 | Tổng quan: | 3076962 |
Bộ Quy Tắc Ứng Xử ở Biển Đông COC cần tránh làm phương hại đến "quyền lợi chính đáng của các bên thứ ba". Thứ trưởng Ngoại giao Ấn Độ, đặc trách về phương Đông, bà Riva Ganguly Das, tuyên bố như trên nhân Hội Nghị Cấp Cao Đông Á qua cầu truyền hình hôm 24/06/2021.
"Quy tắc ứng xử ở Biển Đông không nên định kiến lợi ích của bên thứ 3" - bà Riva Ganguly Das, Đại diện Ấn Độ, phát biểu hôm 24/06/2021
Theo hãng tin Ấn Độ PTI, phát biểu trong khuôn khổ Hội Nghị Cấp Cao Đông Á (East Asia Summit Senior Officials' Meeting – EAS SOM, thứ trưởng Ngoại giao Ấn Độ khẳng định : Bộ Quy Tắc Ứng Xử ở Biển Đông (COC) đang trong quá trình đàm phán giữa các thành viên khối Đông Nam Á (ASEAN) với Trung Quốc phải hoàn toàn tuân thủ luật biển của Liên Hiệp Quốc UNCLOS và không được gây thiệt hại đến quyền lợi của các bên thứ ba.
Lời cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc với các nước trong khu vực về chủ quyền Biển Đông càng lúc càng gia tăng. Vẫn theo New Delhi, COC cần bảo đảm các quyền tự do lưu thông hàng hải, duy trì hòa bình và ổn định trong vùng biển này.
Nhìn rộng ra hơn, thông cáo của bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết, New Delhi đã nhấn mạnh đến tầm mức quan trọng của một khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương "tự do, rộng mở" đến hợp tác với khối Đông Nam Á qua các chương trình như là Triển Vọng ASEAN-Ấn Độ -Thái Bình Dương (AOIP) hay Sáng Kiến Ấn Độ-Thái Bình Dương (IPOI).
Cuộc họp EAS-SOM trực tuyến vừa qua được đặt dưới sự chủ tọa của Brunei, nước đang giữ chức chủ tịch luân phiên ASEAN, với sự tham gia của 10 thành viên Hiệp Hội các nước Đông Nam Á cùng với Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand, Nga và Mỹ.
Hội nghị EAS-SOM được tổ chức lần đầu năm 2005, giúp các bên thảo luận về những lĩnh vực từ địa chính trị đến chiến lược và kinh tế. Năm 2021 này, ngoài chủ đề Biển Đông, các bên đã đưa vấn đề Miến Điện, tình hình bán đảo Triều Tiên, nỗ lực chống Covid-19 vào chương trình nghị sự.
Thanh Hà
Khi Trung Quốc rút khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, câu chuyện chưa dừng tại đó. Nhiều quan điểm được bảo tồn rằng, Bắc Kinh sẽ sớm trở lại, nhưng không phải là một tàu thăm dò địa chất, mà sẽ là dàn khoan dầu. Điều này không khó để nhận ra, khi ngay sau động thái rút đội tàu khảo sát về nước, Bộ ngoại giao Trung Quốc đã tuyên bố, đội tàu đã hoàn thành nhiệm vụ.
Cuộc họp của 10 thành viên ASEAN tổ chức tại Thái Lan vào đầu tháng 11 sẽ là một "cuộc chiến pháp lý" mà Hà Nội cần dốc hết sức. Ảnh minh họa
Hà Nội sẽ ứng xử như thế nào ? Tăng cường quốc phòng ? Kiện hay sẽ theo đuổi một cuộc chiến pháp lý liên quan đến Bộ quy tắc ứng xử COC ?
Việt Nam "mua 24 xuồng tuần duyên" của Mỹ, nhằm hỗ trợ các hoạt động của Cảnh sát biển Việt Nam, theo tuyên bố của Đô đốc Karl L. Schultz, Tư lệnh Tuần duyên Mỹ, nói trong một cuộc họp báo ở Philippines hôm 22/10. Nhưng nỗ lực liên quan đến tăng cường năng lực tự vệ hàng hải là quá nhỏ so với sức mạnh quân sự từ Bắc Kinh.
Trong bối cảnh này, COC nổi lên như một giải pháp tiếp theo mà Việt Nam đang cần đẩy mạnh.
Cuộc họp của 10 thành viên ASEAN tổ chức tại Thái Lan vào đầu tháng 11 sẽ là một "cuộc chiến pháp lý" mà Hà Nội cần dốc hết sức. Lý do, 5/10 quốc gia đang có xung đột lãnh thổ với Trung Quốc, và nhóm ASEAN đang tìm kiếm một bộ quy tắc nhằm giảm nguy cơ xung đột vũ trang trên vùng Biển Đông.
Điều này càng trở nên khẩn cấp sau màn "rượt đuổi" nhau trên vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam giữa Hà Nội và Bắc Kinh.
"Một khi các bên bắt đầu điều động tàu chiến thì sẽ thành vấn đề. Điều đó có thể dẫn đến chiến tranh’, Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad nói tại hội nghị Malaysia Beyond 2020 ở Kuala Lumpur hôm 21/10.
Tuy nhiên, vấn đề ra đời của COC phải dựa trên lòng tin và sự chân thành của các bên tham gia, trong đó có Trung Quốc.
David R. Stilwell, người điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ cho hay : Trung Quốc nếu "hợp pháp hóa hành vi nghiêm trọng của mình và yêu sách hàng hải bất hợp pháp", thì một bộ quy tắc ứng xử ra đời sẽ có hại cho khu vực và tự do hàng hải.
