Thiên An Môn : Bắc Kinh "chiếm đoạt ký ức tập thể" của người dân Trung Quốc
Thùy Dương, RFI, 10/06/2026
Chủ Nhật 04/06/2023 là đúng 34 năm sau vụ thảm sát đẫm máu tại quảng trưởng Thiên An Môn, Bắc Kinh, hồi năm 1989, cướp đi mạng sống của hơn 1000 người biểu tình ôn hòa.
Quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh ngày 06/06/1989 sau vụ đàn áp phong trào biểu tình. Manny Ceneta / AFP
Trên thế giới, lễ tưởng niệm vụ thảm sát Thiên An Môn diễn ra tại nhiều nơi như Nhật Bản, Úc, Mỹ. Ở Tại Luân Đôn, sự kiện Thiên An Môn đã được tái hiện tại Quảng trường Trafalgar. Trong khi đó, ở Đài Loan, vở kịch "Ngày 35 tháng Năm" của tác giả Hồng Kông Candace Chong, được công diễn ở tại một nhà hát của Đài Bắc. Một lễ tưởng niệm cũng được tổ chức ở quảng trường Tự Do, trung tâm Đài Bắc, quy tụ được nhiều người dân Đài Loan và các nhà tranh đấu cho Tây Tạng hay Hồng Kông.
Ngược lại, ngay chính tại Trung Quốc, không chỉ cấm mọi hoạt động tưởng niệm, mà chính quyền Bắc Kinh còn xóa sạch mọi dấu vết của sự kiện Thiên An Môn. Mọi thảo luận về đề tài này trên các mạng xã hội bị kiểm duyệt có hệ thống. Sách giáo khoa lịch sử không hề đề cập đến vụ thảm sát năm 1989. Cầu Tứ Thông (Sitong) ở Bắc Kinh, nơi xảy ra một cuộc biểu tình hiếm hoi chống Tập Cận Bình hồi mùa thu năm 2022, bị lực lượng an ninh theo dõi nghiêm ngặt để tránh sự việc tương tự tái diễn.
Từ Bắc Kinh, thông tín viên Stéphane Lagarde cho biết thêm về tình hình :
"Ngọn nến ảo mà Đại sứ quán Đức tại Trung Quốc thắp sáng trên tài khoản mạng xã hội Vi Bác (Weibo) của họ hôm Chủ Nhật (04/06) không duy trì được lâu. Cũng giống như những ngọn nến tưởng niệm khác được đăng trực tuyến, ngọn nến của Đại sứ quán Đức đã bị các nhà kiểm duyệt dập tắt ngay lập tức. Lực lượng kiểm duyệt là những những người làm mọi chuyện để bảo đảm rằng không có bất cứ điều gì ám chỉ đến sự kiện Thiên An Môn, thậm chí cả cụm từ ngày 04/06, nay được gọi tránh đi là ngày 35 tháng 05, cũng không được xuất hiện trên mạng.
Nhưng luật sư Đằng Bưu (Teng Biao), trả lời đài RFI, nhận định là sau 34 năm cưỡng đoạt ký ức tập thể, nhưng chính quyền vẫn chưa thể xóa bỏ hoàn toàn ký ức về "ngày 35 tháng 5" : "Chính phủ Trung Quốc đã tăng cường, củng cố các hoạt động kiểm duyệt và nỗ lực tuyên truyền. Nhiều người dân Trung Quốc, đặc biệt là giới trẻ, ngày nay không biết chuyện gì đã xảy ra vào năm 1989. Họ cũng không biết chuyện gì đã xảy ra ở Hồng Kông, Tây Tạng và Tân Cương. Nhưng tôi không nghĩ chính quyền có thể xóa bỏ hoàn toàn ký ức tập thể. Bởi vì đó là thời điểm quan trọng đối với rất nhiều người Trung Quốc, đến mức họ không quên vụ thảm sát Thiên An Môn".
Nhiều nhà bất đồng chính kiến đang bị giam giữ, chẳng hạn như ông Hứa Chí Vĩnh (Xu Zhiyong), năm nay lại kêu gọi tuyệt thực hoặc ít nhất là nhịn ăn vào ngày 04/06 để tưởng niệm sự kiện Thiên An Môn. Nhưng ngoài các hành động cá nhân, các cuộc biểu tình công khai là không thể. Lực lượng kiểm duyệt làm mọi việc để tránh xảy ra chuyện như hồi năm ngoái, khi một chiếc bánh gateau hình xe tăng, gợi nhớ đến những chiếc xe tăng trên quảng trường Thiên An Môn, xuất hiện trực tiếp trong chương trình của một người nổi tiếng và có ảnh hưởng trên mạng xã hội".
