Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc 20 : "Chuyện gì đã xảy ra với Hồ Cẩm Đào ?"
Bế mạc Đại hội 20 Đảng cộng sản Trung Quốc, phải chăng cựu tổng bí thư Hồ Cẩm Đào bị ép rời hội trường ? Nga tố cáo Ukraine chuẩn bị tấn công bằng "bom bẩn" ; Trục Pháp – Đức lung lay đe dọa sự thống nhất của Liên Hiệp Châu Âu ; Nước Anh có thủ tướng thứ ba trong vòng hai tháng và Tân nữ thủ tướng Giorgia Meloni khẳng định Ý vẫn thuộc về Liên Âu. Trên đây là những chủ đề chính trong mục Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.
Tổng bí thư Trung Quốc Tập Cận Bình nhìn cựu lãnh đạo Hồ Cẩm Đào rời hội nghị tại phiên họp bế mạc ngày 22/10/2022. AFP – Noel Celis
Trung Quốc : Hồ Cẩm Đào "bị ép" rời hội trường ?
"Chuyện quái gì xảy ra cho Hồ Cẩm Đào ?" là câu hỏi trên trang mạng Foreign Policy ngày 22/10/2022, ngay sau khi Đại hội 20 Đảng cộng sản Trung Quốc kết thúc cùng ngày, với một đoạn video truyền hình trực tiếp hiếm hoi và gây sốc : Cựu tổng bí thư Hồ Cẩm Đào (2002-2012), được cho là "bị hộ tống" rời hội nghị một cách công khai trong vẻ bối rối và không hài lòng, ngay trước cuộc bỏ phiếu sau cùng của kỳ họp.
James Palmer, phó tổng biên tập Foreign Policy, lưu ý rằng Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc là một sự kiện được tổ chức và dàn dựng hết sức chặt chẽ, vì các chính sách cho những năm sắp tới đã được bàn thảo từ nhiều tuần, nhiều tháng trước đó. Thế nên, theo ông, ít nhất có ba giả thuyết để giải thích. Thứ nhất là do vấn đề sức khỏe, hoặc do tuổi cao sức yếu hoặc nghi vấn có kết quả dương tính xét nghiệm PCR Covid-19 bất ngờ. Thứ hai, Tập Cận Bình lo sợ Hồ Cẩm Đào bỏ phiếu trắng hoặc chống lại ông trong phiên bỏ phiếu kết thúc đại hội. Tuy nhiên, theo James Palmer, giả thuyết thứ ba mới là đáng quan tâm, và đáng lo ngại nhất.
Theo đó, đây là một kịch bản đã được lên kế hoạch. Ông Tập Cận Bình cố tình và công khai làm nhục người tiền nhiệm – báo hiệu việc sử dụng các công cụ kỷ luật đảng để rồi có biện pháp trừng phạt tư pháp chống Hồ Cẩm Đào. Một cử chỉ khác thường nhưng là còn nhằm truyền đạt một thông điệp về quyền lực tuyệt đối của Tập Cận Bình, vốn dĩ đã được củng cố mạnh mẽ. Việc ông Tập trở thành "hạt nhân" của Đảng cộng sản Trung Quốc và nắm thêm quyền lãnh đạo một nhiệm kỳ thứ ba, là điều chưa từng có tại Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông.
James Palmer nhắc lại trong buổi khai mạc đại hội, Tập Cận Bình đã có những lời lẽ khắc nghiệt để mô tả tình hình nội bộ đảng lúc ông mới lên cầm quyền khi nói đến một sự "sa sút, lơ là, kém hiệu quả trong sự lãnh đạo của đảng", nhưng không nêu đích danh Hồ Cẩm Đào hay những cái tên nào khác, dù rằng có nhắc đến một cách tượng trưng những đóng góp của Hồ Cẩm Đào đối với lý thuyết Mác-xít, Triển vọng Phát triển Khoa học.
Trung Quốc và chuyện "thâm cung bí sử"
Một sự sỉ nhục công khai như thế có thể là một tín hiệu rõ ràng gởi tới "những bậc lão thành đã về hưu", những cựu lãnh đạo vẫn sinh hoạt đảng, một lực lượng trong đảng mà quyền lực của Tập Cận Bình không bị trói buộc. Trong trường hợp này, thì cử chỉ muốn giúp đỡ Hồ Cẩm Đào của Lật Chiến Thư là một lòng tốt mang tính bản năng, nhưng nguy hiểm đối với một đồng chí cũ.
Nhưng James Palmer cũng cho rằng cách làm này dường như là "Không Cần Thiết". Bởi vì, mọi nguồn lực mà ông Hồ Cẩm Đào có được trong nội bộ đảng đã bị biến mất từ lâu, phe Đoàn Thanh Niên đã bị tiêu diệt, các đồng chí của ông, hoặc bị bãi chức hoặc bị bắt giam. Thế nên, khó có thể tin rằng Hồ Cẩm Đào là một mối đe dọa chính đáng cho Tập Cận Bình.