Vì sao ông Stilwell lại bày tỏ quan điểm như vậy đối với COC ?
Bà Bộ trưởng Ngoại giao Philippines, Junever Mahilum-West mới đây cho biết trong cuộc họp báo rằng : sẽ không có cuộc đàm phán chuyên sâu nào về quy tắc ứng xử trong cuộc họp của các nhà lãnh đạo ASEAN với Trung Quốc.
Nhưng, Bắc Kinh sẽ không còn muốn trì hoãn việc thông qua COC. Bởi lẽ, COC sẽ giúp Bắc Kinh hoàn tất phần còn lại của quân sự hóa và tiền đồn hóa trên vùng Biển Đông.
Cựu Phó thẩm phán cấp cao Philippines, ông Antonio Carpio lý giải động cơ nào đằng sau tuyên bố trước đó của Trung Quốc rằng họ muốn COC ký vào năm 2022, mà không phải là 2019 hay 2020.
Trong một phỏng vấn với Philstar biết vào ngày 28/10, Antonio Carpio khẳng định, đó là "quy trình" mà Bắc Kinh đang tìm kiếm. Và điều này đang thể hiện qua cách Bắc Kinh giải quyết vấn đề liên quan đến bãi cạn Scarborough.
Bắc Kinh đã lên kế hoạch đòi lại bãi cạn Scarborough vào đầu năm 2016 khi nước này gửi tàu nạo vét đến ngư trường truyền thống ngoài khơi bờ biển của tỉnh Zambales của Philippines. Nước này chỉ lùi bước khi thời điểm đó, Tổng thống Mỹ Barack Obama cảnh báo ông Tập Cận Bình rằng Washington sẽ có biện pháp nếu Bắc Kinh đòi lại bãi cạn.
"Trung Quốc chưa hoàn thành việc xây dựng hòn đảo của mình và sẽ đòi lại bãi cạn Scarborough, từ nay đến khi ký kết Bộ quy tắc ứng xử hình thành vào năm 2022", ông Antonio Carpio tuyên bố.
Và xây dựng một căn cứ không quân và hải quân trên bãi cạn Scarborough là một phần trong kế hoạch của Trung Quốc nhằm kiểm soát hoàn toàn Biển Đông.
Ông Carpioe tuyên bố, vì Tổng thống Duterte "bật đèn xanh" để Bắc Kinh làm vậy, nên sẽ không có cơ hội cho bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào của Trung Quốc vào tàu hoặc máy bay quân sự của Philippines, và do đó, Philippines không thể thực hiện Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau giữa Philippines và Mỹ.
Và Trung Quốc sẽ phải có động thái trước khi nhiệm kỳ của Duterte kết thúc vào năm 2022 vì không chắc liệu chính quyền tiếp theo có áp dụng chính sách tương tự với Biển Đông như thời kỳ Tổng thống Duterte. Điều này đồng nghĩa, sau khi Trung Quốc hoàn thành căn cứ không quân và hải quân trên bãi cạn Scarborough, Trung Quốc sẽ tuyên bố sẵn sàng ký Bộ quy tắc ứng xử.
Nhưng vấn đề không dừng tại đó. Vào thời điểm ASEAN và Trung Quốc ký kết COC, sẽ không xây dựng đảo mới trong phạm vi lãnh thổ hoặc các khu vực hàng hải đang tranh chấp ở Biển Đông. Và tất cả các lần khai hoang trước đây và xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc sẽ được công nhận bởi các quốc gia tranh chấp.
Do vậy, Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Albert del Rosario cho biết phán quyết của trọng tài quốc tế trước đó (theo hướng có lợi cho Manila), đã vô hiệu hóa yêu sách rộng lớn của Trung Quốc tại vùng Biển Đông, nên là một phần không thể thiếu trong bộ quy tắc COC.
Đó là lý do vì sao để giải thích, COC kéo dài trong nhiều năm mà không có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy nó sẽ được hoàn thành. Nhưng gần đây, Trung Quốc đã tuyên bố sẽ hoàn thành bộ luật trong ba năm. Điều này thể hiện "mưu đồ" rõ ràng của Bắc Kinh ngay trong vấn đề pháp lý đối với nhóm nước ASEAN.
Năm tới, Hà Nội sẽ nắm giữ chức vụ Chủ tịch ASEAN, và COC sẽ là cuộc chiến tiếp theo mà Hà Nội cần theo đuổi. Bởi nếu một COC "công nhận" nhóm đảo nhân tạo và là tiền đồn của Bắc Kinh trên Biển Đông thì đồng nghĩa, cơ hội kháng cự lại của Việt Nam và các nước liên quan với Bắc Kinh chỉ là con số 0 tròn trĩnh.
Nguyễn Hiền
Nguồn : VNTB, 29/10/2019
Mỹ, Nhật, Úc kêu gọi COC có tính ràng buộc pháp lý (VOA, 07/08/2017)
Mỹ, Nhật và Úc hôm 7/8 thúc giục các nước Đông Nam Á và Trung Quốc bảo đảm rằng bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông mà họ cam kết soạn ra sẽ có tính ràng buộc pháp lý, theo tin của Reuters phát đi từ Manila.
Ngoại trưởng các nước chụp ảnh trước Hội nghị Ngoại trưởng Đông Á ở Philippines, 7/8/2017
Tin cho hay ba cường quốc cũng nói họ mạnh mẽ phản đối những hành động cưỡng ép đơn phương.
Mỹ, Nhật và Úc không phải là những bên tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, nơi có tranh chấp giữa 5 bên gồm Việt Nam, Trung Quốc, Philippines, Đài Loan, Malaysia và Brunei.
