Miến Điện : Cội rễ của thảm kịch Rohingya
Dự án cải cách Liên Hiệp Châu Âu, vừa được chủ tịch Ủy Ban Châu Âu công bố hôm qua, 13/09/2017, là chủ đề được hầu hết các báo Pháp bàn luận. La Croix chạy tựa trang nhất : "Sự trở lại của Châu Âu". Trước hết xin giới thiệu một phân tích của Le Monde về những cội rễ của thảm kịch Rohingya, Miến Điện, vừa buộc Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc phải vào cuộc.
Người Rohingya vượt biên sang Bangladesh qua vịnh Bengal. Ảnh chụp ngày 11/09/2017. Reuters/Danish Siddiqui
Bài "Một lịch sử căng thẳng lâu dài và bạo lực" nhấn mạnh "cuộc thanh lọc sắc tộc" mà chính quyền Miến Điện đang tiến hành là đợt xung đột mới nhất của hơn một thế kỷ căng thẳng giữa hai cộng đồng Phật giáo và Hồi giáo tại vùng đất biên giới Miến Điện. Le Monde đưa độc giả trở lại trước hết với "nguyên nhân đầu tiên", đó là vào năm 1826, khi chính quyền Anh (kiểm soát Ấn Độ), sau khi xâm chiếm vùng Arakan (tức bang Rakhine hiện nay), đã khuyến khích dân Hồi giáo miền đông Bangladesh định cư tại khu vực này.
Trong khoảng thời gian từ năm 1890 đến 1911, số lượng dân cư Bangladesh theo đạo Hồi sang định cư tại các địa điểm như Maungdaw, Buthidaung và Rathedaung – các trung tâm của những biến loạn hiện nay – tăng vọt tới 77%.
Cuộc chiến Anh-Nhật
Theo nhà nghiên cứu Moshe Yegar, trong Thế Chiến Hai, sau khi Nhật chiếm Miến Điện năm 1942, căng thẳng giữa hai cộng đồng lại có cơ hội bùng phát. Nhiều phần tử Phật giáo không chấp nhận trở thành thiểu số tại một số địa điểm nơi người "Rohingya" sống quần tụ, đã xảy ra nhiều cuộc tấn công nhắm vào các "làng Hồi giáo", và người "Rohingya" trả đũa, chống lại tín đồ Phật giáo ở Maungdaw và Buthidaung.
Xung đột giữa hai cộng đồng đặc biệt quyết liệt, khi các tín đồ Phật giáo bị lực lượng chiếm đóng Nhật Bản sử dụng để đẩy lùi quân Anh, trong khi đó, bên thực dân Anh – rút về Ấn Độ - tổ chức nhiều nhóm dân quân chống Nhật, bao gồm người Hồi giáo Rohingya hay Bangladesh. Các chiến binh tình nguyện theo đạo Hồi nhiều khi, thay vì tấn công quân Nhật, lại nhắm vào các làng Phật giáo.
Kể từ khi Miến Điện độc lập năm 1948, căng thẳng tiếp tục gia tăng. Năm 1951, một "tổ chức của người theo đạo Hồi ở Arakan (Rakhine)" kêu gọi thành lập một "Nhà nước Hồi giáo tự do, bình đẳng với các quốc gia khác của Liên Hiệp Miến Điện".
Chính vào thời điểm này mà từ "Rohingya" được lực lượng ly khai và các thành phần Hồi giáo sử dụng để nói về cộng đồng này. Trong khi đó, chính quyền Miến Điện và đông đảo cư dân nước này không thừa nhận sự tồn tại của người "Rohingya", mà coi họ chỉ là những người Bangladesh tha hương. Trong khi đó, những người tranh đấu cho cộng đồng Rohingya coi đây là một sắc tộc riêng, một phần có nguồn gốc Bangladesh, nhưng có cả các gốc gác khác, như Ả Rập, Ba Tư hay Thổ Nhĩ Kỳ…
Kể từ những năm 1960, nhiều nhóm nổi dậy Rohingya được thành lập. Một số nhóm tuyên bố chiến đấu để bảo vệ quyền tôn giáo, một số nhóm khác nghiêng về Hồi giáo chính trị. Nhìn chung, xung đột với chính quyền tại vùng biên giới diễn ra "với cường độ thấp". Bản thân giữa các nhóm cũng có những cạnh tranh, và số lượng mỗi nhóm thường không vượt quá 100 người. Hiệp hội Đoàn Kết Rohingya, có cơ sở tại Bangladesh, từng là một trong những nhóm tích cực nhất.
