Lịch sử thế giới luôn biến đổi nhưng chu trình lịch sử có vẻ như trở lại một khúc quanh. Năm 2019, dân chủ, nhân quyền, kinh tế thị trường không còn được đặt lên hàng đầu.
Biên giới Mỹ và Mexico. (Hình : Getty Images)
Sau 1945 chủ nghĩa phát-xít chết theo Hitler, cuối thế kỷ 20 chủ nghĩa cộng sản đi xuống với sự sụp đổ của đế quốc Xô Viết. Năm 2019, phong trào chính trị phổ thông (Populism) đang lên với chủ nghĩa quốc gia quá khích đứng sau lưng. Bắt đầu từ khủng hoảng kinh tế năm 2008 mỗi quốc gia đi theo một con đường riêng. Tự do báo chí, ngôn luận, tôn giáo bị giới hạn trong các nước như Nga, Trung Quốc, Thổ Nhỉ Kỳ. Năm 2016 hai đại cường quốc khối tự do Anh và Hoa Kỳ thay đổi lớn với Brexit ở Anh và chính trị phổ thông quần chúng với Tổng thống Trump làm thay đổi từ xã hội, kinh tế đến chính trị.
Thập niên 1990, cách mạng mạng lưới thay đổi xã hội, thông tin gây ảo tưởng thế giới sẽ tự do hơn không còn các nhà độc tài và chế độ độc tài, thế giới sẽ không còn bị kiểm soát bởi các chính trị gia. Hai cuộc cách mạng về kỹ thuật truyền thông (Infotech) và sinh học (Biotech) sẽ thay đổi đời sống con người tốt đẹp hơn. Hai cuộc cách mạng của giới kỹ sư dựa trên căn bản toán (Alogrithm) và kỹ thuật vi tính (A.I., Artificial Intelligent). Những xáo trộn thế giới từ năm 2016 đã cho thấy nhân loại vẫn phải đối diện với các hiểm họa muôn đời từ chiến tranh, nghèo đói đến bệnh tật.
Giới trẻ đặt mối lo bất bình đẳng xã hội với tài sản vào tay 1% những người giàu nhất làm chủ 1/2 tài sản thế giới, 100 người giàu nhất thế giới gom của cải vào tay nhiều hơn 4 tỷ người nghèo nhất thế giới. Tài sản tập trung trong tay các tập đoàn lớn. Mối lo của giới trẻ khác mối lo của Tổng thống Trump "di dân từ Mễ và Nam Mỹ tràn qua Mỹ giành công ăn việc làm gây gánh nặng cho Hoa Kỳ". Tổng thống Trump vẫn muốn xây bức tường chặn di dân bất hợp pháp không hề lo 25% dân Mỹ sẽ mất việc vì A.I. và người máy.
Lịch sử thế giới mầy ngàn năm qua cho thấy các bức tường không hiệu quả như Vạn Lý Trường Thành của bạo chúa Tần Thủy Hoàng không ngăn được Mông Cổ. Rợ Phương Bắc tràn xuống chiếm Trung Hoa và mấy trăm năm sau đến đời nhà Thanh. Bức Thành Hadrian của đế quốc La Mã cũng không chặn được Viking xâm lăng từ ngoài biển. Các bức tường cuối cùng chỉ đem đến chế độ "bế môn tỏa cảng" giống như bức thành biên giới Mễ chưa được chấp thuận xây nhưng Tổng thống Trump đã tự cô lập 35 ngày trong tòa Bạch Ốc khi ông đóng cửa chính phủ.
Thông minh nhân tạo (A.I.) danh từ không còn xa lạ trong vòng 10 năm nay, trong ngôn ngữ thông thường của đời sống. Trong giới kỹ thuật, A.I. chiếm vai trò quan trọng từ kỹ thuật người máy, vi tính đến ngôn ngữ dùng qua điện thoại thông minh. Quan điểm không mới lạ, những dữ liệu thông tin do con người tao ra được Marvin Minsky và John McCarthy đặt tên, bắt đầu từ ngàn năm trước gắn liền với não bộ, trong các tế bào nhớ của óc, chỉ huy, hướng dẫn cách suy nghĩ của con người. Triết gia, các nhà toán học, thần học từ nhiều thế kỷ qua luôn luôn tìm cách giải thích tương quan giữa óc, trí nhớ con người và bộ máy. "Con người là con vật và cái máy biết suy nghĩ ?" Năm 1956 khi Minsky và McCarthy đặt danh từ A.I. sau hội nghị khoa học, các ông dự định trong tương lai A. I. sẽ có quyết định chính xác và nhanh chóng cho chúng ta những phàm nhân, người trần mắt thịt suy nghĩ chậm chạp.
Kỹ thuật thông tin và sinh học với A.I. có thể tái tạo kiến trúc bộ não và suy nghĩ của con người. Máy đã giúp vi tính nhanh hơn, thông minh hơn đưa đến những tiến bộ về khoa học thiên nhiên xã hội nhân văn, y học, tìm hiểu và phân tích tình cảm con người cùng những ước muốn, lựa chọn, giúp con người quyết định chính xác và nhanh trong những trường hợp cần thiết.