Tuy nhiên, Mỹ, Nhật và Úc lâu nay vẫn có nhiều tuyên bố về vùng biển với lập luận rằng họ có lợi ích trong việc bảo đảm tự do hàng hải và hàng không ở đó.
Ngoại trưởng 3 nước kể trên đã ra tuyên bố sau một cuộc họp ở Manila nói rằng khối các nước Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc cần thiết lập một bộ quy định "có tính ràng buộc pháp lý, có ý nghĩa, có hiệu lực, và nhất quán với luật quốc tế".
Hôm 6/8, các ngoại trưởng của ASEAN và Trung Quốc đã thông qua văn kiện khung liên quan đến việc đàm phán về bộ quy tắc ứng xử (COC).
Văn kiện khung này nêu khái quát về cách thức Trung Quốc và ASEAN đàm phán về một thỏa thuận chính thức. Việc đàm phán có thể bắt đầu trong phần còn lại của năm nay.
Chuyên gia về Biển Đông Hoàng Việt nói với VOA từ thành phố Hồ Chí Minh về ý nghĩa của việc 3 cường quốc đề nghị COC phải có tính pháp lý :
"Ba quốc gia mà họ lên tiếng thể hiện cái điều là muốn hay không muốn các cường quốc vẫn phải quan tâm đến vấn đề Biển Đông. Việc phát biểu đó cho thấy, một là Hoa Kỳ cũng phải quan tâm bởi vì nó gắn liền lợi ích Hoa Kỳ ở đó. Thứ hai là kể cả Australia, mặc dù không phải là một bên tranh chấp Biển Đông, nhưng Australia cũng là một quốc gia quan tâm vì nó cũng ảnh hưởng rất nhiều lợi ích của Australia trong đó. Đối với Nhật Bản thì đương nhiên. Nhật Bản có những lo lắng đặc biệt, bởi vì căng thẳng trên Biển Đông sẽ tác động rất nhiều đến Biển Hoa Đông cũng như mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc".
Thạc sĩ Hoàng Việt nhận định khi các cường quốc lên tiếng và nếu đi kèm theo đó là những hành động gây sức ép, điều đó sẽ giúp thúc đẩy tiến trình đàm phán COC nhanh hơn.
Mặc dù vậy, ông cũng lưu ý rằng việc chính quyền của Tổng thống Trump đang có những xáo trộn nội bộ, và việc chính quyền Mỹ chưa đưa ra chính sách đối ngoại rõ ràng làm cho khó dự báo về tiến trình đàm phán COC.
Trong khối ASEAN, một số nước trong đó có Việt Nam cũng muốn COC có tính ràng buộc pháp lý, khả dĩ thực thi và có một cơ chế giải quyết tranh chấp.
Một số chuyên gia nước ngoài nói Trung Quốc có thể không chấp nhận điều đó. Họ cũng nhận xét rằng việc Trung Quốc đồng ý đàm phán về COC có thể là một chiến thuật câu giờ để họ tiếp tục xây đảo và quân sự hóa ở Biển Đông.
Tuy nhiên, chuyên gia Hoàng Việt đưa ra ý kiến ngược lại :
"Tôi nghĩ Trung Quốc không câu giờ. Bởi vì Trung Quốc trước đây ở thế yếu, nhưng bây giờ Trung Quốc đã chuyển sang thế mạnh. Nghiên cứu về hành vi của Trung Quốc cho chúng ta thấy là sau khi Trung Quốc có một thế tương đối vững thì Trung Quốc sẽ xuống nước để Trung Quốc sẽ ký kết. Để làm gì ? Một mặt, Trung Quốc tỏ ra rằng Trung Quốc luôn luôn có thiện chí. Thứ hai, Trung Quốc muốn dựa vào đấy để ngăn cản các quốc gia khác bồi lấp, xây đảo nhân tạo như của mình".
Bản tin Reuters ngày 7/8 tường thuật rằng Jay Batongbacal, một chuyên gia về Biển Đông tại Đại học Tổng hợp Philippines, nói với kênh tin ANC rằng việc các bên thông qua văn kiện khung đã trao cho Trung Quốc lợi thế chiến lược vô cùng to lớn, đó là họ sẽ có thể quyết định khi nào tiến trình đàm phán có thể bắt đầu.
Lúc này, cùng với lời kêu gọi COC phải có tính ràng buộc pháp lý, ba nước Mỹ, Nhật và Úc cung thúc giục các bên kiềm chế, không bồi lấp, xây dựng các tiền đồn và quân sự hóa các thực thế có tranh chấp, ý nói đến việc Trung Quốc đã mở rộng khả năng phòng thủ ở Đá Vành Khăn, Chữ Thập và Su Bi thuộc quần đảo Trường Sa.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hôm 6/8 nói điều đó phụ thuộc vào tình hình có ổn định hay không có sự can thiệp lớn từ bên ngoài vào hay không.
*****************
ASEAN, Trung Quốc thông qua khung quy tắc ứng xử trên Biển Đông (VOA, 06/08/2017)
Các ngoại trưởng Đông Nam Á và Trung Quốc hôm 6/8 thông qua văn kiện khung về đàm phán một bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông. Họ ca ngợi động thái này là một tiến bộ, nhưng những người chỉ trích cho rằng đây là một chiến thuật câu giờ của Trung Quốc để nước này củng cố sức mạnh trên biển của mình.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị gặp báo chí khi dự hội nghị với khối ASEAN, 6/8/2017
Văn kiện khung nhắm đến việc thúc đẩy Tuyên bố về quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông, gọi tắc là DOC, đã được đưa ra hồi năm 2002.
