Canada sẽ cảnh giác khi cải thiện quan hệ ngoại giao với Trung Quốc

Thu Hằng, RFI, 27/09/2021

Trung Quốc cho rằng việc bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính của tập đoàn Hoa Vi, được tư pháp Canada trả tự do là cơ hội để tái khởi động quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ và Canada. Tuy nhiên, chính quyền Ottawa cho biết sẽ cảnh giác khi bình thường hóa quan hệ với Bắc Kinh.

Giám đốc tài chánh Hoa Vi Mạnh Vãn Châu về đến phi trường quốc tế Thâm Quyến (Trung Quốc) ngày 25/09/2021 via Reuters - CCTV

Ngày 27/09/2021, tờ Global Times, được Reuters trích dẫn, cho rằng việc bà Mạnh về nước là một dấu hiệu giảm căng thẳng kinh tế và thương mại với Mỹ và Canada. Nhưng cơ quan ngôn luận tiếng Anh của đảng Cộng Sản Trung Quốc cũng cảnh báo rằng "những lập luận chính trị độc hại" có thể "đầu độc bầu không khí" này với ví dụ được Global Times nêu là thượng nghị sĩ Mỹ Marco Rubio.

Tuy nhiên, ngoại trưởng Canada Marc Garneaux tỏ ra thận trọng khi trả lời đài truyền hình CBC News ngày 26/09 và cho biết Ottawa đã "hết ngây thơ". Ông cho biết chính quyền Canada đã đề ra cách tiếp cận mới đối với Bắc Kinh, gồm 4 mảng : cùng tồn tại, cạnh tranh, hợp tác, thậm chí là ganh đua.

Ví dụ Canada sẽ cạnh tranh với Trung Quốc về các vấn đề thương mại, hợp tác chống biến đổi khí hậu, nhưng tiếp tục phản đối về cách Bắc Kinh đối xử với người Duy Ngô Nhĩ, Tây Tạng và Hồng Kông như Ottawa vẫn làm trước đây.

Cuộc "khủng hoảng con tin" tạm thời chấm dứt. Hai công dân Canada, Michael Spavor và Micheal Kovrig, sau 1.020 ngày bị giam ở Trung Quốc, đã về nước sau khi đã "thú nhận các tội vi phạm ở Trung Quốc và được trả tự do có điều kiện vì lý do sức khỏe", theo thông báo của Global Times ngày 26/09.

Trong khi đó, bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou) cũng đã từ Vancouver về đến Thâm Quyến tối 25/09 sau khi đạt được một thỏa thuận với Tư Pháp Mỹ trước đó ít lâu mở đường cho tư pháp Canada hủy xét xử khả năng dẫn độ bà sang Mỹ. Bà Mạnh bị quản chế tại nhà riêng ở Vancouver trong hơn hai năm rưỡi.

Thu Hằng

*******************

Vụ "ngoại giao con tin" Hoa Vi : Báo chí Canada kêu gọi chính quyền "rút bài học"

Thùy Dương, RFI, 26/09/2021

Cuộc khủng hoảng ngoại giao - tư pháp kéo dài gần 3 năm giữa Canada và Trung Quốc liên quan đến vụ bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou), giám đốc tài chính tập đoàn Trung Quốc Hoa Vi, bất ngờ được giải quyết hôm 24/09/2021, sau một thỏa thuận giữa tư pháp Hoa Kỳ và Hoa Vi. Trong bối cảnh cả nước vui mừng chào đón hai công dân Michael Spavor và Michael Kovrig trở về, báo giới Canada chỉ trích chính quyền, và lên án thủ đoạn "ngoại giao con tin" của Trung Quốc.

Dân Canada biểu tình kêu gọi Trung Quốc trả tự do cho hai ông Michael Spavor và Michael Kovrig. Ảnh chụp tại Vancouver năm 2019. Reuters - Lindsey Wasson

Đối với báo Le Devoir, hai tù nhân Canada là "con tin chính trị", là nạn nhân bị vạ lây do vụ bắt giữ giám đốc tài chính Hoa Vi. Còn nhật báo The Globe and Mail nhắc lại là hai công dân bị giam giữ gần 3 năm trong một phòng giam nhỏ được chiếu sáng 24 giờ/24, trong khi bà Mạnh Vãn Châu được hưởng tự do có điều kiện, được ở trong ngôi nhà sang trọng của mình, trong thời gian bị quản thúc tại Vancouver từ tháng 12/2018 để chờ Canada xét đơn Washington đòi dẫn độ sang Mỹ xét xử. 