Lực lượng nổi dậy Quân Đội Giải Phóng Rohingya hiện nay chắc chắn là một hóa thân của các nhóm chiến đấu trước đây, vốn hoạt động trong tình trạng phân tán. Một số người cho rằng lực lượng này do các thế lực lưu vong ở Saudi Arabia và Pakistan giật dây, nhưng theo những người phát ngôn của tổ chức này, thì cuộc chiến của họ không liên quan gì đến Thánh chiến Hồi giáo.
Aung San Suu Kyi chuẩn bị lên tiếng
Về tình hình tại chỗ, báo Le Figaro cho biết đã có hơn 379.000 người Rohingya tị nạn sang Bangladesh. Dòng sông biên giới Naf đầy tử thi. Hôm qua, phát hiện thêm bảy người bị bắn chết, sau khi thi thể của họ được vớt lên. Hôm qua, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc kêu gọi chính quyền Miến Điện chấm dứt mọi hoạt động chống lại người Rohingya.
Người được coi là đứng đầu chính phủ Miến Điện trên thực tế, bà Aung San Suu Kyi, trở thành đối tượng bị chỉ trích mãnh liệt, vì thái độ "thụ động, trước số phận bi thảm của cộng đồng thiểu số Hồi giáo này". Đối với Le Figaro, sự im lặng của ngoại trưởng Miến Điện cho thấy rõ "những giới hạn" của bà trước giới quân sự đầy quyền lực. Quan điểm coi người Rohingya là người nước ngoài của lãnh đạo quân đội Min Aung Hlaing, được rất nhiều người trong số 90% cư dân Phật giáo của Miến Điện hưởng ứng. Quan điểm này lại càng có cớ để truyền bá, khi tổ chức al-Qaeda đe dọa tấn công chính quyền Miến Điện để báo thù. Cuộc khủng hoảng bang Rakhine (Arakan) đang ngày càng trở nên một vấn đề quốc tế.
Theo Les Echos, lãnh đạo Miến Điện Aung San Suu Kyi sẽ có phát biểu chính thức về vấn đề này vào ngày 19/09. Theo một người phát ngôn chính phủ, một trong các nội dung phát biểu của bà liên quan đến "hòa giải dân tộc và hòa bình".
Liên Hiệp Châu Âu tìm những chân trời mới
Phát biểu của chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean-Claude Juncker, về tương lai của khối 27 nước, tại Strasbourg hôm qua, được báo chí Pháp đặc biệt chú ý. Xã luận của La Croix "Sự trở lại của Châu Âu" nhận xét đây là một dự án "đầy tham vọng".
La Croix đặt dự án Châu Âu của chủ tịch Juncker bên cạnh dự án "tái lập" Châu Âu của tổng thống Pháp Emmanuel Macron, được thủ tướng Đức chia sẻ, với nhận định trong bối cảnh bao thách thức hiện nay, Liên Âu rất cần đến những "sáng tạo táo bạo". "Thuyền trưởng Juncker dẫn dắt Liên Âu đến những chân trời mới" là tựa một bài khác của La Croix.
"Đừng bỏ lỡ cơ hội của Châu Âu" là tựa xã luận Les Echos. Tờ báo kinh tế bình luận, "nhiều vận động lớn" rõ ràng đang được khởi sự cho tương lai của Liên Hiệp. Thời điểm hiện nay là hết sức thuận lợi cho những thay đổi, khác hẳn với cách nay một năm, khi tình hình đen tối thể hiện ngay trong diễn văn "u ám và không có sức sống" của chủ tịch Juncker vào thời điểm đó.
Còn hiện nay, bối cảnh kinh tế thuận lợi, tình hình chính trị ổn định (nhất là sau cuộc bầu cử Quốc hội Đức ngày 24/09), chủ nghĩa dân túy bị đẩy lùi, cộng đồng Châu Âu đã tìm lại được ý chí tập thể sau khi kế hoạch Brexit được xác định rõ. Theo Les Echos, dự án của chủ tịch Juncker giống với kế hoạch của tổng thống Pháp ở một điểm chính là xây dựng một Châu Âu "bảo vệ" người dân nhiều hơn nữa, đồng thời vẫn mở rộng cánh cửa với thế giới.