Hầu như các bên có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông đều lờ đi DOC, nhất là Trung Quốc. Nước này đã xây 7 đảo nhân tạo ở vùng biển có tranh chấp.
Các bên nói văn kiện khung chỉ là một bản khái quát về cách thức bộ quy tắc ứng xử sẽ được thiết lập. Nhưng những người chỉ trích nói việc không nêu khái quát về mục tiêu ban đầu, sự cần thiết phải làm cho bộ quy tắc có tính ràng buộc pháp lý và có thể cưỡng hành, hay có một cơ chế giải quyết tranh chấp là những điều gây nghi ngờ về mức độ hiệu lực của bộ quy tắc.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói việc thông qua văn kiện khung tạo ra cơ sở vững chắc để đàm phán có thể bắt đầu trong năm nay.
Việt Nam, Trung Quốc, Philippines, Đài Loan, Malaysia và Brunei đều có tuyên bố chủ quyền về toàn bộ hoặc từng phần Biển Đông.
Một số nhà ngoại giao và những người chỉ trích tin rằng việc Trung Quốc đột nhiên quan tâm đến bộ quy tắc sau 15 năm trì hoãn là có mục đích kéo dài quá trình đàm phán để câu giờ cho việc hoàn thành những mục tiêu chiến lược của họ ở Biển Đông.
Một số người cho rằng bộ quy tắc được thúc đẩy vào lúc Mỹ, nước lâu nay được coi là có vai trò quan trọng trong việc ngăn cản những đòi hỏi hàng hải của Trung Quốc, đang bị phân tán vì các vấn đề khác và không đưa ra quan điểm rõ ràng về chiến lược an ninh của Mỹ ở Châu Á, vì vậy làm suy yếu vị thế đàm phán của ASEAN.
Văn kiện khung chưa được công bố, nhưng một văn bản dài 2 trang mà Reuters tiếp cận được cho thấy nó khá khái quát và có nhiều điểm dẫn đến bất đồng.
Ví dụ, nó kêu gọi các bên cam kết với "các mục đích và nguyên tắc" của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển, nhưng không quy định việc tuân thủ.
Một số nước ASEAN, kể cả Việt Nam và Philippines, lâu nay nói họ vẫn muốn làm cho bộ quy tắc có tính ràng buộc pháp lý, điều mà theo các chuyên gia sẽ ít có cơ hội được Trung Quốc chấp nhận.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói ông không cố tiên liệu về nội dung bộ quy tắc, nhưng ông cũng nói bất cứ điều gì được ký kết cũng phải được tuân theo.
Người phát ngôn Bộ ngoại giao nước chủ nhà Philippines Robespierre Bolivar nói việc thông qua văn kiện khung là biểu tượng của cam kết tạo ra một bộ quy tắc "thực chất và có hiệu lực".
(theo Reuters)
"Đạt được bản thảo đầu tiên của Bộ quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông" do Trung Quốc chủ động đưa ra là cố ý thổi phồng, nhằm mục đích mê hoặc dư luận.
Trong cuộc họp báo ngày hôm 08/03/2017 bên lề kỳ họp hàng năm của Quốc hội Trung Quốc, Ngoại trưởng Vương Nghị thông báo là đã có dự thảo đầu tiên về COC.
Trong khi đó, quyền Ngoại trưởng Philippines, Enrique Manalo, ngày 4/4 cho biết ASEAN đã đạt tiến triển tốt trong việc xây dựng bộ khung COC với Trung Quốc.
Vậy thì thực hư của những thông tin này có thể được hiểu như thế nào và triển vọng của COC trong thời gian sắp tới sẽ ra sao ?
1. Quá trình xây dựng Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông, những vấn đề cần được vượt qua
Ngày 04/11/2002, tại Hội nghị thượng đỉnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 8 tổ chức ở Phnom Penh, Campuchia, các nước ASEAN và Trung Quốc đã ký Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
COC là Bộ Luật Biển khu vực ?
Đây là văn kiện chính trị đầu tiên mà ASEAN và Trung Quốc đạt được có liên quan đến vấn đề Biển Đông, tạo ra môi trường chính trị có lợi cho việc giải quyết tranh chấp, ngăn chặn xung đột, bảo đảm hòa bình và ổn định ở Biển Đông.
Ngay sau khi ký kết, để hiện thực hóa các quy định của DOC, các nước ASEAN và Trung Quốc đã thành lập hai cơ chế là :
Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN - Trung Quốc về DOC (SOM ASEAN - Trung Quốc) và Nhóm Công tác chung ASEAN - Trung Quốc về thực hiện DOC (ACJWG).
Theo Quy chế làm việc, ACJWG được giao nhiệm vụ đề xuất lên SOM ASEAN - Trung Quốc các khuyến nghị liên quan trong các lĩnh vực mà DOC đã đề cập và xây dựng Bản Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC.
Từ năm 2005 đến nay, Nhóm Công tác chung đã tổ chức sáu cuộc họp ; trong đó, cuộc họp lần thứ tư tại Hà Nội (tháng 4/2010), cuộc họp thứ năm tại Côn Minh, Trung Quốc (tháng 12/2010) và cuộc họp lần thứ sáu tại Indonesia (tháng 4/2011).
Tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN - Trung Quốc (22/7/2011), hai bên đã thông qua Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC.
Đây được coi là một bước tiến quan trọng, thể hiện nỗ lực của ASEAN và Trung Quốc trong xây dựng DOC thành văn kiện chính trị nền tảng góp phần thúc đẩy hòa bình, ổn định, giải quyết tranh chấp bằng đối thoại.
