Luật An ninh mạng có hiệu lực từ ngày 1/1/2019 đã gặp phải sự phản đối quyết liệt từ các tổ chức nhân quyền và các nhóm vận động trực tuyến kể từ khi được Quốc hội thông qua vào mùa hè năm ngoái ; trong đó yêu cầu các công ty như Facebook và Google mở văn phòng tại Việt Nam, lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam và bàn giao thông tin cá nhân nếu chính phủ yêu cầu. Luật cũng sẽ yêu cầu các công ty truyền thông xã hội loại bỏ bất kỳ nội dung nào bị coi là xúc phạm hoặc "độc hại".
Mô hình toàn trị
Chính phủ Việt Nam nói rằng Luật An ninh mạng là cần thiết nhằm chống lại tội phạm mạng như gián điệp mạng và ngăn chặn khủng bố mạngvì họ tin "luật An ninh mạng đưa Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế khi muốn bảo vệ thông tin người dùng trong nước cũng như phù hợp với khả năng doanh nghiệp".
"Luật này nghe giống như một mô hình kiểm soát thông tin toàn trị", Daniel Bastard, người đứng đầu bộ phận châu Á-Thái Bình Dương của Phóng viên không biên giới, nói với CNN .
"Thực tế là bất kỳ nội dung nào được cho là trái ngược với ý thức hệ Đảng Cộng sản sẽ bị đàn áp và hầu hết các tác giả của các nội dung này sẽ bị coi là kẻ thù của nhà nước, giống như là một mô hình Stalin".
Luật này đã được mở để tham khảo ý kiến công chúng kể từ khi nó được thông qua vào năm ngoái, nhưng Bastard cho rằng luật này hiện thậm chí còn hà khắc hơn kể từ lần đầu tiên được soạn thảo.
Không còn quyền riêng tư, hợp pháp hoá cấm tự do biểu lộ
Hồi tháng Sáu năm 2018 khi quốc hội Việt Nam thông qua dự thảo Luật An ninh mạng, Giám đốc điều hành toàn cầu của Tổ chức Ân xá Quốc tế Clare Algar đã tuyên bố :
"Quyết định này có nguy cơ gây nguy hại lớn cho tự do ngôn luận ở Việt Nam. Trong bầu không khí tự do phát biểu bị kìm nén chặt chẽ, không gian mạng là nơi mọi người có thể chia sẻ ý kiến mà ít lo ngại về sự kiểm duyệt của chính quyền".
"Luật cho phép chính phủ quyền hạn bao trùm để giám sát hoạt động trên mạng của người dân, luật này được thông qua có nghĩa là hiện nay ở Việt Nam không còn chỗ nào an toàn để người dân tự do nói chuyện".
Phil Robertson, phó giám đốc phụ trách Tổ chức Nhân quyền của Châu Á, cho biết luật này là một cái búa pháp lý để đập tan các nhà phê bình trực tuyến, với các điều khoản quá rộng có thể dễ dàng được sử dụng để xếp loại hầu hết mọi bình luận chỉ trích là phạm pháp.
Phil Robertson nói với the Guardian : "Trong khi đó các nhà hoạt động lên tiếng chỉ trích chính phủ trước đây có khả năng sẽ bị nhắm vào trước tiên, kế hoạch dài hạn của chính phủ là đưa internet vào vòng kiểm soát hà khắc như đã làm với báo giấy, đài truyền hình và đài phát thanh. Quà tặng năm mới của chính phủ đối với công dân Việt nam là nỗi sợ hãi lớn lao về những gì họ có thể nói trên mạng, và sự không chắc chắn về những vấn đề và tuyên bố sẽ khơi ngòi các vụ bắt giữ và truy tố".
Luật này chỉ có thể có tác dụng nếu các công ty công nghệ hợp tác với yêu cầu bàn giao dữ liệu cá nhân của chính phủ. Các công ty này phải không tham gia các vi phạm nhân quyền và chúng tôi kêu gọi họ sử dụng quyền lực đáng kể mà họ có để thách thức chính phủ Việt Nam về luật tụt hậu này.
Theo luật, các nhà cung cấp dịch vụ internet phải "lưu trữ dữ liệu cục bộ, 'xác minh thông tin người dùng và tiết lộ dữ liệu người dùng cho chính quyền mà không cần phải có lệnh của tòa án". Điều đó có nghĩa là chẳng ai còn có quyền riêng tư ở Việt Nam khi thông tin cá nhân của họ có thể bị lưu giữ và chia sẻ mà không có quyền phản đối hay đồng ý.
Lợi ích kinh doanh không thể luôn trên hết ?