Dự án Juncker và dự án Pháp : Tương đồng và khác biệt
Về mặt thương mại, cụ thể là kiểm soát đầu tư nước ngoài tại Châu Âu và tiếp tục thương lượng các hiệp định mới nhiều tham vọng. Ông Juncker cũng dự kiến đưa vào các định chế Châu Âu quy chế quyết định theo đa số, chứ không cần đồng thuận 100%, trong nhiều lĩnh vực. Một điểm khá tương đồng với dự án của tổng thống Pháp, đó là thành lập ra một chức bộ trưởng kinh tế của Châu Âu, cũng như một chủ tịch Châu Âu, hợp nhất hai chức vụ hiện nay là chủ tịch Ủy Ban và chủ tịch Hội Đồng Châu Âu.
Dự án cải cách Châu Âu của chủ tịch Juncker dự kiến sẽ khởi sự đúng vào ngày 30/03/2019, ngày Anh Quốc chính thức rời khỏi Liên Hiệp, một thời điểm mang tính biểu tượng cao. Vấn đề khó nhất, theo Les Echos, hiện nay là tìm được sự phối hợp giữa các quốc gia thành viên và tăng cường "các lĩnh vực yếu nhất", như củng cố nền dân chủ trong khối. Vấn đề thuế đánh vào các tập đoàn tin học được coi sẽ là một dấu hiệu thử thách quyết tâm của khối.
Về dự án cải cách của chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Le Figaro nhấn mạnh đến sự khác biệt rõ rệt với dự án của tổng thống Pháp. Cụ thể là, ông Juncker không muốn tách biệt khối sử dụng đồng euro thành một nhóm hạt nhân, với nghị viện riêng, ngân sách riêng. Chống lại Châu Âu co cụm vào khối euro và một Châu Âu phân hóa theo nhiều nhóm nước là quan điểm của chủ tịch Juncker.
Ngày 28/09 tới, một hội nghị của Liên Âu sẽ được tổ chức tại Talinn, Estonia, để cụ thể hóa lộ trình của dự án nói trên.
Về dự án cải cách Châu Âu, báo Libération lưu ý là sắp tới khối 27 nước sẽ trở thành khối 32 nước, với sự gia nhập của năm nước vùng Balkan.
Paris đăng cai Olympic : Một "thách thức kinh tế"
Le Figaro hôm nay chào mừng việc Pháp chính thức được đăng cai Thế Vận Hội, với hàng tựa : "JO 2024 tại Paris : Một thách thức thể thao và kinh tế". Điều đáng mừng là một thế kỷ sau Thế Vận Hội Paris 1924, nước Pháp lại có cơ hội giương cao ngọn đuốc thể thao thế giới. Tuy nhiên, xã luận Le Figaro "Món cược khác của Thế Vận Hội" chú ý đến những tấm gương thâm hụt tài chính nặng nề của các lần Thế Vận Hội mới đây, cụ thể như Thế Vận Hội Luân Đôn, đội chi đến 76% (với tổng chi 15 tỉ).
Nước Pháp – theo ban tổ chức - có lợi thế là 95% cơ sở hạ tầng đã được xây dựng, và đầu tư cho Olympic lần này chỉ là 6,6 tỉ euro, trong đó chính quyền trung ương và địa phương chỉ đóng góp 1,5 tỉ. Le Figaro nhắc nhở là tổng chi phí của Thế Vận Hội thường vượt xa dự kiến ban đầu. Paris và nước Pháp có thể ăn mừng thành công nói trên, nhưng chỉ nên thực sự coi đây là chiến thắng, khi nào toàn bộ chi phí được kết toán.
Mỹ : Thượng viện chống dự án ngân sách của tổng thống
Libération chú ý đến cuộc phản kháng của Thượng Viện Mỹ hồi tuần trước, chống lại dự án ngân sách của tổng thống Donald Trump. Một ủy ban của Thượng Viện, bao gồm cả hai phe, Cộng Hòa và Dân Chủ, đã đồng thuận tuyệt đối với dự án ngân sách, dành hơn 51 tỉ đô la cho ngành ngoại giao, nhiều hơn 11 tỉ so với khoản chi cho ngoại giao theo dự án của tổng thống Trump. Dự luật ngân sách sẽ còn phải được toàn thể Thượng Viện thông qua, và sau đó phải hợp nhất với dự luật của Hạ Viện, trước khi trình lên tổng thống.
