Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Tuyên truyền quan điểm Đảng và văn hóa đọc có thể cùng phát triển ?

RFA, 07/05/2024

Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa mới đây cho rằng cần giáo dục về tầm quan trọng của sách và văn hóa đọc, qua đó đẩy mạnh công tác tuyên truyền bằng sách báo…

doc1

Sách về chống tham nhũng của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Courtesy tuyengiao.vn

Liệu chú trọng nội dung tuyên truyền có thể phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam ? Phó giáo sư – Tiến sĩ Hoàng Dũng, nhà nghiên cứu ngôn ngữ thuộc Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh nhận định với RFA hôm 7/5/2024 :

"Vấn đề là tuyên truyền cái gì ? Họ đã là Ban Tuyên giáo thì tuyên truyền chỉ là tuyên truyền theo đường lối quan điểm của Đảng. Thành ra hiểu theo nghĩa đó thì về mặt nguyên lý là nó thực sự chống lại văn hóa đọc… Về văn hóa đọc nó hơn bất cứ thứ gì khác, thực sự là văn hóa thì phải tôn trọng quyết định của người đọc, cái suy nghĩ cá nhân của người đọc, tính độc lập của người đọc… Còn tuyên truyền hiểu theo cái nghĩa rất hẹp của Ban Tuyên giáo thì là chống lại văn hóa đọc".

Thầy giáo Đỗ Việt Khoa, giáo viên trường Trung học Phổ thông Thường Tín ở Hà Nội, khi trả lời Đài Á Châu Tự Do hôm 7/5/2024, liên quan vấn đề này thì cho rằng văn hóa đọc ở Việt Nam đã kém mà còn chú trọng nội dung tuyên truyền thì càng khó thu hút người đọc:

"Về văn hóa đọc ở Việt Nam thì đúng là kém, ngày xưa chúng tôi đọc nhiều lắm, nhưng bây giờ các em ấy rất thích đọc. Có rất nhiều nguyên nhân, đầu tiên là do sự phát triển về internet, mạng xã hội. Nguyên nhân thứ hai đó là những sách giá trị cao thật sự không nhiều. Nếu có thì đã từng bị đốt, bị tiêu hủy trong các đợt truy quét văn hóa phẩm trước kia. Thế còn bây giờ bảo sách là để tuyên truyền nữa, thì tôi nghĩ là càng chết, học sinh và giới trẻ càng không đọc thứ đó".

Thầy Đỗ Việt Khoa cho rằng, người đọc sách có nhu cầu đọc rất nhiều thứ, nhưng không phải là thông tin tuyên truyền :

"Người ta đọc sách để tìm hiểu cuộc sống, đọc để nạp thêm vào mình những kiến thức hoặc kỹ thuật công nghệ, đọc để biết thêm những cái hay của thiên hạ… Nhưng chúng ta lại có một cái rất dở, là ý đồ đọc để tuyên truyền, người lớn còn chả chịu đọc cái đấy, huống gì bọn trẻ. Các vị lãnh đạo của ta ông nào cũng có các cuốn tuyển tập dày cộm, nhưng mấy người đọc đâu. Cho nên dừng ngay ý tưởng đó, để không lãng phí một núi tiền của ngân sách".

doc2

Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa (giữa) tại Lễ khai mạc Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ Ba, năm 2024. Courtesy tuyengiao.vn

Cũng liên quan vấn đề tuyên truyền qua sách, vào cuối năm 2023, đầu năm 2024, báo chí do Nhà nước Việt Nam kiểm soát ra sức tuyên truyền về hai cuốn sách của ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, có tựa đề "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam" và "Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh". Báo chí Nhà nước nhận xét rằng, các cuốn sách của ông Tổng bí thư "Củng cố niềm tin nhân dân".

