Ukraine chuẩn bị phản công : được ăn cả, ngã về không
Le Figaro nhận định cuộc chiến sẽ chuyển sang một bước ngoặt quyết định trong những tháng tới. Áp lực khủng khiếp đang đè nặng lên vai những nhà lãnh đạo ở Kiev. Định mệnh Ukraine được định đoạt trong chiến dịch này, vì sẽ không có cơ hội thứ hai.
Các chiến binh Ukraine nơi chiến hào ở vùng Donetsk, Ukraine, ngày 28/04/2023. Reuters - Stringer
Le Monde hôm nay chạy tựa "Khí hậu dưới mối đe dọa El Nino quay lại", Libération dẫn lời một chuyên gia GIEC phê phán "Có sự cách biệt giữa cam kết và hành động". La Croix báo động "Mai đây, tất cả mọi người đều bị dị ứng" vì biến đổi khí hậu. Nhật báo kinh tế Les Echos quan tâm đến việc Bộ Tài chánh mở đường cho việc tăng lãi suất tiết kiệm, còn Le Figaro đưa tít lớn "Ukraine chuẩn bị cuộc phản công".
Đòn tâm lý khiến quân Nga mệt mỏi
Trước khi tung ra cuộc tổng tiến công mà thời điểm và quy mô được giữ bí mật, quân đội Ukraine sẽ phải chuẩn bị thực địa. Những tuyên bố được dồn dập được đưa ra. Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định cuộc phản công "sắp diễn ra", bộ trưởng quốc phòng Oleksiy Reznikov cho biết "Chúng tôi đã sẵn sàng". Tổng tham mưu trưởng quân đội Mỹ, tướng Milley nói "Ukraine nay có thể tấn công".
Nhưng trước đó, cần phải có những hoạt động mà giới quân sự gọi là "shaping" để tạo lợi thế cho những trận đánh trên bộ. Trước hết là làm đối thủ mệt mỏi khi phải chờ đợi kéo dài. Trong chiến hào hay trước màn hình radar, sự chú ý của người lính giảm dần theo thời gian. Kiev cũng tung hỏa mù để che giấu các hoạt động, thu thập tin tức phía địch.
Những giờ đầu quyết định chiến trường
Tuy lực lượng quen thuộc địa hình, nhưng từ nhiều tháng qua quân Nga đã đào nhiều chiến hào và tăng cường bằng các khối bê-tông gọi là "răng rồng", gài mìn các tuyến đường nhằm dẫn dụ đối phương vào một "kill box", nơi sẽ bị tập trung oanh kích. Đặc biệt là tại Zaporijjia và Melitopol. Nhưng thông tin từ vệ tinh do Mỹ cung cấp giúp có được một bản đồ phòng thủ cụ thể, cộng thêm tin tình báo từ hậu cứ, Ukraine có thể tìm ra những điểm yếu để tấn công. Tại những vùng bị chiếm đóng, gần đây có những hoạt động đánh vào hậu cần như tấn công vào hai toa tàu hàng ở Briansk, một kho xăng dầu ở Crimea....
Những giờ phút đầu tiên mang tính quyết định. Mục tiêu đầu tiên là các radar, sở chỉ huy để "làm mù mắt" đối thủ, bằng hỏa tiễn chống radar AGM8-8 Harm của Mỹ trang bị cho MiG-29, nhưng trước đó phải diệt được phòng không Nga. Quân đội Ukraine hiện có 8 lữ đoàn trang bị vũ khí phương Tây : 230 xe tăng, 1.550 thiết giáp đã được giao. Lực lượng xe bọc thép muốn đột phá phải được pháo binh yểm trợ, nhưng hiện Kiev có rất ít đạn pháo.
Theo chuyên gia quân sự Franz-Stefan Gady, cách duy nhất để thành công là gây tê liệt bộ chỉ huy ngay trong những tiếng đồng hồ đầu tiên, tạo hoảng loạn cho người Nga. Những yếu tố như tính bất ngờ, cách chỉ huy trên trận địa và tinh thần chiến sĩ rất quan trọng. Mọi chú ý đổ dồn vào miền nam, giữa Zaporijjia, Melitopol và Mariupol : một cuộc tấn công có thể cắt làm đôi khu vực bị Nga chiếm đóng và đe dọa Crimea. Tướng Syrskyi, chỉ huy lục quân Ukraine cho biết bên cạnh đó vẫn tiếp tục giữ Bakhmut, tiêu diệt Wagner. Từ một năm qua, theo tướng Milley, 250.000 quân Nga đã bị loại khỏi vòng chiến.