Theo The Globe and Mail, chính quyền Canada phải "rút kinh nghiệm cho vụ việc này" bởi Trung Quốc đã sử dụng việc giam giữ các công dân Canada để hăm dọa Ottawa. Trong khi đó, báo La Presse nhận định trong bài xã luận là "mọi chuyện không phải đã kết thúc tốt đẹp", và Canada đã bị "mắc kẹt trong trò chơi địa chính trị của hai siêu cường thế giới". Vấn đề là "Canada không thể chống lại Mỹ", quốc gia ban đầu đã yêu cầu dẫn độ bà Mạnh. La Presse đặt câu hỏi nếu Ottawa từ chối yêu cầu của Hoa Kỳ, làm theo ý Trung Quốc thì rồi mọi chuyện sẽ ra sao và kết luận "Trung Quốc là một quốc gia nguy hiểm".

Đích thân thủ tướng Trudeau ra sân bay đón hai công dân

Sáng sớm hôm 25/09/2021, chuyến bay chở hai công dân Michael Kovrig và Michael Spavor đã hạ cánh xuống sân bay Calgary và đích thân thủ tướng Canada Justin Trudeau ra sân bay đón Michael Kovrig và Michael Spavor.

Từ Québec, thông tín viên RFI Pascale Guéricola cho biết thêm chi tiết :

"Chuyến bay của chính quyền Canada, đưa Michael Kovrig và Michael Spavo về nước vào sáng sớm, đã được người dân khắp cả nước chào mừng. Hai người được thủ tướng Justin Trudeau đến đón tại sân bay Calgary. Từ lúc đó, có rất nhiều người đã lên các mạng xã hội và phương tiện truyền thông bày tỏ niềm vui và chia sẻ cảm giác nhẹ nhõm.

Vợ và em gái của Michael Kovrig đã đợi anh ở sân bay Toronto. Vina Nadjibulla thay mặt cho Michael Kovrig, người từng là nhà ngoại giao, phát biểu : "Anh ấy muốn cảm ơn quý vị, cũng như cảm ơn tất cả mọi người trên khắp thế giới, vì tất cả những lời cầu nguyện, những tin nhắn mà quý vị đã gửi tới anh ấy, vì tất cả những gì chúng ta và đất nước đã làm để họ được trả tự do. Khoảnh khắc này thật vô cùng khó tin ! Cuối cùng anh ấy cũng có mặt ở đây sau 1.020 ngày bị giam cầm. Michael đang ở Canada. Anh ấy an toàn, anh ấy khỏe. Và tôi muốn chia sẻ lòng biết ơn mà anh ấy cảm nhận. Sau một chuyến đi dài, cuối cùng anh ấy cũng đã được trở về nhà".

Hiện giờ, cả hai người đều đang tận hưởng những giây phút sum họp riêng tư bên gia đình và người thân".

Thùy Dương

*******************

Lãnh đạo Hoa Vi trở về Thâm Quyến, truyền thông Trung Quốc đưa tin rầm rộ

Anh Vũ, RFI, 26/09/2021

Ngay sau khi đạt được thỏa thuận với Tư pháp Mỹ, lãnh đạo tài chính của tập đoàn Hoa Vi, bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou), đã trở về Trung Quốc. Tối hôm qua, 25/09/2021, máy bay của hãng hàng không Trung Quốc Air China đã hạ cánh xuống Thâm Quyến, đông nam đất nước, nơi đặt trụ sở chính của tập đoàn viễn thông Hoa Vi.

Đón chờ lãnh đạo tài chính Hoa Vi Mạnh Vãn Châu trở về, tại sân bay Thâm Quyến, Trung Quốc, ngày 25/09/2021. Noel Celis AFP

Chuyến bay đã được hàng triệu cư dân mạng theo dõi trực tiếp và cũng chiếm trang nhất của các báo Trung Quốc ra hôm nay. Đài truyền hình Trung Quốc đã tường thuật trực tiếp từ sân bay Thâm Quyến về chuyến trở về của bà Mạnh Vãn Châu, được đón chào như một "nữ anh hùng".

Thông tín viên RFI tại Trung Quốc Stéphane Lagarde ghi nhận :

Mạnh Vãn Châu được trả tự do là nhờ các luật sư của bà đã thương lượng, với việc thân chủ thú nhận đã "khai man" và vi phạm lệnh trừng phạt Iran của Mỹ, và đặc biệt là nhờ vào áp lực liên tục của chính phủ Trung Quốc trong suốt ba năm qua. 

