Biển Đông : ASEAN muốn nhanh chóng kết thúc đàm phán với Trung Quốc về COC
Thanh Phương, RFI, 04/02/2023
Sau cuộc họp kéo dài hai ngày tại thủ đô Jakarta của Indonesia, hôm 04/02/2023, các ngoại trưởng Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á - ASEAN đã cam kết sẽ nhanh chóng kết thúc các cuộc đàm phán với Trung Quốc về Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông - COC, nhằm ngăn ngừa xung đột tại vùng biển tranh chấp này.
Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi, nước chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2023, phát biểu tại buổi họp báo ngày 04/02/2023, tại Jakarta, Indonesia. AP - Achmad Ibrahim
Trung Quốc và các quốc gia thành viên ASEAN, trong có có bốn nước tranh chấp chủ quyền Biển Đông, từ nhiều năm qua đã mở các cuộc đàm phán về COC, bao gồm các chuẩn mực và các quy định để ngăn ngừa nổ ra xung đột tại các khu vực tranh chấp trên Biển Đông.
Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi tuyên bố là Indonesia, với tư cách chủ tịch luân phiên của ASEAN năm nay, sẵn sàng chủ trì các vòng đàm phán kế tiếp về COC, với vòng đầu tiên sẽ diễn ra vào tháng 3. Bà cho biết các nước thành viên ASEAN cam kết sẽ kết thúc các cuộc thảo luận "sớm nhất có thể được", đồng thời cam kết thúc đẩy việc thực hiện Bản tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông - DOC.
Cho tới nay, Trung Quốc vẫn cáo buộc Hoa Kỳ can thiệp vào điều mà họ gọi là tranh chấp riêng giữa các nước Châu Á. Lý do là vì Washington thường xuyên điều chiến hạm và chiến đấu cơ đến Biển Đông để tiến hành các cuộc tuần tra bảo vệ tự do hàng hải và hàng không ở vùng biển này.
Indonesia không nằm trong số các quốc gia tranh chấp chủ quyền Biển Đông với Trung Quốc, nhưng vẫn phản đối việc Bắc Kinh đòi chủ quyền trên một phần của vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia ở khu vực phía bắc quần đảo Natuna.
Ngòa i hồ sơ Biển Đông, tình hình Miến Điện cũng là một chủ đề bao trùm cuộc họp ở Jakarta. Hôm nay, các ngoại trưởng ASEAN đã một lần nữa kêu gọi tập đòa n quân sự thi hành bản Đồng thuận 5 điểm, đã được ký kết vào tháng 04/2021, nhằm mở đường cho việc chấm dứt khủng hoảng chính trị tại nước này. Kế hoạch hòa bình này kêu gọi chấm dứt bạo lực và tiến hành đối thoại giữa quân đội Miến Điện với các lực lượng đối lập.
Do không có tiến bộ nào trong việc thực hiện bản Đồng thuận 5 điểm, các lãnh đạo của chính quyền quân sự Miến Điện nay không được tham gia các cuộc họp cấp cao của ASEAN, tuy nước này vẫn là thành viên của ASEAN.
Thanh Phương
**********************
Học giả Trung Quốc bác bỏ thỏa thuận phân định biển Việt Nam – Indonesia
Lê Đông Hải, RFA, 03/02/2023
Cuối tháng 12/2022, chính phủ Việt Nam và chính phủ Indonesia đã chính thức công bố kết thúc quá trình đàm phán cam go kéo dài 12 năm giữa hai quốc gia này trong việc phân định vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) [1], vốn có sự chồng lấn theo các quy định của Công ước Luật biển 1982 của Liên Hiệp Quốc (UNCLOS).
Hải quân Indonesia nhắm bắn tàu cá Việt Nam bị cáo buộc đánh bắt trái phép trong vùng nước gần đảo Anambas do Indonesia kiểm soát hôm 5/12/2014 (minh họa) - AFP
Việt Nam và Indonesia là hai quốc gia láng giềng, có những khu vực biển chồng lấn với nhau. Từ năm 1972, chính quyền Việt Nam Cộng Hòa (Nam Việt Nam) đã tiến hành đàm phán với Indonesia về phân định thềm lục địa. Sau khi Việt Nam Cộng Hòa sụp đổ năm 1975, đến năm 1978, Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Indonesia tiếp tục nối lại việc đàm phán phân định thềm lục địa.