Nhìn đến đặc khu hành chính Hồng Kông, theo luật an ninh mới mà Bắc Kinh áp đặt cho thành phố, mọi hoạt động tưởng niệm sự kiện Thiên An Môn cũng bị cấm tuyệt đối. Cảnh sát tăng cường giám sát an ninh tại công viên Victoria, nơi mọi năm vẫn diễn ra các hoạt động tưởng niệm quy tụ đông đảo người dân. Hôm 04/06, hơn 20 người, đa phần là các gương mặt của phong trào ủng hộ dân chủ, đã bị bắt giữ vì những cáo buộc có "hành vi gây mất trật tự ở lối đi công cộng", "gây rối trật tự công cộng", "hành động với mưu đồ nổi loạn"…
Vụ vỡ đập Kakhovka : Bán đảo Crimea có nguy cơ mất lợi thế nông nghiệp
1,9 triệu dân bán đảo Crimea của Ukraine mà Nga đã sáp nhập, hiện đang sống với nhiều nỗi lo sợ sau vụ vỡ đập Kakhovka. Từ Djankoi, thông tín viên Anissa El Jabri gửi về bài phóng sự :
"Những trái mâm xôi, những quả cerise ngọt và mọng nước, những hạt đậu tươi xếp chồng lên nhau thành đống cao ngất … Nhưng mọi người dần ý thức được rằng sự phong phú đa dạng này sẽ không còn kéo dài lâu nữa. Chỉ mới hai tháng trước đây, khi chúng tôi đến nơi cách khu chợ này chỉ vài kilomet, người nông dân còn mơ sẽ gieo cấy lúa trở lại, rằng nông nghiệp trong vùng sẽ lớn mạnh trở lại. Giấc mơ được chẳng mấy chốc, nay lại tan biến.
Một người nói : "Gạo của vùng Crimea rất ngon. Chúng tôi cần các sản phẩm của chính chúng tôi. Quý vị thấy đấy, trái cây và rau của chúng tôi rất ngon. Tôi nói thành thật với quý vị là chúng rất ngon, rau quả ở những nơi khác của Châu lục này không thể sánh bằng được đâu. Ở đây, chúng tôi trồng được những loại ngon nhất".
Thương nhân duy nhất chịu nói với chúng tôi đã nói rất dài và đã được tất cả những người khác xung quanh lắng nghe và tán đồng trong yên lặng. Ai cũng dè chừng, bởi nước là một đề tài rất nhạy cảm và mang tính chính trị. Các nông dân ở đây đã nhận được lệnh từ chính quyền là phải tuyệt đối giữ yên lặng trong thời gian nhà chức trách đánh giá tình hình. Tuy nhiên, ai cũng lo ngại về hệ đối với môi trường. Những hậu quả này sẽ rất khủng khiếp đối với tất cả mọi người. Bùn lầy, đất đai bị ô nhiễm do thuốc trừ sâu, kim loại nặng… đủ thứ sẽ xảy ra.
Sau các vụ tấn công bằng drone, vụ nổ ở cầu Kertch, rồi những lời đồn thổi về chiến dịch phản công của các lực lượng Ukraine, bán đảo Crimea đã trở nên vắng vẻ. Nhưng theo báo chí Nga hôm thứ Tư (07/06), nay thì ngay cả những lao động thời vụ cũng sợ phải đến làm việc tại đây".
Khí hậu : Thế giới đối phó với El Nino, nắng nóng, cháy rừng…
Tuần qua có ngày 05/06 là ngày Môi trường Thế giới, nhưng cũng trong tuần qua, nhiều nơi trên thế giới đã phải trải qua những đợt nắng nóng như thiêu đốt, thời tiết khô hạn, nạn cháy rừng dữ dội. Tỉnh Quebec của Canada đến hôm thứ Năm 08/06 vẫn còn hơn 150 đám cháy rừng chưa được dập tắt, trong đó có khoảng 90 đám cháy đã vượt tầm kiểm soát.
Miền đông bắc Mỹ rộng lớn, với hơn 111 triệu dân, cũng trở thành nạn nhân liên đới của các vụ cháy rừng ở nước láng giềng Canada. Riêng ở thủ đô Washington, đến chiều tối thứ Năm 08/06, báo động ô nhiễm không khí đã lên đến mức "đỏ". Sự kiện dự kiến được tổ chức tại Nhà Trắng vào tối thứ Năm để mừng Pride Month, tháng Tự hào của cộng đồng người đồng tính, chuyển giới LGBT+, cuối cùng đã phải hoãn lại, tương tự như một trận bóng chày chuyên nghiệp. Nhìn đến New York, theo AFP, cũng giống như ở Washington, các vườn thú Bronx và công viên Central Park buộc phải đóng cửa. Thứ Sáu 09/06, các trường công ở New York cho học sinh học từ xa.