Liên quan việc này Phó giáo sư - Tiến sĩ Hoàng Dũng, nhận định:

"Chỉ cần hỏi thực sự có người dân nào bỏ tiền đi mua sách của các ông lãnh đạo không… thì sẽ biết ngay ảnh hưởng của những thứ chữ nghĩa tuyên truyền của các ông có tác động đến xã hội như thế nào? Tôi không tin rằng có người bỏ tiền mua những tập sách dày cộm của ông Trọng để làm gì. Nếu có thì chừng 5-7 người mua, chứ đến 100 người là tôi cho là đã khó khăn. Còn các ông bỏ tiền của nhà nước ra mua để mà phát không cho các cơ quan, thì đó là câu chuyện khác, tôi không bàn".

Điều đáng nói đó là cuốn sách ‘Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam’ của ông Trọng còn được dịch ra bảy ngoại ngữ để xuất bản ra nước ngoài như tiếng Anh, tiếng Trung, Tây Ban Nha...

Một nhà báo ở Việt Nam không muốn nêu tên vì lý do an toàn, khi trả lời RFA liên quan vấn đề này, nhận định:

"Cách họ làm như vậy là lãng phí, bởi vì phải bỏ ra hàng trăm tỷ, trong tình hình ngân sách rất bi đát, kinh tế suy trầm... Chủ trương của nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam không chỉ là chống tham nhũng, mà còn chống lãng phí, trong khi bây giờ phát hành cuốn sách mà biết trước rằng nó sẽ rất lãng phí thì có phải họ đang tiếp tục phạm sai lầm trong chủ trương của họ không?"

Ngoài việc lãng phí, người này cũng cho rằng việc tuyên truyền cũng chẳng thu hút được độc giả:

"Cách phát hành sách, làm rầm rộ tuyên truyền trên báo chí và khai triển học hành ở trên tất cả các tỉnh thành như vậy cho thấy đây rõ ràng là một phong trào. Điều này phản ánh đúng với bản chất và chủ trương hàng chục năm qua của nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam, là làm việc gì cũng phong trào một thời gian, làm cho dữ dội, đánh trống thổi kèn, nhưng cuối cùng chìm lỉm xuống sông. Như vậy cuốn sách này chắc chắn thất bại ở góc độ thu hút độc giả".

Trở lại với yêu cầu của Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa về tầm quan trọng của sách và văn hóa đọc, qua đó đẩy mạnh công tác tuyên truyền bằng sách báo… Thầy Đỗ Việt Khoa cho rằng, để thay đổi cũng rất là khó trong tình hình Việt Nam hiện nay:

"Đầu tiên là phải để cho người viết được tự do nói lên đúng sự thật. Thứ hai là phải chấp nhận lịch sử là sự thật, chấp nhận những tư tưởng khác biệt một chút… Tôi thấy như truyện ‘Trại súc vật’ của một tác giả người Anh, người ta viết câu chuyện từ những năm 1943… thế mà xin in ấn thì Việt Nam cho rằng nó nói xấu chính quyền, rồi cấm tiệt. Những sách có giá trị đấy có được phát hành đâu mà đến tay người đọc".

Thầy Khoa cho rằng, Việt Nam phải có sự thay đổi ngay trong tư duy lãnh đạo, xóa bỏ ngay tư tưởng nhìn đâu cũng thấy kẻ thù, nhìn đâu cũng thấy giặc, nhìn đâu cũng thấy phản động… và phải chấp nhận sự khác biệt tư tưởng, tôn trọng sự thật lịch sử… Theo Thầy Đỗ Việt Khoa, có nhiều nguyên nhân, không dễ sửa chữa ngay, nhưng phải có sự thay đổi từ từ.

Nguồn : RFA, 07/05/2024

******************************

Văn hóa đọc truyền thống tại các xưởng xì gà ở Cuba

TTXVN, 05/07/2021

Tại các xưởng sản xuất xì gà thủ công tại Cuba, các công nhân được nâng cao tinh thần và hiểu biết văn hóa bởi những bài thơ, những câu chuyện ngắn, hay tin tức... ngay trong lúc làm việc.

Những người mang niềm vui đến cho họ được gọi là "Người đọc" tại xưởng xì gà. Đây là một nét văn hóa đã tồn tại từ hàng trăm năm nay, làm nên nét đẹp đặc trưng của Cuba, của các xưởng xì gà, vượt qua cả những Internet, báo mạng... "Người đọc" vẫn là cách tiếp cận văn hóa được yêu thích tại các xưởng xì gà ở Cuba.