Ngày 11/6/2003, Hiệp định phân định thềm lục địa Việt Nam-Indonesia được ký kết và có hiệu lực từ tháng 6/2007 sau khi hai nước trao đổi nghị định thư đã được phê chuẩn.
Trong các vòng đàm phán cuối cùng của quá trình phân định thềm lục địa, Việt Nam cũng chủ động đề xuất sử dụng chung một đường phân định cho cả thềm lục địa và EEZ giữa hai nước.
Tuy nhiên phía Indonesia cho rằng vấn đề thềm lục địa và EEZ là hai vấn đề khác biệt nhau theo quy định của UNCLOS, do đó, không thể sử dụng một đường duy nhất để phân định cả hai khu vực này.
Một sự khác biệt quan trọng trong lập trường giữa hai bên về vấn đề này, đó là việc sử dụng đường cơ sở để đo lường khu vực phân định. Là một quốc gia quần đảo, Indonesia được phép sử dụng đường cơ sở quần đảo, trong khi Việt Nam chỉ được sử dụng đường cơ sở thông thường. Điều này sẽ đem lại nhiều lợi thế cho Indonesia khi đám phán phân định EEZ tách biệt khỏi thềm lục địa.
Ý nghĩa của thỏa thuận
Việc hòa n tất quá trình phân định EEZ giữa Việt Nam và Indonesia đã tạo ra một chuyển biến quan trọng không chỉ đối với bản thân hai quốc gia này, mà còn tạo ra tác động rất lớn đối với khu vực Đông Nam Á, nơi vốn có những tranh chấp biển kéo dài, đặc biệt với tranh chấp Biển Đông.
Đối với Việt Nam và Indonesia, thời gian qua, báo chí Indonesia luôn đưa tin có nhiều tàu cá Việt Nam đã vi phạm vào vùng biển của Indonesia [2]. Thậm chí theo cơ quan chức năng của Indonesia thì "có tới 294 tàu Việt Nam xâm nhập trái phép vào khu vực biển thuộc quyền tài phán của Indonesia trong khoảng thời gian từ tháng 10 năm 2014 đến tháng 5 năm 2019, tương đương khoảng 57% số tàu nước ngoài [3]". Các tàu này đã bị chính quyền Indonesia đánh chìm trong chính sách bảo vệ vùng đánh cá của quốc gia này.
Những vụ bắt giữ tàu cá như vậy đã làm ảnh hưởng đến quan hệ giữa hai nước. Nhiều vụ ngư dân Việt Nam khẳng định là họ đánh bắt tại EEZ của Việt Nam nhưng cảnh sát biển Indonesia thì lại khẳng định ngược lại [4]. Sự tranh cãi này cũng bắt đầu từ việc các vùng biển thuộc EEZ này chưa được phân định rõ ràng nên bên nào cũng khẳng định thuộc thẩm quyền của mình.
Với việc thỏa thuận phân định EEZ được hòa n tất, điều đó cũng khiến cho việc tranh cãi về các hoạt động đánh cá này sẽ không còn, và quan hệ Việt Nam và Indonesia sẽ phát triển hơn, khi tranh cãi về vấn nạn tàu cá đánh bắt trái phép (IUU) giữa hai quốc gia này sẽ giảm bớt rất nhiều.
Cùng với thỏa thuận phân định EEZ, hai bên cũng đã đồng thời ký kết một thỏa thuận hợp tác khí đốt. Theo đó, Indonesia sẽ xuất khẩu khí đốt sang Việt Nam từ Lô Cá Ngừ (Tuna Block) kể từ năm 2026 [5]. Lô Cá Ngừ cũng là khu vực mà Trung Quốc đã liên tục đe doạ Indonesia trong suốt thời gian vừa qua và thuộc EEZ của Indonesia [6].
Kinh nghiệm từ thỏa thuận này cũng cho thấy các quốc gia ở Đông Nam Á, vốn có rất nhiều tranh chấp trên biển, có thể giải quyết hòa bình việc phân định biển theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS. Thỏa thuận này cũng mang lại sự lạc quan rằng, nếu quyết tâm, các nước Đông Nam Á có thể giải quyết hòa bình các tranh chấp trên biển dựa trên luật pháp quốc tế.