Kể cả khi Tập Cận Bình muốn có một hành động tàn ác thâm độc, Hồ Cẩm Đào nếu có bị làm nhục, thì điều đó cũng sẽ được thực hiện trong cuộc họp kín như những gì từng diễn ra dưới thời Mao Trạch Đông. Và do vậy, thế giới sẽ không bao giờ biết được chính xác điều gì đã xảy ra trong nhiều năm tại một đất nước mà yếu tố bí mật và thận trọng luôn là một tiêu chí của Đảng cộng sản Trung Quốc.
Dẫu sao thì theo nhận định của nhà báo Dorian Malovic, trưởng ban Châu Á nhật báo công giáo La Croix, với kênh truyền hình TV5Monde, Tập Cận Bình bế mạc đại hội với một lời cảnh báo kép dành cho phương Tây :
"Đây là một thông điệp kép dành cho nước ngoài. Tôi xin lưu ý là những hình ảnh này, ngay cả người dân Trung Quốc cũng không được xem, và thậm chí từ khóa Hồ Cẩm Đào trên các mạng xã hội hiện giờ vẫn bị kiểm duyệt. Đối với người nước ngoài, thông điệp đưa ra rất rõ ràng, đương nhiên Tập Cận Bình có thể tuyên bố "Trung Quốc cần đến thế giới và thế giới cũng cần đến Trung Quốc".
Trong khi chờ đợi, Trung Quốc sẽ tiếp tục áp đặt chính sách "Zero Covid", hạn chế, phong tỏa, nhốt hàng triệu người dân, và gây ra nhiều vấn đề kinh tế, thất nghiệp ở giới trẻ. Thêm vào đó, Trung Quốc sẽ co cụm lại, bảo vệ mình trước các ảnh hưởng dân chủ và nhân quyền từ nước ngoài. Và nhất là, Trung Quốc sẽ thật sự tập trung hoạt động của mình cho an ninh nội địa như Tập Cận Bình tuyên bố, bất chấp việc gây thiệt hại cho nền kinh tế".
Bom bẩn : Nga dọa Kiev hay dọa phương Tây ?
Về tình hình chiến tranh tại Ukraine do Nga phát động, sự kiện đáng chú ý là việc bộ trưởng Quốc Phòng Sergey Shoigu và tổng tham mưu trưởng quân đội Valery Gerasimov từ hôm 23/10/2022 đã liên tiếp gọi điện cho các đồng cấp Mỹ và Châu Âu, tố cáo Kiev có kế hoạch sử dụng "bom bẩn" hoặc một thiết bị nổ phát tán chất liệu hạt nhân khi kích nổ, nhưng không phải là một vũ khí hạt nhân hoàn toàn.
Lời cáo buộc này của Nga đã bị các lãnh đạo phương Tây thẳng thừng bác bỏ, cho là "vô căn cứ", và lên án Nga sử dụng lập luận này như là một tiền đề cho một cuộc tấn công "với một cớ giả tạo" để rồi đổ lỗi cho Kiev, leo thang quân sự.
Cùng lúc, truyền thông Nga đưa tin, trong một động thái hiếm có, Moskva cho triển khai đội chuyên gia xử lý ô nhiễm hạt nhân, hóa học hoặc sinh học. George Beebe, chuyên gia về chiến lược, giám đốc Viện Quincy nhận định, thông tin này như là một lời nhắc nhở, rằng cuộc chiến "có thể nhanh chóng leo thang thành một cuộc đối đầu trực tiếp Mỹ - Nga".
Cũng theo ông, các cuộc điện đàm cho thấy có một cuộc tranh luận trong nội bộ Nga và họ tin rằng phương Tây không còn lo sợ chiến tranh hạt nhân và do vậy cần thiết lập lại "thế cân bằng của nỗi khiếp hãi" mà Nga tin rằng từng là nền tảng cho sự ổn định trong suốt thời kỳ chiến tranh lạnh.
Câu hỏi đặt ra, các nỗ lực nhằm khôi phục nỗi sợ chiến tranh hạt nhân của Nga và mối ngờ vực của Nga về một số nhóm Ukraine chuẩn bị sử dụng vũ khí phóng xạ là có thể đi đến mức độ nào. Ông Beebe cảnh báo một trong hai câu trả lời đều hàm chứa nhiều rủi ro leo thang xung đột.
Yevgeny Prigozhin : Một hiểm họa cho Vladimir Putin ?
