Báo VnEconomy số ra ngày 06/6/2018 với bài viết nhan đề "Triết lý giáo dục Việt Nam là gì ?" cho biết : (trích) : "Nếu cần đúc rút trong một câu ngắn gọn thì triết lý giáo dục Việt Nam là gì", Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải chất vấn Bộ trưởng Bộ Giáo dục và đào tạo Phùng Xuân Nhạ, sáng 6/6" (hết trích).
Học sinh bị điều đến nhà máy Vinfast ở Hải Phòng để đón đoàn Bắc Hàn ngày 27/2/2019-AFP
Trả lời cho câu hỏi trên, sau tất cả những lúng túng của ông Phùng Xuân Nhạ, bài báo cho biết thêm [1] : "...Bộ trưởng Nhạ không hồi âm đại biểu Nguyễn Thanh Hải" (!)
Ông Nhạ không thể trả lời, bởi ông là sản phẩm của "nền giáo dục xã hội chủ nghĩa"-một nền giáo dục "không cần triết lý giáo dục".
Triết lý giáo dục xã hội chủ nghĩa là gì ?
Ngay cả khi sản xuất hay buôn bán một món hàng tiêu dùng hoặc một món ăn, một thức uống, nhà sản xuất cũng có triết lý riêng của họ.
Muốn biết triết lý của một nền giáo dục nào đó, hãy nhìn vào "sản phẩm giáo dục" của nó.
"Sản phẩm giáo dục" của chế độ xã hội chủ nghĩa là gì ? Thưa, hãy nhìn ngay các thầy giáo, cô giáo-những "sản phẩm ra lò" đầu tiên trong "dây chuyền giáo dục xã hội chủ nghĩa" bắt đầu từ mầm non cho đến tiểu học-trung học và cả đại học.
Hậu quả của loại "sản phẩm giáo dục xã hội chủ nghĩa" mà toàn xã hội đang chứng kiến và gánh chịu, vô cùng nhức nhối như một người bệnh trầm kha không còn thuốc chữa !
Không cần nhắc quá nhiều về : đồng lương quá thấp, bằng giả, chạy theo thành tích, mắng chửi, đánh nhau, đâm chém, dâm ô hay bán ma túy của giáo viên v.v... chỉ cần nhìn vào hình ảnh ba cô bảo mẫu một trường mầm non xúi giục các bé xúm vào "đánh hội đồng" một bé khác [2] là quá đủ cho thấy "sản phẩm giáo dục xã hội chủ nghĩa"-Một thứ "sản phẩm" không có "triết lý".
Triết lý nói chung và triết lý giáo dục nói riêng không phải từ "trên trời rơi xuống". Từ thực tế cuộc sống, con người quan sát, nghiên cứu rồi đúc kết hình thành ra tư tưởng và khái quát hóa nó sao cho dễ hiểu nhất.
Triết lý nói chung và triết lý giáo dục nói riêng, luôn là những ý tưởng ngắn gọn, rõ ràng mà bất kỳ người dân nào-không phân biệt trình độ học vấn-đều có thể thấy và hiểu rõ,
Vậy "triết lý giáo dục xã hội chủ nghĩa" là gì ? Nếu nói nó không có "triết lý" cũng không chính xác. Ở tầm khái quát nhất, có thể nói :
"Triết lý giáo dục xã hội chủ nghĩa-Tiền là tất cả".
Nó tựa như giai thoại về tên cướp Năm Cam với triết lý : "Thứ gì không mua được bằng tiền thì mua được bằng rất nhiều tiền".
Chính từ xuất phát điểm "đồng tiền triết lý", quý độc giả nhìn rộng trên toàn xã hội càng thấy rõ vấn đề, không riêng lãnh vực giáo dục.
Ngoài ra, giáo dục là nguồn cội cho 2 lãnh vực quan trọng không kém :
- Văn hóa : Giáo dục có triết lý dùng để giữ gìn và tôn tạo các giá trị văn hóa. Hãy nhìn vào các lễ hội ghê rợn & các công trình kiến trúc-mỹ thuật quái đản, cũng như lãnh vực âm nhạc nói riêng và nghệ thuật nói chung trong chế độ xã hội chủ nghĩa sẽ thấy càng thấm thía.
- Y tế : Giáo dục có triết lý sẽ đào tạo ra những bác sĩ chí tâm và chí tình. Nói cách khác, bác sĩ ngày nay được dạy "nghề" mà không được dạy "nghiệp"-"Nghiệp dĩ' trót mang như lời thề Hippocrates.
Chính triết lý "Tiền là tất cả" dẫn đến giáo dục Việt Nam bệ rạc và suy đồi tận cùng cho đến hiện nay.
Triết lý giáo dục ngày nay phải là "Trách nhiệm-Thành thật-Tự do"
Chế độ Việt Nam Cộng Hòavới triết lý : "Nhân bản-Dân tộc-Khai phóng" đã thành công khi đào tạo ra các thế hệ người Việt Nam có "Nhân Cách".
Nhân cách là gì ? Đó là hệ thống các phẩm giá (lòng tự trọng, tính tự tôn dân tộc, biết hổ thẹn, biết ăn năn, ray rứt, biết trọng danh dự, biết giữ lời hứa, biết hãnh diện khi thành công, biết buồn tủi khi làm sai hay thất bại, biết phẫn nộ trước cái ác, cái xấu v.v..) của một cá nhân nhưng đồng thời nó cũng phải ánh "dân tộc tính".