Học giả Trung Quốc phản ứng
Lẽ ra với việc Việt Nam và Indonesia hòa n tất thỏa thuận phân định theo luật pháp quốc tế thì Trung Quốc - Một cường quốc luôn tự nhận là "quốc gia yêu chuộng hòa bình và tôn trọng luật pháp quốc tế" [7] phải ủng hộ mới phải.
Thế nhưng, khi thông tin về thỏa thuận này được công bố, chuyên gia Shahriman Lockman, Giám đốc Viện Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (ISIS) của Malaysia đã dự báo là "Trung Quốc có khả năng sẽ lên tiếng phản đối thỏa thuận mới này của Indonesia và Việt Nam" [8].
Và dự báo này đã trở thành hiện thực khi mới đây, Ngô Sĩ Tồn (Wu Shicun), Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc-Đông Nam Á về Biển Đông, trụ sở ở Hải Nam (Trung Quốc), đã bình luận trên tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng : "Tôi không nghĩ Trung Quốc sẽ chấp nhận thỏa thuận". Ngô Sĩ Tồn nói thêm : "Các cuộc đàm phán phân định ranh giới trên vùng biển tranh chấp nên có sự hiện diện của tất cả các bên yêu sách và khu vực này liên quan đến vùng biển tranh chấp nơi Trung Quốc cũng tuyên bố quyền tài phán và quyền lịch sử, một phần vùng biển cũng là ngư trường truyền thống của ngư dân Trung Quốc… Tôi không cho rằng việc phân định ranh giới (giữa Indonesia và Việt Nam) có bất kỳ giá trị thực tế nào" [9].
Bản đồ Biển Đông có đường lưỡi bò mà Trung Quốc tự vẽ ra trên biển. AFP
Nhưng vì sao Trung Quốc lại phản ứng như vậy khi thông tin về thỏa thuận này được công bố ?
Điều này cũng đã được Ngô Sĩ Tồn trả lời khi ông ta lưu ý rằng các EEZ chồng lấn của Việt Nam hay Indonesia đều nằm trong phạm vi của "Đường 9 đoạn" mà Bắc Kinh đã sử dụng để đưa ra các yêu sách lãnh thổ trước đây chiếm tới 90% Biển Đông.
Trung Quốc đã đưa ra "cái gọi là yêu sách đường 9 đoạn" hay còn gọi là "đường lưỡi bò" trên Biển Đông. "Cái gọi là yêu sách" này khi xuất hiện lần đầu trong một bản đồ đính kèm công hàm của Trung Quốc năm 2009 đã bị hầu hết các nước Đông Nam Á có liên quan đến Biển Đông phản đối.
Năm 2016 Tòa Trọng tài trong Vụ Philippines kiện Trung Quốc đã ra Phán quyết, trong đó nói rõ yêu sách "quyền lịch sử" của Trung Quốc đối với các thực thể và vùng nước bên trong đường lưỡi bò này là vô giá trị.
Năm 2019, khi Malaysia gửi báo cáo về thềm lục địa mở rộng của họ lên Uỷ ban Ranh giới Liên Hiệp Quốc, Trung Quốc lại ra công hàm lặp lại luận điệu này. Việc này đã dẫn đến "cuộc chiến công hàm" và hàng loạt quốc gia đã cùng nhau lên tiếng phản đối những sự phi lý của "cái gọi là yêu sách" này.
Những tưởng rằng Trung Quốc gần đây đã có những chuyển biến khi thấy cả thế giới chống lại "đường lưỡi bò" này. Thế nhưng, qua việc học giả Trung Quốc Ngô Sĩ Tồn lên tiếng trước thỏa thuận phân định biển giữa Việt Nam và Indonesia, thì chúng ta có thể thấy, bản chất và dã tâm độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc chưa bao giờ phai nhạt.