Lãnh đạo cấp cao của ASEAN và Trung Quốc đánh giá cao ý nghĩa của DOC và tại các Hội nghị cấp cao ASEAN - Trung Quốc đều khẳng định quyết tâm thực hiện đầy đủ các cam kết được nêu trong DOC ; coi DOC là một biện pháp hợp tác an ninh giữa ASEAN và Trung Quốc
Đặc biệt, Tuyên bố của Chủ tịch Hội nghị cấp cao ASEAN tại Hà Nội năm 2010 đã nêu rõ, DOC là một trong số các công cụ và cơ chế quan trọng hiện nay của ASEAN ;
Đặt DOC bên cạnh các khuôn khổ pháp lý như Hiệp ước Thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước về khu vực phi vũ khí hạt nhân ở Đông Nam Á (SEANWFZ) ;
Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM), Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về tội phạm xuyên quốc gia (AMMTC) và Công ước ASEAN về chống khủng bố…
Cũng tại Hội nghị cấp cao ASEAN - Trung Quốc lần thứ 13 tổ chức tại Hà Nội ngày 29/10/2010, lãnh đạo cấp cao ASEAN và Trung Quốc khẳng định lại cam kết triển khai đầy đủ, hiệu quả DOC.
Đồng thời hướng tới thông qua Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) trên cơ sở đồng thuận, qua đó, góp phần duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác trong khu vực ; hoan nghênh những tiến triển đạt được trong lĩnh vực này trong thời gian vừa qua.
Chính giới và dư luận quốc tế cũng đánh giá cao vai trò của DOC và sự cần thiết thực hiện đầy đủ các cam kết trong văn kiện này.
Trong Tuyên bố của Chủ tịch ARF 17, lãnh đạo các nước thành viên ARF đã khẳng định tầm quan trọng của DOC như một văn kiện lịch sử giữa ASEAN và Trung Quốc, thể hiện cam kết tập thể nhằm đảm bảo các giải pháp hòa bình cho các tranh chấp trong khu vực.
Tuyên bố cũng nhấn mạnh hiệu quả của DOC trong việc xây dựng sự tin cậy lẫn nhau có lợi cho việc duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực ; đồng thời, ủng hộ nỗ lực của các bên liên quan theo hướng thực hiện đầy đủ DOC và tiến tới COC.
Tuy nhiên, do nhiều lý do, trong đó có cả sự khác biệt về quan điểm, lợi ích, nên một số biện pháp dự tính trong DOC chưa được triển khai, như : tìm kiếm các biện pháp xây dựng lòng tin ; hoặc tìm kiếm các biện pháp hợp tác trong những lĩnh vực ít nhạy cảm.
Hơn nữa, những diễn biến phức tạp về an ninh, nguy cơ leo thang xung đột trong thời gian gần đây ở Biển Đông đang gây sự quan ngại và quan tâm sâu sắc của khu vực và cộng đồng quốc tế.
Những vấn đề đó cũng đang làm bộc lộ những hạn chế về vai trò của DOC đối với an ninh, ổn định ở Biển Đông hiện nay.
Trước hết, đó là do DOC không mang tính ràng buộc pháp lý nên dẫn đến việc các bên tham gia thiếu quyết tâm chính trị, chưa thống nhất trong vận dụng các điều khoản.
DOC cũng chưa xác định được phạm vi áp dụng về mặt địa lý ; chưa xây dựng được cơ chế giám sát, xử lý đối với các trường hợp vi phạm.
Bản Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC được ASEAN và Trung Quốc thông qua năm 2011 tuy là bước tiến đáng ghi nhận, nhưng cũng chưa phải là cam kết pháp lý hữu hiệu để giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra.
Nhất là văn kiện này chưa tạo tiền đề hình thành một cơ chế kiểm soát, quản lý hiệu quả các mối đe dọa an ninh đối với hòa bình, ổn định và phát triển tại Biển Đông.
Trong năm 2012 Campuchia giữ vai trò Chủ tịch ASEAN, an ninh Biển Đông là chủ đề thu hút sự chú ý rất lớn của các Hội nghị.
Theo đó, cùng với các vấn đề quan trọng khác, lãnh đạo các nước ASEAN và các nước đối tác cũng nêu rõ sự cần thiết phải xây dựng và thông qua COC.
Ngày 20/7/2012, Ngoại trưởng các nước ASEAN đã ra Tuyên bố "Nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông" nêu rõ, thực hiện đầy đủ DOC (năm 2002), Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC (năm 2011) và sớm đạt được COC ;
Tuyên bố cũng coi đây là bước đi cấp thiết trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN dựa trên 3 trụ cột : chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội vào năm 2015 ;
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói về COC trong cuộc họp báo bên lề kỳ họp Quốc hội Trung Quốc năm nay, ảnh : Reuters.
Đồng thời, tạo tiền đề để giải quyết triệt để và lâu dài đối với tranh chấp phức tạp, duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải trên Biển Đông nói riêng, khu vực và thế giới nói chung.
Theo đó, ASEAN cùng Trung Quốc cần sớm xây dựng và ban hành COC mang tính ràng buộc pháp lý, khắc phục những điểm bất cập của DOC, dựa trên nền tảng luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS, TAC và các văn bản pháp lý liên quan khác.
2. COC là bộ Luật Biển khu vực ?
Dựa trên những nội dung đã nêu nói trên thì COC có thể được coi là một văn bản quy phạp pháp luật có giá trị pháp lý để điều chỉnh mọi mối quan hệ đang diễn trong Biển Đông.