Bà Odalys Lara Reyes, 55 tuổi, đã làm Người đọc tại xưởng xì gà La Corona tại Havanada từ nhiều năm nay. Trải qua hàng chục năm, bà vẫn cần mẫn với vai trò là người đọc tin tức, truyện, thơ và cả tiểu thuyết cho các thợ làm xì gà trong giờ làm việc.

doc3

Bà Odalys Lara Reyes cho biết : "Văn hóa đọc tại xưởng xì gà được thiết lập từ 12/1865 và nó đã được bảo tồn qua hàng thập kỉ. Khi tôi làm công việc này, tôi sẽ mang lại niềm vui và kiến thức cho các người thợ cuốn xì gà".

Hàng ngày, công việc của bà Reyes là đứng trước một khán phòng rộng với hàng chục người đang cuốn xi gà bên dưới, đọc các tác phẩm văn học hoặc tin tức cho họ nghe. "Người đọc" đã đóng một vai trò quan trọng tại mỗi xưởng xì gà ở Cuba từ anwm 2012 và được ghi nhận là di sản văn hóa của quốc đảo này.

Bất chấp sự phát triển của Internet, tivi, báo mạng, các nền tảng xã hội trực tuyến khác, văn hóa đọc vẫn được coi trọng tại các xưởng sản xuất xì gà ở Cuba. Tại nhiều xưởng, Người đọc được bình chọn thông qua bỏ phiếu.

Bà Odalys Lara Reyes – Người đọc tại Cuba cho biết : "Tôi tin rằng nếu như tôi được sinh ra một lần nữa, tôi vẫn sẽ lựa chọn làm người đọc. Bởi thông qua công việc này, tôi được học hỏi và biết thêm nhiều kiến thức trong nhiều lĩnh vực từ chính trị, văn hóa, thể thao tới mối quan hệ giữa con người với nhau, và hiểu được các đồng nghiệp của tôi hơn."

Bà Reyes đã được bỏ phiếu trở thành Người đọc từ năm 1996. Và trong suốt 25 năm qua, bà hoạt động như một người đưa tin với những khán giả trung thành nhất.

Theo TTXVN

Additional Info

  • Author RFA, TTXVN
Published in Việt Nam

Từ ngày 15 đến 17/02/2019, Hi sách Mùa Xuân được t chc Hà Ni. Hot đng văn hóa này nói riêng, cùng vi s bùng n ngành xut bn nói chung, đã mang li cm giác rng sách đang là mt hình nh tích cc trong vic phát trin xã hi. Thc tế thm hơn vậy và thảm hơn được nghĩ : Vit Nam là mt trong nhng quc gia có t l đc sách kém nht thế gii...

vanhoa1

Từ hướng Nhà Th Đc Bà ti đường Hai Bà Trưng, bên trái là 20 gian hàng sách. Hình minh ha. [photo by Ngô Thế Vinh]

Theo tổng kết ca Cc Xut bn, năm 2018, ngành xut bn tung ra gn 32.000 cun sách mi vi hơn 390 triu bn, tăng 20,6% so vi năm 2017 ; đt doanh thu 2.506 tỷ đng ; np ngân sách 187,15 t đng (tăng 71% so vi năm 2017) ; li nhun sau thuế ca các nhà xut bn đt khong 212,34 t đng - tăng 11,5% so vi năm 2017 (VietnamNet 26-1-2019). Tổng quát, "năm 2018, lượng sách ra th trường tăng trên 20%, nhiu nhà xut bn doanh thu cao, tt c các đơn v đu được đu tư vn, cơ s vt cht và nhân s đm bo hot đng" (Zing 18-1-2019). Không chỉ th trường sách, hot đng thư vin cũng có v "khi sc". Hi tho "Phát trin và đi mi hot đng thư vin trong thời kỳ mi" t chc ti Thư vin Quc gia ngày 5-12-2018 cho biết, Vit Nam hin có mt thư vin quc gia, 63 thư vin tnh, 663 thư vin huyn và 3.257 thư vin xã ; cùng 16.727 phòng đc sách làng, thôn, bn ; gn 400 thư vin thuc các trường cao đng và đại hc ; 25.915 thư vin trường ph thông ; 100 thư vin thuc các b ngành, vin nghiên cu ; hơn 500 thư vin và khong 4.500 phòng đc sách thuc lc lượng vũ trang…