Tuy nhiên, thỏa thuận về phân định EEZ gần đây giữa Indonesia và Việt Nam cho thấy lập trường vững chắc của cả hai nước khi cả hai quốc gia này không chấp nhận và lùi bước trước "cái gọi là yêu sách đường lưỡi bò" phi pháp này của Trung Quốc. Cả Việt Nam và Indonesia đều thể hiện quan điểm rõ ràng rằng họ ủng hộ phán quyết của Tòa Trọng tài về Biển Đông 2016, trong đó tuyên bố rằng yêu sách "đường lưỡi bò" của Trung Quốc không có bất kỳ cơ sở pháp lý nào theo luật pháp quốc tế. Cả hai quốc gia cũng đã đưa các tuyên bố công khai bác bỏ rõ ràng yêu sách đó. Thông qua thỏa thuận mới được ký kết giữa hai quốc gia này như một lời đáp trả mạnh mẽ với các yêu sách phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông. Điều này rất quan trọng để cho thấy rằng thực tiễn khu vực kiên quyết phản đối yêu sách phi pháp của Trung Quốc.
Lê Đông Hải
Nguồn : RFA, 03/02/2023
Tham khảo :
[1] https://vietnamnet.vn/viet-nam-indonesia-hoan-tat-phan-dinh-vung-dac-quyen-kinh-te-tren-bien-2093336.html
[2] https://www.eco-business.com/news/more-vietnam-boats-encroach-into-indonesian-waters-as-clampdowns-ease/
[3] https://kolom.tempo.co/read/1207615/akar-perseteruan-indonesia-vs-vietnam-di-laut-cina-selatan
[4] http://biendaohaiphong.gov.vn/Portal/PrintItem.aspx?ContentID=775
[5] https://www.reuters.com/business/energy/indonesia-aim-export-natural-gas-vietnam-2026-2022-12-23/
[6] https://www.rfa.org/english/news/china/china-patrols-indonesian-gas-field-01052023030518.html
[7] https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202209/t20220925_10771160.html
[8] https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vietnam-indonesia-wrap-up-talks-on-exclusive-economic-zones-12232022080504.html
[9] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3207885/south-china-sea-how-beijing-might-respond-southeast-asia-bands-together-rival-claims
*************************
Tại sao Mỹ muốn hợp tác an ninh chặt chẽ hơn với Philippines ?
Reuters, VOA, 03/02/2023
Philippines trong tuần này cho phép Hoa Kỳ tiếp cận nhiều hơn với các căn cứ quân sự của Philippines giữa những lo ngại gia tăng về ý định của Trung Quốc đối với Đài Loan tự trị và các yêu sách rộng lớn của Bắc Kinh ở Biển Đông đang tranh chấp.
Chiến hạm Mỹ USS Shiloh (CG-67) đậu tại một cảng dọc Vịnh Subic, phía bắc Manila, Philippines.
Hoa kỳ và Philippines đã nhất trí những gì ?
Philippines sẽ cho phép Hoa Kỳ tiếp cận thêm bốn địa điểm nữa theo Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác Quốc phòng (EDCA) năm 2014, cho phép huấn luyện chung, bố trí trước thiết bị và xây dựng các cơ sở như đường băng, kho chứa nhiên liệu và nhà ở quân sự, nhưng không phải là một sự hiện diện vĩnh viễn.
Khi công bố thỏa thuận, nâng tổng số địa điểm EDCA lên chín, hai bên không chỉ định vị trí của các cơ sở mới, lưu ý rằng họ vẫn đang tham khảo ý kiến của chính quyền địa phương.
Cựu chỉ huy quân sự của Manila cho biết năm ngoái Washington đã yêu cầu tiếp cận các căn cứ trên hòn đảo chính phía bắc Luzon, phần gần nhất của Philippines với Đài Loan và trên Palawan, gần quần đảo Trường Sa đang tranh chấp ở Biển Đông.
Chuyên gia Đông Nam Á Gregory Poling tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Washington cho biết các địa điểm sẽ nằm trong "khu vực chiến lược" và có khả năng bao gồm các cơ sở hải quân và có lẽ là các cơ sở thủy quân lục chiến.
Ông nói : "Việc lựa chọn các địa điểm mới ở Luzon sẽ có ý nghĩa quan trọng nhất" và liệt kê cơ sở mới của Hải quân Philippines tại Nhà máy đóng tàu Hanjin cũ ở Vịnh Subic và một cơ sở ở phía bắc Luzon, chẳng hạn như ở tỉnh Cagayan ven biển, như những khả năng khác.
Tại sao Philippines lại quan trọng đối với Hoa Kỳ ?