Dân làng giới tuyến chờ đợi cuộc phản công
Trong khi đó, tại những làng mạc bị máy bay Nga tàn phá ở gần tiền tuyến, người dân chờ đợi cuộc phản công của quân đội Ukraine. Từ đầu cuộc xâm lược, hai làng Orikhiv và Mala Tokmachka đã phải hứng chịu tất cả các loại vũ khí trong chiến tranh : hỏa tiễn, pháo đủ cỡ, drone, đại bác bắn đi từ xe tăng, rốc-kết Smerch và Ouragan, bom quy ước, kể cả bom phốt-pho làm những ngôi nhà cháy bừng bừng như lò lửa.
Và từ vài tuần qua có thêm những quả bom do phi cơ tiêm kích Nga thả xuống với nhịp độ chưa từng thấy, biến nơi đây thành những ngôi làng ma. Chỉ còn khoảng 300 dân so với 14.000 người trước chiến tranh, 80% nhà cửa đã hư hại, ban đêm họ ngủ dưới hầm. Làng không còn điện và khí đốt, nhưng lắp đặt được một phông-tên nước. Những chiếc Sukhoi 35 bay rất cao, oanh kích bằng loại bom có cánh, tuy không thật chính xác nhưng có sức công phá lớn, chứa lượng chất nổ từ 500 ký đến 1 tấn.
Phát ngôn viên Không quân Iouri Ignat nói với đặc phái viên Le Figaro, mỗi ngày Nga thả xuống trên 20 quả và con số sẽ còn tăng lên. Trong khi đó số hỏa tiễn S-300 còn lại đang cạn kiệt dần, hai đơn vị Ukraine được trang bị hỏa tiễn Patriot của Mỹ, thì một phải bảo vệ Kiev, còn lại phụ trách tuyến đầu kéo dài đến 800 kilomet. Tuy không thể quân bình nổi, lực lượng Ukraine cũng chờ đợi hệ thống phòng không Mamba do Pháp và Ý sản xuất.
Áp lực đặt nặng lên các nhà lãnh đạo Kiev
Trong bài xã luận "Được ăn cả ngã về không" (tạm dịch), Le Figaro nhận định cuộc chiến sẽ chuyển sang một bước ngoặt quyết định trong những tháng tới. Áp lực khủng khiếp đang đè nặng lên vai những nhà lãnh đạo Ukraine. Đã đến lúc phản công để giành lại các lãnh thổ bị chiếm đóng.
Mùa đông đi qua, kẻ xâm lăng vẫn chưa chiếm được Bakhmut lẫn Avdiivka, và còn phải rút chạy khỏi Kherson từ tháng 11. Nhưng quân Nga cố thủ phía sau 800 kilomet công sự, cuộc chiến được thấy trước là rất khó khăn. Có những nơi đến ba lớp phòng thủ : bãi mìn và rào chắn bê-tông, chiến hào cho lính, chiến hào chống chiến xa. Thời gian không có nhiều, chỉ bốn hoặc năm tháng tới, nếu không có được đột phá sẽ bị sa lầy lâu dài ở miền đông như hồi năm 2014. Định mệnh Ukraine được định đoạt trong chiến dịch này, vì sẽ không có cơ hội thứ hai. Trong trường hợp thất bại hay không thay đổi được tình hình, sự ủng hộ từ bên ngoài có thể giảm sút, trong khi hiện vẫn chưa đủ để tiến hành một chiến dịch dài hơi.
Kịch bản tốt nhất mà tổng thống Volodymyr Zelensky có thể hy vọng là đánh mạnh ngay từ đầu để gây hoang mang cho địch và để các đồng minh thấy được tia hy vọng chiến thắng và tiếp tục yểm trợ. Các vụ phá hoại ở hậu cứ Nga nằm trong mục đích này, vụ hai chiếc drone tấn công vào Kremlin, nếu từ phía Kiev cũng vậy, và dù sao cũng cho thấy tiềm năng leo thang của cuộc chiến. Tướng Pháp Olivier Kempf cho rằng trong lúc Ukraine chỉ giữ được 5% thành phố Bakhmout, cuộc tấn công này nhằm cân bằng các tin tức xấu đồng thời gây căng thẳng trước cuộc duyệt binh mừng chiến thắng ngày 09/05, ngày lễ quan trọng nhất ở Nga, và phá tan tâm trạng hoài nghi nơi phương Tây.