Việt Nam Cộng Hòasụp đổ, kéo theo "chữ nghĩa" của "thời xưa" cũng mai một rất nhiều. Do đó, với triết lý nghiêng về chữ Hán-Việt, nó sẽ khó cho trẻ nhỏ có thể hiểu ngay. Thậm chí, có viên đại úy công an đã đặt câu hỏi "Khai phóng là gì ?" với tác giả viết bài (lúc đang tạm giam và "đi cung").
Triết lý giáo dục phải bắt đầu ngay từ tấm bé với những chữ dễ hiểu và rõ ràng.
Trong triết lý nói trên, trách nhiệm phải được đặt ngay đầu tiên.
Tính trách nhiệm trong mỗi đứa trẻ phải được dạy ngay từ khi trẻ đã biết tự xoay xở : tự ăn uống, tự dọn dẹp đồ chơi sau khi chơi xong, tự đánh răng rửa mặt, tự soạn quần áo để đi mẫu giáo v.v... Từ đó, tính trách nhiệm trong mỗi học trò hình thành dần trong suốt thời tiểu học và trung học, lên đến đại học.
Chính tính trách nhiệm tạo ra môi trường học đường nghiêm túc và trung thực. Rồi từ đó, khi bước vào đời, mỗi con người luôn biết tự trọng, tự xoay xở và tự quán xuyến mọi vấn đề, mọi tình trạng xảy ra xung quanh. Đó là đỉnh cao của tính trách nhiệm.
Khi trẻ đã hình thành tính trách nhiệm như là một bản ngã, tự khắc sẽ có trách nhiệm với gia đình, với xã hội và rộng ra hơn sẽ có trách nhiệm với Tổ quốc. Lúc đó, những lời hoa mỹ "yêu tổ quốc, yêu đồng bào v.v..". trở nên thừa thãi, bởi như ông Trần Văn Huỳnh đã dạy con mình-Trần Huỳnh Duy Thức : "...ông không dạy anh yêu nước. Ông chỉ hướng cho con mình sống có nhân cách và có ích, đừng vì mình mà làm tổn thương người khác, thì tự nhiên trẻ con lớn lên sẽ sống có trách nhiệm với mình và đất nước...".
Khi tính trách nhiệm đã thẩm thấu và ăn sâu vào ý thức, nếu không dạy trẻ thành thật sẽ tạo ra một lổ lỗng và nó sẽ hủy hoại đi tính trách nhiệm. Đó là lý do tại sao tính thành thật phải đi liền với trách nhiệm.
Con người luôn sợ bị trừng phạt (dù trừng phạt theo luật pháp hay không theo luật pháp), một khi buộc phải chịu trách nhiệm. Điều đó lý giải cho câu "dám làm dám chịu trách nhiệm", có nghĩa phải thành thật.
Khi trẻ hiểu được sự thành thật trong đó có cả ý nghĩa "không làm tổn thương người khác", lúc đó chúng không cần được dạy "dũng cảm, anh hùng, bản lĩnh v.v.."., bởi sự thành thật đã sản sinh ra những khái niệm đó.
Cuối cùng, con người sống có trách nhiệm và sống thành thật, nhưng không có tự do tất nhiên đó không còn là con người đúng nghĩa. Bởi trong tất cả các loại tự do thì "tự do tư tưởng" là nền tảng cho xã hội thăng tiến.
Mặt khác, tự do là một phần trong khái niệm "khai phóng". Nhưng nếu nói với trẻ chữ "khai phóng", chắc chắn ngay lập tức, trẻ sẽ không hiểu.
Kết
Trong trận sóng thần và động đất khủng khiếp mang tên Tohoku của Nhật Bản vào năm 2011, rất nhiều người không quên hình ảnh một đứa trẻ 9 tuổi đã từ chối một phần ăn, khi xếp hàng chưa đến lượt mình...
Những cái cúi đầu, gập người xin lỗi dân chúng rất thành thật mang đầy tính trách nhiệm của người Nhật, mà ngay cả nguyên thủ quốc gia Shinzo Abe cũng làm như thế...
Để bảo vệ Tổ quốc, chế độ Việt Nam Cộng Hòađưa ra một triết lý, cho đến ngày nay đã thành chân lý : Tổ Quốc-Danh Dự-Trách Nhiệm. Triết lý đó thật ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ cho tất cả mọi người dân, không riêng người lính.
Người cộng sản Việt Nam cần phải chịu trách nhiệm trước thảm trạng xã hội Việt Nam hiện nay, không chỉ riêng lãnh vực giáo dục.
Hãy ngưng đổ lỗi cho dân trí thấp ! Ngay cả dân trí có thấp đi chăng nữa, người cộng sản Việt Nam vẫn phải chịu trách nhiệm toàn bộ và liên tục ! Điều này cho thấy triết lý "Trách nhiệm-Thành thật-Tự do" không chỉ có giá trị cho học sinh-sinh viên hay dân chúng mà ngay cả gần 5.000.000 đảng viên thuộc Đảng cộng sản Việt Nam vẫn buộc phải gầy dựng lại ! Đó là mệnh lệnh Việt Nam của thời đại điêu linh ngày nay !
Nguyễn Ngọc Già
________________
[1] http://vneconomy.vn/triet-ly-giao-duc-viet-nam-la-gi-20180606133318686.htm
[2] https://news.zing.vn/dinh-chi-3-co-giao-mam-non-cho-phep-10-tre-danh-hoi-dong-ban-post872817.html