Cũng liên quan đến Nga, một số nguồn tin, đặc biệt là từ Viện Nghiên cứu Chiến tranh (Institut Study of the War) của Mỹ, khẳng định rằng ông Yevgeny Prigozhin, nhà sáng lập tập đoàn quân sự tư nhân Wagner dường như đang cho lập một cơ cấu quân sự song song với quân đội Nga. Một cấu trúc có nguy cơ trở thành một mối đe dọa cho tổng thống Nga Vladimir Putin. Cùng lúc, ông Yevgeny Prigozhin mỗi lúc một chỉ trích gay gắt về quân đội Nga trong nhiều cuộc phỏng vấn đăng trên nhiều trang mạng Internet.
Trả lời RFI, nhà nghiên cứu Lukas Aubin, tác giả Địa Chính trị Nga (Nhà xuất bản La Decouverte), nhận định còn quá sớm để biết được chuyện gì xảy ra trong điện Kremlin :
"Một nhà nghiên cứu như tôi không thể trả lời về một tin đồn. Đúng, có thể Vladimir Putin đang gặp rắc rối trong nội bộ, nhưng hiện tại vẫn chưa có nguồn đáng tin cậy nào để biết chính xác điều đó. Tất cả những gì tôi có thể nói với quý vị đối với những tuyên bố được đưa công khai cho đến nay, chính là hiện tại vẫn chưa có ai dám lên tiếng chống lại Vladimir Putin trực tiếp. Không ai chính thức tự nguyện làm suy yếu Điện Kremlin một cách công khai. Có thể trong một vài tuần hoặc một vài tháng, chúng ta sẽ có thêm thông tin về chủ đề này và chúng ta sẽ thấy rằng thực sự, mọi thứ đã chuyển động rất nhiều trong nội bộ và Vladimir Putin đang gặp khó khăn lớn. Nhưng hiện tại, tôi không cảm thấy những người như Yevgeny Prigozhin đang bỏ rơi ông Putin".
Trục Pháp – Đức rạn nứt, Liên Hiệp Châu Âu lâm nguy ?
Đối thoại "hữu nghị" và "mang tính xây dựng", là những lời lẽ ngoại giao được đưa ra từ phía Đức sau cuộc gặp giữa thủ tướng Đức Olaf Scholz và tổng thống Pháp Emmanuel Macron, hôm thứ Ba 26/10/2022 tại điện Elysée. Cuộc gặp này diễn ra vào lúc quan hệ giữa hai nước từ nhiều tuần qua trở nên căng thẳng do những bất đồng trong nhiều hồ sơ lớn như năng lượng, kinh tế và quốc phòng.
Theo phân tích từ nhà nghiên cứu Sophie Pornschlegel, thuộc European Policy Center, trên kênh truyền hình France 24, mối bất hòa này khó thể sớm giải quyết và đây có thể là một mối nguy cho khối Liên Hiệp Châu Âu.
"Tôi nghĩ rằng chúng ta đang trong một tình thế khá mới sau hai năm dịch bệnh với một cuộc chiến ngay trước cửa nhà. Khủng hoảng càng nhiều, người ta càng có xu hướng co cụm và như vậy áp lực sẽ càng lớn cho các nguyên thủ và lãnh đạo chính phủ, bởi vì cử tri sẽ nhìn thấy giá khí đốt sưởi mùa đông sẽ tăng vọt một cách ấn tượng, do vậy người ta sẽ thấy có một áp lực lớn đến từ cử tri. Và những cử tri này là ở cấp độ quốc gia, thế nên, mong muốn tìm kiếm những giải pháp ở cấp Châu Âu sẽ còn khó khăn hơn rất nhiều cho các nhà lãnh đạo.
Nhưng tôi hy vọng rằng họ sẽ chứng tỏ có một tầm nhìn dài hạn để cuối cùng hiểu rằng nếu chúng ta không có một giải pháp ở cấp Châu Âu, chúng ta chỉ làm trầm trọng thêm các cuộc khủng hoảng trong thời gian dài. Bởi vì họ sẽ lại rơi vào tình huống, theo đó, ở Đức, người dân có thể trả được hóa đơn tiền sưởi và ngành công nghiệp sẽ khởi sắc, bởi vì kinh tế vẫn trụ được, nhưng ở Slovakia và tại nhiều nước Châu Âu khác, tình hình lại không được như thế, và điều đó sẽ còn làm nảy sinh thêm những căng thẳng trong lòng khối Liên Hiệp Châu Âu. Đây rõ ràng là những điều chúng ta không mong muốn vì chúng ta thấy rõ là tổng thống Nga Vladimir Putin chỉ muốn làm mọi cách để chia rẽ Liên Âu".
Anh Quốc : Rishi Sunak và một chính phủ "Bojo bis" ?