Philippines là thuộc địa cũ của Hoa Kỳ và trở thành đồng minh theo hiệp ước của Hoa Kỳ vào năm 1951, năm năm sau khi giành độc lập. Trong Chiến tranh Lạnh, đây là nơi đặt một số căn cứ lớn nhất ở nước ngoài của Mỹ, những cơ sở quan trọng đối với các cuộc chiến tranh ở Triều Tiên và Việt Nam. Chủ nghĩa dân tộc của Philippines đã buộc Washington phải từ bỏ những thỏa thuận đó vào những năm 1990, nhưng kể từ đó, hai đồng minh đã hợp tác chống khủng bố và đối phó với áp lực quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc ở Biển Đông, nơi Philippines có tuyên bố chủ quyền.
Trong số năm đồng minh theo hiệp ước của Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương - Úc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines và Thái Lan - Philippines gần Đài Loan nhất, vùng đất Luzon ở cực bắc của nước này chỉ cách đó 200 km.
Các chuyên gia cho biết Luzon rất được quân đội Mỹ quan tâm vì là một địa điểm tiềm năng cho các hệ thống rốc-két, phi đạn và pháo có thể được sử dụng để chống lại một cuộc xâm lược đổ bộ vào Đài Loan.
Một quan chức cấp cao của Hoa Kỳ gọi EDCA là ưu tiên của chính quyền Biden và là "một phần trong nỗ lực chiến lược của chúng tôi trên tòa n khu vực".
Môi trường chính trị để tiếp cận quân sự nhiều hơn đã được cải thiện dưới thời Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos sau một thời kỳ quan hệ rạn nứt dưới thời người tiền nhiệm Rodrigo Duterte, người tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc.
Trung Quốc cho rằng việc Mỹ tiếp cận nhiều hơn với các căn cứ quân sự của Philippines làm suy yếu sự ổn định khu vực và làm gia tăng căng thẳng.
"Đây là một hành động làm leo thang căng thẳng trong khu vực và gây nguy hiểm cho hòa bình và ổn định khu vực", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói trong một cuộc họp báo thường kỳ ngày 2/2.
Xung đột Đài Loan sẽ ảnh hưởng đến Philippines thế nào ?
Ông Poling nói rằng Manila sẽ khó giữ thái độ trung lập trong cuộc xung đột với Đài Loan do vị trí gần và các nghĩa vụ theo hiệp ước của Manila đối với Washington. Đây sẽ là điểm đến khả dĩ nhất cho những người tị nạn Đài Loan và khoảng 150.000 người Philippines sống trên đảo sẽ gặp nguy hiểm trước bất kỳ cuộc tấn công nào của Trung Quốc.
Ông Jose Manuel Romualdez, đại sứ của Manila tại Washington và là họ hàng của ông Marcos, cho biết vào năm ngoái, Manila sẽ chỉ cho phép các lực lượng Hoa Kỳ sử dụng các căn cứ của mình trong trường hợp xảy ra xung đột ở Đài Loan "nếu điều đó quan trọng đối với chúng tôi, vì an ninh của chính chúng tôi".
Phát biểu với Reuters trong tuần này, ông Romualdez nhấn mạnh đến các công nhân Philippines ở Đài Loan và cho biết Manila sẽ tôn trọng hiệp ước phòng thủ với Hoa Kỳ.
Manila mong đợi được gì ?
Ông Poling nói cung cấp ngân sách cho Manila để hiện đại hóa các lực lượng vũ trang đã bị lãng quên từ lâu của họ là chìa khóa. Washington gần đây đã công bố 100 triệu đô la tài trợ quân sự nước ngoài và 82 triệu đô la cho các địa điểm EDCA, nhưng số tiền này rất nhỏ so với những gì Washington gửi đến Trung Đông và Ukraine.
"Yêu cầu thứ hai của Philippines là tiếp tục cam kết rõ ràng để bảo vệ người dân Philippines ở Biển Đông," ông Poling nói. "Họ có những ngôn từ đó, nhưng câu hỏi đặt ra cho cả hai bên là, họ có thực sự sử dụng nó không ? Nếu có một cuộc tấn công của Trung Quốc vào một căn cứ của Philippines ở Biển Đông vào ngày mai, liệu người Mỹ có thực sự làm được gì không ? Và điều đó không rõ ràng, đó là một lý do khác khiến EDCA rất quan trọng".
(Reuters)