Với tất cả những quy định pháp lý đủ để điều chỉnh có hiệu quả mọi quan hệ, tranh chấp diễn ra trong Biển Đông, COC có thể được coi là một bộ Luật Biển khu vực, trong đó có những nội dung hết sức quan trọng và phức tạp như : phạm vi điều chỉnh, chủ thể khách thể điều chỉnh… Cụ thể là :
2.1. Về chủ thể, đối tượng điều chỉnh :
Các bên tham gia ký kết COC phải là toàn bộ thành viên của ASEAN và Trung Quốc, có nên xem xét việc tham gia của các quốc gia có lợi ích liên quan hay không ?
Bởi vì, COC là văn bản pháp lý tạo khuôn mẫu cho quan hệ hợp tác giữa các bên liên quan trong bối cảnh ở Biển Đông đang tồn tại nhiều tranh chấp do lịch sử để lại và nhu cầu sử dụng biển của các quốc gia trong khu vực và quốc tế đang tăng lên ;
COC giúp phát huy được vai trò chủ đạo của ASEAN trong vấn đề an ninh trên Biển Đông.
2.2. Nguyên tắc và Căn cứ pháp lý :
Các nội dung của COC và việc triển khai thực hiện COC phải tuân thủ nguyên tắc của UNCLOS, TAC, SEANWFZ, 5 nguyên tắc cùng chung sống hòa bình, kế thừa các quy định trong DOC và Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC, các nguyên tắc phổ biến của luật quốc tế đã được thừa nhận ;
Đồng thời COC phải thiết lập các nguyên tắc chung về việc không sử dụng bạo lực, tránh đe dọa, ngăn ngừa xung đột, giúp giải quyết những va chạm xung quanh việc khai thác và đánh bắt trên biển, đảm bảo an toàn trên biển.
2.3. Phạm vi điều chỉnh :
Phạm vi áp dụng của COC có phải bao gồm tất cả các đảo và vùng nước bên ngoài ranh giới 200 hải lý tính từ đường cơ sở, lãnh hải của các quốc gia ven biển và các đảo ở Biển Đông không ?
Cần phân định rõ khu vực tranh chấp và không tranh chấp, xác định rõ những hoạt động được phép và không được phép thực hiện tại khu vực tranh chấp ;
Đặc biệt là tôn trọng vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của quốc gia ven biển, quyền tự do và an ninh hàng hải, an ninh hàng không tại Biển Đông phù hợp với quy định của UNCLOS.
2.4. Cơ quan, lực lượng thực thi pháp luật :
Các quốc gia ký kết COC cần xem xét thành lập hệ thống tổ chức, lực lượng thực thi pháp luật.
Ví dụ như phải thành lập ra Cơ quan An ninh hàng hải (MSA) để kiểm soát và quản lý các mối đe dọa an ninh hàng hải và đảm bảo tuân thủ nghiêm túc COC ; Cơ quan điều phối các lực lượng cảnh sát biển của các quốc gia liên quan …
2.5. Cơ chế tài phán và thi hành án :
Hệ thống tổ chức các cơ quan tài phán, chức năng quyền hạn và thủ tục thụ lý hồ sơ của các tổ chức tư pháp : sử dụng các cơ quan tài phán quốc tế đã có hay thành lập mới mang tình khu vực ; nội dung tranh chấp, tính chất và mực độ vi phạm ; cơ chế thi hành án…
Muốn thống nhất được các nội dung này trong bối cảnh hiện nay là không dễ dàng chút nào.
Nguyên nhân không phải do trình độ biên soạn văn bản quy phạm pháp luật mà cái chính là do có những tranh chấp phức tạp về mặt pháp lý,
Đó là việc xác lập các vùng biển và thềm lục địa xuất phát từ việc giải thích và áp dụng khác nhau các quy định của UNCLOS 1982 tranh chấp chủ quyền đối với các hải đảo trong Biển Đông…
Đặc biệt là một số thành viên khi tham gia với những động cơ chính trị khác nhau, nhất là Trung Quốc.
Đây là một thành viên đã có những hoạt động vi phạm các quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các quốc gia khác xung quanh Biển Đông, bất chấp luật pháp quốc tế và các cam kết chính trị đã đạt được.
Trung Quốc đã và đang tìm cách trì hoãn quá trình thương thảo để tranh thủ tạo được lợi thế trong đàm phán về COC.
Chừng nào yêu sách "lưỡi bò" chưa được hợp thức hóa trong việc xác lập phạm vi điều chỉnh COC thì chừng đó không thể có được COC.
Điều đó đồng nghĩa với việc Trung Quốc phải thực hiện bằng được chiến lược độc chiếm Biển Đông, dùng Biển Đông để vươn lên tranh giành vị trí siêu cường số một thế giới với Hoa Kỳ.
Và như vậy có thể thấy rằng cái gọi là "đã đạt được bản thảo đầu tiên của Bộ quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông" do Trung Quốc chủ động đưa ra là cố ý thổi phồng, nhằm mục đích mê hoặc dư luận, tuyên truyền vì động cơ chính trị.
Có chăng chỉ có thể chỉ là "đã đạt tiến triển tốt trong việc xây dựng bộ khung COC với Trung Quốc" do phía Philippines loan báo.
Trong khi việc thống nhất "bộ khung" thì chỉ là vấn đề kỹ năng soạn thảo luật mà bất kỳ môt chuyên gia luật pháp nào cũng có thể làm được chỉ trong chốc lát.
Thậm chí đến các em sinh viên luật đang ngồi trên ghế nhà trường cũng cói thể làm tốt được công việc sơ đẳng này.
Vì vậy, nội dung thật sự của COC có được thông qua hay không tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 30, tổ chức từ 26-29/4/2017 tại Manila, Philippines, có lẽ còn cần rất nhiều nỗ lực hơn nữa.