A.I. được áp dụng trong xe hơi tự động không người lái, máy bay Drone nay bước qua lãnh vực ngân hàng và luật với những dịch vụ căn bản không cần luật sư hay nhân viên ngân hàng…
Bộ óc người máy với A.I. bắt chước cấu trúc bộ óc con người với hàng tỷ tế bào não (các hoạt động sinh hóa và toán của tế bào óc của loài người vẫn chưa được hoàn toàn qua các giai đoạn tiến hóa theo thuyết của Darwin từ khi con người rời rừng già Phi Châu bước chân qua các lục địa khác).
A.I., với các kỹ thuật vi tính mới có thể tạo ra những người máy nhạy cảm với giọng nói, bộ mặt, cử động tay chân và phát mùi như cơ thể con người. Xe tự động không người lái trên lý thuyết có thể tránh tai nạn đến 90% và lỗi của con người mặc dù những tai nạn mới đây của Tesla khi chạy thử đã làm mọi người nghi ngờ. Bộ óc vi tính trong máy F. MRI có thể phân tích óc giỏi hơn bác sĩ thần kinh tâm lý. Áp dụng trên bộ óc của người tê liệt đã giúp các thương binh phục hồi nhanh.
Các kỹ sư đã phát triển kỹ thuật phần mềm có thể khám phá tình cảm con người dựa trên cử động mắt, bắp thịt mặt, biết trước lúc nào cười, lúc nào khóc. Y khoa thay đổi, cảm xúc không còn là cơ chế sinh hóa mà là dữ kiện toán. Tính toán (Algorithm) giúp giới trẻ học hỏi, lập gia đình, chọn người bỏ phiếu, hiểu cảm xúc quần chúng, chọn thực phẩm… Bịnh nhân theo lời khuyên của A.I. nếu từ chối lời khuyên bảo hiểm sức khỏe sẽ từ chối không bán bảo hiểm cho họ !
Con người sẽ thành con "Chip" trong hệ thống điện tử vi tính vĩ đại của 6 đại công ty Wall St, Google, Amazon, Apple, Microsoft, IBM, Facebook và 3 đại công ty Trung Quốc BAT (Baidu, Alibaba, Tencent).
Thời xưa với lãnh chúa, đất đai quan trọng, đến thế kỷ 20, hãng xưởng và tư bản làm chủ, qua đến thế kỷ 21 các công ty Google, FB, Amazon, Baidu chạy đua làm chủ tư liệu và dữ kiện cá nhân. Con người không còn là khách hàng của họ mà chỉ là sản phẩm.
25% công nhân Hoa Kỳ lo sợ thất nghiệp vì A.I., lo sợ này không khác với mối lo hồi thế kỷ 19 khi máy, xe hơi và chế độ sản xuất dây chuyền ra đời. Nhưng sau cách mạng kỹ nghệ mỗi công việc mất đi vì máy lại có một việc mới được tạo ra thích hợp với tiến bộ mới và đời sống con người được cải thiện hơn giống như năm nay tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở số thấp nhất 4%. Máy có khả năng cạnh tranh với người về khả năng nhận thức và thông minh. Máy thay con người trong lãnh vực kỹ nghệ và canh nông nhưng con người vẫn làm chủ phần hồn, phân tích, lý trí, tình cảm và cảm xúc.
Bất bình đẳng về phương diện kinh tế, đẳng cấp xã hội luôn luôn có, chỉ thay đổi bộ mặt. Con người từ năm 2100 sẽ trẻ, khỏe mạnh hơn, tài năng hơn, tập trung ở thành thị. Tiền có thể mua sức khỏe và thông minh, tạo ra hai giai cấp bất bình đẳng hậu quả của kỹ thuật sinh hóa và thông tin : một loại siêu nhân và một loại người Homo Sapiens không đổi ?
Từ khi loài người Homo erectus đứng lên bằng hai chân bước ra khỏi Châu Phi 2 triệu năm trước, di dân đầu tiên cũng giống như loài chim "đất lành chim đậu" đi lập nghiệp vùng đất mới. Hoa Kỳ "đất lành" là quê hương của di dân trong hơn ba trăm năm lập quốc với California là tiểu bang điển hình trong các tiểu bang biên giới với Mễ Tây Cơ miền Nam, trong khi công nhân ở Silicon Valley với cách mạng kỹ thuật truyền thông cao lo sợ mất việc vì người máy còn 80% nông dân gốc Mễ di dân không giấy tờ hợp pháp sống trong lo sợ thường trực. Được gọi là La Migra, họ sống trong vùng Bakersfield không khí ô nhiễm nặng nhất nước Mỹ và vùng San Joaquin, thung lũng nghèo nhất California.
