhằm siết chặt và hạn chế nội dung các trang web lưu trữ quảng cáo (Nghị định 70), tăng mức phạt hành chính đối với các công ty bị phát hiện lưu trữ các ý kiến mà chính quyền cho là bất hợp pháp (Nghị định 53), và bắt giam các nhà hoạt động nhân quyền vận động trên mạng xã hội".

Theo thang đánh giá với số điểm tự do nhất là 100 và ít tự do nhất là 0, Việt Nam năm nay ở mức 22 điểm, trong đó quốc gia này đạt 12 điểm về những trở ngại tiếp cận, sáu điểm về giới hạn nội dung và bốn điểm về những vi phạm quyền của người sử dụng. Điểm số này đã suy giảm từ mức 24 điểm vào năm 2019.

Đánh giá về điểm số tự do trên mạng tại Việt Nam trong những năm trước, nhà hoạt động xã hội dân sự Tiến sĩ Nguyễn Quang A từng nói rằng :

"Liên quan đến tự do nhân quyền, dân chủ thì đấy là lĩnh vực bị siết chặt nhiều nhất. Tức là những người dùng internet, nhất là mạng xã hội để cất lên tiếng nói của mình có thể bị đàn áp, thậm chí bắt bớ tù nếu làm những việc chính quyền cho là không được phép".

Trong cùng bài phỏng vấn của RFA về đề tài này, luật sư Hà Huy Sơn cũng chia sẻ ý kiến :

"Tự do internet ở Việt Nam bị hạn chế bởi mấy điều luật trong Bộ luật Hình sự 2015 như tội tuyên truyền chống Nhà nước, tội lợi dụng quyền tự do dân chủ và một tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền. Mấy cái đấy rất mơ hồ, định tính, không có gì là định lượng để cân đong đo được nên nhà nước hay chính quyền có thể dựa vào tội đấy để nguời ta bắt bớ hay bỏ tù những nguời có quan điểm trái ngược với Đảng, với nhà nước. Tôi cho rằng đấy là những công cụ làm cho internet bị hạn chế tự do".

Nga trong số bốn quốc gia suy giảm tự do mạng trầm trọng

Ngoài Việt Nam, theo Freedom House, bốn quốc gia suy giảm về tự do mạng trầm trọng nhất năm nay gồm Nga, Myanmar, Sudan và Libya. Tại Nga, tự do mạng giảm đến ngưỡng thấp kỷ lục trong lịch sử nhất là sau cuộc xâm lược bất hợp pháp tại Ukraine. Còn tại Myanmar, tự do mạng tiếp tục suy giảm sau cuộc đảo chính quân sự đầu năm 2021, hiện thấp nhì trong 70 quốc gia được thống kê, chỉ cao hơn Trung Quốc.

Tuy nhiên, bất chấp sự suy giảm chung này, theo Freedom House, 26 quốc gia bao gồm Hoa Kỳ trong số 70 quốc gia được thống kê đang thúc đẩy các nỗ lực hợp tác nhằm cải thiện luật pháp, phát triển khả năng phục hồi của các phương tiện truyền thông và đảm bảo trách nhiệm giải trình giữa các công ty công nghệ.

Bà Alexandria Walden, lãnh đạo Nhân quyền toàn cầu tại Google, một trong những tham luận viên tại hội thảo, cũng trình bày các nỗ lực của công ty này trong việc cải thiện nhân quyền trên mạng :

"Từ việc tung ra các sản phẩm mới, đến việc mở rộng hoạt động trên toàn cầu, chúng tôi luôn làm theo các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến nhân quyền và luật nhân đạo Với tư cách là một công ty thông tin, chúng tôi hiển nhiên coi trọng trách nhiệm của mình trong việc cung cấp thông đáng tin cậy cho mọi người khi họ cần. Ví dụ, chúng tôi đã thấy có bao nhiêu người Crimea dùng Google để tìm nơi trú ẩn hoặc viện trợ nhân đạo, hoặc chúng tôi đã làm những việc như cài đặt cảnh báo không kích cho mọi người trên điện thoại của họ".

Qua đó, bà Funk, đại diện Freedom House đưa ra khuyến nghị :

"Lãnh đạo các công ty tư nhân nên đầu tư mạnh mẽ hơn vào xã hội dân sự. Họ cần nguồn kinh phí để đào tạo các quan tòa có hiểu biết về các vấn đề kỹ thuật số phức tạp, giúp chúng ta cải tạo các chính sách có vấn đề.

Mặc dù còn nhiều việc cần làm nhưng nhìn chung, chúng tôi nghĩ rằng các nhà hoạch định chính sách dân chủ, các công ty tư nhân, và xã hội dân sự có thể hợp tác tăng cường khả năng phục hồi trong thời đại kỹ thuật số và mang lại một tương lai dân chủ hơn".

Nguồn : RFA, 19/10/2022