Luật An ninh mạng của Việt Nam có lẽ là thách thức lớn nhất đối với các công ty công nghệ vốn đang phải đối mặt với các chính phủ đang ngày càng cảnh giác với sức mạnh mà các công ty Internet lớn sở hữu. Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu đã điều tra kỹ lưỡng Facebook và Google về việc xử lý dữ liệu cá nhân của người dùng và đặc biệt là các quốc gia châu Âu đã yêu cầu các công ty truyền thông xã hội giúp trấn áp "ngôn từ thù địch".
Các nhà lập pháp Hoa Kỳ thậm chí đã đề nghị Facebook và Google không tuân thủ luật an ninh mạng. Google và Facebook đã không bình luận gì về những dự định của họ đối với luật an ninh mạng. Tuy nhiên theo VOA., đầu tháng này, Facebook cho biết họ "vẫn cam kết với cộng đồng tại Việt Nam và giúp các doanh nghiệp Việt Nam phát triển trong và ngoài nước".
Bà Penelope Faulkner, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân quyền Việt Nam có trụ sở tại Paris nói : "Trước đây, chúng ta nhận thấy ở Châu Âu và Hoa Kỳ có nhiều luật hơn về an ninh mạng nhằm bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu". Còn ở Việt Nam thì lại hoàn toàn ngược lại.
"Luật An ninh Mạng này thực sự tạo thêm quyền hạn cho chính phủ và cho chính quyền Cộng sản để kiểm soát luồng thông tin qua internet.
Bà Faulkner hy vọng rằng các chính phủ châu Âu - và đặc biệt là Paris - sẽ gây áp lực lên Hà Nội để thay đổi luật này, nhưng bà không lạc quan lắm.
"Cho đến nay, chúng ta đã thất vọng về chính sách của Pháp đối với Việt Nam, nơi cần tập trung vào nhân quyền. Nhưng lợi ích kinh doanh luôn luôn đi đầu tiên.
"Tôi nghĩ rằng nước Pháp có một vai trò quan trọng trong vấn đề này, với tư cách là người đảm bảo nhân quyền và là một biểu tượng, và tôi nghĩ điều thực sự quan trọng là châu Âu có lập trường và thực sự gây ấn tượng với Việt Nam rằng họ sẽ không chỉ kinh doanh vì lợi nhuận.
Ảnh hưởng môi trường kinh doanh
Những người phản đối luật nói rằng điều đó có thể làm tổn hại đến triển vọng kinh tế của Việt Nam và cho phép chính phủ Cộng sản độc đảng tiếp tục đàn áp bất đồng chính kiến và tự do ngôn luận hơn nữa.
Tập đoàn công nghiệp Châu Á Internet Liên minh (AIC) nói với Reuters rằng luật này sẽ làm tổn thương tham vọng của Việt Nam đối với tăng trưởng GDP và việc làm.
"Những điều khoản này sẽ dẫn đến những hạn chế nghiêm trọng đối với nền kinh tế kỹ thuật số của Việt Nam, làm giảm môi trường đầu tư nước ngoài và làm tổn thương cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước và việc phát triển trong và ngoài Việt Nam [đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ]", Giám đốc điều hành AIC Jeff Paine nói. Cả thương mại và đầu tư nước ngoài đều là những thành phần quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Cách tiếp cận "rộng rãi "đối với các yêu cầu nội địa hóa dữ liệu sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho tăng trưởng kinh tế, niềm tin của nhà đầu tư và cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước.
Bất chấp tất cả
Bất chấp mọi chỉ trích trong và ngoài nước, chính quyền độc đảng Việt Nam vẫn quyết định thực thi Luật An ninh Mạng. Trong tháng 12 báo chí Việt Nam đã nhanh mồm loan báo tin Google đang tìm hiểu để mở văn phòng tại Việt Nam nhưng sau đó bộ phận truyền thông của Google châu Á Thái Bình Dương phụ trách thị trường Việt Nam cho biết sẽ chưa mở văn phòng đại diện của Google tại Việt Nam vì họ còn phải "cân nhắc rất nhiều yếu tố khác nhau trước khi quyết định mở văn phòng đại diện và hiện nay chưa có thông tin để công bố về việc này".
Việc loan báo Google dự tính mở văn phòng tại Việt Nam được đưa ra rầm rộ, nhưng lại không có mấy bài đưa thông tin đính chính của Google.
Một số báo cũng đã chạy tiêu đề "Từ hôm nay, Google, Facebook phải lưu dữ liệu người dùng tại Việt Nam", tức là từ ngày 1/1/2019. Trong khi theo luật chính phủ cho phép hai công ty công nghệ lớn này thời hạn 12 tháng để thực hiện yêu cầu lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam.
Những động thái này nhằm có vẻ như nhằm mục đích định hướng dư luận trong nước, với những người chỉ đọc báo lề phải, rằng đảng đã quyết và Google hay Facebook gì cũng phải làm theo. Vì vậy dân chúng từ đây phải biết giữ mồm giữ miệng kẻo bị vạ lúc nào không biết.
Phương Thảo
Nguồn : VNTB, 04/01/2019