Lãnh đạo tài chính của tập đoàn Hoa Vi từ trên máy bay Boeing 777 của hãng hàng không Air China, được thuê riêng đưa bà về nước, đã gửi lời cảm ơn đến chính phủ Trung Quốc qua mạng WeChat. Tin nhắn của bà Mạnh viết : "Dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc, tổ quốc chúng ta đang tiến tới thời đại phồn vinh. Không có sức mạnh của đất nước quê hương tôi, hôm nay tôi đã không thể được tự do". 

Bà Mạnh được một số người bình luận trên mạng gọi là "La Joconde" vì nét mặt lạnh lùng và nụ cười bí ẩn như Mona Lisa. Đây là lần đầu tiên bà thổ lộ nhiều trước công chúng sau khi ra khỏi tòa án để cám ơn "tất cả những ai đã ủng hộ bà" trong 1028 ngày bị quản thúc tại tư dinh ở Vancouver có trị giá hơn 9 triệu euros, nơi mà có lẽ bà sẽ không sớm quay trở lại.

Anh Vũ

*********************

Vụ Hoa Vi : Mạnh Vãn Châu được tự do sau thỏa thuận với Mỹ, Trung Quốc thả hai "con tin" Canada

Trọng Nghĩa, RFI, 25/09/2021

Khủng hoảng dai dẳng gần ba năm liên quan đến Trung Quốc, Canada và Mỹ đã đột ngột kết thúc vào hôm qua 24/09/2021 : Bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính tập đoàn Trung Quốc Hoa Vi, bị quản thúc tại Vancouver từ tháng 12/2018 để chờ Canada xét đơn Mỹ đòi dẫn độ, rốt cuộc đã được trả tự do sau một thỏa thuận với Tư Pháp Mỹ.

Giám đốc tài chính tập đoàn Hoa Vi, Mạnh Vãn Châu, rời Tòa tối cao British Columbia, Vancouver, Canada, ngày 24/09/2021. AP – Darryl Dyck

Ngay sau khi bà Mạnh Vãn Châu được tự do, Trung Quốc đã cho thả ngay hai công dân Canada bị họ bắt giữ và cầm tù cũng từ tháng 12/2018. Việc bắt giữ này đã bị cáo buộc là "bắt con tin".

Theo hãng tin Pháp AFP, hình ảnh được các đài truyền hình Canada phát đi hôm qua cho thấy cảnh bà Mạnh Vãn Châu bước lên một chiếc máy bay trực chỉ Thẩm Quyến, miền Nam Trung Quốc.

Bị quản thúc tại gia ở thành phố Vancouver, Canada, từ cuối năm 2018, nhân vật số hai tập đoàn viễn thông khổng lồ Trung Quốc Hoa Vi đã được trả tự do và thoát được nguy cơ bị dẫn độ qua Mỹ, nước muốn đưa bà ra xét xử về tội gian lận tài chính, ngân hàng. 

Kết cuộc thuận lợi kể trên có được là nhờ một thỏa thuận đạt được trước đó ít lâu với Tư Pháp Mỹ, mở đường cho Tư Pháp Canada hủy bỏ việc xem xét khả năng dẫn độ bà qua Mỹ.

Từ Canada, thông tín viên RFI Pascale Guéricolas giải thích :

"Bà Mạnh Vãn Châu đã có thể rời ngôi nhà trị giá 10 triệu euro của bà tại Vancouver, nơi bà đã bị quản chế trong hơn hai năm rưỡi.

Trước một tòa án Hoa Kỳ, nhân vật số 2 của Hoa Vi thừa nhận bà đã nói dối về mối liên hệ của tập đoàn với một công ty kinh doanh ở Iran, vào lúc có cấm vận Mỹ đối với chế độ Teheran. Thỏa thuận đạt được với Tư Pháp Hoa Kỳ cho phép đình chỉ các thủ tục tố tụng của Mỹ nhắm vào bà cho đến tháng 12/2022, hệ quả là hủy bỏ các yêu cầu dẫn độ đối với bà.

Rõ ràng là Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đàm phán thỏa thuận này trong nhiều tháng qua, và cuộc dàn xếp đó cho phép bà Mạnh Vãn Châu được trở về nhà ở Trung Quốc. Nhờ người cha là nhà sáng lập Hoa Vi, bà là một nhân vật rất thân cận với chính quyền Trung Quốc.