Các di dân bất hợp pháp đã đóng góp quan trọng vào kinh tế Mỹ, giống như những vùng khác, dân Mễ đã làm những công việc người bản xứ không làm nhất là vùng đất San Joaquin với tỷ lệ ung thư cao. Những nông dân hái hoa quả trái cây kiếm được lợi tức 73 xu mỗi thùng 5 gallon, làm việc 5 giờ, lợi tức kiếm được cho mỗi di dân từ 75 USD đến 85 USD. Khác với di dân bất hợp pháp ở các tiểu bang như Texas, các nông dân Mễ này đã đóng thuế. Năm 2010 di dân bất hợp pháp đã trả tiền thuế an ninh xã hội, tiền này đóng vào quỷ hưu bổng quốc gia mà những người di dân bất hợp pháp không được hưởng. Trung bình mỗi di dân có lợi tức 20 ngàn trong 8 đến 9 tháng làm việc. Vùng làm rượu chát Napa chưa hề có công nhân Mỹ làm việc mức thấp nhất.
Năm 2005, di dân lậu Mễ rời khỏi Califonia nhiều hơn là đến không phải vì biên phòng nghiệm ngặt mà vì kinh tế Mễ khá. Năm 2000 có 1 triệu 600 ngàn người Mễ vượt qua biên giới. Năm 2016 chỉ có 192.969 người vượt biên. Năm 2014 có 5 triệu 800 ngàn dân Mễ sinh sống bất hợp pháp giảm xuống so với 6 triệu 900 ngàn trong năm 2007. 30% di dân lậu đến California. Theo Ed Taylor, kinh tế gia đại học UC Davis, số di dân lậu giảm 150.000 mỗi năm vì kinh tế Mễ khá hơn, người Mễ không liều mạng vượt biên, phần vì lính biên phòng Mỹ phần vì bọn buôn người bắt trả nợ suốt đời (giống như một số thuyền nhân Việt Nam sau 1975). Chính sách ICE của Mỹ làm di dân Mễ lo sợ hơn vì sống ở Mỹ 22 năm vẫn bị trục xuất.
Trong sách "The line becames River" (đường biên giới thành dòng sông) Francisco Cantu biên phòng của Hoa Kỳ từ 2008 đến 2012 đã cho thấy chính trị hóa di dân. Lính biên phòng đã xem di dân bất hợp pháp là súc vật, là băng đảng, là bọn hiếp dâm. An ninh vì vậy cần thiết cho chiến tranh phòng vệ chống lại đoàn quân xâm lăng. Lính biên phòng xem dân Mễ như dân từ hành tinh xuống, gọi dân Mễ bất hợp pháp là TONCS chữ lóng xấu như Nigger dành cho người da đen. Xem di dân lậu như kẻ thù, lính biên phòng được trang bị từ trực thăng, máy bay không người lái, tia hồng ngoại, Hamvee, radar chống lại di dân lậu không vũ trang.
Biên giới Mễ – Mỹ trở thành vùng quân sự hóa. Vùng này là vùng đặc biệt luật pháp Hoa Kỳ không được áp dụng. Không phải chỉ Tổng thống Trump, từ sau biến cố 911 các tổng thống cả hai đảng đều dùng quân đội đáp ứng với khủng hoảng biên giới. Hồi tháng 4 năm 2018, Tổng thống Trump đã sử dụng vệ binh trong lúc di dân bất hợp pháp vượt biên giới ở mức thấp nhất. Tháng Mười, 2018, 15 ngàn lính biên phòng đối phó với đoàn người di tản từ Guatemala – Honduras trong mùa tranh cử. Nguyên nhân nào thúc đẩy đoàn lữ hành di dân vẫn không rõ nhưng không có ISIS hay đảng Dân Chủ đứng sau lưng. Một lý do chánh là những người tị nạn ở trại trên hai năm nhưng đơn không hề được cơ quan di trú Hoa Kỳ cứu xét. Tuần biên đã cho biết biên giới Mễ-Mỹ trong thời gian này an ninh nhất trong thập niên qua. Thập niên 1990 đánh dấu chính sách ngăn chặn dân Mễ lậu, bức tường được xây nhiều nơi như El Paso và San Diego, ngân sách biên phòng tăng, lính tuần biên được tuyển nhiều hơn nhưng từ 1990 đến 2000 di dân lậu tiếp tục vượt biên chính sách cứng rắn của các tổng thống Hoa Kỳ từ thời Bill Clinton đã gây ra 6.000 cái chết dọc biên giới từ 2000 đến 2016 và hàng ngàn người mất tích không hề tìm thấy.
Lời kêu gọi của Giáo Hoàng Francis năm 2013 xem di dân vượt biên là "Anh chị trong gia đình họ phải đi khỏi nước để tìm một nơi sinh sống tốt hơn" trong thời đại chính trị trên hết như nước đổ lá khoai.
Việt Nguyên
Nguồn : Người Việt, 03/02/2019