Pháp tập trận Orion 23 với kịch bản tương tự Ukraine
Cuộc xâm lăng Ukraine khiến các nước Châu Âu phải nâng cao cảnh giác. Le Monde cho biết "Pháp luyện tập để đối phó với chiến tranh cường độ cao", Libération mô tả "Orion 23, tập trận thật cho một cuộc chiến giả định". Được bắt đầu từ tháng Hai, cuộc tập trận sẽ kết thúc vào ngày 05/05. Từ giữa tháng Tư, "Orion 23" bước vào giai đoạn mãnh liệt nhất với 12.000 quân nhân, 2.600 xe quân sự trong đó có 400 thiết giáp, mấy chục phi cơ, các drone, xe tăng… tại vùng bình nguyên Grand-Est trên một diện tích 400 kilomet bề ngang, 250 kilomet bề dọc. Đây là cuộc tập trận lớn nhất được Pháp tiến hành kể từ 30 năm qua, nhằm chứng tỏ khả năng chống lại một đối thủ ngang sức trong một cuộc chiến tranh quy mô.
Cho dù giới quân sự nói rằng "Orion" đã được vạch ra từ 2021, nhưng kịch bản rất giống chiến tranh Ukraine : một Nhà nước tên là "Arnland" kêu cứu vì bị nước láng giềng "Mercure" xâm lược. Pháp cùng với Anh, Bỉ, Hoa Kỳ, Tây Ban Nha, Hy Lạp cần phải chận đứng, gây thiệt hại nặng khiến quân địch không còn cách nào khác là phải thương lượng. Lại càng giống hơn khi quân Mercure có cả lực lượng dân quân tên là "Tantale", gợi nhớ đến lính đánh thuê Wagner. Kẻ thù cũng không ngần ngại dùng các loại vũ khí bị phương Tây cấm như khí độc, mìn cá nhân, khiến các chiến sĩ phải sử dụng các phương tiện chống phóng xạ, sinh học và hóa học, có những trạm y tế tiền phương.
Tuy một phần được thực hiện qua máy tính, với 75.000 quân đồng minh (quân xanh) ảo và 45.000 quân Mercure (quân đỏ) ảo, lần đầu tiên kể từ 1987 sự kiện diễn ra trên thực địa có dân, bên ngoài các cơ sở huấn luyện. Các binh sĩ trang bị vũ khí nhẹ dùng đạn mã tử, số khác dùng tia laser, lựu đạn khói, hỏa tiễn được máy tính mô phỏng. Tác chiến cần đến logistic : đông đảo những đoàn xe tải, trạm phẫu thuật dã chiến, kho lạnh giữ xác, cơ sở sửa chữa và tiếp liệu. Chỉ riêng giai đoạn 4 của cuộc tập trận đã huy động số nhiên liệu bằng ba hồ bơi Olympic, 50.000 khẩu phần và 120 mét khối nước uống được tiếp tế từ hậu cứ.
Để các sĩ quan đặt mình vào tình huống thực, tại bộ chỉ huy 120 quân nhân ngày đêm theo dõi sát diễn tiến đôi bên. Chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh đa diện, mỗi quân đội còn sở hữu những đơn vị đặc biệt chống tin giả và tấn công tin học. Có cả các chương trình thời sự truyền hình giả để trấn an thường dân. Hoa Kỳ đã đi trước rất xa : mỗi năm tổ chức năm, sáu cuộc tập trận có quy mô tương đương Orion ; còn Pháp dự kiến sẽ lại tập luyện mỗi ba năm.
Cuộc xâm lược lặng lẽ ở Thượng Karabakh
Tại Châu Âu còn có một cuộc xung đột khác ít được để ý. Đặc phái viên Libération tại Armenia nhận thấy "ở Thượng Karabakh, mọi người đều nghĩ rằng chiến tranh sẽ lại bắt đầu vào ngày mai". Con đường duy nhất nối Thượng Karabakh với phần còn lại của Armenia đã bị Azerbaijan phong tỏa từ tháng 12/2022, và nay tình hình còn nguy khốn hơn khi Bakou đặt thêm trạm kiểm soát để chận việc đi đường vòng. Tuyến đường chiến lược này được lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga canh gác nhưng vô hiệu quả. Người dân của bốn ngôi làng nay trở thành tù nhân.
Trước bối cảnh căng thẳng này, ngoại trưởng Pháp Catherine Colonna đã đến thăm cả hai nước để cố thuyết phục ngồi vào bàn đàm phán. Trong khi chờ đợi, Azerbaijan gặm nhấm thêm vài cây số lãnh thổ Armenia, sau khi bất ngờ tấn công vào 30 làng biên giới và chiếm được 150 kilomet vuông hồi tháng 9/2022. Tại làng Vagatur bị cắt làm đôi bằng biên giới mới, có những gia đình bị chia cách, người dân luôn lo sợ một buổi sáng bừng con mắt dậy, thấy lá cờ Azerbaijan phấp phới ngay trong vườn nhà.
Thụy My