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược : Bài học cho nước Mỹ từ siêu bão
Vẫn về thời sự nước Mỹ, Les Echos chú ý đến bài học mà nước Mỹ cần rút ra từ các siêu bão nhiệt đới. Nhà kinh tế học Joseph Stiglitz tố cáo "học thuyết chống Nhà nước" đang ngự trị tại Washington, hay nói cách khác, quan điểm giảm thiểu vai trò của Nhà nước trong việc dự báo thiên tai và khắc phục thảm họa. Một điều trớ trêu là bang Texas, nơi vừa chịu siêu bão Harvey, với thiệt hại ít nhất 150 tỉ đô la, lại chính là một căn cứ địa của những người hoài nghi Biến đổi khí hậu.
Theo Joseph Stiglitz, nếu không đóng góp được gì nhiều cho cuộc chiến chống khí thải gây hiệu ứng nhà kính, thì chính quyền tiểu bang này cũng cần phải chuẩn bị tốt hơn để đối phó với các thiên tai, với mức độ nghiêm trọng gia tăng, do Biến đổi khí hậu. Giải Nobel kinh tế lưu là "chỉ có thị trường không thôi sẽ không thể mang lại những bảo trợ cần thiết cho xã hội".
Điều mà chính giới Mỹ cần làm ngay là có một chính sách nhất quán. Không thể vừa một mặt chống lại việc xây dựng các quy định pháp lý, chống lại các đầu tư cho việc phòng ngừa hạn chế thiệt hại do thiên tai, mặt khác, khi thiệt hại xảy ra lại đòi được bồi hoàn lớn, nhiều khoản thiệt hại hàng tỉ đô la "nhẽ ra có thể dễ dàng tránh được".
Châu Âu hỗ trợ Nga xử lý "nghĩa địa hạt nhân" trên biển
Về nước Nga, La Croix có phóng sự giới thiệu về chương trình xử lý "nhà máy Tchernobyl nổi", một trong các "nghĩa địa hạt nhân" tồi tệ nhất hành tinh, căn cứ hải quân cũ của Liên Xô ở Mourmansk, vùng Bắc Cực, cách biên giới Na Uy khoảng 50 km.
Khoảng 22.000 cấu kiện, tương đương với 100 lò phản ứng hạt nhân, phải được chuyển đến một nhà máy xử lý, nằm trong dãy núi Ural, cách địa điểm nói trên 3.000 cây số. Chi phí của chương trình ước tính 260 triệu euro, hơn một nửa là do quốc tế đài thọ. Quốc tế cụ thể ở đây là Ngân Hàng Tái Thiết và Phát Triển Châu Âu (BERD), đóng góp 165 triệu euro, trong đó Pháp 40 triệu. Châu Âu hỗ trợ Nga không chỉ về hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, mà cả việc "nâng cấp các tiêu chuẩn an toàn".
Bỏ xe hơi chạy xăng, Trung Quốc muốn đứng đầu xe điện
Trong lĩnh vực kinh tế, môi trường, tiếp theo Pháp và Anh – tuyên bố từ giã xe hơi xăng kể từ năm 2040 – đến lượt Trung Quốc cũng ngỏ ý muốn chia tay với các động cơ xăng và diesel. Tuyên bố bất ngờ được đưa ra vào kỳ nghỉ cuối tuần trước, không kèm theo chi tiết cụ thể.
Hiện tại Trung Quốc là thị trường xe hơi đứng đầu thế giới, với 28 triệu xe sản xuất một năm, chiếm 30% tổng sản lượng toàn cầu. Xe chạy điện hay động cơ kết hợp điện xăng chỉ chiếm một tỉ trọng nhỏ, với khoảng 320.000 chiếc trong 8 tháng đầu năm.
Thông tin gây bất ngờ nói trên từ phía chính phủ Trung Quốc đặt các nhà sản xuất Trung Quốc và nước ngoài trước một cuộc chơi hoàn toàn mới. Cổ phiếu của công ty BYD chuyên về xe điện, tại thị trường Hồng Kông, tăng 7,2% chỉ hai ngày sau đó. Trong cuộc chơi mới này, Bắc Kinh hy vọng đưa các nhà sản xuất Trung Quốc lên tốp đầu thế giới, cạnh tranh lại với các hãng phương Tây như Tesla. Hiện tại, công ty khởi nghiệp NIO của Trung Quốc, chuyên về xe điện, mới ra đời ba năm nay tại Thượng Hải, tuyên bố sở hữu "chiếc xe chạy điện nhanh nhất thế giới", với tốc độ tối đa 420 km/giờ.
Cuộc đua chuyển sang nền kinh tế không năng lượng hóa thạch dường như đang bước sang một khúc quanh mới.
Trọng Thành