Cảnh sát biển Việt Nam kêu gọi tàu Cảnh sát biển và giàn khoan 981 Trung Quốc rời khỏi vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa hợp pháp của Việt Nam trong khủng hoảng giàn khoan năm 2014, ảnh : The Japan Times.
Quá trình đàm phán thương lượng làm sao phải đảm bảo tính khách quan, khoa học, thật sự cầu thị, dựa trên nền tảng của sự đoàn kết, thống nhất.
Đặc biệt là thiện chí và tinh thần thượng tôn pháp luật của tất các các bên là điều kiện tiên quyết khi tham gia vào quá trình đàm phán xây dựng COC.
3. Việt Nam và việc thi hành DOC, tiên tới xây dựng COC
Xuất phát từ chính sách đối ngoại hòa bình, nên từ trước khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã nhiệt liệt ủng hộ Tuyên bố của ASEAN về Biển Đông.
Sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã chủ động tham gia và đóng góp tích cực vào việc soạn thảo, thương lượng nội dung các quy định trong DOC.
Sau khi DOC được ký, chúng ta tiếp tục nêu cao vai trò, trách nhiệm tuân thủ các cam kết trong DOC ;
Có các bước đi thích hợp để các nước hiểu rõ lập trường của nước ta về Biển Đông, kiên trì cùng các bên liên quan giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) ;
Thúc đẩy thực hiện đầy đủ DOC, tiến tới xây dựng COC nhằm góp phần duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông.
Chúng ta cũng tăng cường mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực về biển với các nước láng giềng theo tinh thần của DOC ; đồng thời, kiên quyết yêu cầu các nước liên quan thực hiện đúng các cam kết trong văn kiện này.
Các nỗ lực và việc làm của Việt Nam được dư luận quốc tế, khu vực đánh giá cao, coi đó là những đóng góp tích cực cùng các nước ASEAN và Trung Quốc hiện thực hóa DOC.
Xây dựng COC là việc làm cấp thiết, đem lại lợi ích không chỉ cho ASEAN và Trung Quốc mà cho tất cả các nước ở trong và ngoài khu vực.
Là thành viên trong ASEAN, Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục phát huy vai trò, trách nhiệm của mình tích cực tham gia xây dựng COC thực sự là cơ sở pháp lý hàng đầu, nhân tố quan trọng góp phần ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ xung đột, chiến tranh, đảm bảo duy trì hòa bình, ổn định, an ninh cho vùng Biển Đông nói riêng, khu vực châu Á - Thái Bình Dương và thế giới nói chung.
Ts Trần Công Trục
Nguồn : GDVN, 21/04/2017
Tài liệu tham khảo :
- ASEAN thảo luận về tiến trình xây dựng COC (Thế giới và Việt Nam, ngày 16/4/2017).
- Quan chức cao cấp ASEAN thảo luận về tiến trình xây dựng COC (Đại Đoàn kết, 17/3/2017).
- Trung Quốc nói 'đã đạt dự thảo Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông' (BBC tiếng Việt, 8/3/2017).
- QPTD -Thứ Tư, 01/08/2012, Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) – nhân tố quan trọng đảm bảo an ninh, ổn định cho khu vực.
- Căng thẳng trước đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (ANTD, 9/2/2017).
- Nguyễn Thị Thanh Hà, Chuyên viên Liên Hợp Quốc và Nguyễn Đăng Thắng, Nghiên cứu sinh Vương quốc Anh : "Một số suy nghĩ về Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông". NCBĐ, Chủ nhật, 15 Tháng 5, 2011.
Trung Quốc thông báo đã có bản thảo đầu tiên của COC (RFI, 08/03/2017)
Theo ngoại trưởng Trung Quốc, bản thảo đầu tiên của Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông ( COC ) đã hoàn tất và căng thẳng ở vùng biển này đã giảm đáng kể.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (Wang Yi) trong cuộc họp báo tại Bắc Kinh, ngày 08/03/2017 - REUTERS
Trong cuộc họp báo thường niên vào hôm nay, 08/03/2017, bên lề kỳ họp của Quốc Hội Trung Quốc, ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị thông báo là đã có dự thảo đầu tiên về COC.
Từ năm 2010, Trung Quốc và 10 nước thành viên ASEAN đã thảo luận về một bộ quy tắc ứng xử nhằm tránh xảy ra xung đột giữa các nước tranh chấp chủ quyền Biển Đông. Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay đã từng bày tỏ hy vọng là COC sẽ được hoàn tất trong năm nay và sẽ giúp làm giảm căng thẳng.
Theo ngoại trưởng Trung Quốc, các cuộc đàm phán vào tháng trước đã đạt "những tiến bộ rõ rệt" và đã soạn ra được bản thảo đầu tiên của Bộ quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông. Ông Vương Nghị còn khẳng định, những căng thẳng ở vùng biển này không chỉ đã giảm, mà còn giảm "đáng kể" trong năm qua.
Nhưng Ngoại trưởng Trung Quốc tuyên bố rằng những ai muốn "gây rối loạn" sẽ bị các nước trong khu vực lên án, ám chỉ việc Hoa Kỳ thường xuyên tiến hành các cuộc tuần tra nhằm bảo đảm tự do hàng hải ở Biển Đông.
Cho tới nay Bắc Kinh vẫn yêu cầu các nước "ngoài khu vực", thường là ám chỉ Hoa Kỳ, không được can thiệp vào tranh chấp chủ quyền Biển Đông, khẳng định là Trung Quốc và các nước Đông Nam Á muốn giải quyết tranh chấp này một cách hòa bình.