Ở Châu Âu, theo Viện nghiên cứu khí hậu và môi trưởng của Na Uy (NILU), khói bốc lên từ hàng trăm đám cháy rừng hiện tại ở Canada thậm chí đã lan sang tận Na Uy, cách những điểm cháy rừng ở Canada hàng ngàn kilomet.
Nhìn đến Châu Á, Bangladesh đang đối phó với đợt nắng nóng dài nhất tính từ gần nửa thế kỷ trở lại đây. Tình hình nghiêm trọng đến mức chính phủ đã phải quyết định đóng cửa đến ngày 08/06 hàng trăm ngàn trường tiểu học. Tại Trung Quốc, nắng nóng kéo dài ở tỉnh Hải Nam, miền trung đất nước, vựa lương thực của Trung Quốc, đã làm dấy lên mối lo ngại về an ninh lương thực.
Điều đáng lo ngại đối với thế giới nói chung, theo thông báo hôm 08/06 của Cơ quan Đại dương và Khí quyển của Mỹ (NOAA), là hiện tượng thời tiết El Nino, thường gắn với sự tăng nhiệt độ trên thế giới, đã bắt đầu và có thể sẽ gây ra những đợt nhiệt độ tăng cao kỷ lục mới tại một số vùng.
Bị truy tố vì giữ tài liệu mật trái phép, Donald Trump khăng khăng vô tội
Lần đầu tiên trong lịch sử, một cựu tổng thống Mỹ bị Tư pháp liên bang truy tố. Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 08/06/2023 thông báo ông bị truy tố về tội tàng trữ trái phép tài liệu mật của Nhà Trắng tại tư dinh ởMar A Lago, bang Florida. Theo dự kiến, cựu tổng thống Mỹ Donald Trump phải trình diện một tòa án liên bang ở Miami vào thứ Ba 13/06.
Khi mãn nhiệm tổng thống, ông Donald Trump đã rời Nhà Trắng và mang về tư dinh ở Mar a Lago nhiều thùng hồ sơ, sau này Cục Điều tra Liên bang FBI đã tịch thu 2 đợt và phát hiện trong số đó vài trăm tài liệu mật, có liên quan đến những hồ sơ rất nhạy cảm, chẳng hạn về Iran và Trung Quốc.
Lần này, vẫn như thường lệ, trên một video được đăng tải trên Truth Social, mạng xã hội của chính ông, Donald Trump khẳng định rằng mình vô tội và xem đó là một mưu đồ của "chính quyền tham nhũng của Biden" để cản trở ông tái tranh cử tổng thống Mỹ.
Từ Miami, thông tín viên David Thomson cho biết thêm chi tiết :
"Vài phút sau khi Tư pháp liên bang thông báo truy tố, từ câu lạc bộ Golf Bedminister của ông tại New Jersey, Donald Trump đăng tải một video lên mạng xã hội của chính ông để tố cáo một âm mưu của phe Dân chủ. Cách bào chữa của Donald Trump vẫn không thay đổi : 5 thùng tài liệu mật mà FBI tìm thấy tại tư dinh của ông ở Florida dường như chỉ là cái cớ nhằm ngăn cản ông ra tái tranh cử.
Donald Trump nói : "Tôi là một người vô tội. Chúng tôi sẽ chứng minh điều đó thêm một lần nữa. Đây là một trò lừa bịp. Đây là sự can dự vào cuộc bầu cử. Họ đang tìm cách hủy hoại danh tiếng để giành chiến thắng trong bầu cử. Chúng ta không thể để họ làm điều đó".
Cách bào chữa này dường như không ổn, thế mà trong phe của Donald Trump, chiến thuật này vẫn đang hoạt động hết công suất. Tất cả các nhà lãnh đạo của đảng Cộng hòa đều đồng lòng ủng hộ Donald Trump. Ngay cả Ron DeSantis, đối thủ chính của Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa cũng lên tiếng bảo vệ ông Trump. Ron DeSantis viết trên Twitter : "Việc biến Tư pháp liên bang thành một công cụ chính trị là một mối đe dọa về mặt đạo đức đối với xã hội của chúng ta".
Và ở trường quay của đài Fox News, cũng có rất nhiều người ủng hộ ông Trump, chẳng hạn như mục sư Robert Jefress của bang Texas khẳng định đã gọi điện để nói với Trump rằng hàng ngàn người Cơ đốc giáo đang cầu nguyện cho ông. Hồi tháng 03 vừa qua, vụ truy tố đầu tiên nhắm vào ông trong vụ nữ diễn viên phim khiêu dâm Stormy Daniels đã đưa Donald Trump lên đầu các cuộc thăm dò dư luận".
Thùy Dương