Ngày 25/10/2022, nước Anh lại đổi thủ tướng mới, người thứ ba trong vòng hai tháng. Gốc người Ấn Độ, Rishi Sunak là người da mầu đầu tiên trở thành lãnh đạo vương quốc Anh. Khi thông báo thành phần nội các mới mang đủ mọi xu hướng trong đảng Bảo Thủ, Rishi Sunak cam kết một sự ổn định, hứa hẹn "sửa chữa" những sai lầm do người tiền nhiệm bà Liz Truss phạm phải.
Tuy nhiên, chuyên gia Alexandre Guigue, giáo sư trường đại học Savoie-Mont Blanc, chuyên nghiên cứu về luật công Vương quốc Anh, trả lời đài RFI, ghi nhận có sự tiếp nối đường lối chính sách của Rishi Sunak với cựu thủ tướng Boris Johnson, cũng bị bắt buộc từ chức trước đó.
"Chúng ta có thể hơi ngạc nhiên khi thấy rằng trong một tình huống khủng hoảng tồi tệ, chúng ta có cảm giác là cũng chính những gương mặt đó được phân bổ lại ở các bộ, hoặc họ thay đổi chuyển từ bộ này sang bộ khác, hoặc đơn giản là họ vẫn giữ nguyên vị trí, như thể không có khủng hoảng, thủ tướng không thay đổi, và chính phủ này chỉ thiếu mỗi người đứng đầu là Boris Johnson. Chính phủ mới này chẳng mấy gì khác hơn so với chính phủ của ông Boris Johnson. Người ta ít nhiều gì cũng nhìn thấy những gương mặt cũ, những người sẽ giữ cùng một chính sách mà không có định hướng gì nhiều.
Người ta cũng không rõ là chính phủ này sẽ đi theo hướng nào. Tôi tin rằng mọi cặp mắt đang đổ dồn vào Rishi Sunak, người từng bắt đầu nghĩ đến một chiến lược khác khi ông còn là bộ trưởng Tài Chính cho Boris Johnson, và ra sức tách khỏi Boris Johnson để tỏ rõ ý định muốn trở thành một nhà lãnh đạo mới của đảng bảo thủ. Giờ điều đó đã xảy ra, ông trở thành thủ tướng. Chính Rishi Sunak phải đưa ra một động lực. Điều ít nhất tôi có thể nói là chính phủ mà ông ấy lập ra chưa thực sự cho thấy có một đường lối chính sách mới nào".
Ý : Khi lãnh đạo đảng hậu-phát xít tuyên bố chống phát xít
Ngày 25/10/2022, lần đầu tiên với tư cách là thủ tướng chính phủ, Giorgia Meloni, lãnh đạo đảng cực hữu Ý Fratelli d’Italia – Huynh Đệ Ý, đã có bài phát biểu trước Nghị Viện ở Roma. Trong vòng 70 phút, bà đề cập đến những chương lớn trong chương trình hành động cho 5 năm tới. Một diễn văn trống rỗng đối với phe đối lập, nhưng lại được phe đa số vỗ tay hoan nghênh.
Từ Roma, thông tín viên Anne Treca tường thuật :
"Giorgia Meloni đã nói nhiều về quá trình sự nghiệp của bà, từ việc tham gia phong trào thanh niên hậu phát xít cho đến vận mệnh phụ nữ đầu tiên đứng đầu một chính phủ. Để nói về nước Ý, bà đã 15 lần dùng đến từ "tổ quốc" trong khi những người khác chỉ nói "đất nước".
Dù vậy, bài phát biểu của bà lại không "sặc mùi" chủ nghĩa dân tộc. Bà muốn một nước Ý trong Liên Hiệp Châu Âu. Về kinh tế, Meloni theo bước chân của Mario Draghi. Và bà cũng chuẩn bị những sáng kiến về những chủ đề trọng tâm đưa ra trong cuộc vận động tranh cử của phe bảo thủ như cuộc chiến chống nhập cư bất hợp pháp, giảm nhẹ áp lực thuế có mục tiêu, và xem xét vấn đề thu nhập công dân.
Về các vấn đề xã hội, Meloni vẫn bám vào các nguyên tắc lớn : Hỗ trợ gia đình và việc sinh con. Bà dẫn tên của hai vị giáo hoàng, đầu tiên là đức Phanxicô và xa hơn nữa là đức Gioan Phaolo II, để khẳng định sự gắn bó của bà với tự do. Đây là một từ khác mà bà sử dụng nhiều nhưng hàm ý "bổn phận".
Bà còn long trọng tuyên bố phản đối chủ nghĩa phát xít và hứa rằng chính phủ của bà sẽ đấu tranh chống phân biệt chủng tộc, chống bài Do Thái, bạo lực chính trị và mọi hình thức phân biệt đối xử. Ro ràng là một bài diễn văn để trấn an, còn phải chờ xem hành động cụ thể ra sao".
Minh Anh