Thanh Phương
**********************
Trung Quốc nói 'đã đạt dự thảo Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông' (BBC, 08/03/2017)
Trung Quốc đã tiến hành nhiều cuộc diễn tập trên Biển Đông trong thời gian qua
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói nước ông và Asean đã đạt được dự thảo đầu tiên của Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC).
Tuy nhiên đó là phát biểu của phía Trung Quốc, chưa thấy có bình luận gì từ phía các nước Asean.
Hãng tin Reuters dẫn lời ông Vương nói thêm rằng tình trạng căng thẳng trên vùng biển này đã giảm đi đáng kể trong năm 2016.
Trung Quốc và 10 thành viên khối Asean đã thảo luận về việc đưa ra một bộ quy tắc ứng xử nhằm tránh xung đột giữa các nước có tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông từ 2010.
Ngoại trưởng Vương Nghị tuyên bố trong cuộc họp báo ngày 8/3/2017 rằng Trung Quốc và Asean đã đạt được bản dự thảo đầu tiên của Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông
Phát biểu tại cuộc họp báo thường niên bên lề kỳ họp Quốc hội Trung Quốc, ông Vương nói rằng các cuộc trao đổi hồi tháng trước đã đạt "tiến bộ rõ ràng" và các bên đã đưa ra được bản dự thảo khung đầu tiên cho bộ quy tắc.
"Trung Quốc và các nước Asean thấy hài lòng về việc này", ông nói.
Ông Vương nói tình trạng căng thẳng ở Biển Đông không chỉ "đã giảm, mà là đã giảm một cách đáng kể" trong năm qua.
Theo ông Vương, Tuyên bố về Ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC) đang được thực hiện một cách đầy đủ và hiệu quả, Tân Hoa Xã đưa tin, trong lúc Trung Quốc và các nước Asean tiến tới xây dựng COC.
Ám chỉ Hoa Kỳ
Tuy nhiên, ông Vương nói những ai vẫn muốn "gây rắc rối" sẽ bị các nước trong khu vực lên án, một chỉ dấu được cho là nhằm gửi tới Hoa Kỳ.
"Chúng tôi sẽ dứt khoát không cho phép tình thế ổn định hiện nay, vốn rất khó mới đạt được, lại bị làm tổn hại hoặc bị can thiệp", ông nói trong bối cảnh chính quyền ông Trump gần đây triển khai một hàng không mẫu hạm tới khu vực nhằm xác quyết quyền tự do đi lại trên biển.
Hoa Kỳ từ lâu nay đã chỉ trích việc Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo và các cơ sở quân sự trong vùng biển, và tỏ ý quan ngại rằng các cơ sở này sẽ được dùng để hạn chế việc tự do đi lại. Trung Quốc cũng đã xây dựng đường băng trên một số đảo này.
Trung Quốc lâu nay vẫn kêu gọi các bên mà Bắc Kinh nói là "các nước bên ngoài khu vực" - chủ yếu nhằm để ám chỉ Hoa Kỳ - hãy đứng ngoài cuộc tranh chấp, và nói Trung Quốc và Đông Nam Á quyết tâm giải quyết vấn đề một cách hòa bình.
Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền với hầu hết toàn bộ vùng Biển Đông vốn giàu trữ lượng tài nguyên, cũng là nơi có tuyến hàng hải tấp nập trị giá chừng 5 nghìn tỷ đôla qua lại mỗi năm.
Brunei, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam cũng tuyên bố chủ quyền từng phần ở vùng biển này.
*********************
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc hôm 8/3 tuyên bố rằng Bắc Kinh sẽ không cho phép sự ổn định ở Biển Đông lại bị "khuấy động" hoặc "phá hoại".
"Tình hình ở biển Nam Trung Hoa [Biển Đông] đang yên tĩnh trông thấy vì nỗ lực chung của Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Tuyên bố ứng xử của các bên ở biển Nam Trung Hoa đang được triển khai một cách toàn diện, và các quốc gia liên quan trực tiếp đang quay trở lại con đường đúng đắn nhằm xử lý các tranh chấp thông qua đối thoại và tham vấn", ông Vương Nghị được Tân Hoa Xã dẫn lời nói bên lề cuộc họp báo nhân kỳ họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc.
Nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc còn nói rằng "nếu ai đó tìm cách làm dậy sóng và khuấy động bất ổn, họ sẽ không nhận được sự ủng hộ và sẽ đối mặt với sự phản đối của toàn khu vực".
Ông Vương nói thêm rằng trong thế kỷ 21, Trung Quốc mong muốn hợp tác thêm nữa về hàng hải và tăng cường lòng tin giữa các bên.
"Kể cả giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, nếu chúng ta thay đổi cách nghĩ, đại dương rộng lớn sẽ trở thành một nơi hợp tác sâu rộng", Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc được Tân Hoa Xã dẫn lời.
Phát biểu của ông Vương được đưa ra 10 ngày trước khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson dự kiến sẽ bắt đầu công du quốc gia đông dân nhất thế giới, với Biển Đông là một trong các chủ đề nằm cao trong nghị trình.
Cũng trong buổi họp báo trên, theo Reuters, nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc nhận xét rằng ông Tillerson "là một người sẵn lòng lắng nghe và là một người giao tiếp sâu sắc". Hai nhà ngoại giao này mới đây đã lần đầu gặp mặt.
Ông Vương nói như trên ít ngày sau khi Việt Nam chỉ trích Trung Quốc "xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa", sau khi Bắc Kinh áp đặt lệnh cấm đánh bắt cá ở Hoàng Sa hiện do Bắc Kinh kiểm soát.