Sách in nhiều và thư vin mc khp nơi nhưng người đc đâu ? World Culture Score Index cho biết n Đ là quc gia hàng đu thế gii hin nay v "ch s đc", vi trung bình 10 tiếng 42 phút mi tun ; Thái Lan th nhì vi trung bình mi tun 9 tiếng 24 phút… Dân Malaysia đc trung bình 12 cun/năm. Trong khi đó, ti Vit Nam, trung bình mỗi người đc tng cng ch 4 cun/năm mà con s này bao gm c sách giáo khoa ! Trung tâm nghiên cu Vit Nam và Đông Nam Á cho biết thêm, có đến 26% dân s Vit Nam không bao gi đc sách, 44% thnh thong đc và ch 30% đc thường xuyên. Sách cht chng cht đng, các hi ch sách đông nght, nhưng sách vn nm ngoài đường hơn là vào nhà, sách ng trên k thư vin hơn là trên tay. Đi hi ch sách cũng c như đi hi ch hoa. Ngm nhiu hơn mua. Hin tượng tréo cng ngng này cho thy sách được bán là sách gì và sách thư vin là sách thế nào ? Mt cách khách quan, có th đim li vài nguyên nhân khiến người Vit ngán sách.

Yếu t lười đc như mt "hin tượng thi đi" là không th b qua. Chưa bao gi người ta lười đc sách đến như vy. Tình trng này xy ra ngay tại M, nơi sách được phát hành nhiu nht thế gii. Vi người Vit, máy tính bng, đin thoi, Facebook đã tr thành "tác nhân" bi thêm vào tâm lý "chán" sách. Đc ngn, thm chí cc ngn, đang tr thành mt thói quen ph biến. Ngay c sinh viên cũng "sợ" đc sách. Tuy nhiên, đ tha cho thiết b s là không hoàn toàn chính xác. Sinh viên các nước khu vc, Thái Lan hay Singapore, vn ôm sách đc mi tay. Vn đ ch hc đường trung hc và ging đường đi hc Vit Nam không to ra được mt không khí học thuật. S tht bi ca giáo dc Vit Nam là ngành giáo dc đã không mang li được mt không khí hc thut t do và tìm kiếm tri thc t do đ t đó to cho người hc cm hng đc sách và bi b kiến thc t sách. Sinh viên đến lp nghe ging như hc trò phổ thông. Ging viên đi hc "dy ch" như giáo viên ph thông. Chng có gì đ kích thích hng khi tìm hiu và nâng cao kiến thc. Tâm lý lười đc càng thêm lười – mt hiu ng lười mang tính lây lan.

Nguyên nhân thứ hai là các nhà xut bn. Th vào vài nhà sách lớn Sài Gòn, s thy "bi thc" vi nhng đu sách tương t v ni dung. Quanh đi qun li cũng "làm thế nào đ khi nghip", "7 bước đi đến thành công", "8 cách đ làm giàu", "9 phương pháp mang li hnh phúc", "10 bài hc tht bi đáng giá" (các đề tài này dù được khai thác mnh nhưng thành công đâu vn không thy gõ ca và cũng chng có tht bi nào được rút ra, không ch đi vi ngành sách mà vi c quc gia !). Các ch đ khác được ưa chung là hi ký ; k năng sng và kinh nghim sng ; hc làm người (ch yếu in li sách cũ trước 1975) ; qun tr kinh doanh… S trùng đ tài khiến đc gi không ch khó khăn đ chn la mà còn làm h ngán. S "đánh hơi" th trường ca các công ty sách không đ đc đáo đ to ra ch đng riêng bit cho tng công ty và mang lại sc bn đ đi đường dài. Có khi "thng" được mt cun đã là mng hết ln. S cnh tranh khc lit còn dn đến bát nháo, đc bit sách dch, cui cùng đưa đến mt tâm lý th trường ph biến : "Bà đ bà ngm ch bà không mua !". Sách in nhiu nhưng bán được bao nhiêu và được người đc đón nhn hay không, rõ ràng, không phi là hin tượng nht thi. Nó là mt thc trng có khuynh hướng kéo dài. Cn nhc li, năm 2014, trong 64 nhà xut bn thì ch có 4 nhà làm ăn có li và np thuế đy đ !