Vào thời điểm bà Mạnh Vãn Châu được tự do về nước, chưa có thông tin gì về số phận hai người Canada ở Trung Quốc bị cầm tù từ lúc giám đốc tài chính Hoa Vi bị bắt giữ vào tháng 12 năm 2018. Bị buộc tội gián điệp, Michael Spavor phải đối mặt với bản án 11 năm tù, trong khi Michael Kovrig đang chờ phán quyết. Mọi người đều hy vọng rằng hai công dân này cũng sẽ có thể sớm trở về nhà".

Và quả đúng là như vậy. Rất nhanh sau khi Tư Pháp Canada tuyên bố thả bà Mạnh Vãn Châu, trong một cuộc họp báo tối hôm qua 24/09, thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết hai công dân Canada có liên quan được phóng thích, đã "rời khỏi không phận Trung Quốc" và đang trên đường về nước.

Trọng Nghĩa

*****************

Hoa Vi : Trung Quốc gián tiếp nhìn nhận chơi trò ngoại giao con tin

Thanh Hà, RFI, 25/09/2021

Vào lúc bà Mạnh Vãn Châu, con gái sáng lập viên Hoa Vi đáp máy bay về Hoa Lục hôm 25/09/2021, hai công dân Canada, Michael Spavor và Michael Kovrig, sau gần 1.000 ngày bị giam giữ tại Trung Quốc cũng trên đường trở về nước.

Giám đốc tài chính Hoa Vi, bà Mãnh Vãn Châu, rời khỏi tòa án Vancouver, Canada, ngày 24/09/2021. Don MacKinnon AFP

Truyền thông Bắc Kinh chào mừng bà Mạnh Vãn Châu trở về và nhấn mạnh đến vai trò then chốt của chính quyền Trung Quốc trong vụ đọ sức về mặt pháp lý, nhưng hoàn toàn im lặng về vụ hai công dân Canada bị giam giữ để mặc cả với Ottawa, đổi lấy tự do cho giám đốc tài chính của tập đoàn viễn thông Hoa Vi.

Thông tín viên đài RFI Stéphane Lagarde tường trình :

"Các phương tiền truyền thông Trung Quốc cần có thời gian để thống nhất về từ ngữ sử dụng. Sáng nay, vào lúc máy bay chở bà Mạnh Vãn Châu đã rời khỏi Canada, nhưng tránh bay qua vùng Alaska, thuộc không phận Hoa Kỳ, cỗ máy tuyên truyền của Trung Quốc đã được khởi động.

Trong tiếng kèn, tiếng nhạc, Tân Hoa Xã chạy hàng chữ nổi màu vàng trên trang mạng xã hội Vi Bác, chúc mừng bà Mạnh "trở về nhà". Nhân Dân Nhật Báo và tất cả các tờ báo chính thức đồng loạt ca tụng những nỗ lực của chính quyền để đưa bà Mạnh Vãn Châu, cô con gái tuyệt vời của sáng lập viên tập đoàn viễn thông Trung Quốc, trở về.

Đúng là Bắc Kinh đã đặt hết trọng lượng vào hồ sơ này. Trung Quốc đã lao vào một cuộc đọ sức ngoại giao với Canada, dùng những đòn trừng phạt thương mại gây thiệt hại hàng tỷ đô la và đẩy quan hệ giữa Bắc Kinh với Ottawa xuống đến mức tệ hại nhất.

Tuy nhiên, báo chí Trung Quốc tuyệt đối không đả động đến những thỏa thuận về mặt pháp lý để bà Mạnh Vãn Châu được tự do. Bà Mạnh đã phải nhìn nhận rằng Hoa Vi đã vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ nhắm vào Iran. Truyền thông tại Bắc Kinh cũng không hề đả động đến việc Trung Quốc trả tự do cho hai ông Michael Kovrig và Spavor.

Cả hai đã bị bắt giữ tại Hoa Lục chỉ hai ngày sau khi con gái sáng lập viên tập đoàn Hoa Vi bị quản thúc tại gia ở Vancouver hồi tháng 12/2018. Hai công dân Canada cũng đã lên máy bay trên đường trở về. Đây là bằng chứng cho thấy họ bị sử dụng như những món hàng đổi trác trong vụ này".

Thanh Hà

*******************

Vụ Mạnh Vãn Châu : Khi Trung Quốc trả đũa bằng cách bắt công dân nước đối thủ

Trọng Nghĩa, RFI, 25/09/2021

Vụ việc khởi sự ngày 01/12/2018, khi bà Mạnh Vãn Châu bị Canada bắt giữ theo yêu cầu của nhà chức trách Mỹ lúc bà dừng chân tại sân bay Vancouver ở miền tây Canada.

Nhiều người cầm biểu ngữ kêu gọi Bắc Kinh trả tự do cho những người Canada bị giam giữ, Michael Spavor và Michael Kovrig, bên ngoài phiên xử bà Mạnh Vãn châu ở tòa Tối cao, Vancouver, ngày 06/03/2019. Reuters - Lindsey Wasson

Vị giám đốc tài chính Hoa Vi đồng thời là con gái của người sáng lập tập đoàn viễn thông khổng lồ của Trung Quốc, bị cáo buộc nói dối để lách lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran, một tội có thể bị phạt hơn 30 năm tù tại Hoa Kỳ, quốc gia muốn dẫn độ bà qua để xét xử.

Tư Pháp Canada đã quyết định xem xét đề nghị của Mỹ, và trong khi chờ kết quả, đã cho phép bà Mạnh Vãn Châu được tự do tạm với một khoản tiền thế chân 10 triệu đô la Canada (6,5 triệu euro). Bà được phép sống tại một trong những biệt thự của mình ở Vancouver, nhưng phải đeo vòng điện tử theo dõi.

Trung Quốc trả đũa

Ngay sau khi vụ bắt giữ xẩy ra, chính quyền Trung Quốc đã lớn tiếng đe dọa Ottawa về những "hậu quả nghiêm trọng" nếu công dân của họ không được trả tự do. Không những thế, Bắc Kinh đã ra tay thực hiện điều mà nhiều nhà quan sát gọi là "bắt con tin" để gây sức ép.

Vào ngày 13/12/2018, Trung Quốc xác nhận việc thực hiện "các biện pháp cưỡng chế" đối với hai người Canada, bị bắt 3 ngày trước đó vì bị tình nghi có "các hoạt động đe dọa an ninh quốc gia của Trung Quốc".

Hai nạn nhân là Michael Kovrig, một cựu quan chức ngoại giao từng làm việc tại Bắc Kinh, và nhà tư vấn kiêm doanh nhân Michael Spavor, một chuyên gia về Bắc Triều Tiên. Phải chờ đến 5 tháng sau, ngày 17/05/2019, Trung Quốc mới có lệnh "chính thức" bắt giữ hai công dân Canada.Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã tố cáo một điều "không thể chấp nhận được", trong lúc ngoại trưởng Mỹ lúc bấy giờ là Mike Pompeo cũng lên tiếng, nói về một hành vi "giam giữ tùy tiện".

Vào tháng 05/2020, một tòa án ở Canada đã ra phán quyết ủng hộ việc tiếp tục thủ tục pháp lý nhắm vào bà Mạnh Vãn Châu nhằm mục đích cho phép dẫn độ sang Hoa Kỳ. Để trả đũa, một tháng sau, tòa án Trung Quốc chính thức kết tội hai người Canada về tội làm "gián điệp" và "tiết lộ bí mật nhà nước".

Trong một phiên tòa kín vào tháng 8 năm 2021, Michael Spavor bị kết án 11 năm tù - một bản án mà Ottawa cho là "hoàn toàn không thể chấp nhận được" - trong lúc bản án đối với ông Kovrig không được công bố.

Thỏa thuận Hoa Vi - Tư pháp Mỹ

Hồi kết của câu chuyện đã xẩy ra rất đột ngột và nhanh chóng. Ngày 24/09/2021, đại diện chính quyền Mỹ đã đạt được thỏa thuận với Hoa Vi và đề xuất tại một tòa án ở New York việc "hoãn" các thủ tục nhắm vào bà Mạnh Văn Châu đến cuối năm 2022. Thỏa thuận này đã được tòa án Mỹ phê chuẩn, và sau đó Tòa án Vancouver đình chỉ việc xem xét thủ tục dẫn độ và ra lệnh trả tự do cho bà Mạnh Vãn Châu.

Theo bộ Tư pháp Mỹ, trong thỏa thuận, bà Mạnh thừa nhận đã đưa ra "những tuyên bố sai sự thật" và "che giấu sự thật" với giám đốc điều hành HSBC về "các hoạt động của Hoa Vi tại Iran". Vài giờ sau đó, nhân vật số hai của Hoa Vi đã lên đường về Trung Quốc, và gần như cùng một lúc, hai công dân Canada cũng được lên máy bay về nước sau khi được phóng thích.

Theo ghi nhận của hãng tin Pháp AFP, tại Trung Quốc, việc bà Mạnh Vãn Châu thừa nhận sự thật đã bị xóa khỏi internet. Truyền thông nhà nước không đề cập đến việc thả hai người Canada.

Trọng Nghĩa