Nguyên nhân thứ ba là s can thip ca cp qun lý. Ngày 15/03/2017, Th tướng Chính ph ban hành Quyết đnh phê duyt Đ án phát trin văn hóa đc trong cng đng đến năm 2020, đnh hướng đến năm 2030, "khng đnh quan đim phát trin văn hóa đc là mt trong những nội dung quan trng ca s nghip phát trin văn hóa, giáo dc ca đt nước". Tiếp đó, ngày 24/02/2014, Th tướng Chính ph ban hành thêm Quyết đnh s 284/QĐ-TTG chn ngày 21/04 hàng năm là Ngày Sách Vit Nam, cũng nhm mc đích khuyến đc. Như cách điu hành và quản lý đc st màu sc XHCN trên mi lĩnh vc, sách, làm sách, đc sách cũng đã bnh hướng". Tuy nhiên, thc tế cho thy chng "đnh hướng" nào tt hơn là buông "bàn tay lông lá" ca các "quyết đnh" ra khi lĩnh vc xut bn. Cho đến nay, công ty tư nhân vn buc phi "liên kết" vi nhà xut bn mi có th phát hành sách ch không th t do làm sách ; và nhà xut bn thì phi chu s kim duyt nhà nước. Làm thế nào có th to ra và phát trin mt nn "văn hóa đc" khi s hng thú đc b gii hạn trong khuôn kh hn hp bi yếu t kim duyt chính tr ?

Sự thò mũi kim duyt và thao túng ni dung xut bn đã dn đến hu qu là gii làm sách không dám đu tư đường dài, ch nhm vào các th loi "mì ăn lin" vi nhng chiến dch "đánh nhanh rút lẹ" để đm bo an toàn ngun vn ln doanh thu. Kh năng đnh hướng, v xu hướng ln thm m, cho th trường ca gii làm sách đã b trit tiêu bi snh hướng" chính tr ca các cơ quan nhà nước. Bt chp s tht rng ngày nay người ta có th d dàng tìm kiếm "sách cm" trên mng, b máy qun lý vn kim soát tuyt đi ni dung sách in và sn sàng ban hành lnh cm hoc thu hi bt c quyn sách nào không "phù hp" vì "có nhng chi tiết cn được thm đnh li", dù vic "thm đnh" mt tác phm là vic ca thị trường, ca người đc, ca gii phê bình, và không nhà nước nào có quyn thay mt làm điu đó c ! TCung đàn số phn của Lc Vàng, Một cơn gió bi của Trn Trng Kim, Petrus Ký - Nỗi oan thế kcủa Nguyn Đình Đu, đếThe Spy Who Loved Us của Thomas Bass… T hi ký, sách s, sách dch, biên kho… Tt c đu b kim duyt. Th trường sách c thế không biết "đi đâu v đâu", không dám đt ra chiến lược dài hn, và cui cùng không th kích thích được tâm lý ham đc trong xã hi.

Có thể có người đặt câu hi rng, trong bi cnh thiết b k thut s đang đè bp thói quen đc và như vy cho dù không b vòng kim cô kim duyt chp lên đu đi na thì liu văn hóa đc có th hi sinh được ni không ? Câu tr li nên dành cho gii làm sách. Nếu được "tr li" t do – mt nn văn hóa t do mà min Nam trước 1975 tng được th hưởng và gt hái nhng kết qu rc r, gii làm sách hn s biết h phi làm gì và làm như thế nào đ phát trin, và đc bit, đ giúp đc gi ly li nim hng khi đc cùng s t do chọn la đc.

Mạnh Kim

Nguồn : VOA, 16/02/2019

Published in Diễn đàn